Kuonyesha Upendo na Staha Ukiwa Mke

“Mke asikose Kumstahi mumewe.”​—WAEFESO 5:33.

 1. Ni maswali gani yanayotokea kuhusu hali ya ki-siku-hizi ya ndoa?

KATIKA enzi hii ya ki-siku-hizi ya kujitegemea na ya “ukombozi,” maoni yale ya kimapokeo kuhusu ndoa yamepatwa na vipingamizi vikali. Mamilioni ya jamaa zinalazimika kuendelea bila baba au mama, Imekuwa desturi ya wengi kuishi pamoja bila manufaa ya ndoa ya kisheria. Lakini je! hii imemletea usalama mkubwa zaidi mwanamke aliye mama pia? Je! imeandalia watoto uthabiti? Na je! mvunjiko huu wa thamani zinazofaa umeleta staha kubwa zaidi ndani ya mpango wa jamaa? Kinyume cha hivyo, Neno la Mungu linapendekeza nini?

 2. Kwa nini haikuwa vema Adamu aendelee kuwa peke yake?

² Mungu alipoeleza kusudi lake kuumba mwanamke wa kwanza, alitaarifu hivi: “Si vema huyo mtu awe peke yake.” Na baada ya kutazama jamaa za wanyama​—wa kiume na wa kike wakiwa pamoja na wachanga wao​—ni lazima hisia ya Adamu iwe ilipatana na taarifa hiyo. Ingawa alikuwa mkamilifu na katika paradiso ya kuridhisha, Adamu alikosa uandamani pamoja na mtu wa aina yake. Alikuwa na zawadi ya kuwa na uelewevu na nguvu za uneni, lakini hakukuwa na kiumbe kingine cha aina yake cha kushirikiana naye zawadi hizo. Hata hivyo, karibuni hali ingekuwa tofauti, kwa maana Mungu alisema: “Nitamfanyia msaidizi wa kufanana naye [awe kikamilishio chake, NW].”​—Mwanzo 2:18-20.

 3. (a) Hawa alikuwaje wa “aina” ya Adamu? (b) Inamaanisha nini mwanamume ‘kushikamana’ na mke wake?

³ Yehova alimuumba mwanamke Hawa kwa kutumia mmoja wa mbavu za Adamu kama msingi wa kuanzia. Kwa hiyo, Hawa alikuwa wa “aina” moja na Adamu. Mwanamke huyo hakuwa mnyama wa hali ya chini bali alikuwa “mfupa wa mifupa [yake] na mnofu wa mnofu [wake].” Kwa hiyo, usimulizi uliovuviwa unasema: “Hiyo ndiyo sababu mwanamume ataacha baba yake na mama yake na ni lazima ashikamane na mke wake na ni lazima wao wawe mnofu mmoja.” (Mwanzo 2:23, 24, NW) Neno la Kiebrania lililotafsiriwa ‘shikamana’ linamaanisha kwa uhalisi “kujishikiza sana, kushika sana, kuwa imara sana, kana kwamba kwa gundi ya kunata.” (Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures ya Gesenius) Hii kwa kweli inatokezea wazo la mume na mke kuwa waandamani wasiotenganika. Mwanachuo mwingine anasema kwamba “linamaanisha mengi kuliko muungano wa ngono wa mwanamume na mke wake na kurefuka lihusu uhusiano mzima.” Hivyo, ndoa si msisimuko wa muda tu. Ni uhusiano wa kudumu. Na penye kustahiana na kuonyeshana fahari, muungamano huo unapasa kuwa usiovunjika, ingawa labda utakuwa na migogoro nyakati fulani.​—Mathayo 19:3-9.

 4. Mwanamke alikuwa msaidizi na kikamilishio cha mwanamume katika maana gani?

⁴ Mungu alisema kwamba mwanamke huyo angekuwa msaidizi na kikamilishio cha mwanamume. Kwa kuwa wao walifanyizwa kwa mfano wa Mungu, yeye angewatazamia wadhihirishe sifa zake​—haki, upendo, hekima, na uweza​—katika uhusiano wao kwa mtu na mwenzake. Kwa hiyo, Hawa angekuwa “kikamilishio,” si mshindani. Jamaa haingekuwa kama meli yenye nahodha wawili wanaoshindana, bali ukichwa ungezoewa na Adamu.​—1 Wakorintho 11:3; Waefeso 5:22-24; 1 Timotheo 2:12, 13.

 5. Wanaume wengi wamewatendeaje wanawake, na je! jambo hili lina kibali cha Mungu?

⁵ Hata hivyo, uasi na dhambi ya wanadamu wawili wa kwanza dhidi ya ukichwa wa Mungu uliporomosha hali tofauti ya kufanyizia jamaa yao na jamaa zote za wakati ujao. Kwa kutangulia kujua matokeo ya dhambi yao na tokeo layo juu ya aina ya binadamu, Yehova alisema kwa Hawa hivi: “Tamaa yako itakuwa kwa mumeo, naye atakutawala. “(Mwanzo 3:16) Kwa kusikitisha, muda wa karne zilizopita wanaume wengi wametawala wanawake kimabavu. Wanawake wamekuwa na wangali wakivunjiwa heshima na kushushiwa hadhi kwa njia nyingi ulimwenguni pote. Lakini, kama vile tumeona katika makala iliyotangulia, utumizi wa kanuni za Biblia hauandalii mwanamume msingi wowote wa kutawala kiamri. Kwa upande ule mwingine, unakazia thamani ya staha ya kina kirefu.

Staha ya Kina Kirefu​—Wito wa Ushindani

6, 7. (a) Waume wasioamini wanaweza kuvutwaje kwenye ukweli? (b) Mke angeweza kuwa anakosaje kuonyesha “staha ya kina kirefu” kwa mume wake asiyeamini?

⁶ Mtume Petro alionyesha kielelezo cha Kristo katika mwenendo na akaeleza kwamba Yesu alituachia ‘kiolezo tufuate hatua zake kwa ukaribu.’ Halafu Petro alitaarifu hivi: “Kwa jinsi iyo hiyo, nyinyi wake, mwe wenye kutii waume zenu wenyewe, ili kwamba, ikiwa wowote hawatii lile neno, wapate kuvutwa pasipo neno kupitia mwenendo wa wake zao, kwa sababu wamekuwa mashahidi wenye kuona mwenendo wenu safi pamoja na staha nyingi.” (1 Petro 2:21–3:2, NW) Wake Wakristo wanaweza kudhihirishaje hii “staha ya kina kirefu”?

⁷ Wengi wa dada zetu Wakristo wana waume wasioamini na ambao nyakati fulani ni wenye kupinga. Je! hali hizi zinamaanisha kwamba hapo basi shauri la Petro ni la kazi bure na halifai kitu? Sivyo, ujitiisho na staha vinatakwa hata ikiwa “wowote hawatii lile neno.” Kwa hiyo, je! ingekuwa ishara ya staha yenye kina kirefu ikiwa mke Mkristo mwenye mume anayepinga angekuja kwenye Jumba la Ufalme na kusengenya-sengenya mume wake, akisimulia-simulia dada wengi katika kundi matendo yote mabaya ambayo amepokea kutoka kwake? Kama angefanya hivyo kuhusu ndugu au dada fulani katika kundi, kufanya hivyo kungeitwa nini? Kungeitwa masengenyo, au labda hata uchongezi. Kwa hiyo, mke akimsema-sema mume wake asiyeamini huo haungekuwa ushahidi wa kwamba ana staha ya kina kirefu. (1 Timotheo 3:11; 5:13) Hata hivyo, ni lazima itambuliwe kwamba dada fulani wenye kupingwa wana tatizo zito. Ni nini utatuzi wa Kikristo? Wanaweza kuendea wazee wakatafute msaada na ushauri wao.​—Waebrania 13:17.

 8. Huenda njia ya kufikiri ya mume anayepinga ikawa nini?

⁸ Wazee wanaweza kushughulikaje kibusara pamoja na mume mwenye kupinga? Kwanza kabisa, wanaweza kujaribu kuiona hali kulingana na maoni yake. Ingeweza kuwa jeuri yake ya maneno au ya kimwili inasukumwa na mfululizo wa mambo matatu yanayosababishana, nayo ni ukosefu wa maarifa ambao unamwongoza kuwa na hofu halafu kutenda jeuri. Na kwa nini hilo linatukia? Nyakati fulani mume anajua machache tu au hata hajui lolote kuhusu Mashahidi wa Yehova isipokuwa yale anayosikia kwa wafanya kazi wenzake wenye maoni ya kuhukumu watu bila uchunguzi wowote. Yeye anajua kwamba kabla mke wake hajaanza kujifunza Biblia huenda akawa alikuwa amejishughulisha kabisa kutumikia yeye na watoto wao. Ingawa huenda sasa akawa ni mke na mama bora, mwelekeo wa mume ni huu: ‘Yeye huniacha peke yangu mara tatu kwa juma ili aende kwenye mikutano hiyo. Mimi sijui yanayotendeka katika mikutano hiyo, lakini kuna wanaume wenye sura nzuri kwenye jumba hilo, na . . . ‘ Ndiyo, ukosefu wake wa maarifa ungeweza kumwongoza awe na wivu na hofu. Ndipo unapotokea ule mwitikio wa kujitetea. Mielekeo hii ikitambuliwa, wazee wangeweza kusaidiaje?​—Mithali 14:30; 27:4.

 9. Ni njia gani ya busara ingeweza kutumiwa kwa waume fulani wasioamini, na huenda hiyo ikawa na tokeo gani?

⁹ Labda mmoja wa wazee angeweza kupata kumjua mume huyo kibinafsi. (1 Wakorintho 9:19-23) Huenda mume huyo akawa ana ujuzi mwingi akiwa fundi wa nguvu za umeme, seremala, au mpaka-rangi. Huenda akawa na nia ya kutumia ujuzi huo kusaidia tatizo fulani kwenye Jumba la Ufalme. Kwa njia hiyo angepata kuona ndani ya Jumba la Ufalme bila kuhisi anashurutika kuhudhuria mkutano. Anapopata kuwajua ndugu, mwelekeo wake kuhusu mke wake na ukweli huenda ukalainika. Akiisha kuona upendo na roho ya ushirikiano katika kundi, huenda hata akaanza kuleta mke wake kwenye mikutano. Halafu, kadiri jambo moja linavyoongoza kwenye jingine, huenda akaingia ndani ya jumba wakati wa mkutano mmoja na kusikiliza kidogo. Muda si muda, angeweza kuwa akiomba funzo la Biblia. Yote haya yanaweza kutimizwa na yametimizwa nyakati fulani. Kuna maelfu ya waume wanaoamini leo, shukrani kwa upendo na busara hiyo na “staha ya kina kirefu” ya mke.​—Waefeso 5:33.

Hutunza Watu wa Nyumba Yake

10, 11. Mfalme Lemueli anaeleza nyuso gani tofauti-tofauti za mke aliye hodari wa kuweza mambo? (Fikirieni mambo hayo kwa kuyatenganisha moja moja.)

¹⁰ Mfalme Lemueli alipata shauri jema kutoka kwa mama yake juu ya sifa za mke bora. (Mithali 31:1) Uelezaji wa mama yake juu ya mke na mama mwenye bidii kwenye Mithali 31:10-31 unastahili kusomwa kwa uangalifu. Ni wazi kwamba mama huyo alikuwa amejionea mengi katika kutumia kanuni adilifu za Mungu na katika kuonyesha staha ya kina kirefu.

¹¹ Lemueli anaandika kwamba “mke mwema” [mwenye uhodari wa kuweza mambo, NW] ni mwenye kuaminika, mwenye kutegemeka, na mshikamanifu. (Mithali 31 Mistari 10-12) Yeye hufanya bidii kulisha na kutunza mume na watoto wake. (Mithali 31 Mistari 13-19, 21, 24) Yeye ni mwenye fadhili na neema kwa wale walio na uhitaji halisi. (Mithali 31 Mstari 20) Kwa staha na mwenendo mwema wake, anaongezea sifa njema ya mume wake. (Mithali 31 Mstari 23) Yeye si msengenyaji anayejikalia kitako tu wala si mchambuzi mwenye kuharibu. Kinyume cha hivyo, kwa ulimi wake anajenga na kuponya. (Mithali 31 Mstari 26) Kwa sababu si mvivu, ana nyumba safi, yenye utaratibu. (Mithali 31 Mstari 27) (Kwa uhakika, nyumba ya Kikristo inapasa kuwa moja ya zilizo safi zaidi katika ujirani.) Mume na watoto wake wanaonyesha shukrani na kumsifu. Wale walio nje ya jamaa wanathamini pia sifa zake. (Mithali 31 Mistari 28, 29, 31) Uzuri wake si wa kijuu-juu tu; ni uzuri wa mwanamke mwenye kuhofu Mungu akiwa na utu wa kimungu.​—Mithali 31 Mstari 30.

Roho ya Utulivu na Upole

12. Ni kitu gani chenye “thamani kuu mbele za Mungu,” na mithali ya Kihispania inakaziaje jambo hili?

¹² Jambo hili la mwisho linatajwa na Petro pia anaposhauri mwanamke Mkristo asikaze fikira nyingi mno kwenye mwonekano wake wa nje-nje. Yeye anahimiza hivi: “[Kujipamba kwenu] kuwe utu wa moyoni usioonekana, katika mapambo yasiyoharibika; yaani, roho ya upole na utulivu, iliyo ya thamani kuu mbele za Mungu.” (1 Petro 3:3, 4) Angalia hilo jambo la kwamba ‘roho ya upole na utulivu ina thamani kuu mbele za Mungu.’ Hivyo, mke na mama Mkristo aliye na roho hiyo anapendeza si mume wake tu bali, kwa umaana zaidi, anapendeza Mungu, kama walivyofanya wanawake waaminifu wa nyakati za kale. Uzuri huu wa kindani unaonyeshwa pia katika usemi huu wa Kihispania: “Mwanamke mzuri hufurahisha macho; mwanamke mwema hufurahisha moyo. Ikiwa yule wa kwanza ni johari, yule wa pili ni hazina.”

13. Mke anaweza kuwa na tokeo gani la kuburudisha juu ya watoto wake?

¹³ Mke Mkristo anaweza kuburudisha wote katika nyumba yake. (Linganisha Mathayo 11:28-30.) Wakati watoto wanapoona staha yake kwa mume wake, wao pia wataonyesha staha hiyo katika shughuli zao pamoja na wazazi wao na wale walio nje ya jamaa. Tokeo ni kwamba, watoto Wakristo watakuwa wenye fadhili na ufikirio. Na litakuwa burudisho kama nini wakati watoto wanapojitolea wenyewe kufanya kazi za nyumbani badala ya kuwa lazima wasukumwe-sukumwe ili wazifanye! Ukosefu wao wa ubinafsi unachangia furaha ya nyumbani, nao watapata malipo ya kutosha kwa kuonyeshwa na mama yao tabasamu yenye kibali.

14. Huenda uhitaji wa nidhamu ukaongoza kwenye wito gani wa ushindani?

¹⁴ Lakini namna gani nyakati ambapo nidhamu inahitajiwa? Kama wazazi wao, watoto hufanya makosa. Nyakati fulani wanakuwa wasiotii. Mama Mkristo ataitikiaje ikiwa baba hayupo? Je! ataendelea kustahi fahari ya watoto wao? Au atapiga makelele na kuropoka-ropoka kwa jaribio la kupata utii wao? Basi, je! mtoto hujifunza kutokana na ukubwa wa sauti? Au sauti tulivu, yenye usababiano mzuri ndiyo ingekuwa na tokeo kubwa zaidi?​—Waefeso 4:31, 32.

15. Watafiti wamepata nini kuhusu utii wa watoto?

¹⁵ Likitoa maelezo juu ya utii wa watoto, gazeti Psychology Today lilitaarifu hivi: “Kulingana na uchunguzi wa hivi majuzi, kadiri unavyozidisha sauti kuambia watoto wafanye jambo fulani, ndivyo itakavyoelekea zaidi kuwa wataenda tu na kufanya jambo lile lile usilotaka wafanye.” Kwa upande mwingine, watafiti wamepata kwamba wakati watu wazima wanaponena kwa sauti laini, watoto huelekea kutii bila kusita-sita sana. Bila shaka, ni jambo la maana sana kusababu mambo pamoja na mtoto badala ya kumuudhi-udhi kwa kuendelea tu kumwamrisha-amrisha bila kumpa sababu.​—Waefeso 6:4; 1 Petro 4:8.

Staha Katika Uhusiano wa Kimwili

16. Mke anaweza kuonyeshaje ufikirio wa mahitaji ya kihisia-moyo ya mume wake, na manufaa ikiwa nini?

¹⁶ Sawa na vile mume anavyopaswa kumwonyesha mke wake ufikirio wa hali zake kwa sababu mke ni wa muundo wenye kuvunjika kwa urahisi zaidi, ndivyo mke anavyopaswa kutambua mahitaji ya kihisia-moyo na ya kingono ya mume wake. Biblia inaonyesha kwamba mwanamume na mke wake wanapaswa kufurahiana sana na kuridhishana. Hiyo inataka wepesi wa kujua mahitaji na hisia zenye kubadilika-badilika za mtu na mwenzake. Kuridhishana huku kutasaidia pia kuhakikisha kwamba yeyote wa wenzi hao wawili hana jicho lenye kutanga-tanga ambalo lingeweza kumwongoza awe na mwili wenye kutanga-tanga.​—Mithali 5:15-20.

17. Mume na mke wanapaswa kuwa na maoni gani juu ya kutoa haki ya ndoa?

¹⁷ Kwa uhakika, penye kustahiana, hakuna yeyote wa wenzi wawili angetumia mahitaji ya kingono kuwa silaha ya kuelekeza fikira za mwenzake kufanya atakavyo. Kila mmoja anapaswa kutolea yule mwingine haki ya ndoa, na kukiwa na mwepuko wa muda, unapasa kuwa hivyo kwa makubaliano ya wote wawili. (1 Wakorintho 7:1-5) Kwa kielelezo, nyakati fulani huenda mume akawa ameenda kwenye ujenzi wa muda kwenye ofisi ya tawi la kwao la Sosaiti ya Mnara wa Mlinzi au kwenye mradi fulani mwingine wa kitheokrasi. Hapo anapaswa kuhakikisha kwamba amepata ukubalio wa moyo wote kutoka kwa mke wake. Mtengano huo unaweza kuletea jamaa baraka za kiroho pia, yaani, kwa namna ya maono yenye kutia moyo yatakayosimuliwa na mume baada ya kurudi nyumbani.

Daraka la Maana la Akina Dada

18. Kwa nini mke wa mzee anachukua daraka kubwa zaidi?

¹⁸ Mahali ambapo mume wa mwanamke Mkristo ni mzee, mwanamke huyo ana daraka kubwa zaidi. Kwanza, madai yaliyo juu ya mume wake ni makubwa zaidi. Ana daraka la kumpa Yehova jibu kuhusu hali ya kiroho ya kundi. (Waebrania 13:17) Lakini kwa vile ni mke wa mzee na labda yeye mwenyewe ni mwanamke wa umri mkubwa zaidi, ni jambo la muhimu awe na kielelezo chenye staha pia. (Linganisha 1 Timotheo 5:9, 10; Tito 2:3-5.) Nacho ni kielelezo kizuri kama nini ambacho walio wengi wa wake za wazee huweka katika kuwaunga mkono waume zao! Mara nyingi, mume analazimika kwenda mahali kuhudumia mambo ya kundi, na labda hali ya mke ya kutaka-taka kujua inaamshwa. Hata hivyo, mke wa kimungu hajiingizi-ingizi katika mambo ya kundi kama mwingiliaji wa mambo yasiyompasa.​—1 Petro 4:15.

19. ‘Kusimamia vema nyumba’ kungeweza kuhusisha nini kwa mzee?

¹⁹ Hata hivyo, huenda ikawa lazima mzee ashauri mke wake akionyesha mielekeo isiyo ya kujenga au asipowekea dada wengine kielelezo chema. ‘Kusimamia nyumba vema’ kunahusisha ndani si watoto tu bali pia mke. Kutumia kiwango hiki cha Kimaandiko huenda kukajaribu unyenyekevu wa wake fulani.​—1 Timotheo 3:4, 5, 11; Waebrania 12:11.

20. Taja vielelezo fulani vizuri sana vya akina dada waliofunga na wasiofunga ndoa katika nyakati za kale na za ki-siku-hizi. (Ona “Life Stories of Jehovah’s Witnesses” [Masimulizi ya Maisha ya Mashahidi wa Yehova] katika Watch Tower Publications Index 1930-1985.)

²⁰ Dada wasiofunga ndoa wanaweza pia kufikiria daraka la wake la kuonyesha staha katika kundi. Leo katika Maandiko na katika makundi pia mna vielelezo vyema vingi vya dada wazuri sana, walio waaminifu! Dorkasi, ambaye labda alikuwa dada mseja, alipongezwa sana kwa “matendo mema” yake. (Matendo 9:36-42) Priska na Fibi walikuwa pia wenye bidii nyingi kwa ajili ya ukweli. (Warumi 16:1-4) Vilevile leo, wengi wa dada zetu, waliofunga ndoa au waseja, ni wamisionari, mapainia, na wahubiri wa kutokeza. Wakati ule ule, wanawake hao wa kimungu wanaendeleza nyumba safi, zenye utaratibu, na hawaachi kamwe kuangalia jamaa zao. Kwa sababu ya wingi wao na hali zao, mara nyingi ndio wanaofanya sehemu kubwa zaidi ya kazi ya kuhubiri.​—Zaburi 68:11.

21. Ni jinsi gani dada waaminifu walivyo kitia-moyo kwa ndugu zao Wakristo?

²¹ Dada waaminifu katika kundi wanatimiza daraka muhimu la kujenga. Bidii na kielelezo chao ni kitia-moyo kwa akina ndugu na kwa kundi la Kikristo kwa ujumla. Wao ni vikamilishio na wasaidizi kweli kweli. (Linganisha Mwanzo 2:18, NW.) Wao wanastahili kama nini upendo na staha halisi! Na kwa wenzi Wakristo waliofunga ndoa, shauri la Paulo linafaa kama nini: “Kila mtu ampende mke wake kama nafsi yake mwenyewe; wala mke asikose kumstahi mumewe.”​—Waefeso 5:33.

Je! Wewe Unakumbuka?

◻ Ni madaraka gani ambayo hapo kwanza Mungu aliwapa mwanamume na mwanamke wakamilifu?

◻ Waume wasioamini wangeweza kuvutwaje kwenye ukweli?

◻ Ni nini sifa za kutokeza za mke aliye hodari wa kuweza mambo?

◻ Mke Mkristo anaweza kudhihirishaje “roho ya upole na utulivu”

◻ Ni usawaziko gani unaotakwa katika uhusiano wa kimwili kati ya wenzi waliofunga ndoa?

[Picha katika ukurasa wa 16]

Jamaa haipaswi kuwa kama meli yenye manahodha wawili wanaoshindana

[Picha katika ukurasa wa 18]

Huenda mume asiyeamini akawa na wivu, hata kuhofu kidogo, juu ya uhudhuriaji mikutano wa mke wake au utendaji mwingine wa Kikristo. Angeweza kusaidiwaje?