“Hemba Kwaghbo” Sha U Kighir Ishimanyoon
‘Ne mbadoon mo ishima, de oron nen iyev sha kwagh wen ga, kpa gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo.’—ROM. 12:19, 21.
1, 2. Mbashiada mba Yehova mbagenev tese ikyav i dedoo i nyi shighe u ve lu zan zendee?
MBASHIADA mba Yehova mbagenev 34 lu zan mkombo u tseghan afishi a branci agen, kpa kwagh za iyol ken injin u igirgi i purugh i ve nyôr la. Kwagh u upasenja lu henen ér a tôô ihwa i môm tseegh u haan mkurem ken igirgi la, hingir u vea shi hen tashan u igirgi, u lu ikyua a geri ga la je a kuma ahwa 44, a mngerem man kwaghyan u dedoo kua ijiir i tsembelee i wanger iyol shio. Nahan upasenja kpishi hingir u nyoon ishima shi tan ior mba eren tom hen tashan u igirgi shon mciem iyol kpaa. Kpa anmgbianev mba nomso man mba kasev yô lu ving.
2 Shighe kar yô, Mbashiada mba Yehova mban za nyôr ape ve lu zan la sha shighe u i lu kuusu vegher u masetyô u iaven i tseghan afishi a branci la. Er ve vôr nahan kpa, ve hide ve lu heregh sha er vea lu imôngo vea anmgbianev mba hen ijiir la yô. Ica i gbe ga yô, ve ungwa ér mbagenev kpa nenge a ishimawan ve man iyol kôron tsaha ve la. Orgen ken mba ve kpa ve nyôr igirgi la yô kaa a kômpeni u igirgi la ér, “Luun Mbakristu mba 34 mbara ga yô, yange ma i er ayôôso hen tashan u igirgi la.”
Se mba ken Tar u Ior Ve Nyoon Asema Yô
3, 4. (a) Uumace tagher a ishimanyoon nena, man ve tagher a mi kuma shighe nena hegene? (b) Kain yange ma fatyô u kighir ishimanyoon na kpa? Ta iwanger.
3 Mbamtaver mba ken botar ne vea na ior vea hingir u nyoon ishima. (Orpa. 7:7) Ashighe kpishi ishimanyoon ne ka i hingir ihyom shin ipila je kpaa. Ityar ngi nôngon num a ityar igen, shi ior mba ve lu tar môm je kpa mba nôngon num ayol a ve. Shi icombor kpishi kpa ngi ken ayôôso. Imba ishimanyoon man ipila ne cii hii ica i gba. Er iyuhe kange Kain, u lu waniunda u Adam man Ifa la ken ishima a anngô na u kiriki Abel yô, a nyoon ishima a na, a wua un. Er Yehova vande tan Kain icin ér a palegh ishimanyoon na la shi tôndo zwa ér aluer a er nahan yô, una ver un doo doo nahan kpa, Kain er isholibo i vihin tsung ne.—Ôr Genese 4:6-8.
4 Er i mar Kain ken isholibo nahan kpa, yange lu a ian i tsuan kwagh u vough. Yange ma fatyô u kighir ishimanyoon. Ka sha ityôkyaa ne ve Kain ya ibo sha ipila na la ye. Kape se kpa myen wase ngu a na i taver se kpishi u palegh ishimanyoon kua akaa a nga a due ken ishimanyoon shon je la. Shi mbamzeyol mba vihin tsung mbagenev kpa ka ve na i seer lun se haghelaa ken “ashighe a ican” ne. (2 Tim. 3:1) U tesen ikyav yô, m-ban u inyar una na a hingir se haang ken ishima. Udasenda kua mbamzough mba wasen icombor cii kaa ér, ka ican i inyar i ne ve ior kpishi ve gem nyoon ishima shi eren ipila hen u uya vev kpoghuloo ye.
5, 6. Ka gbenda u tar u nengen ishimanyoon u nyi ua fatyô u benden a vese?
5 Heela tseegh ga, ior kpishi mba kwagh a zough se a ve yô ka ior mba “mbawan ayol a ve ikyo tseegh” man “mbagengese iyol” kua “anomaior a bo” je kpaa. Taver u aeren a bo angan nahan benden a vese a u nan se ishimanyoon shio. (2 Tim. 3:2-5) Jighilii yô, ka i shi tesen ken u ufiim man ken akaa a i tesen sha televishen la ér, gbenda u hemban doon man u sha gbaaôndo u sôron mbamzeyol yô, ka sha u oron iyev man u eren ipila. Akaa a ka i tesen sha televishen la ka a na yô, mbanengen ve ver ashe u nengen er bo-or u ken fiim la nana “zua a kwagh u nan keren la,” man ka i nôngo u lun ihembanor u ken fiim shon nan va mase hungwan a nan ye.
6 Imba konjo u gbidyen ne samber a igbenda i Aôndo ga, kpa ka “jijingi u taregh” kua ishimanyoon i Satan u a hemen u la a samber a mi ye. (1 Kor. 2:12; Ef. 2:2; Mpa. 12:12) Jijingi la kenden asaren a a iyol yase i i yen ne, man jijingi la hendan kwagh a icighan jijingi u Aôndo kua ityamegh nagh kpaa. Sha kpôô yô, ityesen i vesen i Mbakristu ve tesen yô ér, or a hii u iyongo kpa, de oron iyev ga. (Ôr Mateu 5:39, 44, 45.) Nahan se er nan ve se hemba yaren tom a atesen a Yesuu?
Akav a Dedoo man a Bo
7. Lu nyi i er shighe u Shimeon man Levi ve kighir ishimanyoon ve ga laa?
7 Bibilo ngi a akaawan kpishi a wasen se u kighir ishimanyoon, shi ngi a akav kpishi a tesen kwagh u una er shighe u se dondo akav ne la kpaa, kua kwagh u se dondo ga ve una er se la cii. Nenge ase kwagh u yange er shighe u ônov mba Yakob, Shimeon man Levi ve za or iyev, ve wua Shekem, sha ci u a vihi anngô ve u kwase, Dina yum la yô. “Asema [yange] vihi ve, kwagh [la] vihi ve tsung.” (Gen. 34:7) Maa ônov mba Yakob mbagenev mbara za ta num sha gar u Shekem, shi ya ishar sha gar la shi kôr kasev man mbayev cii yem a mi uikyangen. Akaa a ve er ne cii lu sha ci u Dina tseegh ga, adooga lu sha ci u imanger man iheen i ve nenge ér i hee ve kpishi yum la kpaa. Ve nenge ér Shekem hii ve iyôngo, kua ter ve Yakob cii. Kpa Yakob nenge ieren ve la nena?
8. Kwagh u yange er Shimeon man Levi la tese se nyi sha kwagh u iyev i orono?
8 Kwagh u vihin tsung u er Dina la yange una vihi Yakob kpishi; nahan cii kpa, a lumun a iyev i oron i ônov nav la ga. Kpa Shimeon vea Levi ve lu keren ishô, nahan ve kaa ér: “Ka nyi man a er a anngô wase u kwase er ka idyakwase nahana?” (Gen. 34:31) Kpa lu cii la ga, sha ci u kwagh la doo Yehova ga. Anyom nga kar imôngo yô, Yakob tsengaôron wener, er Shimeon man Levi nyoon ishima kpishi, nahan ve er tswam yô, a sambe icombor ve wue wue ken Iserael. (Ôr Genese 49:5-7.) Sha mimi yô, ishima i ve nyoon za kaa uwegh la, na yô, saan Aôndo man ter ve cii iyol a ve ga.
9. Lu hanma shighe Davidi nôngo u eren kwagh sha ishimanyoono?
9 Tor Davidi yô er nahan ga. Ashighe lu kpishi a yange ma or iyev yô, kpa or ti er nahan ga. (1 Sam. 24:3-7) Nahan kpa, sha shighe ugen la, a nôngo u eren kwagh sha ishimanyoon. Ornyar ugen, u i yilan un ér Nabal yô, yange nyoon ishima, ôr kwagh a ior mba Davidi caveraa, shin er ve kura iyôngo man mbakuran iyôngo i Nabal nahan kpaa. Alaghga er Davidi nenge ér i er a na caveraa, man hemban je yô, ior nav yô, a kohol iyol u za oron iyev sha ishimanyoon. Shighe u Davidi man ior nav lu zan u za tan num sha Nabal a ya na la, gumor ugen za ôr Abigail, kwase u Nabal u fa kwagh kpishi la, kwagh u Nabal er la, shi kaa a na ér a er kwagh sha mi fefa. Ave ave la je, Abigail tôô uiyua yem u za nengen a Davidi. Yange hide a iyol na ijime, nahan zamber a Davidi ér a ya ve anyi sha ityuhwanev mbi Nabal tuhwa un la, shi ôr kwagh a Davidi sha gbenda u una umbur er un lu or u cian Yehova, nahan una kera or iyev ga yô. Davidi mase kaven er un lu nôngon u gban ken isholibo yô, tsô a kaa ér: “I̱ wuese . . . we u u yangem ikye i awambe nyian” ne.—1 Sam. 25:2-35.
Ieren i Orkristu
10. Ka ieren i nyi i doo u Mbakristu vea lu a mi sha kwagh u iyev i orono?
10 Kwagh u yange er Shimeon vea Levi la, man u er her atô u Davidi vea Abigail la tese ér, Yehova soo ishima i nyoon kpishi man ipila i eren ga, kpa gem veren iniôngon i mba ve keren bem la doo doo. Apostoli Paulu nger ér: “Aluer a fatyô yô, lu nen bem a ior cii ape kwagh wen a lu sha mi la. Ne mbadoon mo ishima, de oron nen iyev sha kwagh wen ga, kpa na nen iyugh i Aôndo ian, gadia i nger er: Ka Mo Me or iyev ye, ka Mo Me kimbi ye, kape Ter A kaa la. Aluer ijen ia kôr orihyom wou yô, na nan kwaghyan, aluer imura ia kôr nan kpaa na nan kwaghman, ka sha gbenda ne man ú haa nan akausu a kpenger kpenger sha ityou ye. Kwaghbo a̱ de hembe u ga, kpa we gema hemba kwaghbo sha kwagh u dedoo.”—Rom. 12:18-21.a
11. Anmgbian u kwase ugen yange hen u kighir ishimanyoon nena?
11 Se fatyô u yaren tom a kwaghwan la. U tesen ikyav yô, anmgbian u kwase ugen vaa iyol a ortamen ugen sha kwagh u kwase u hemen u he u hen ijiirtom na. Yange kaa a ortamen ne ér, kwase la eren kwagh a na kundu kundu ga shi nzughul a na kpaa. Ishima vihi anmgbian u kwase ne a kwase u hemen hen ijiirtom na la kpishi, nahan a soo u den tom shon kpaa. Kpa ortamen la kaa a na ér a̱ de eren kwagh gaegh nahan ga. Ortamen la nenge ér, ka er anmgbian u kwase la kpa lu nyoon ishima sha ci u kwase u hemen hen ijiirtom na la lu nzughul a na yum ve, zayol shon hemba vihin cii ye. (Titu 3:1-3) Ortamen la kaa a anmgbian u kwase la ér, aluer a zua a tom ugen je kpa, a gba u una kundu ishima zum u i er a na dang yô. Nahan ortamen la wa un kwagh ér a eren a kwase u hemen hen ijiirtom na la er una soo ér i eren a na, er Yesu tese se u eren nahan. (Ôr Luka 6:31.) Anmgbian u kwase ne kpa lumun ér una er nahan. Lu nyi i due kere? Shighe kar yô, kwase u hemen hen ijiirtom i anmgbian u kwase ne hingir u eren a na dedoo, je yô, gema sughun un tom kpaa.
12. Hii nan ve mbamzeyol ka vea due hen atô u Mbakristu ve i vihi se yumu?
12 Shighe u or u ken tar nan er a vese dang yô, alaghga a kpiligh se iyol ga. Er se lu ken tar u Satan yô, se fa er ashighe kpishi a er kwagh a vese sha inja ga yô, man gba u se nôngo sha er mbaaferev vea na se ishimavihin ga yô. (Ps. 37:1-11; Orpa. 8:12, 13; 12:13, 14) Nahan kpa, ka a lu ma anmgbian u nomso shin u kwase u ken Kristu nana hii se iyongo yô, i hemba vihin se cii. Kwaseshiada ugen umbur kwagh u yange er un yô, a kaa ér, “Shighe u m fa mimi ikyagh la, yange taver mo kpishi u lumun mer ior mba Yehova kpa ve yina.” Se due se undu tar u dooshima a ban ker shi u we or ikyo ga ne, nahan se ver ishima ser hanma or ken tiônnongo yô nana tesen mbagenev erdoo u Mbakristu la. Nahan yô, aluer Orkristu, hemban je yô, u nan lu sha iantom ken tiônnongo, nan lam a vese dang shin nan er kwagh a vese sha inja i ior i tar ne yô, a vihi se kpishi shin ishima a nyoon se je kpaa. Nahan alaghga se pine ser, ‘A er nan ve ambaakaa la nahan aa lu zan hemen hen atô u ior mba Yehovaa?’ Jighilii yô, sha ashighe a mbaapostoli la, Mbakristu mba i shigh ve mkurem je kpa ambaakaa ne er hen atô ve. (Gal. 2:11-14; 5:15; Yak. 3:14, 15) Nahan shighe u imba kwagh ne i er se yô, doo u se er nena?
13. Doo u se sôron mbamzeyol sha ci u nyi, man se sôron ve nena?
13 Anmgbian u kwase u se sember teren kwagh na la kaa ér: “M hen u eren msen sha ci u antior u nan hiim iyongo cii. Msen wasen mo hanma shighe cii.” Er se vande ôron ken Bibilo nahan, Yesu tese se ér se eren msen sha ci u mba ve lu tôvon se a ican la. (Mat. 5:44) Nahan doo u se hemba eren msen sha ci u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mba ken Kristu cii! Er ter ka nan soo ér ônov mba nan ve doo ayol a ve nahan, kape Yehova kpa a soo ér mbacivir un mba shin tar kpa ve doo ayol a ve je la. Se mba veren ishima u va lun imôngo saan saan man ken bem gbem sha won, man ka kwagh u Yehova a lu tesen se u eren hegen je la. A soo ér se eren tom na u vesen ne ken ijoughave. Sha nahan yô, se sôron nen mbamzeyol, shin se gbaa “den” nen mbagenev kwaghbo ve tsô, sha er se za hemen u lun ken mzough yô. (Ôr Anzaakaa 19:11.) U palegh anmgbianev asev shighe u mbamzeyol ve dugh la yô, guda se wasen ayol a ase sha er se za hemen u lun imôngo vea ior mba Aôndo, nahan se zua a mkor ken “ave a tsôron” a Yehova yô.—Dut. 33:27.
U Lun Bem Bem a Ior Cii la Ve a Averen
14. Se hendan a mpav u Satan a ve a mi la nena?
14 Satan man azôv mba nôngon kpoghuloo ér vea vihi bem u a lu hen icombor man atôônanongo la, nahan una yange se u samber a loho u dedoo. Ka ve nôngo ér vea va a mpav, gadia ve fa ér aluer mpav ngu hen atô u ior mba Yehova yô, kwagh a hemba ve. (Mat. 12:25) Doo u se dondo kwaghwan u Paulu ne, sha er se hemba igbenda ve i bo la yô, a kaa ér: “Kpan u Ter yô, ka u nana̱ lu or u ayongo ga keng, kpa nana̱ lu sar sar a ior cii.” (2 Tim. 2:24) Umbur wer, se mba nôngon ityav a “awambe man inyam . . . Ga, kpa ka . . . ujijingi mba aferev.” Gba u se lu a ikyav mbi utyaav mbi ken jijingi, mbi mbi kough “mkoholyol u sha ivangeli i bem” ker la ve se hemba ityav mbin ye.—Ef. 6:12-18.
15. Shighe u mbaihyomov mba Aôndo ve te num sha a vese yô, doo u se er nena?
15 Mbaihyomov mba Yehova mba ve civir un mbara ka ve shi tan num sha ior nav mba ve lu ken bem la. Mbaihyomov mban mbagenev ka ve ta num sha Mbashiada mba Yehova jighilii. Mbagenev ka ve due a abaver a vihin se iti shin ve ôr akaa agen a vihin se iti ken mbaatejir. Yesu yange kaa a mbadondon un ér ve ver ishima u tagher a ambaakaa ne. (Mat. 5:11, 12) Nahan doo u se er nena? Mayange se “[or] iyev i ifer sha ifer,” sha mkaan shin sha ieren kpaa ga.—Rom. 12:17; ôr 1 Peteru 3:16.
16, 17. Ka mzeyol u nyi tiônnongo ugen yange tagher a mini?
16 A lu nyi je Diabolo a ve a mi sha a vese kpa, aluer se mba “[hemban] kwaghbo sha kwagh u dedoo” yô, se er shiada u dedoo kpen kpen. U tesen ikyav yô, tiônnongo ugen ken icile igen ken ityeku i í yer ér Pacific la kimbi inyaregh sha zege-iyough igen sha er vea er M-umbur her yô. Mbahemenev mba côôci igen hen ijiir la mba fe nahan yô, ve kaa a mba ken côôci ve ér ve za kohol hen ijiir la vea er adua her sha shighe u gba u se hii u eren M-umbur la. Kpa, orvesen u udasenda na wada ér mbahemenev mba côôci la ve na Mbashiada mba Yehova ian ve er M-umbur hen shighe la. Nahan kpa, shighe u hiin M-umbur la kom yô, mbaaduav mbara va iv ken iyou la poo, maa ve hii u eren adua ve.
17 Udasenda mba ngur wan iyol u zendan mbaaduav mbara kera sha utaha yô, pesiden u côôci la za kohol anmgbian ugen u lu ortamen yô, nahan a pine un ér: “Ne wa iyol u eren kwagh u vesen hen aikighe nee?” Anmgbian la er un kwagh u M-umbur yô, a kaa ér: “Kpash, m fa ga cii!” Er nahan yô, kpiligh ordasenda ugen iyol, nahan a kaa ér: “Kpa se er u nyian pepe!” Pesiden u côôci la maa gema gba sen sha igyer, kaan a ortamen la ér: “Nahan ne er nena hegene? Ior iv ken iyough ne poo. Ne lumun ner udasenda ve zenda se se̱ duee?” Pesiden la yange er kwagh sha atseregh sha er i lu inja er ka Mbashiada mba Yehova ve lu tôvon ve a ican nahan! Nahan anmgbianev asev vea er nena?
18. Yange i hii anmgbianev iyongo nahan ve er nena, man lu nyi i due kere?
18 Mbashiada mba Yehova kaa ér vea de côôci la i er adua miniti 30, ia been yô, ve kpa vea er M-umbur ve. Côôci la er adua je kar a kar shighe u ma ve er adua shon la, kpa mba yemen cii yô, anmgbianev hii M-umbur u eren. Kpernan yô, gomoti lôhô mzough u tôvon sha zayol la. Mba tev sha ikyaa la tsembelee mba been cii yô, mzough la kaa ér saa côôci la ia za yôô sha abaver ér ka pesiden u côôci a ve a zayol ye, ka Mbashiada mba Yehova ga. Mzough la shi wuese Mbashiada mba Yehova sha ishimawan i ve lu a mi shighe u mzeyol due la. Iniôngon i Mbashiada mba Yehova i ‘lun bem a ior cii’ la lu shiada u dedoo kpen kpen.
19. Kanyi igen kpa ia wase se u lun ken bem vea mbageneve?
19 Gbenda ugen u lun bem bem a mbagenev yô, ka u lamen a ve kundu kundu. Kwaghhenen u a dondo ne una time sha kwagh u a lu iliam i kundu kundu yô, man er se fa shi se lamen a mbagenev kundu kundu yô.
[Ngeren u shin kpe]
a “Akausu a kpenger kpenger” a i ter heen ne tese gbenda u ngise i haa usu sha awen, sha man shin cii, awen ne a gema a lu hen atô u usu shon, awen ne aa soughon yô, i zua a iyôugh ker la. Aluer se mba eren a mba ve nzughul a vese la kundu kundu yô, alaghga vea gema eren a vese doo doo, nahan aeren a ve a dedoo la aa due ken igbar.
Ú Fatyô u Pasen Kpa?
• Hii nan ve ior mba ken tar u hegen ne ve nyoon ishima yumu?
• Ka akav a ken Bibilo a nyi a tese kwagh u ngu a due ken u kighir ishimanyoon shin kighir ga laa?
• Aluer ma Orkristu hii se iyongo nahan se er nena?
• Shighe u ior mba civir Aôndo ga ve hii se iyongo yô, doo u se er nena?
[Foto u sha peeji 16 la]
Shimeon man Levi yange mba eren kwagh sha ishimanyoon cii yô, ve mase hiden hen ya
[Ufoto u sha peeji 18 la]
Ka sea eren a mbagenev doo doo yô, ve gema eren a vese sha inja