ቤተ መጻሕፍቲ ኢንተርነት ግምቢ ዘብዐኛ

“ዘቕርበልኩም መጐተ ስምዑ”

‘ብዛዕባ መንግስቲ ኣምላኽ ኣጸቢቕካ መስክር’
- 11. እቶም ሽማግለታት ንጳውሎስ እንታይ ምኽሪ ሃብዎ፧ ጳውሎስ ነዚ ንምፍጻምከ እንታይ ኪገብር ነበሮ፧ (እግረ ጽሑፍ እውን ርአ።)
  
  ¹¹ ስለዚ፡ እቲ ወረ ልክዕ እኳ እንተ ዘይነበረ፡ ኣመንቲ ዝዀኑ ኣይሁድ ግና ብእኡ ተረቢሾም ነበሩ። በዚ ምኽንያት እዚ ድማ፡ እቶም ሽማግለታት ንጳውሎስ ከምዚ ዚስዕብ ዚብል መምርሒ ሃብዎ፦ “መብጽዓ ዘለዎም ኣርባዕተ ሰብኡት ኣለዉና። ነዚኣቶም ተማልኣዮም እሞ ምሳታቶም ንጻህ፣ ርእሶም ኪላጸዩ እውን፡ ወጻኢታቶም ሸፍነሎም። ሽዑ፡ ንስኻ እውን ሕጊ እናሓሎኻ ብስርዓት ከም እትመላለስ እምበር፡ እዚ ብዛዕባኻ ዝሰምዕዎ ወረስ ከንቱ ምዃኑ፡ ኵሎም ኪፈልጡ እዮም።”c—ግብ. 21:23, 24።
  
  12. ጳውሎስ ነቲ ኻብ ሽማግለታት የሩሳሌም እተዋህቦ ምኽሪ ምስ ሰምዐ፡ ተዓጻጻፍን ተሓባባርን ምዃኑ ዘርኣየ ብኸመይ እዩ፧
  
  ¹² ጳውሎስ፡ ናይ ሓቂ ሽግር ዚፈጥር ዘሎ፡ እቲ ብዛዕባኡ ዚውረ በላበለው ዘይኰነስ፡ እቲ ገሊኦም ኣመንቲ ዝዀኑ ክርስትያናት ንሕጊ ሙሴ ዜርእይዎ ዝነበሩ ቕንኣት ምዃኑ ኺማጐት ምኸኣለ ነይሩ። እንተዀነ ግና፡ መሰረታዊ ስርዓታት ኣምላኽ ክሳዕ ዘይጠሓሰ፡ ኪዕጸፍ ፍቓደኛ ዀነ። ኣቐድም ኣቢሉ፡ “ትሕቲ ሕጊ ንዘለዉ ምእንቲ ኽረብሕ ከኣ፡ ምስቶም ትሕቲ ሕጊ ዘለዉ፡ ባዕለይ እኳ ትሕቲ ሕጊ ዘይኰንኩ ኽነሰይ፡ ከምቲ ትሕቲ ሕጊ ዘሎ ዀይነ” ኢሉ ጽሒፉ ነይሩ። (1 ቈረ. 9:20) ስለዚ ድማ፡ ምስ ሽማግለታት የሩሳሌም ብምትሕብባር፡ “ከምቲ ትሕቲ ሕጊ ዘሎ” ዀነ። ከምኡ ብምግባሩ፡ ንሕና ምስ ሽማግለታት ክንተሓባበርን ዝበልናዮ ኪዀነልና ግዲ ኸይንብልን፡ ሰናይ ኣብነት ሓደገልና።—እብ. 13:17።
  
  ቅዱስ ጽሑፋዊ ስርዓታት ኣብ ዘይጠሓሰሉ እዋን፡ ጳውሎስ ነቲ ዝበልዎ ተቐቢልዎ እዩ። ንስኻኸ፧
  
  ሕጊ ሮሜን ዜጋታት ሮሜን
  
  ሰበ ስልጣን ሮሜ ኣብ ውሽጣዊ ጕዳያት መንግስቲ ብዙሕ ጣልቃ ኣይኣትዉን እዮም ነይሮም። ብሓፈሻ ኺርአ ኸሎ፡ ኣይሁድ ብሕጎም እዮም ዚመሓደሩ ነይሮም። ኣብ ጕዳይ ጳውሎስ ጣልቃ ዝኣተዉ፡ እቲ ኣብ ቤተ መቕደስ እተላዕለ ናዕቢ ንስርዓት ህዝቢ ኣብ ሓደጋ ዜእቱ ብምንባሩ እዩ።
  
  ሰበ ስልጣን ሮሜ ኣብቶም ዜጋታት ሮሜ ዘይኰኑ ተገዛእቲ ብዙሕ ስልጣን ነበሮም። ንዜጋታት ሮሜ ግና ብእተፈልየ መገዲ ኺሕዝዎም ነበሮም።f ሓደ ሰብ ዜግነት ሮሜ ኺረክብ ከሎ፡ ኣብ ብምሉኡ እቲ ሃጸያዊ ግዝኣት ኣኽቢርካ ዚርአ ሓለፋታት ነይርዎ እዩ። ንኣብነት፡ ማእሰርቲ ወይ መግረፍቲ ንባሮት ጥራይ ከም ዝዀነ ጌርካ ይርአ ብምንባሩ፡ ንሓደ ሮማዊ ኸይተፈርዶ ኺእሰር ወይ ኪግረፍ ኣይግባእን እዩ ነይሩ። ዜጋታት ሮሜ ነቲ ሓደ ምስለኔ ወይ ሹም ዝወሰኖ ውሳነ፡ ናብቲ ኣብ ሮሜ ዚርከብ ሃጸይ ይግባይ ናይ ምባል መሰል ነበሮም።
  
  ዜግነት ሮሜ ብእተፈላለየ መገዲ ኺርከብ ይከኣል ነበረ። እቲ ቐዳማይ መገዲ ብውርሲ እዩ ነይሩ። ሳሕቲ ሃጸያት ንገሊኦም ውልቀ ሰባት፡ ወይ ከኣ ናጻ ንዝዀኑ ተቐማጦ ገሊአን ከተማታት ወይ ኣውራጃታት፡ ከም ዓስቢ እቲ እተዋህቦም ኣገልግሎት፡ ዜግነት ይህቡ ነበሩ። ካብ ሓደ ሮማዊ ዜጋ ናጽነቱ ዝዓደገ ባርያ፡ ብሮማዊ ናጻ ዝወጸ ባርያ፡ ወይ ምስ ሰራዊት ሮሜ ብሓባር ዘገልገለ ጡረታ ዝወጸ ወተሃደር፡ ሮማዊ ይኸውን ነበረ። ኣብ ትሕቲ እተወሰነ ዅነታት እውን፡ ዜግነት ኪዕደግ ይከኣል ነይሩ ኪኸውን ኣለዎ። እቲ ቅላውዴዎስ ሊስያስ ዝስሙ ሓለቓ ሽሕ ንጳውሎስ፡ “ኣነ ነዚ መሰል ዜግነት እዚ ብብዙሕ ገንዘብ እየ ዓዲገዮ” በሎ። ጳውሎስ ከኣ፡ “ኣነስ እባ ተወሊደሉ እየ” ኢሉ መለሰሉ። (ግብ. 22:28) ስለዚ፡ ሓደ ኻብቶም ኣቦታት ጳውሎስ ብገለ መገዲ ሮማዊ ዀይኑ ኪኸውን ኣለዎ።
  
  f ኣብ ቀዳማይ ዘመን ድ.ክ.፡ ኣብ ይሁዳ ብዙሓት ዜጋታት ሮሜ ኣይነበሩን። ኵሎም ተገዛእቲ ሮሜ፡ ሮማዊ ዜግነት እተዋህቦም፡ ኣብ ሳልሳይ ዘመን እዩ።

“ዘቕርበልኩም መጐተ ስምዑ”

‘ብዛዕባ መንግስቲ ኣምላኽ ኣጸቢቕካ መስክር’
- c ገሊኦም ምሁራት፡ እቶም ሰብኡት መብጽዓ ናዝራዊ ኸም እተመባጽዑ ሓሳብ ይህቡ እዮም። (ዘሁ. 6:1-21) ልክዕ እዩ፡ እቲ ኸምኡ ዝኣመሰለ መብጽዓ ዚእተወሉ ሕጊ ሙሴ፡ ኣብቲ ግዜ እቲ ተሳዒሩ እዩ ነይሩ። ኰይኑ ግና፡ ጳውሎስ፡ እቶም ሰብኡት ንየሆዋ ዝኣተውዎ መብጽዓ ምፍጻሞም ጌጋ ኸም ዘይኰነ ሓሲቡ ኪኸውን ይኽእል እዩ። ስለዚ ድማ፡ ወጻኢታቶም ምኽፋሉን ኣሰንይዎም ምኻዱን ጌጋ ኣይነበረን። እንታይ ዓይነት መብጽዓ ኸም ዝገበሩ ብልክዕ ኣይንፈልጦን ኢና፣ ዝዀነ ዀይኑ ግና፡ ጳውሎስ ነቲ መስዋእቲ እንስሳታት (ብናዝራውያን ዚግበር)፡ ሓጢኣት ከም ዜንጽህ ገይሩ ኺኣምነሉ ዘይመስል እዩ። እቲ ፍጹም መስዋእቲ ክርስቶስ ንመስዋእቲ እንስሳታት፡ ሓጢኣት ኬተዓርቕ ከም ዘይክእል ገይርዎ ነይሩ እዩ። ጳውሎስ ዝገበረ ይግበር ብዘየገድስ፡ ንሕልናኡ ዚጥሕስ ዝዀነ ይኹን ነገር ከም ዘይገበረ ርግጸኛታት ክንከውን ንኽእል ኢና።