Ujumbe wa Yehova wa Wakati Uliopita na Leo

1, 2. Watu fulani hutafutaje hazina zilizofichika, lakini ni nini kinachoweza kukusaidia kuwa na furaha maishani?

MIAKA nenda miaka rudi, watu wengi wamekuwa wakitumaini kupata hazina zilizofichika. Je, umewahi kusoma masimulizi ya historia kuhusu wavumbuzi, waakiolojia, na wengine ambao wamekuwa wakitafuta hazina kama hizo? Huenda wewe binafsi huzitafuti, hata hivyo, ingekuwaje kama ungepata hazina fulani? Bila shaka, ungeridhika na kushukuru sana hasa ikiwa hazina hiyo ingeyaboresha maisha yako na kuyafanya yawe yenye furaha na yenye mafanikio zaidi.

² Kwa kawaida si watu wengi hutafuta hazina halisi, hata hivyo, wengi hujitahidi kupata furaha kwa kutafuta pesa, afya bora, na ndoa yenye furaha, hazina ambazo hazipatikani kwa kuchimba kihalisi. Hakuna ramani halisi inayoonyesha jinsi ya kupata hazina hizo. Kama ujuavyo, jitihada zinahitajiwa ili kupata hazina hizo. Ndiyo sababu wengi huthamini mashauri mazuri kuhusu jinsi ya kufikia miradi yao na kufanya maisha yao yawe yenye furaha na yenye mafanikio zaidi.

3, 4. Ni wapi unapoweza kupata mashauri mazuri kuhusu maisha?

³ Kwa kweli, unaweza kupata mashauri mazuri, yaani mwongozo ambao tayari umewasaidia wengine kuwa na furaha. Biblia inatoa mashauri bora zaidi kuhusu maisha, na watu wengi wametambua hivyo. Mwandishi Mwingereza Charles Dickens alisema hivi kuhusu Biblia: “Ndicho kitabu bora zaidi kilichopata na kitakachopata kujulikana ulimwenguni . . . kwa kuwa kina mafundisho bora zaidi ambayo mwanadamu yeyote yule . . . anaweza kuongozwa nayo.”

⁴ Maoni hayo hayawashangazi hata kidogo wale wote wanaoiona Biblia kuwa imeongozwa na roho ya Mungu. Huenda unakubaliana na maneno tunayosoma kwenye 2 Timotheo 3:16: “Andiko lote limeongozwa na roho ya Mungu nalo ni lenye faida kwa kufundisha, kwa kukaripia, kwa kunyoosha mambo, kwa kutia nidhamu katika uadilifu.” Yaani, Biblia ina habari muhimu sana inayoweza kuwaonyesha watu jinsi ya kuishi katika ulimwengu wa leo wenye misukosuko mingi. Wale ambao hutii mashauri ya Biblia wanaweza kuwa na maisha ambayo kwa kweli ni yenye furaha na yenye mafanikio zaidi.

5-7. Ni sehemu gani za Biblia zinazoweza kukufaidi?

⁵ Hata hivyo, unafikiri ni katika vitabu gani vya Biblia unamoweza kupata mashauri hayo? Huenda watu fulani wakafikiri ni katika yale Mahubiri ya Mlimani, ambapo Yesu alitoa mashauri mazuri kuhusu nyanja mbalimbali za maisha ya kila siku. Huenda wengine wakafikiri ni katika vitabu vilivyoandikwa na mtume Paulo. Isitoshe, mtu anaweza kupata mashauri mazuri katika Zaburi na Methali—vitabu vilivyojaa hekima. Kwa kweli, ikitegemea hali na matatizo unayokabili, kitabu chochote cha Biblia chaweza kukusaidia, hata vitabu vya Biblia ambavyo vina mambo ya kihistoria hasa, vitabu kama vile Yoshua hadi Esta. Historia iliyomo ina maonyo kwa kila mmoja anayejitahidi kumtumikia Mungu kwa furaha. (1 Wakorintho 10:11) Naam, vitabu hivyo vina mashauri unayoweza kutumia kuongoza hatua zako ili kufanikisha maisha yako. Kumbuka kwamba “mambo yote yaliyoandikwa zamani yaliandikwa ili kutufundisha sisi, ili kupitia uvumilivu wetu na kupitia faraja kutokana na Maandiko tuwe na tumaini.”—Waroma 15:4; Yoshua 1:8; 1 Nyakati 28:8, 9.

⁶ Hata hivyo, kuna sehemu ya Biblia ambayo kwa wengi ni kama eneo lenye hazina ambalo halijavumbuliwa bado. Sehemu hiyo ni vile vitabu 12 ambavyo mara nyingi huitwa Manabii Wadogo. Kwa kawaida vitabu hivyo hufuata vile vitabu vikubwa zaidi vya Biblia kama vile Ezekieli na Danieli lakini vinatangulia Injili ya Mathayo. (Katika Biblia nyingi, vitabu hivyo 12 vinafuatana hivi: Hosea, Yoeli, Amosi, Obadia, Yona, Mika, Nahumu, Habakuki, Sefania, Hagai, Zekaria, na Malaki.) Kama tulivyoona, Biblia imeongozwa na roho ya Mungu, nayo inafaa kwa kufundisha na kuwaonyesha watu jinsi ya kuishi. Je, hilo linatia ndani vitabu hivyo?

⁷ Bila shaka! Kwa kweli, vile vitabu vinavyoitwa Manabii Wadogo vina hazina zinazoweza kutuonyesha jinsi ya kuishi leo. Ili kuelewa ni kwa nini watu fulani hupuuza vitabu hivyo, hebu fikiria jina la vitabu hivyo 12 katika lugha nyingi: vinaitwa Manabii Wadogo. Je, jina hilo laweza kuathiri maoni ya watu kuhusu vitabu hivyo? Je, huenda maoni yako kuhusu vitabu hivyo yakawa yameathiriwa kwa kiasi fulani?

 8. (a) Mungu hutumia njia gani muhimu kutoa mwongozo? (b) Vile vitabu 12 vinavyozungumziwa huitwaje mara nyingi, hata hivyo, jina hilo linamaanisha nini?

⁸ Katika barua aliyowaandikia Waebrania, mtume Paulo alianza kwa kusema hivi: “Mungu, ambaye zamani za kale alisema katika pindi nyingi na katika njia nyingi na mababu zetu kupitia manabii, mwishoni mwa siku hizi amesema nasi kupitia Mwana.” (Waebrania 1:1, 2) Kwa kuwa Mungu alitumia manabii wa kibinadamu kuwasilisha ujumbe wake, hatupaswi kamwe kumwona yeyote kati yao au ujumbe wao kuwa “mdogo.” Hata hivyo, jina “Manabii Wadogo” limewafanya watu fulani wazione habari zilizo katika vitabu hivyo kuwa zenye maana ndogo. Wengine wamekata kauli kwamba ujumbe ulio katika vitabu hivyo si muhimu sana kama ule ulio katika vitabu vingine vya Biblia. Hata hivyo, ukweli ni kwamba katika lugha nyingi jina “Manabii Wadogo”a humaanisha tu kwamba vitabu hivyo 12 ni vifupi kuliko vitabu vingine.

 9. Kwa nini umuhimu wa kitabu fulani cha Biblia hautegemei urefu wake?

⁹ Kwa kuwa tu kitabu fulani ni kifupi, haimaanishi kwamba hakina umuhimu wowote kwako. Kitabu cha Ruthu ni kifupi kuliko vitabu vinavyotangulia na vinavyofuata, hata hivyo, habari zilizomo ni zenye kuchochea kwelikweli! Kitabu hicho kifupi hukazia jinsi tunavyopaswa kushikamana na ibada ya kweli, huonyesha jinsi Mungu anavyowathamini sana wanawake, nacho huandaa habari muhimu kuhusu ukoo wa Yesu. (Ruthu 4:17-22) Mfano mwingine ni ule wa kitabu cha Yuda kilicho karibu na mwisho wa Biblia. Ni kifupi sana hivi kwamba katika Biblia fulani zilizochapishwa, hakijazi hata ukurasa mmoja. Hata hivyo, habari na mwongozo uliomo ni wenye thamani sana. Kinaonyesha jinsi Mungu alivyoshughulika na malaika waovu, maonyo kuhusu watu wafisadi waliojipenyeza kutanikoni, na mahimizo ya kuipigania vikali imani! Kwa hiyo basi, unaweza kuwa na uhakika kwamba ingawa vitabu vya wale wanaoitwa Manabii Wadogo ni vifupi, habari zilizomo na faida unayoweza kupata si ndogo.

10, 11. (a) Watu fulani hufikiri nini wanaposikia neno “manabii”? (b) Kulingana na Biblia, manabii walikuwa nani, nao walifanya nini?

¹⁰ Jambo lingine la kuzingatia ni yale maneno “manabii” na “kinabii.” Huenda maneno hayo yakaleta wazo la kutabiri kuhusu wakati ujao. Watu wengi hufikiri kwamba kazi ya nabii ni kutabiri matukio ya wakati ujao, na kwamba huenda yeye hufanya hivyo kwa kutumia maneno ya kifumbo yanayoweza kufasiriwa katika njia mbalimbali. Mawazo hayo huathiri jinsi watu fulani huviona vitabu hivyo 12.

¹¹ Ni kweli kwamba unaposoma vitabu hivyo 12, muda si muda utaona vina matabiri mengi, na mengi ya matabiri hayo yanahusu kuja kwa ile siku kuu ya Yehova. Hilo linapatana na maana ya msingi ya neno “nabii.” Nabii ni mtu aliyekuwa na uhusiano wa karibu pamoja na Mungu na mara nyingi alitumiwa kufunua mambo ambayo yangetokea. Kuanzia Enoko, manabii wengi wa Biblia walitabiri kuhusu wakati ujao.—1 Samweli 3:1, 11-14; 1 Wafalme 17:1; Yeremia 23:18; Matendo 3:18; Yuda 14, 15.

12. Unaweza kuonyeshaje kwamba neno nabii linatia ndani mengi zaidi ya kutabiri mambo?

¹² Hata hivyo, twahitaji kukumbuka kwamba kazi ya manabii wa Yehova haikuwa tu kutabiri ujumbe wa Mungu. Mara nyingi Mungu aliwatumia manabii wakiwa wasemaji ili kuwaambia wengine mapenzi yake. Kwa mfano, huenda tusiwaone Abrahamu, Isaka, na Yakobo kama watu waliotabiri kuhusu wakati ujao, hata hivyo, andiko la Zaburi 105:9-15 huwaita manabii. Nyakati nyingine, Mungu aliwatumia kufunua jambo fulani la wakati ujao, kama wakati ambapo Yakobo aliwabariki wanawe. Lakini wazee hao wa ukoo walikuwa manabii pia kwa kuwa waliziambia familia zao mambo ambayo Yehova alisema kuhusu jukumu lao katika kutimiza kusudi la Mungu. (Mwanzo 20:7; 49:1-28) Jambo lingine linaloweza kutusaidia kuelewa jinsi Biblia hutumia neno “nabii” ni kwamba Haruni alikuwa nabii wa Musa. Haruni alitimiza jukumu la nabii kwa kuwa msemaji wa, au “kinywa” cha Musa.—Kutoka 4:16; 7:1, 2; Luka 1:17, 76.

13, 14. (a) Mbali na kutabiri, manabii walifanya mambo gani mengine? (b) Unaweza kufaidikaje kwa kujua kwamba kazi ya manabii haikuwa tu kutabiri?

¹³ Pia, wafikirie manabii Samweli na Nathani. (2 Samweli 12:25; Matendo 3:24; 13:20) Yehova aliwatumia kutangaza mambo ambayo yangetokea wakati ujao, hata hivyo, aliwatumia kama manabii katika njia nyinginezo. Akiwa nabii, Samweli aliwahimiza Waisraeli waache ibada ya sanamu na kurudia ibada safi. Naye alitangaza hukumu ya Mungu dhidi ya Mfalme Sauli, jambo linalotufundisha kwamba Yehova huthamini utii kuliko dhabihu za kimwili. Ndiyo, kazi ya unabii ya Samweli ilitia ndani kutangaza maoni ya Mungu kuhusu njia bora ya kuishi. (1 Samweli 7:3, 4; 15:22) Nabii Nathani alitabiri kwamba Sulemani angejenga hekalu na kwamba ufalme wake ungekuwa imara. (2 Samweli 7:2, 11-16) Hata hivyo, Nathani alikuwa pia akifanya kazi ya nabii alipotaja dhambi ya Daudi na Bath-sheba na dhambi ya Daudi dhidi ya Uria. Ni nani anayeweza kusahau jinsi Nathani alivyoufunua uzinzi wa Daudi kwa kutumia mfano wa tajiri mmoja aliyemchukua mwana-kondoo mpendwa na wa pekee wa maskini mmoja? Nathani pia alikuwa na jukumu la kupanga ibada ya kweli katika patakatifu pa Mungu.—2 Samweli 12:1-7; 2 Mambo ya Nyakati 29:25.

¹⁴ Jambo kuu ni kwamba hatupaswi kuona ujumbe ulio katika vitabu hivyo vya kinabii kana kwamba ni matabiri tu ya wakati ujao. Vitabu hivyo vina ujumbe wa Mungu kuhusu mambo mengine mengi, kutia ndani habari nyingi kuhusu jinsi watu wa Mungu wa wakati uliopita walivyopaswa kuishi na jinsi sisi leo tunavyopaswa kuishi. Kwa hiyo, tuna hakika kwamba habari zilizo katika Biblia, kutia ndani vitabu hivyo 12, ni muhimu sana na zenye faida, na huwasaidia watu kuona jinsi ya kuishi maisha bora. Vitabu hivyo vilivyoongozwa kwa roho ya Mungu hutupa mwongozo muhimu sana unaoweza kutusaidia “tuishi kwa utimamu wa akili na uadilifu na ujitoaji-kimungu katikati ya mfumo wa mambo wa sasa.”—Tito 2:12.

15, 16. (a) Ni mambo gani ya mfano yanayoweza kupatikana katika vitabu vinavyoitwa “Manabii Wadogo”? (b) Ni mambo gani ya kinabii yaliyo katika vitabu hivyo?

¹⁵ Tunaweza kufaidika kwa njia mbalimbali tunaposoma Neno la Mungu lililoongozwa kwa roho. Vitabu fulani vya Biblia hutuambia mambo yaliyotokea wakati fulani, vingine ni vya kishairi, na kila kimoja kina ubora wa pekee. Pia kuna vingine vilivyo na habari za mfano au zinazowakilisha mambo ya baadaye, kama vile vitabu hivyo 12. Kwa mfano, Yesu alikuwa akirejelea kitabu cha Yona aliposema: “Kizazi kiovu na chenye uzinzi kinaendelea kutafuta ishara, lakini hakuna ishara kitakachopewa isipokuwa ishara ya nabii Yona. Kwa maana kama vile Yona alivyokuwa katika tumbo la yule samaki mkubwa siku tatu mchana na usiku, ndivyo Mwana wa binadamu atakavyokuwa katika moyo wa dunia siku tatu mchana na usiku. Watu wa Ninawi watasimama katika hukumu pamoja na kizazi hiki nao watakihukumu kuwa chenye hatia; kwa sababu wao walitubu juu ya lile alilohubiri Yona, lakini, tazama! mtu mkuu kuliko Yona yuko hapa.”—Mathayo 12:39-41.

¹⁶ Ni wazi kwamba Yesu hakukiona kitabu cha Yona kuwa historia tu ya jinsi Mungu alivyoshughulika na Yona, ya utendaji wa nabii huyo huko Ninawi, na matokeo ya kazi ya Yona ya kutangaza ujumbe wa kuonya wa Mungu. Yesu alitambua kwamba nabii Yona alimwakilisha Yesu Kristo, na pia kufa na kufufuliwa kwake siku ya tatu. Isitoshe, itikio la Waninawi lilikuwa tofauti kabisa na jinsi Wayahudi wengi walivyoitikia mahubiri ya Yesu na kazi alizofanya. (Mathayo 16:4) Basi, tunaelewa kwamba vitabu hivyo 12 vina mambo ya kinabii, au yanayowakilisha jinsi Mungu anavyoshughulika na watu wake leo. Kujifunza mambo hayo ni jambo lenye kupendeza na lenye faida.b

17. Kitabu hiki kinazungumziaje vile vitabu 12?

¹⁷ Hata hivyo, kitabu hiki hakikukusudiwa kuzungumzia mifano na ulinganifu mbalimbali wa kitabu cha Yona wala wa vile vitabu vingine 11. Pia, hakichanganui vitabu hivyo mstari kwa mstari. Badala yake, kinazingatia hasa ujumbe ulio katika vitabu hivyo ambao tunaweza kutumia katika maisha yetu ya kila siku. Jiulize hivi: ‘Katika vitabu hivyo 12, ni mwongozo gani mzuri au ni shauri gani ambalo Yehova ananiandalia? Vitabu hivyo vinaweza kunisaidiaje “niishi kwa utimamu wa akili na uadilifu na ujitoaji-kimungu katikati ya mfumo wa mambo wa sasa”? Vinaniambia nini kuhusu maisha ya Kikristo, maadili, maisha ya familia, na mitazamo ya watu katika siku hizi za hatari, kwa kuwa “siku ya Yehova inakuja,” nayo “iko karibu”?’ (Tito 2:12; Yoeli 2:1; 2 Timotheo 3:1) Unapopata majibu yenye kuridhisha, haikosi utapata mistari kadhaa utakayothamini sana, mistari ambayo hukuwa umeitumia kufikia sasa kuwapa wengine kuhusu shauri la Biblia. Kwa kufanya hivyo, hazina yako ya maandiko ya Biblia itaongezeka.—Luka 24:45.

18. Kitabu hiki kimepangwaje, nawe unaweza kufaidikaje?

¹⁸ Sura za kitabu hiki zimepangwa katika sehemu nne. Jaribu kuona mambo makuu ya kila sehemu unapoianza. Katika kila moja ya sura 13 zinazofuata, utaona masanduku mawili ambayo yamekusudiwa kukusaidia kukazia fikira mambo ambayo umejifunza. Maswali yaliyo katika masanduku hayo yatakuwezesha kutafakari mambo ambayo umesoma na kuzingatia faida na matumizi yake. Sanduku la kwanza liko karibu katikati ya sura. Unapofika mahali lilipo, fikiria maswali yaliyomo. Kufanya hivyo kutakusaidia kukaza kabisa moyoni mwako mambo ambayo umejifunza. (Mathayo 13:8, 9, 23; 15:10; Luka 2:19; 8:15) Sanduku la pili litakuwezesha kutafakari mambo ambayo umesoma katika sehemu ya mwisho ya sura hiyo na kuyaongeza katika hazina yako ya mambo unayojua. Kwa hiyo, tenga wakati wa kutafakari mambo yaliyo katika masanduku hayo. Yanaweza kukusaidia sana kuona jinsi unavyoweza kufaidika na habari ambayo unajifunza.

19. Ni habari gani unayohitaji kujua kwanza kuhusu vile vitabu 12?

¹⁹ Ili kujitayarisha kwa sura inayofuata, jiulize mwenyewe ni mambo gani unayojua kuhusu habari zilizomo katika vitabu hivyo 12. Mungu alitoa ujumbe huo kupitia nani, nao walikuwa watu wa aina gani? Waliishi pindi gani, na hali zilikuwaje? (Chati iliyo katika ukurasa wa 20 na 21 itakusaidia sana; irejelee mara kwa mara unapojifunza sura zinazofuata.) Ujumbe wenyewe ulikuwa na kusudi gani wakati huo, na kujua hilo kwawezaje kukusaidia kuelewa habari hiyo katika muktadha wake? Sura inayofuata itajibu maswali hayo ya msingi.