Kuzoea Bidii ya Kujitolea Mungu Kuhusiana na Wazazi Wazee-Wazee

“Lakini mjane akiwa ana watoto au wajukuu, na wajifunze kwanza kuyatenda yaliyo wajibu wao kwa jamaa zao wenyewe, na kuwalipa wazazi wao. Kwa kuwa hili lakubalika mbele za Mungu.” ​—1 TIMOTHEO 5:4.

 1, 2. (a) Ni nani ambao Biblia inawapa daraka la kuwatunza wazazi wanaozeeka? (b) Kwa sababu gani lingekuwa jambo zito kwa Mkristo kuuacha wajibu huo?

ULIPOKUWA mtoto, walikulea na kukulinda. Ulipokuwa mtu mzima, ulitafuta shauri na tegemezo lao. Lakini sasa wamezeeka na wanahitaji mtu wa kuwategemeza. Anasema hivi mtume Paulo: “Lakini mjane akiwa ana watoto au wajukuu, na wajifunze kwanza kuyatenda yaliyo wajibu wao kwa jamaa zao wenyewe, na kuwalipa wazazi wao. Kwa kuwa hili lakubalika mbele za Mungu. Lakini mtu ye yote asiyewatunza walio wake, yaani, wale wa nyumbani mwake hasa, ameikana Imani, tena ni mbaya kuliko mtu asiyeamini.”​—1 Timotheo 5:4, 8.

² Maelfu ya Mashahidi wa Yehova leo wanawatunza wazazi wanaozeeka. Wanafanya hivyo si kwa sababu tu ni “fadhili” (The Living Bible) au “wajibu” (The Jerusalem Bible) bali kwa sababu ya “bidii ya kujitolea Mungu,” yaani, kicho kwa Mungu. Wanatambua kwamba kuwaacha wazazi pekee yao wanapohitaji msaada kungekuwa sawa na ‘kuikana imani [ya Kikristo].’​—Linganisha Tito 1:16.

‘Lichukue Furushi Lako Mwenyewe’ la Utunzaji

 3. Kwa sababu gani utunzaji wa wazazi wa mtu unaweza kuwa mwito wa ushindani kweli kweli?

³ Kuwatunza wazazi wazee-wazee kumekuwa mwito wa ushindani kweli kweli, hasa katika nchi za Magharibi. Mara nyingi jamaa zinakuwa zimetawanyika. Gharama zimepanda kupita kiasi. Mara nyingi wake wenye kazi za nyumbani wana kazi za kuajiriwa. Hivyo kutunza mzazi anayezeeka kunaweza kuwa kazi kubwa sana, hasa wakati mwenye kutoa utunzaji si kijana tena yeye mwenyewe. “Sisi sasa tuna umri na miaka 50 na kitu, pamoja na watoto walio watu wazima na wajukuu ambao pia wanahitaji msaada,” anasema dada mmoja anayejikaza kutunza mzazi wake.

 4, 5. (a) Biblia inaonyesha kwamba mara nyingi furushi la utunzaji linaweza kugawanwa kati ya nani? (b) Wengine waliepukaje daraka la kuwatunza wazazi wao katika siku za Yesu?

⁴ Paulo alionyesha kwamba daraka hilo lingeweza kugawanwa kati ya “watoto au wajukuu.” (1 Timotheo 5:4) Ingawa hivyo, nyakati nyingine watu wa ujamaa hawana nia ya ‘kulibeba furushi lao wenyewe’ la utunzaji. (Linganisha Wagalatia 6:5.) “Dada yangu mkubwa amenawa mikono kujiondoa kabisa katika hali hiyo,” analalamika mzee mmoja. Lakini je! mwendo kama huo unaweza kumpendeza Yehova? Kumbuka jambo ambalo Yesu aliwaambia Mafarisayo wakati mmoja: “Musa alisema, Waheshimu baba yako na mama yako . . . Bali ninyi husema, Mtu akimwambia babaye au mamaye, Ni Korbani, yaani, wakfu, kitu changu cho chote kikupasacho kufaidiwa nacho, huwa basi; wala hammruhusu baada ya hayo kumtendea neno babaye au mamaye; huku mkilitangua neno la Mungu kwa mapokeo yenu mliyopokeana.”​—Marko 7:10-13.

⁵ Ikiwa Myahudi hakujali kuwasaidia wazazi wake maskini, alihitaji tu kuvitangaza vitu vyake kuwa ‘korbani’​—zawadi iliyowekwa kando kwa matumizi ya hekaluni. (Linganisha Walawi 27:1-24.) Hata hivyo, kwa wazi yeye hakulazimishwa mara hiyo kuitoa zawadi hiyo iliyosemekana ingetolewa. Hivyo angeweza kushikilia (na bila shaka kutumia) mali zake kwa wakati usiojulikana. Lakini ikiwa wazazi wake walihitaji msaada wa kifedha, yeye angeweza kujiponyoa kutoka wajibu wake kwa kusingizia anatangaza kwa heshima ya kimungu kwamba vyote alivyokuwa navyo vilikuwa “korbani.” Yesu alilaumu upunjaji huo!

 6. Ni jambo gani linaloweza kuwachochea wengine leo kuepuka wajibu walio nao kwa wazazi? Je! jambo hilo linampendeza Mungu?

⁶ Hivyo Mkristo ambaye anatumia udhuru mtupu ili aepuke wajibu wake hampumbazi Mungu. (Yeremia 17:9, 10) Kweli, matatizo ya kifedha, afya inayodhoofika, au hali zinazofanana na hiyo zinaweza kuwekea mtu mipaka juu ya kadiri ya mambo anayoweza kufanyia wazazi wake. Huenda wengine wakathamini sana mali, wakati, na faragha zaidi ya hali ya wazazi wao. Ingawa hivyo, ungekuwa unafiki kama nini kulihubiri Neno la Mungu lakini ‘kulitangua’ kwa ukosefu wetu wa vitendo kuwaelekea wazazi!

Ushirikiano wa Kijamaa

 7. Jamaa zinaweza kushirikianaje kutolea ulinzi mzazi anayezeeka?

⁷ Wastadi wengine wanapendekeza kwamba shida kubwa inayohusu mzazi mzee ikitokea, mkutano wa jamaa uitwe. Huenda mshiriki mmoja wa jamaa akapaswa kuubeba mzigo wa daraka. Lakini kwa kushiriki katika “mazungumzo ya siri” kwa utulivu na katika njia isiyo ya kushambulia, mara nyingi jamaa zinaweza kutafuta njia za kushiriki furushi hilo la kazi. (Linganisha Mithali 15:22, NW.) Wengine wanaoishi mbali sana huenda wakaweza kutoa mchango wa fedha na kuzuru pindi kwa pindi. Wengine huenda wakaweza kufanya kazi ya nyumbani au kutoa peza za kusafiri. Kwani, kukubali tu kutembelea wazazi kwa ukawaida kunaweza kuwa mchango wenye thamani. Anasema dada mmoja mwenye umri wa miaka 80 na kitu kuhusu ziara za watoto wake, “Ni kama dawa ya kutia afya!”

 8. (a) Je! washiriki wa jamaa ambao wamo katika utumishi wa wakati wote wanaondolewa wajibu wa kushiriki utunzaji wa wazazi wao? (b) Wengine walio katika utumishi wa wakati wote wamefikia kwa kadiri gani katika kutimiza wajibu mbalimbali kuelekea wazazi?

⁸ Ingawa hivyo, huenda jamaa zikakabiliana na tatizo gumu, wakati mshiriki yu katika utumishi wa wakati wote. Wahudumu wa wakati wote hawajiondoi katika wajibu kama huo, kwa kuwa wengi wamejitahidi kwa njia isiyo ya kawaida ili kuwapa wazazi wao utunzaji. Anasema hivi mwangalizi asafiriye: “Hatukuwazia jinsi ingeweza kuwa vigumu sana kuwatunza wazazi wetu kimwili na kimoyoni, hasa ikiwa mtu anajaribu kutimiza madai ya utumishi wa wakati wote wakati ule ule. Kwa kweli, sisi tumeifikia mipaka ya uvumilivu wetu na tumehisi uhitaji wa ‘uwezo unaopita ulio wa kawaida.’” (2 Wakorintho 4:7, NW) Yehova na aendelee kuwategemeza watu wa jinsi hiyo!

 9. Ni kitia-moyo gani wanachoweza kupewa wale ambao hawakuwa na jambo jingine la kufanya ila kuacha utumishi wa wakati wote ili watunze wazazi?

⁹ Ingawa hivyo, nyakati nyingine baada ya kuchunguza uwezekano mwingine wote, mshiriki wa jamaa hana jambo jingine isipokuwa kuuacha utumishi wa wakati wote. Inaeleweka kwamba mtu wa namna hiyo anaweza kuwa na hisia zilizovurugika juu ya kuacha mapendeleo yake ya utumishi. ‘Tunajua kwamba ni daraka letu la Kikristo kumtunza mama yangu mzee aliye mgonjwa,’ anasema mmoja aliyekuwa mmisionari. ‘Lakini nyakati nyingine ninahisi ajabu sana.’ Ingawa hivyo, kumbuka kwamba ‘kuzoea bidii ya kujitolea Mungu nyumbani kunakubalika machoni pa Mungu.’ (1 Timotheo 5:4, AW) Kumbuka, pia, kwamba “Mungu si dhalimu hata aisahau kazi yenu, na pendo lile mlilolidhihirisha kwa jina lake, kwa kuwa mmewahudumia watakatifu, na hata hivi sasa mngali mkiwahudumia.” (Waebrania 6:10) Wenzi wawili waliooana walioacha utumishi wa wakati wote baada ya kuufanya miaka mingi walisema: “Kwa maoni yetu, ni jambo la maana kwetu kuwatunza wazazi wetu sawasawa na lilivyokuwa jambo la maana kuwa katika utumishi wa wakati wote.”

10. (a) Kwa sababu gani huenda wengine wakawa waliacha utumishi wa wakati wote upesi sana? (b) Jamaa zinapasa kuuonaje utumishi wa wakati wote?

¹⁰ Ingawa hivyo, labda wengine wameacha utumishi wa wakati wote upesi sana—au bila uhitaji wa lazima—kwa sababu watu wao wa ukoo waliwaza: ‘Ninyi hamna kazi wala jamaa za kuwalemea. Mbona ninyi msiwatunze Baba na Mama?’ Hata hivyo, je! kazi ya kuhubiri siyo kazi ya haraka zaidi ya zote inayofanywa leo? (Mathayo 24:14; 28:19, 20) Hivyo wale walio katika utumishi wa wakati wote wanafanya kazi ya muhimu sana. (1 Timotheo 4:16) Pia, Yesu alionyesha kwamba, katika hali fulani-fulani, utumishi wa Mungu unaweza kuwa wa kwanza kuliko mambo ya kijamaa.

11, 12. (a) Kwa sababu gani Yesu alishauri mtu mmoja ‘awaache wafu wawazike wafu wao’? (b) Ni mipango gani ambayo jamaa inaweza kufanya wakati mshiriki mmoja yu katika utumishi wa wakati wote?

¹¹ Kwa mfano, wakati mtu mmoja alipokataa mwaliko wa kuwa mfuasi wa Yesu, akisema, “Nipe ruhusa kwanza niende nikamzike baba yangu,” Yesu alijibu: “Waache wafu [kiroho] wawazike wafu wao; bali wewe enenda ukautangaze ufalme wa Mungu.” (Luka 9:59, 60) Kwa kuwa Wayahudi waliwazika wafu wao siku iyo hiyo, haielekei kwamba baba ya mtu huyo alikuwa amekufa hasa. Inaelekea kwamba mtu huyo alitaka tu kukaa na baba yake mzee mpaka kifo chake. Hata hivyo, kwa kuwa kulikuwa na watu wengine wa ukoo ambao wangetoa utunzaji huo, Yesu alimtia moyo mtu yule ‘kuutangaza ufalme wa Mungu’!

¹² Jamaa nyingine zimepata kwamba wakati washiriki wote wanaposhirikiana, mara nyingi inaweza kupangwa kwamba yule aliye katika utumishi wa wakati wote ashiriki katika kuwatunza wazazi bila kuacha utumishi wa wakati wote. Kwa mfano, wahudumu wengine wa wakati wote wanawasaidia wazazi wao wakati wa miisho-juma au wakati wa vipindi vya likizo. Jambo la kupendeza ni kwamba wazazi kadha wazee-wazee wamesisitiza kwamba watoto wao wabaki katika utumishi wa wakati wote, hata wakati kufanya hivyo kumehitaji wazazi hao wajidhabihu sana. Yehova anawabariki sana wale wanaoweka masilahi za Ufalme kwanza.​—Mathayo 6:33.

“Hekima” na “Utambuzi” Wakati Wazazi Wanapohamia Kwenu

13. Ni tatizo gani linaloweza kutokea ikiwa mzazi anaalikwa ahame aishi pamoja na watoto wake?

¹³ Yesu alifanya mpango ili kwamba mama yake mjane aishi na watu wake wa ukoo wenye kuamini. (Yohana 19:25-27) Mashahidi wengi wamefanya vivyo hivyo kwa kuwaalika wazazi wao wahame na kuishi pamoja nao—kama matokeo wakapata nyakati nyingi zenye furaha na mibaraka. Hata hivyo, mitindo ya maisha isiyopatana, faragha iliyopungua, na mkazo wa kutoa utunzaji kila siku ni mambo yanayofanya mara nyingi kuhamishia mzazi katika nyumba yako kuwavuruge fikira wote wanaohusika. “Kumtunza Mama kumenifanya niwe zaidi na mikazo ya ndani,” anasema Ann, ambaye mama-mkwe wake ana ugonjwa wa Alzheimer. “Nyakati nyingine hata ninakosa subira na kumwambia Mama mambo yasiyo ya fadhili—na jambo hilo linanifanya nihisi nikiwa mwenye hatia sana.”

14, 15. “Hekima” na “utambuzi” vinaweza kusaidiaje ‘kuijenga’ jamaa chini ya hali hizo?

¹⁴ Sulemani alisema kwamba “kwa hekima nyumba na waliomo itajengwa, na kwa utambuzi itathibitika kuwa iliyosimamishwa imara.” (Mithali 24:3, NW) Kwa mfano, Ann, amejaribu kuwa mwenye kufahamu zaidi tatizo la mama-mkwe wake. “Ninafikiria akilini kwamba yeye ana ugonjwa na hatendi hivyo kwa makusudi.” Bado, “twajikwaa sisi sote pia katika mambo mengi. Mtu asiyejikwaa katika kunena, huyo ni mtu mkamilifu.” (Yakobo 3:2) Lakini hitilafu zinapotokea, onyesheni hekima kwa kutoruhusu uchungu ujazane ndani yenu au mpandwe na hasira. (Waefeso 4:31, 32) Zungumzeni mambo kama jamaa, na kutafuta njia za kufanya mapatano au marekebisho.

¹⁵ Utambuzi pia unasaidia mmoja aweze kuwasiliana kwa njia yenye matokeo. (Linganisha Mithali 25:11.) Labda mzazi ana tatizo la kujirekebisha kulingana na kawaida ya nyumba mpya. Au kwa sababu ya uwezo uliodhoofika wa kufanya maamuzi, yeye anaelekea kuwa asiyeshirikiana. Chini ya hali fulani-fulani huenda kusiwe na jambo jingine la kufanya ila kuzungumza kwa imara sana. (Linganisha Mwanzo 43:6-11.) “Kama singemkataza mama yangu,” akasema dada mmoja, “yeye angetumia pesa zake zote.” Ingawa hivyo, mzee mmoja anapata kwamba nyakati nyingine anaweza kuambia mamaye jambo la kufanya kwa kutumia shauku ya upendo ambayo mamaye anayo kwake. “Nyakati nyingi ninapokosa kupata matokeo kwa kumtolea sababu za mambo, mimi nasema tu, ‘Mama, tafadhali fanya hivyo kwa sababu tu ni mimi nimekuambia,’ naye anasikiliza.”

16. Kwa sababu gani ni lazima mume mwenye upendo amwonyeshe mkeye “utambuzi”? Anaweza kufanyaje hivyo?

¹⁶ Kwa kuwa mara nyingi mke ndiye anayebeba sehemu kubwa ya mzigo wa utunzaji, mume mwenye utambuzi ataangalia kwamba mkeye hachoshwi sana—kimoyoni, kimwili, au kiroho. Inasema Mithali 24:10: “Ukizimia siku ya taabu, nguvu zako ni chache.” Mume anaweza kufanya nini airudishe shauku ya mkeye? “Mume wangu angekuja nyumbani,” anasema dada mmoja, “na kunizungushia mikono yake na kuniambia vile alivyonithamini sana. Singaliweza kufaulu bila yeye!” (Linganisha Waefeso 5:25, 28, 29.) Mume anaweza pia kujifunza Biblia na kusali kwa ukawaida pamoja na mwenzi wake. Ndiyo, hata chini ya hali hizi zenye ugumu, jamaa inaweza ‘kujengwa!’

Utunzaji Kwenye Makao ya Watu Wazee

17, 18. (a) Jamaa nyingine zimelazimika kuchukua hatua gani? (b) Katika visa kama hivyo, watoto ambao ni watu wazima wanaweza kusaidiaje wazazi wajirekebishe?

¹⁷ Mstadi mmoja anayehusika na matatizo ya wazee anasema: “Inafikia mahali ambapo jamaa haina ustadi wala pesa za kuendelea kumweka [mzazi] nyumbani.” Kama anavyosema mume mmoja: “Ilifikia mahali ambapo afya ya mke wangu iliharibika sana kwa kujaribu kumtunza Mama kwa muda wa saa 24. Hatukuwa na jambo jingine la kufanya ili kumweka Mama katika makao ya kutunzia wazee. Lakini mioyo yetu ilihangaika sana kwa kufanya hivyo.”

¹⁸ Huenda utunzaji wa makao ya wazee ukawa ndio utunzaji bora zaidi unaopatikana chini ya hali hizo. Lakini watu wazee wanaowekwa katika makao hayo mara nyingi wanafadhaika na kukasirika, wakihisi kwamba wamekataliwa. “Tulimweleza Mama kwa uangalifu kwa sababu gani tulipaswa kufanya hivyo,” anasema dada mmoja ambaye tutamwita Greta. “Yeye amejifunza kujirekebisha na sasa anayaona makao hayo kama nyumbani.” Ziara za ukawaida pia zinawastarehesha wazazi wazee kujirekebisha na zinawaonyesha “unyofu wa upendo wenu” kwao. (Linganisha 2 Wakorintho 8:8.) Mahali ambako mwendo ni tatizo, endeleeni kuwasiliana kwa njia ya simu, barua, na ziara za pindi kwa pindi. (Linganisha 2 Yohana 12.) Hata hivyo, kuishi miongoni mwa watu wa ulimwengu kunakuwa na vizuia-maendeleo vinavyoonekana wazi. ‘Yajue mahitaji yao ya kiroho.’ (Mathayo 5:3, NW) “Sisi tunamtolea Mama vichapo vya kusoma na kujaribu kuzungumza naye mambo ya kiroho kwa kadiri iwezekanavyo,” anasema Greta.

19. (a) Ni uangalifu ambao lazima ufanywe katika kuchagua na kuangalia-angalia makao ya kutunzia watu wazee? (b) Mkristo ananufaikaje kwa kufanya yote anayoweza atunze mzazi?

¹⁹ Jarida la The Wall Street Journal liliripoti juu ya uchunguzi wa makao 406 ya kutunzia watu wazee United States ambamo “kao moja kwa kila makao matano lilionekana linaweza kuwa lenye hatari kwa wakaaji na karibu nusu yayo tu ndiyo yaliyotimiza viwango vya hali ya chini.” Jambo lenye kuhuzunisha ni kwamba ripoti kama hizo kwa kawaida zinataabisha fikira. Kwa hiyo ikiwa utunzaji wa makao ya watu wazee unahitajiwa kabisa, uwe mwangalifu katika kuchagua moja. Wewe binafsi litembelee uone kama ni safi, linatunzwa vizuri, lina wafanya kazi wa kutosha na wanaostahili, hali yalo ni ya kinyumbani, na lina vyakula vya kutosha. Uwe ukiangalia-angalia kwa kiasi uwezacho utunzaji wanaopewa wazazi wako. Uwe mtetezi wao, ukiwasaidia waepuke hali zenye magumu ambazo zinaweza kutokea, labda kwa habari ya sikukuu za kilimwengu au tafrija. Kwa kufanya yote unayoweza ili kuwapa wazazi wako utunzaji ulio bora zaidi chini ya hali hizo, unaweza kujiondolea mwenyewe hisia za hatia ambazo zingaliweza kukusumbua.​—Linganisha 2 Wakorintho 1:12.

Watoaji Wachangamfu, Wapokeaji Wachangamfu

20. Kwa sababu gani ni jambo la maana kwamba watoto wawe ‘watoaji wachangamfu’?

²⁰ “Limekuwa jambo gumu,” asema mwanamke mmoja Mkristo kuhusu kuwatunza wazazi wake. Nimelazimika kupika, kuwasafishia, kushughulikia vipindi vyao vya kulia, kubadili shuka za kitanda waliposhindwa kujizuia wakaziendea haja.” “Lakini lo lote ambalo tumewafanyia,” mume wake anatoa kikumbusho, “tumelifanya kwa furaha—kwa uchangamfu. Tumejaribu sana tusiwafanye kamwe wazazi wetu wahisi kwamba tunachukizwa kuwatunza.” (2 Wakorintho 9:7, NW) Mara nyingi watu wenye umri mkubwa wanakataa msaada na hawataki kuwa “mzigo” kwa wengine. Hivyo ni jambo la maana sana kuangalia mwelekeo unaoonyesha.

21. (a) Wazazi wanawezaje kuwa wapokeaji wachangamfu? (b) Ni kwa sababu gani ni jambo la hekima mzazi apangie wakati wake wa uzeeni kimbele?

²¹ Wakati ule ule, mwelekeo ambao wazazi wanaonyesha pia ni wa maana. Anakumbuka hivi dada mmoja: “Jambo lo lote nililomfanyia Mama, halikutosha kamwe.” Kwa hiyo, wazazi, epukeni kupita kiasi na kuwa wenye kudai mno. Ingawaje, Biblia inasema “haiwapasi watoto kuweka akiba kwa wazazi, bali wazazi kwa watoto.” (2 Wakorintho 12:14) Wazazi wengine wanatumia vibaya mali zao na kuwa mzigo usio wa lazima kwa watoto wao. Hata hivyo, Mithali 13:22 inasema: “Mtu mwema huachia wana wa wanawe urithi.” Hivyo, kwa kadiri inavyowezekana wazazi wanaweza kupangia wakati wao wa uzeeni kimbele, wakiweka kando fedha na kufanya mapema mipango fulani ya kuwatunza.​—Mithali 21:5.

22. Mtu anapaswa kuzionaje jitihada ambazo anatumia kuwatunza wazazi wake wanaozeeka?

²² Paulo alilieleza jambo hili vizuri wakati aliposema kwamba kuwatunza wazazi wa mtu ni sawa na “kuwalipa.” (1 Timotheo 5:4) Kama anavyosema ndugu mmoja: “Mama alinitunza kwa miaka ishirini. Mimi nimefanya nini linalolingana na hilo?” Wakristo wote ambao wana wazazi wazee-wazee na wasukumwe na moyo ivyo hivyo ‘kuzoea bidii ya kujitolea Mungu nyumbani,’ wakijua kwamba watathawabishwa sana na Mungu ambaye anawaahidi hivi wale ambao wanawaheshimu wazazi wao: “Utakaa siku nyingi katika dunia.”—Waefeso 6:3.

Mambo ya Kukumbuka

◻ Wengine katika siku za Yesu walitafutaje kuepuka daraka kuelekea wazazi?

◻ Ni nani ambao wanapaswa kuwatunza wazazi wazee-wazee, na kwa sababu gani?

◻ Ni matatizo gani ambayo jamaa zinaweza kupata wakati mzazi anapohama aishi pamoja nao, nayo yanaweza kushindwaje?

◻ Kwa sababu gani utunzaji kwenye makao ya watu wazee unaweza kuhitajiwa kabisa, na wazazi wanaweza kusaidiwaje ili wakabiliane na hali za kuishi huko?

[Picha katika ukurasa wa 15]

Mkutano wa jamaa unaweza kufanywa ili kuzungumza jinsi utunzaji wa mzazi unavyoweza kugawanwa

[Picha katika ukurasa wa 17]

Wakati utunzaji kwenye makao ya watu wazee unapohitajiwa kabisa, ziara za kawaida ni za muhimu kwa hali njema ya kimoyoni na ya kiroho ya wazazi wako