MPAJI SHERIA

Mtungaji wa sheria. Biblia inaonyesha kwamba Yehova ndiye Mpaji Sheria mkuu wa ulimwengu wote.

Yehova akiwa Mpaji Sheria. Yehova, ndiye Mpaji Sheria wa kweli katika ulimwengu mzima. Ametunga sheria zinazoongoza uumbaji usio na uhai (Ayu 38:4-38; Zb 104:5-19), na wanyama. (Ayu 39:1-30) Mwanadamu pia, kwa kuwa ameumbwa na Yehova, anapaswa kutii sheria za Yehova za asili, na kwa kuwa ni kiumbe mwenye uwezo wa kufuata maadili, kufikiri na kusitawisha hali ya kiroho, anapaswa pia kutii sheria za Mungu za maadili. (Ro 12:1; 1Ko 2:14-16) Pia, sheria za Yehova huwaongoza viumbe wa roho, malaika.​—Zb 103:20; 2Pe 2:4, 11.

Sheria za Yehova za asili haziwezi kuvunjwa. (Yer 33:20, 21) Sheria zake zinaonekana katika ulimwengu mzima na ni thabiti na zinategemeka sana hivi kwamba wanasayansi wanaweza kutumia sheria wanazojua kukadiria mwendo wa mwezi, sayari, na vitu vingine vilivyo angani kwa usahihi wa nukta ya sekunde. Yeyote anayepuuza sheria za asili anapatwa na madhara mara moja. Vivyo hivyo, sheria za Mungu za maadili hazibadiliki na mtu hawezi kuzikwepa au kuzivunja na bila kupata madhara. Zinapaswa kufuatwa kama sheria zake za asili, ingawa huenda mtu anayezikiuka asipatwe na madhara papo hapo. “Mungu si wa kudhihakiwa. Kwa maana lolote analopanda mtu, ndilo atakalovuna pia.”​—Ga 6:7; 1Ti 5:24.

Kabla Yehova hajawapa Waisraeli sheria yake, wanadamu wangejuaje mapenzi ya Mungu?

Ingawa tangu Adamu alipoasi hadi wakati wa Gharika uovu uliongezeka kati ya wazao wake wengi, watu fulani ‘waliendelea kutembea na Mungu wa kweli.’ (Mwa 5:22-24; 6:9; Ebr 11:4-7) Maagizo pekee hususa yaliyoandikwa ambayo Mungu aliwapa wanaume waaminifu ni yale aliyompa Noa kuhusu kujenga safina. Noa alitii maagizo hayo kikamili. (Mwa 6:13-22) Hata hivyo, kuna kanuni na mifano iliyowaongoza wanadamu waaminifu ‘walipotembea na Mungu wa kweli.’

Walijua kwamba Mungu alimwandalia kwa ukarimu sana mwanadamu katika Edeni; waliona uthibitisho wa upendo wa Mungu usio na ubinafsi. Walijua kwamba kanuni ya ukichwa ilikuwepo tangu mwanzoni, Mungu akiwa kichwa cha mwanamume na mwanamume akiwa kichwa cha mwanamke. Walijua kazi ambayo Mungu alikuwa amempa mwanadamu na kwamba alitaka mwanadamu atunze vitu alivyopewa ili avitumie na kuvifurahia. Walijua kwamba mahusiano ya ngono yalipaswa kuwa kati ya mwanamume na mwanamke waliofunga ndoa tu, na kwamba ‘wangewaacha baba na mama’ na kuanzisha uhusiano wa kudumu si wa muda mfupi (kama uasherati). Amri ya Mungu kuhusu matumizi ya miti ya bustani ya Edeni na hasa mti wa ujuzi wa mema na mabaya ingewasaidia kuelewa kanuni ya haki ya kumiliki na kuheshimu kanuni hiyo. Walijua madhara yaliyosababishwa na uwongo wa kwanza. Walijua kwamba Mungu aliikubali ibada ya Abeli, Mungu alishutumu wivu na chuki ambayo Kaini alikuwa nayo kumwelekea ndugu yake, na jinsi Mungu alivyomwadhibu Kaini alipomuua Abeli.​—Mwa 1:26-4:16.

Basi, hata bila kuwa na maagizo, amri, au hata sheria nyingine hususa, kupitia mifano hiyo wangeweza kupata kanuni za kuwaongoza katika hali mbalimbali ambazo zingetokea. Kwa njia hiyo, karne nyingi baadaye, Yesu na mitume wake walijifunza kutokana na mambo yaliyotukia kabla ya Gharika. (Mt 19:3-9; Yoh 8:43-47; 1Ti 2:11-14; 1Yo 3:11, 12) Sheria ni maagizo yanayoongoza matendo. Kupitia maneno na matendo ya Mungu wangejua njia zake, viwango vyake, na hivyo kupata maagizo ambayo yangeongoza matendo yao, au sheria ambayo wangefuata. Kwa kufanya hivyo, ‘wangeendelea kutembea na Mungu wa kweli.’ Wale waliokosa kufanya hivyo walitenda dhambi, ‘walikosa alama,’ hata ingawa hakukuwa na sheria za kuwahukumu.

Baada ya Gharika, Mungu alimpa Noa sheria iliyowahusu wanadamu wote, ambayo iliwaruhusu kula nyama lakini iliwakataza kula damu, Naye akasema hukumu ya kuua ni kifo. (Mwa 9:1-6) Baada ya Gharika, wanaume kama vile Abrahamu, Isaka, Yakobo, na Yosefu walizingatia njia za Mungu, maagizo yake ambayo yangeongoza matendo yao. (Mwa 18:17-19; 39:7-9; Kut 3:6) Ingawa Mungu aliwapa wanaume waaminifu amri fulani hususa (Mwa 26:5), kama vile sheria ya kutahiriwa, hakuna uthibitisho kwamba aliwaagiza wafuate mfumo wenye sheria nyingi. (Linganisha na Kum 5:1-3.) Hata hivyo, hawakuongozwa tu na kanuni na mifano ya watu walioishi kabla ya Gharika, pia walikuwa na kanuni na mifano zaidi ya kufuata kutokana na jinsi alivyoshughulika na wanadamu baada ya Gharika.

Ingawa Mungu hakuwapa mfumo wenye sheria nyingi, kama alivyowapa Waisraeli baadaye, wanadamu hawakukosa njia ya kujua linalofaa na lisilofaa. Kwa mfano, hakuna sheria iliyoshutumu waziwazi ibada ya sanamu. Lakini, kama mtume Paulo anavyoonyesha, hakukuwa na sababu ya kuabudu sanamu kwa sababu “sifa zake [Mungu] zisizoonekana, zinaonekana waziwazi tangu kuumbwa kwa ulimwengu na kuendelea, kwa sababu zinaeleweka kupitia vitu vilivyoumbwa, yaani, nguvu zake za milele na Uungu.” Lilikuwa jambo la kipumbavu kuabudu na kuutolea ‘utumishi mtakatifu uumbaji badala ya Muumba.’ Wale ambao wangefanya jambo hilo la kipumbavu baadaye wangejiingiza katika mazoea mengine maovu, kama vile ngono kati ya watu wa jinsia moja, wakibadili “matumizi yao ya asili kuwa kinyume cha asili.” Tena, ingawa hawakupewa sheria hususa, bila shaka mazoea hayo yalikuwa kinyume na njia ya Mungu, Muumba, na maumbile ya mwanamume na mwanamke yalidhihirisha jambo hilo. Kwa kuwa mwanadamu aliumbwa kwa mfano wa Mungu, alikuwa na akili ya kutosha kutambua mambo hayo. Basi, angewajibika mbele za Mungu ikiwa angetenda kinyume na njia za Mungu; angetenda dhambi, na ‘kukosa alama,’ hata bila kuwa na sheria hususa ya kumhukumu kuwa mwenye hatia.​—Ro 1:18-27; linganisha na Ro 5:13.

Agano la Sheria. Hata kabla ya kutoka Misri, Yehova alikuwa Mpaji-Sheria wa watu wake Waisraeli. (Kut 12:1, 14-20; 13:10) Lakini alionyesha kwa njia ya pekee jukumu lake akiwa Mpaji-Sheria wa taifa hilo kwa kuwapa agano la Sheria. Kwa mara ya kwanza, aliwapa mfumo wa sheria ambao ungewaongoza katika kila sehemu ya maisha yao. Agano hilo lilifanya Waisraeli wawe watu wa pekee sana, taifa lake la pekee, na kuwatofautisha Waisraeli na mataifa mengine yote.​—Kut 31:16, 17; Kum 4:8; Zb 78:5; 147:19, 20.

Katika ujumbe wa kinabii uliotabiri wokovu wa Yehova, nabii Isaya alisema hivi: “Yehova ni Mwamuzi wetu, Yehova ni Mpaji-sheria wetu, Yehova ni Mfalme wetu; yeye Ndiye atakayetuokoa.” (Isa 33:22) Kwa hiyo, Yehova alikuwa na mamlaka ya kuhukumu, kutunga-sheria, na kutawala Israeli; majukumu yote matatu ya serikali. Basi unabii huo wa Isaya ulilihakikishia taifa hilo kwamba lingepata ulinzi na mwongozo kamili, kwa sababu ulikazia kwamba Yehova ndiye Mtawala Mwenye Enzi Kuu kikamili.

Isaya alimfafanua Yehova kuwa Mpaji-Sheria wa Israeli akitumia aina fulani ya neno la Kiebrania cha·qaqʹ, ambalo kihalisi linamaanisha “kuchimba” au “kuchora.” Kamusi ya Kiebrania ya W. Gesenius inasema hivi kuhusu neno hilo: “Kwa kuwa kazi ya mpaji-sheria ilitia ndani kuchora au kuandika maagizo na sheria kwenye mabamba na minara ya umma, hilo linadokeza kwamba alikuwa na mamlaka ya kutoa maagizo.” (A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, iliyotafsiriwa na E. Robinson, 1836, uku. 366) Watafsiri wa Biblia wamelitafsiri neno hilo kuwa “mpaji-sheria,” “mtawala,” na “kamanda.” (Mwa 49:10; Kum 33:21; Amu 5:14; Zb 60:7; 108:8; linganisha na AT, KJ, NW, RS, Yg.) Hivyo, neno “Mpaji-sheria” linapatana na maana moja ya neno la Kiebrania, na linaonyesha tofauti ifaayo na maana kamili katika Isaya 33:22, ambapo linatumiwa katika sentensi ileile pamoja na maneno “Mwamuzi” na “Mfalme.”

Mungu hakuwa amelipatia taifa lingine au watu wengine mfumo huo wa sheria nyingi hivyo. Hata hivyo, Mungu alimuumba mwanadamu akiwa na uwezo wa kuwa mwadilifu na akampa dhamiri. Hata baada ya mwanadamu kuasi na kurithi mwelekeo wa kutenda dhambi, bado uthibitisho ulionyesha kwamba aliumbwa kwa mfano na sura ya Muumba wake na kwamba ana dhamiri. Ndiyo sababu hata mataifa yasiyo ya Israeli yalitunga kanuni na maagizo ya kihukumu yaliyopatana kwa kadiri fulani na kanuni za Mungu za uadilifu.

Mtume Paulo anaeleza jambo hilo hivi: “Kwa kuwa wote waliofanya dhambi bila sheria [yaani, sheria ambayo Mungu aliwapa watu wake] wataangamia pia bila sheria; bali wote waliofanya dhambi chini ya sheria watahukumiwa kwa sheria. Kwa maana wale wanaosikia sheria sio waadilifu mbele za Mungu, bali wale wanaoshika sheria watatangazwa kuwa waadilifu. Kwa maana watu wa mataifa wasio na sheria wanapofanya kwa asili mambo ya sheria, watu hawa, ingawa hawana sheria, wao ni sheria kwao wenyewe. Wao wenyewe wanaonyesha kuwa yaliyomo katika sheria yameandikwa ndani ya mioyo yao, huku dhamiri yao ikiwatolea ushahidi, na kwa fikira zao wenyewe wanashtakiwa au hata kutetewa.” (Ro 2:12-15) Basi, ingawa mataifa hayo hayakuwa na uhusiano wa kisheria pamoja na Mungu, yalikuwa na dhambi na ‘yalikosa alama’ ya viwango vikamilifu vya Yehova.​—Linganisha na Ro 3:9.

Mungu alipowapa Waisraeli agano la Sheria, alionyesha wazi kwamba watu wote, wapagani walioabudu sanamu na pia Waisraeli, walikuwa na hatia ya dhambi. Iliwasaidia Waisraeli kuona waziwazi kwamba kwa njia nyingi hawakutimiza viwango vikamilifu vya Mungu. Ilikuwa hivyo “ili kila kinywa kinyamazishwe na ulimwengu wote ustahili adhabu kutoka kwa Mungu . . . kwa maana kupitia sheria tunapata ujuzi sahihi kuhusu dhambi.” (Ro 3:19, 20) Ingawa huenda Mwisraeli hakuabudu sanamu, alijiepusha na damu, hakuwa na hatia ya kuua, bado alitangazwa kuwa na hatia ya dhambi kupitia agano la Sheria. Ilikuwa hivyo kwa sababu agano la Sheria lilitaja kihususa matendo na hata mitazamo mingi ambayo ni dhambi. Kwa hiyo, Paulo, akijiona mwenyewe akiwa hai katika viuno vya mababu zake kabla ya Sheria kutolewa, anasema hivi: “Kwa kweli, singejua dhambi ikiwa Sheria haingekuwapo. Kwa mfano, mimi singejua tamaa ikiwa Sheria haingesema: ‘Usitamani.’ . . . Kwa kweli, wakati mmoja nilikuwa hai bila sheria. Lakini amri ilipofika, dhambi ikawa hai tena, lakini mimi nikafa.”​—Ro 7:7-9.

Wapaji-Sheria Wengine. Mwana wa Mungu alipokuja duniani, alitambua kwamba Yehova ndiye Mpaji-Sheria wake na Mungu wake. Yesu alikuwa Myahudi, basi alizaliwa chini ya agano la Sheria na alipaswa kutii Sheria kikamili. (Ga 4:4, 5) Naye aliwapa wafuasi wake sheria alipozungumza nao na kupitia roho takatifu iliyofanya kazi ndani ya wafuasi wake ambao waliandika Maandiko ya Kikristo. Sheria hizo zote zinaitwa “sheria ya Kristo.” (Ga 6:2; Yoh 15:10-15; 1Ko 9:21) Sheria hiyo inaongoza “Israeli wa Mungu,” “taifa” lake la kiroho. (Ga 6:16; 1Pe 2:9) Hata hivyo, Kristo hakutunga sheria hizo lakini alizipata kutoka kwa Mpaji-sheria mkuu, Yehova.​—Yoh 14:10.

Musa. Ingawa Biblia inataja maneno “Sheria ya Musa” tena na tena (Yos 8:31, 32; 1Fa 2:3; 2Nya 23:18; 30:16), inakiri pia kwamba Yehova ndiye hasa Mpaji-sheria na alimtumia tu Musa akiwa mwakilishi wake kuwapa Waisraeli Sheria hiyo. (2Nya 34:14) Hata malaika walimwakilisha Mungu katika kuitoa Sheria kwa maana “ilipitishwa kupitia malaika kwa mkono wa mpatanishi.” Hata hivyo, Musa anaitwa mpaji-sheria kwa sababu alikuwa mpatanishi aliyewekwa rasmi wa agano kati ya Mungu na Waisraeli.​—Ga 3:19; Ebr 2:2.

Watawala wanadamu wakiwa wapaji-sheria. Mungu hajasimamisha serikali za wanadamu za ulimwengu wala kuzipatia mamlaka, lakini ameziruhusu ziwepo na ameziondoa na kuruhusu serikali mpya zitawale kupatana na kusudi lake. (Kum 32:8; Da 4:35; 5:26-31; Mdo 17:26; Ro 13:1) Baadhi ya watawala hao wanatunga sheria za taifa lao, nchi yao, au jamii yao. Lakini sheria na amri zao zinafaa ikiwa tu zimetungwa kwa kutegemea na kupatana na sheria ya Mpaji-Sheria Mkuu Zaidi, Yehova Mungu. Mwanasheria maarufu wa Uingereza Sir William Blackstone alisema hivi kuhusu sheria ya Mungu inayoongoza vitu vya asili: “Inatumika katika dunia nzima, katika nchi zote, na nyakati zote: hakuna sheria za wanadamu zinazoweza kuwa halali ikiwa zinakiuka sheria hiyo; na sheria zote halali hupata nguvu zake zote, na mamlaka yake yote, moja kwa moja au kutokana na sheria hiyo ya msingi.” Pia, “Sheria zote za wanadamu zinategemea misingi hii miwili, sheria ya asili na sheria iliyofunuliwa [iliyo katika Maandiko Matakatifu], yaani, hakuna sheria yoyote ya wanadamu inayopaswa kukiuka sheria hizo.”​—Chadman’s Cyclopedia of Law, 1912, Buku la I, uku. 89, 91; linganisha na Mt 22:21; Mdo 5:29.

Katika kutaniko la Kikristo. Yakobo, ndugu wa kambo wa Yesu aliwaandikia hivi Wakristo walioanza kuwa na kiburi, kujigamba, na kuwakosoa ndugu zao Wakristo: “Akina ndugu acheni kusemana kati yenu. Yeyote anayemsema vibaya ndugu au anayemhukumu ndugu yake husema vibaya juu ya sheria na kuihukumu sheria. Na ikiwa unaihukumu sheria, basi wewe si mtendaji wa sheria, bali ni mwamuzi. Kuna mmoja tu ambaye ni Mpaji-sheria [Kigiriki, no·mo·theʹtes] na Mwamuzi, yule anayeweza kuokoa na kuangamiza. Lakini wewe ni nani ili umhukumu jirani yako?” Kisha Yakobo anazungumzia wale waliojigamba kuhusu mambo ambayo wangefanya wakati ujao, kana kwamba maisha yao hayakutegemea hali ambazo zingetokea, badala ya kusema, “Yehova akipenda.” (Yak 4:11-16) Yakobo alikuwa amezungumzia “sheria ya kifalme,” “Lazima umpende jirani yako kama unavyojipenda mwenyewe.” (Yak 2:8) Kwa kukosa kumpenda jirani yao, na badala yake kumsema vibaya, Wakristo hao walikuwa wakijifanya wenyewe kuwa waamuzi wa sheria ya Mungu, wapaji-sheria au watunga-sheria.

Mtume Paulo alitoa shauri kama hilo katika barua yake kwa Waroma kuhusu wale waliowahukumu wengine kwa msingi wa mambo kama vile kula na kunywa: “Wewe ni nani ili umhukumu mtumishi wa mwingine? Kwa bwana wake yeye husimama au kuanguka. Kwa kweli, atasimamishwa, kwa maana Yehova anaweza kumsimamisha.”​—Ro 14:4.

Kwa msingi wa mambo hayo, tunapaswa kuonaje maagizo ya Paulo kuhusu dhambi nzito ya uasherati katika kutaniko la Korintho? Alisema: “Ingawa sipo katika mwili, nipo katika roho, tayari nimemhukumu mtu huyo ambaye amefanya tendo hilo . . . Je, ninyi hamwahukumu wale walio ndani, huku Mungu akiwahukumu wale walio nje? ‘Mwondoeni mtu mwovu miongoni mwenu.’” Kisha akasema kuhusu kuhukumu mambo ya maisha haya na ya wale ‘wanaowekwa kuwa waamuzi katika kutaniko.’​—1Ko 5:1-3, 12, 13; 6:3, 4; linganisha na Yoh 7:24.

Akiwa amepewa mamlaka na akiwa mtumwa wa Yesu Kristo, Paulo alikuwa na jukumu la kuhakikisha kutaniko ni safi na liko katika hali nzuri (2Ko 1:1; 11:28); basi aliwaandikia wale waliowekwa rasmi na baraza linaloongoza na kupewa mamlaka kutanikoni. (Mdo 14:23; 16:4, 5; 1Ti 3:1-13; 5:22) Walikuwa na jukumu la kudumisha msimamo mzuri wa kutaniko, na kuhakikisha liko safi machoni pa Mungu. Wanaume hao walipoketi ili kumhukumu mtenda dhambi huyo, ambaye alikuwa ameasi kwa ukaidi na waziwazi sheria ya Mungu, hawangejifanya wenyewe kuwa waamuzi wa sheria ya Mungu, wala hawangetunga sheria wanazotaka. Hawangevuka mipaka ya sheria ya Mungu. Wangetenda kulingana na sheria iliyotolewa na Mpaji-Sheria mkuu, kwa kushutumu tendo hilo chafu la uasherati. Kulingana na sheria ya Mungu, wale waliozoea kutenda tendo hilo chafu hawangeurithi Ufalme wa Mungu. (1Ko 6:9, 10) Hawakustahili kuendelea kushirikiana na kutaniko la Kristo. Hata hivyo, licha ya kwamba wanaume wenye jukumu la kusafisha kutaniko waliwaondoa watu hao wachafu, bado hawakuwa wakitekeleza hukumu ambayo Mungu akiwa Mpaji-Sheria angetekeleza mwenyewe dhidi ya wale wanaoendelea kutenda uchafu bila kutubu, yaani, hukumu ya kifo.​—Ro 1:24-27, 32.

Paulo anawaambia pia Wakristo kwamba “watakatifu watauhukumu ulimwengu” na kwamba “tutawahukumu malaika.” Hazungumzii sasa, bali wakati ujao, wale watakaotawala katika Ufalme pamoja na Kristo watakapotumikia wakiwa waamuzi mbinguni, wakihakikisha sheria ya Mungu inafuatwa na kuwahukumu waovu.​—1Ko 6:1-3; Ufu 20:6; linganisha na 1Ko 4:8.

Musa Ambariki Gadi. Musa alipokuwa akiyabariki makabila ya Israeli kabla tu ya kifo chake, “alisema hivi kumhusu Gadi: ‘Amebarikiwa yule anayepanua mipaka ya Gadi. . . . [Gadi] atajichagulia fungu la kwanza, kwa maana huko fungu la mpaji sheria limehifadhiwa.’” (Kum 33:20, 21) Maneno “mpaji sheria” yanaweza kumaanisha mambo yafuatayo: Chini ya mwongozo wa Yoshua na kuhani mkuu Eleazari, makabila mengi yaligawiwa urithi kupitia kura. Lakini muda mfupi baada ya kuwashinda Wamidiani, kabila la Gadi, pamoja na la Rubeni, yaliomba yapewe nchi iliyo upande wa mashariki wa Mto Yordani. Kwa kuwa makabila hayo yalikuwa na mifugo mingi, nchi hiyo iliwafaa sana. Musa alikubali ombi lao na kuwapa eneo hilo. (Hes 32:1-5, 20-22, 28) Kwa hiyo, fungu lao lilikuwa “fungu la mpaji sheria,” Musa, mpaji sheria wa Israeli.