Kitabu Cha Biblia Namba 27—Maombolezo

Mwandikaji: Yeremia

Mahali Kilipoandikiwa: Karibu na Yerusalemu

Uandikaji Ulikamilishwa: 607 K.W.K.

 1. Ni kwa nini kitabu cha Maombolezo kimepewa jina kwa njia nzuri?

KWA hakika kitabu hiki cha Maandiko yaliyopuliziwa na Mungu kimepewa jina vizuri. Hicho ni ombolezo linaloeleza majonzi ya kina kirefu juu ya tukio lile lenye afa katika historia ya watu wachaguliwa wa Mungu, uharibifu wa Yerusalemu katika 607 K.W.K. ulioletwa na Nebukadreza, mfalme wa Babuloni. Katika Kiebrania kitabu hicho kimepewa jina kufuatana na neno lacho la kwanza,’Eh·khahʹ!, maana yake “Jinsi!” Watafsiri wa Septuagint ya Kigiriki walikiita kitabu hiki Threʹnoi, neno ambalo lamaanisha “Nyimbo za Matanga; Maombolezi.” Talmudi ya Kibabuloni yatumia neno Qi·nohthʹ, ambalo lamaanisha “Nyimbo za Huzuni; Tenzi za Huzuni.” Jerome, akiandika katika Kilatini, ndiye aliyekiita Lamentationes, na hapo ndipo likatokea lile jina la Kiswahili Maombolezo.

 2. Maombolezo kimepangwa na kuwekwa jinsi gani katika Biblia?

² Katika fasiri za Kiingereza za Biblia, Maombolezo kimewekwa baada ya Yeremia, lakini katika orodha ya Kiebrania ya vitabu vilivyokubaliwa kuwa Maandiko Matakatifu, kitabu hicho kwa kawaida hupatikana katika Hajiografa, au Maandishi, kikiwa pamoja na Wimbo Ulio Bora, Ruthu, Mhubiri, na Esta—hicho kikiwa ni kikundi kidogo ambacho kwa ujumla chajulikana kuwa zile Meghil·lohthʹ (Makunjo). Katika Biblia fulani za Kiebrania za ki-siku-hizi, hicho chawekwa kati ya Ruthu au Esta na Mhubiri, lakini katika nakala za kale chasemwa kuwa kilifuata Yeremia, kama kilivyo katika Biblia yetu leo.

 3, 4. Kuna uthibitisho gani kwamba Yeremia ndiye aliyekiandika?

³ Kitabu hicho hakitaji jina la mwandikaji. Hata hivyo, hakuna shaka kwamba kiliandikwa na Yeremia. Katika Septuagint ya Kigiriki, kitabu hicho kina dibaji hii: “Na ikatukia kwamba, baada ya Israeli kuchukuliwa mateka, na Yerusalemu kufanywa ukiwa, kwamba Yeremia akaketi akilia machozi, na akaomboleza ombolezo hili juu ya Yerusalemu, na kusema.” Jerome aliyaona maneno hayo kuwa bandia na akayaacha nje yasiwe katika fasiri yake. Hata hivyo, kumhesabia Yeremia uandikaji wa Maombolezo ndilo pokeo la Wayahudi linalokubaliwa na latiliwa imara na fasiri ya Kishami, Vulgate ya Kilatini, Targum ya Yonathani na ile Talmudi ya Kibabuloni, miongoni mwa nyinginezo.

⁴ Wachambuzi fulani wamejaribu kuthibitisha kwamba si Yeremia aliyeandika Maombolezo. Hata hivyo, A Commentary on the Holy Bible chadondoa uthibitisho wa kwamba kiliandikwa na Yeremia kwa kutaja “yale masimulizi yaliyo wazi sana juu ya Yerusalemu katika sura 2 na 4, ambayo kwa uwazi ni maelezo fasaha yaliyoandikwa na shahidi mwenye kuona kwa macho yake mwenyewe; vilevile ile hali yenye huruma nyingi sana na roho ya kiunabii ya mashairi yaliyo katika sehemu zote, na pia mtindo wayo, mtungo wa vifungu vya maneno, na mawazo, yote hayo yalingana sana na tabia ya Yeremia.”a Kuna semi nyingi zenye kufanana katika Maombolezo na Yeremia, kama ule wa majonzi yaliyo mengi kupita kiasi ya ‘macho yenye kuchuruzika maji (machozi)’ (Omb. 1:16; 2:11; 3:48, 49; Yer. 9:1; 13:17; 14:17) na zile za kuchukizwa sana na manabii na makuhani kwa sababu ya ufisadi wao. (Omb. 2:14; 4:13, 14; Yer. 2:34; 5:30, 31; 14:13, 14) Vifungu vya maneno yaliyo kwenye Yeremia 8:18-22 na 14:17, 18 vyaonyesha kwamba Yeremia angeuweza mtindo wa kuomboleza wa Maombolezo.

 5. Ni kwa kutumia njia gani ya kuwaza twafikia wakati wa kuandikwa?

⁵ Kwa ujumla wakati wa kuandikwa hukubaliwa kwamba ulikuwa ni mara tu baada ya anguko la Yerusalemu katika 607 K.W.K. Ule ubaya mkubwa wa mazingiwa na pia kuteketezwa kwa jiji ulikuwa ungali mbichi katika akili ya Yeremia, na huzuni kali iliyompata yaelezwa kwa maneno yaliyo wazi sana. Mwelezaji mmoja asema kwamba hakuna njia yoyote moja ya kuonyesha majonzi inayotumiwa kwa ukamili mahali popote pale, bali kila moja yarudiwa tena na tena katika yale mashairi kadhaa. Ndipo yeye asema: “Msukosuko huu wa mawazo . . . ni mmoja wa mathibitisho ya kuonyesha kwamba kitabu hicho chahusiana kwa ukaribu na matukio na hisia-moyo ambazo kimekusudiwa kuwasilisha.”b

 6. Ni jambo gani la kupendeza katika mtindo na muundo wa Maombolezo?

⁶ Muundo wa Maombolezo ni wa upendezi mkuu kwa mtu aliye mwanachuo wa Biblia. Kuna sura tano, yaani, mashairi matano yenye kujaa maono ya moyoni. Ya kwanza manne ni mashairi ya muundo wa kialfabeti, kila mstari ukianza kwa mfuatano wa moja ya zile herufi 22 za alfabeti ya Kiebrania. Kwa upande mwingine, sura ya tatu ina mistari 66, hivi kwamba mistari 3 inayofuatana yaanza kwa herufi ile ile moja kabla ya kusonga mbele kwenye herufi inayofuata. Shairi la tano si la mpangilio wa kiherufi, ingawa lina mistari 22.

 7. Ni huzuni gani kubwa ambayo Yeremia aeleza, lakini ni tumaini gani linalobaki?

⁷ Maombolezo chaeleza huzuni nyingi mno kuelekea mazingiwa, utekwa, na uharibifu wa Yerusalemu ulioletwa na Nebukadreza, na hakuna fasihi nyingineyo yote inayokipita kwa uelezaji ulio wazi sana na wa uvutiaji huruma. Mwandikaji aeleza majonzi ya kina kirefu juu ya hali ya ukiwa, mashaka makubwa, na mvurugo ambayo aona. Njaa, upanga, na mabaya mengine makubwa yameletea jiji mteseko wenye kutia hofu kuu—yote hayo yakiwa ni adhabu ya moja kwa moja kutoka kwa Mungu, kwa sababu ya dhambi za watu, manabii, na makuhani. Hata hivyo, tumaini na imani katika Yehova vyabaki, naye apelekewa sala za kuomba kurejeshwa.

YALIYOMO KATIKA MAOMBOLEZO

 8. Ni ukiwa gani unaosimuliwa katika lile shairi la kwanza, lakini Yerusalemu likifananishwa na mtu lajielezaje?

⁸ “Jinsi mji huu ukaavyo ukiwa, huo uliokuwa umejaa watu!” Hivyo ndivyo shairi la kwanza linavyoanzia ombolezo lalo. Binti ya Sayuni alikuwa binti-mfalme, lakini wapendwa wake wamemwacha yeye, na watu wake wameenda uhamishoni. Malango yako yawekwa katika hali ya ukiwa. Yehova amemwadhibu yeye kwa wingi wa vitendo vyake vya kuvunja amri. Yeye amepoteza fahari yake. Wapinzani walo wamechekeshwa na anguko lao. Ameshuka chini kwa njia ya kushangaza na hana wa kumfariji, na watu wake waliobaki ni wenye njaa. Yeye (Yerusalemu likifananishwa na mtu) auliza hivi: ‘Je! kuna majonzi yo yote mfano wa majonzi yangu?’ Yeye anyoosha mikono yake na kusema: “BWANA [Yehova, NW] ndiye mwenye haki; maana nimeiasi amri yake.” (1:1, 12, 18) Yeye aitia Yehova alete afa juu ya adui zake wenye kushangilia, hata kama vile yeye alivyofanya juu yake.

 9. (a) Ni kutoka kwa nani afa limekuja juu ya Yerusalemu? (b) Yeremia anenaje juu ya mzaha wa dharau uliorundikwa juu ya Yerusalemu na juu ya hali mbaya sana katika jiji hilo?

⁹ “Jinsi Bwana [Yehova, NW] alivyomfunika binti Sayuni”! (2:1) Shairi la pili laonyesha kwamba Yehova mwenyewe ndiye ameutupa chini kwenye ardhi uzuri wa Israeli. Yeye amesababisha sikukuu na Sabato isahauliwe, naye ametupilia mbali madhabahu na patakatifu pake. Lo! ni mambo ya kuhuzunisha kama nini yanayoonekana katika Yerusalemu! Yeremia apaaza sauti hivi: “Macho yangu yamechoka kwa machozi, mtima wangu umetaabika; ini langu linamiminwa juu ya nchi kwa uharibifu wa binti ya watu wangu.” (2:11) Yeye atafananisha binti ya Yerusalemu na kitu gani? Yeye atamfariji binti ya Sayuni jinsi gani? Manabii wake mwenyewe walithibitika kuwa wasiostahiki kitu na wasioridhisha. Sasa wapita-njiani wamcheka kwa dharau: “Je! mji huu ndio ulioitwa, Ukamilifu wa uzuri, furaha ya dunia yote?” (2:15) Maadui wake wamefumbua kinywa chao na kumzomea na kusagisha meno yao, wakisema, ‘Siku hii ndiyo tuliyoitazamia tummeze.’ Watoto wake wazimia kwa njaa, na wanawake wala wazao wao wenyewe. Mizoga yatapakaa ikiwa takataka katika zile barabara. “Hapana hata mmoja aliyepona wala kusalia katika siku ya hasira ya BWANA [Yehova, NW].”—2:16, 22.

10. Zikiwa msingi wa tumaini, Yeremia ataja sifa gani za Mungu?

¹⁰ Shairi la tatu, lenye mistari 66, lakazia tumaini la Sayuni katika rehema ya Mungu. Kwa kutumia ufananishi mwingi nabii aonyesha kwamba Yehova ndiye ameleta utekwa na ukiwa ule. Kwa kuona uchungu mkali juu ya hali, yule mwandikaji aomba Mungu akumbuke sumbuko lake na aeleza imani katika fadhili za upendo na rehema za Yehova. Mistari mitatu yenye kufuatana yaanza kwa kutaja “Ni vema” na yaonyesha ufaaji wa kungojea wokovu kutoka kwa Yehova. (3:25-27) Yehova amesababisha huzuni kubwa, lakini ataonyesha rehema pia. Lakini kwa sasa, ijapokuwa ungamo la uasi limefanywa, Yehova hakusamehe; yeye ameweka pingamizi kwenye sala za watu wake na kuwafanya kuwa “takataka, na vifusi.” (3:45) Akiwa na machozi ya uchungu mkali, nabii huyo akumbuka kwamba maadui wake walimwinda yeye kama ndege. Hata hivyo, Yehova alimkaribia shimoni na kusema: “Usiogope.” Yeye aitia Yehova ajibu suto la adui: “Utawafuatia kwa hasira, na kuwaangamiza wasiwe tena chini ya mbingu za BWANA [Yehova, NW].”—3:57, 66.

11. Ni kwa njia zipi kasirani yenye kuwaka ya Yehova imemwagwa juu ya Sayuni, na kwa nini?

¹¹ “Jinsi dhahabu ilivyoacha kung’aa, na dhahabu iliyo safi!” (4:1) Shairi la nne latoa kilio cha utukufu uliofifia wa hekalu la Yehova, ambalo mawe yalo yamwagwa nje katika zile barabara. Wana wenye thamani kubwa wa Sayuni wamekuwa wa thamani kidogo, kama vyombo vya udongo. Hakuna maji wala mkate, na wale waliolelewa katika anasa “wakumbatia jaa.” (4:5) Adhabu ile ni kubwa hata kuliko ile iliyokuwa kwa dhambi ya Sodoma. Wanadhiri, ambao wakati mmoja walikuwa ‘safi kuliko theluji na weupe kuliko maziwa,’ wamekuwa ‘weusi kuliko makaa’ na wamesinyaa. (4:7, 8) Ingalikuwa afadhali kuchinjwa na upanga kuliko kufa njaa, kwenye wakati ambapo wanawake wametokosa (wamechemsha) watoto wao wenyewe! Yehova amemwaga kasirani yake yenye kuwaka. Lisiloaminika ndilo limetendeka—mpinzani amekuja ndani ya malango ya Yerusalemu! Na kwa nini? ‘Kwa sababu ya dhambi za manabii wake na maovu ya makuhani wake,’ waliomwaga damu yenye uadilifu. (4:13) Uso wa Yehova hauwaelekei. Hata hivyo, kosa la binti Sayuni limefikia ukomo, na yeye hatapelekwa tena akaingizwe uhamishoni. Sasa ni zamu yako, Ee binti Edomu, kunywa kile kikombe kichungu cha Yehova!

12. Ni ombi gani la unyenyekevu linalofanywa katika lile shairi la tano?

¹² Shairi la tano laanza na ombi kwa Yehova akumbuke watu wake waliofanywa yatima. Wakaaji wa Yerusalemu wafananishwa kama kwamba wakinena. Baba zao watangulizi ndio wametenda dhambi, na sasa ni kosa lao watu wapaswa kuchukua. Watumishi wa kikawaida tu watawala juu yao, nao wateswa-teswa na maumivu makali ya njaa. Mshangilio wa moyo wao umekoma, na kucheza dansi kwao kumebadilika kukawa kuomboleza. Wao ni wagonjwa moyoni. Kwa unyenyekevu wamkiri Yehova hivi: “Wewe, BWANA [Yehova, NW], unadumu milele; kiti chako cha enzi ni tangu kizazi hata kizazi.” Wao wapaaza kilio hiki: “Ee BWANA [Yehova, NW], utugeuze kwako, nasi tutageuka; zifanye mpya siku zetu kama siku za kale. Isipokuwa wewe umetukataa kabisa; nawe una hasira nyingi sana juu yetu.”—5:19-22.

KWA NINI NI CHENYE MAFAA

13. Ni uhakika gani ambao Maombolezo chaeleza, hata hivyo kwa nini ni chenye mafaa katika kuonyesha ukali wa Mungu?

¹³ Kitabu cha Maombolezo chaeleza uhakika kamili wa Yeremia katika Mungu. Katika majonzi mengi mno na ushinde wenye kuvunja moyo sana, bila kuwa na tumaini lolote la kupata faraja kutoka kwa chanzo chochote cha kibinadamu, nabii huyo atazamia wokovu wenye kuletwa na mkono wa yule Mungu mkuu wa ulimwengu wote mzima, Yehova. Maombolezo chapasa kuchochea utiifu na ukamilifu katika waabudu wote wa kweli, wakati uo huo kikitoa onyo la kuhofisha kuhusu wale wanaopuuza lile jina kuu zaidi na mambo ambayo layasimamia. Historia haionyeshi jiji jingine lililoangamizwa ambalo liliombolezwa kwa usemi huo wa kuhuzunisha na wenye kugusa hisia. Kwa uhakika ni chenye mafaa katika kusimulia juu ya ukali wa Mungu kuelekea wale wanaoendelea kuwa waasi, wenye shingo ngumu, na wasiotubu.

14. Ni maonyo na unabii gani mbalimbali wa kimungu unaoonyeshwa na Maombolezo kuwa ulitimizwa, nacho kitabu hiki chaunganaje na miandiko mingine iliyopuliziwa na Mungu?

¹⁴ Maombolezo ni kitabu chenye mafaa pia katika kuonyesha utimizo wa maonyo ya kimungu na manabii kadhaa. (Omb. 1:2—Yer. 30:14; Omb. 2:15—Yer. 18:16; Omb. 2:17—Law. 26:17; Omb. 2:20—Kum. 28:53) Pia angalia kwamba Maombolezo chatoa ushuhuda ulio wazi sana kwa utimizo wa Kumbukumbu la Torati 28:63-65. Zaidi ya hayo, kitabu hicho kina marejezo kadhaa kwenye sehemu nyingine za Maandiko matakatifu. (Omb. 2:15—Zab. 48:2; Omb. 3:24—Zab. 119:57) Danieli 9:5-14 chaungana na Maombolezo 1:5 na 3:42 katika kuonyesha kwamba afa lilikuja kwa sababu ya vitendo vya kuvunja amri vya watu wenyewe.

15. Ni kwenye ‘siku mpya’ gani ambazo kwazo Maombolezo chaelekeza?

¹⁵ Taabu kubwa za Yerusalemu ni za kuvunja moyo kweli kweli! Ijapokuwa yote hayo, Maombolezo chaonyesha wazi kuwa na uhakika kwamba Yehova ataonyesha fadhili za upendo na rehema na kwamba yeye atakumbuka Sayuni na kuirejesha. (Omb. 3:31, 32; 4:22) Chaeleza tumaini katika ‘siku mpya’ kama siku za zamani za kale wakati Wafalme Daudi na Sulemani walipotawala katika Yerusalemu. Kungali kuna agano la Yehova pamoja na Daudi la kuwa na ufalme wa milele! “Rehema zake hazikomi. Ni mpya kila siku asubuhi.” Nazo zitaendelea kuelekea wale wanaopenda Yehova mpaka wakati ambapo, chini ya utawala wake mwadilifu wa Ufalme, kila kiumbe chenye kuishi kitapaaza sauti kwa shukrani hivi: “BWANA [Yehova, NW] ndiye fungu langu.”—5:21; 3:22-24.

[Maelezo ya Chini]