Ngeren mba Timen sha Mi ken Antakerada u Mkombo u Uma Wase man Tom Wase

JULAI 2-8

“Karen Mbagenev Kwagh Mgbeghaa”

(Luka 6:37) De gbe nan nen or ibo gagh ga, nahan ne kpaa á kera na ne ibo gagh ga ye; de gbe kuren kwagh u or dang ga, nahan ne kpaa á kera kure kwagh wen dang ga, pase tuhwa nen, man ne kpaa á pase ne á tuhwa ye.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 6:37

pase tuhwa nen, man ne kpaa á pase ne á tuhwa ye: Shin “Deen nen ior kwaghbo gbem, nahan ne kpa a de ne kwaghbo wen.” Jighilii yô, ishember i ken zwa Grika i “pase tuhwa” la, ngi ôron kwagh u “den shin pasen shin nan kwagh ian ér a yem, er u kaan a orkwar ér nana yem kwagh u nan nahan.” Heen ne, ishember ne ngi ôron kwagh u ôron or ijir shi nan nan ibo ga, kpa ngi ôron kwagh u pasen or shin den nan a kwaghbo, shin er nan er kwagh u a kom u a fatyô u tsahan nan nahan je kpaa.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 6:38

Na nen: Shin “Za hemen u nan kwagh.” A fatyô u geman ishember i ken zwa Grika i tesen ieren, i i er tom a mi heen ne kpaa ér, “u nan kwagh,” shi ngi ôron kwagh u i gbe u or a za hemen u eren yô.

(Luka 6:38) Na nen, nahan ne kpaa á na ne; ikyaren i dedoo, i kindigh, i yegher, i ivin poo, á na i sha ikyum yen, gadia ikyaren i ne karen a mi ne, ka i á va kar ne sha min ye.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 6:38

ikyum yen: Inja i ishember i ken zwa Grika ne jighilii yô ér, “vanger wou,” kpa heen ne a shi nan kpa ngi ôron kwagh u ikyondo i ken won i i hure shin ikyum, i gba dugh dugh yô. Ishember i ‘haan hen ikyum yen’ la, ngi ôron kwagh u lu ieren i mbateenkasua i haan akaa a or yam a ve la, ken ikyondo i ken won, i nan hure shin ikyum yô.

Ker Akaainjaa a ken Bibilo

(Luka 6:12, 13) Tsô sha ayange la, A due A yem sha uwo sha u za eren msen; A tsa sônon Aôndo kaka. ¹³ Tsô sev mbu aven yô, A yila mbahenen Nav her a Na, man A tsuwa pue kar uhar ken a ve, A yila ve er Mbaapostoli, lu:

w07-E 8/1 6 ¶1

U Fatyô u Yan Ikyar a Aôndo sha Mimi Nena?

Yesu yange a tôô shighe gôgônan u eren msen. (Yoh. 17:1-26) Ikyav i tesen yô, cii ve Yesu tsua nomsombaiorov mba 12 mba lu u vea hingir mbaapostoli nav la yô, yange ‘yem sha uwo sha u za eren msen; A tsa sônon Aôndo kaka.’ (Luka 6:12) Mba akaa a ken jijingi a gbe ve ishima yô, ka ve dondo ikyav i Yesu ne, shin er ka ve kera tsa eren msen tugh kaka ga nahan kpaa. Cii ve, ve tsua akaa a vesen ken uma yô, ka ve tôô shighe ve er msen hen Aôndo, ve sôn un ér icighan jijingi na a tese ve kwagh u vea er la, sha er vea tsua akaa a a na vea seer lun a Aôndo kôôsôô yô.

(Luka 7:35) Kpa mfe zua a ishô hen ônov nav cii ve.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 7:35

ônov nav: Shin “akaa a a dugh ker la.” Heen ne, i ôr kwagh u mfe sha injakwagh, inja er ngu a ônov nahan. Ken Mt 11:19 ape i er imbakwagh ne la kpa, i ôr kwagh u mfe ér ngu a “aeren.” Ônov mba mfe shin aeren a na la, ka akaa a a dugh ken ieren i Yohane u eren Batisema man Yesu, a a tese ér akaa a i lu ôron sha iyol ve la, ka mimi ga yô. Jighilii yô, Yesu ngu kaan ér: ‘Nenge sha ityom i perapera man ieren, tsô u fa er kwagh u i lu ôron la, a lu u mimi ga yô.’

Bibilo i Ôron

(Luka 7:36-50) Tsô ugen ken Mbafarishi yila Un iwer. Za nyer hen ya u Orfarishi la yô, A za tema kwaghyan. 37 Kwase ugen ken gar la, u lun a asorabo, za fe er A lu yan kwaghyan ken ya u Orfarishi la yô, a va a tumugh ku mkurem ma human doon, 38 a va tile Un ken ijime hen angahar a Na, a gba vaan, nôndon Un mliam angahar, a ese a sha ice na i sha ityou, a gba susen a, a shighe a mkurem ma human doon mara. 39 Tsô er Orfarishi u a yila Un iwer la, nenge nahan yô, a ôr kwagh ken ishima na, a kaa er: Aluer Or ne Una lu profeti je yô, ma A kav inja i kwase u a bende Un ave iyol ne, er a lu u asorabo yô. 40 Yesu gema kaa a na er: Shimon, kwagh ngum u ma M er a we. A kaa er: Kaa ha, Ortesen. 41 Tsô A kaa er: Or u nan injô lu a mbayan un injô uhar; u môm injô na lu sule deri utaan; ugen la yô, gema lu sule akunduahargber. 42 Man mba fetyô u kimbin ga yô, a de ve mbauhar mbara cii anzô ve. Ken ve yô, ka anti á hemba doon nan a naa? 43 Shimon gema kaa er: Beem er ka u i de un i kpishi la yô. A kaa a na er: U tôndo vough. 44 Gem ashe ken kwase la yô, A kaa a Shimon er: U nenge kwase ne kpa? M nyôr hen ya wou je, kpa u nam mngerem ma ôôn angahar ga; kpa wen yô, a heen Mo angahar sha mlia, a shi a ese a sha ice na. 45 We u susem zwa ga; kpa wen yô, er M nyer heen je, a mem u susem Mo angahar ga. 46 We, u haam mkurem sha ityou ga; kpa wen yô, a shighem mkurem ma human doon shin angahar. 47 Ka sha ci u nahan M kaan we ye, asorabo a Na a a lu kpishi la, i de un a cii; dooshima na u vesen ne tese nahan; kpa u i de nan asorabo a nan ciôn yô, dooshima u nan ngu di ciôn je. 48 Tsô A kaa a kwase la er: I de u asorabo a ou ve. 49 Mba ve kase kwaghyan a Na imôngo la, gba kaan ken asema a ve er: Ka nyi Or ne man asorabo je kpaa A deen ioroo? 50 A kaa a kwase la er: Jighjigh wou u nan war u; yem bem bem.

JULAI 9-15

“Gba u Or a Er Nyi Ve, Nana Kuma u Dondon sha Yesu?”

(Luka 9:57, 58) Tsô mba ngur yemen sha gbenda yô, orgen kaa a Na er: Wea za han han kpaa, me zaan a We heregh je! ⁵⁸ Kpa Yesu kaa a na er: Atsôngo nga a ijô, inyon i sha kpaa ngi a aya; kpa Wan u or yô, ngu ape suur ityough ga.

it-2-E 494

Iya

Shighe u orgen u lu môm ken mbangeren kaa a Yesu ér: “Ortesen, Wea za han han kpaa, me zaan a We heregh je” la, Yesu kaa a na ér: “Atsôngo nga a ijô, inyon i sha ngi a aya, kpa Wan u or yô, ngu ape suur ityough ga.” (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58) Heen ne, Yesu lu kaan ér aluer or la soo u hingir ordondon na yô, a gba u una palegh mhen u ma un lu a akaa a nan un mkpeyol, a ior kpishi soo ér ma ve lu a mi la, maa una gema a suur sha Yehova a ishima i môm. Kwaghwan na ne ngu ken msen u ter wase u Yesu tese mbahenen nav la ér: “Na se kwaghyan wase nyian u a lu sha ci u ayange ayange la,” kua ken mkaanem nav ma kaa ér: “Ka nahan man hanmô wen u nan undu inyarev mbi nan cii ga yô, nana fatyô u lun orhenen Wam ga” la.—Mt 6:11; Lu 14:33.

(Luka 9:59, 60) A shi A kaa a ugen er: Dondo sha a Mo. Kpa ngura kaa er: Tere, nam ian m̱ za m̱ za ii terem ve. ⁶⁰ Kpa A kaa a na er: De, mbakpenev ve̱ ii mbakpenev vev; kpa we yô, yem, za yôô tartor u Aôndo.

nwtsty ngeren mba henen kwagh a mi ken Lu 9:59, 60

m̱ za ii terem: A shi nan kpa, mkaanem man ma kaan ér ter u or la sember kpen ve, lu sônon ian ér una za wa agoyol u iin un ga. Luun er kwagh lu nahan yô, a shi nan kpa ma lu vea Yesu hen shighe ne, ma lu lamen vea na ga. Sha ayange a tsuaa la, or a kpe hen ningirtar u i yer ér Middle East la yô, mba hen tsombor u nan ve ngôôr iin nan ga, ashighe kpishi i lu sha iyange la je. Sha nahan yô, alaghga ga tsô, ter u or la lu uange shin bee iyol, kpa lu a kpe ga. Shi mayange Yesu ma kaa a or la ér a undu ter na u lu uange shi gba u a na un iwasen la ga, nahan a shi nan kpa, mba hen tsombor mbagen kpa lu mba vea fatyô u nengen sha mbamgbe mba hange hange mbara yô. (Mr 7:9-13) Sha nahan yô, or la lu kaan jighilii ér, ‘Me dondo sha a we, kpa ka er terem a lu uma ne ga. Kegh zan zan terem a kar kpen, m ii un ve.’ Sha mnenge u Yesu yô, or la de ian i lu a mi u veren akaa a Tartor u Aôndo hiihii ken uma na la lu karen un.—Lu 9:60, 62.

De, mbakpenev ve̱ ii mbakpenev vev: Er i vande ôron ken ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 9:59 la nahan, ter u or u Yesu lu lamen a na la, a shi nan kpa, lu uange shin bee iyol, kpa lu a kpe ga. Nahan alaghga tsô, Yesu lu kaan ér: ‘De mba ve lu kpenegh ken jijingi la, ve ii mbakpenev vev,’ inja na yô ér, or la a de anngôôv nav ve nenge sha ter na zan zan a kar kpen, shi ve ii un. Or la yange una dondo sha Yesu yô, ma lu zan sha gbenda u uma u tsôron, nahan ma kera lu môm ken mba ve lu kpenegh ken jijingi sha ishigh ki Aôndo la ga. Mlumun u Yesu la tese ér, aluer or ngu veren Tartor u Aôndo hiihii ken uma u nan, shi nan ngu pasen kwagh aren sha ajiir a caa yô, nan ngu eren akaa a hange hange a a na nana za hemen u lun per ken jijingi yô.

(Luka 9:61, 62) Shi ugen kaa er: Me dondo sha a We Tere, kpa nam ian m̱ za m̱ za lôhô mba hen ya wam ayem ve. ⁶² Kpa Yesu kaa a na er: anti or u nana kôr ave a nan sha ikyekye i kahan sule, man nana geman ashe ken ijime yô, nan kuma tartor u Aôndo ga.

nwtsty icer

Sule u Kahan

Ashighe kpishi, i hemban kahan kwagh fam shighe u ura u nee inya i leghem la, sha ci u ken iwer i iceenyolough i lu la, oo u ta, inya i uma i taver gbang. (Nenge Takerada u Wasen We u Henen Mkaanem ma Aôndo la, vegher u sha 19) Ikyav mbi i kahan kwagh a mi mbigenev yô, lu bamber kon u horon zwa, alaghga je yô, i lu iyôgh ki horon i wa sha kon shon ye, maa i tôô i kange sha annyam shin annyamev ér ve urugh la. Yange a kahan kwagh a been yô, i lôô samkwagh. Ken Ruamabera u ken zwa Heberu la, ajiir nga kpishi a yange i ôr anzaakaa, i ter kwagh u tom u kahan sule, u ior fa wuee la yô. (Mbaj 14:18; Yes 2:4; Yer 4:3; Mik 4:3) Ashighe kpishi Yesu yange a ôr anzaakaa sha kwagh u tom sule sha u tesen akaa a hange hange. Ikyav i tesen yô, yange ôr kwagh u tom u kahan sule la, u tesen er i gbe hange hange u orhenen nana eren tom a ishima i môm yô. (Lu 9:62) Aluer orsule nan de kwagh ugen dan nan sha tom u nan lu eren la yô, mbaagbegi mba nan vea yem jighilii ga. Kape orhenen u Kristu kpa, aluer nan de ér kwagh a dan nan shin nan de u eren ityom i nan yô, nana kera kuma u nyôron Tartor u Aôndo ga je la.

Ker Akaainjaa a ken Bibilo

(Luka 8:3) man Yohana kwase u Kusa, wanakiriki u tamen u Herode man Susana, man shi mbagenev kpishi mba ve wasen ve sha ugbayol vev sha inyarev vev je yô.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 8:3

ve wasen ve: Shin “ve lu suen (shin nan) ve akaa.” Ishember i ken zwa Grika i i yer ér di·a·ko·neʹo la, ngi ôron kwagh u nengen sha mbamgbe mba sha iyol mba mbagenev, er u za yamen kwaghyan va eren, nan ve, man ambaakaa la nahan. Shi i er tom a ishember ne sha imba gbenda ne nahan ken Luka 10:40 (“gilim sha”), man ken Lu 12:37 (“due ve a iwer”), man ken Lu 17:8 (“duem a kwaghyan”), kua ken Aer 6:2 (“karen kwaghyan”), kpa shi ishember ne ngi ôron kwagh u ityom igen, i se eren sha ci u mbagenev la cii. Heen ne, ishember ne pase er kasev mba i ter kwagh ve ken ivur i sha 2 man 3 la, lu suen Yesu man mbahenen nav, sha u wasen ve u kuren tom u Aôndo na ve la yô. Kwagh u kasev mban er ne tese ér, ve lu wuese Aôndo u un kpa tese iwuese sha u den ér, i nger kwagh u ieren ve i zungwen mhôônom, i nan kwagh mgbeghaa la ken Bibilo sha er ikyov i ken hemen cii i va ôr kwagh shon yô. (Anz 19:17; Heb 6:10) Shi i er tom a ishember i ken zwa Grika ne u ôron kwagh u kasev ken Mt 27:55 man Mr 15:41.

(Luka 9:49, 50) Yohane gema kaa er: Ortesen, se nenge orgen lu dughun ujijingi mba bov ken iti You, nahan se yange un sha ci u a lu dondon se ga yô. ⁵⁰ Kpa Yesu kaa a na er: De yangen nen un ga, gadia U nan lu ihyom a ven ga yô, nan ngu nongo a ven je.

Bibilo i Ôron

(Luka 8:1-15) Tsô ayange nga kar ciôn yô, A gba zenden nyôron ken agar a tamen man angarev mba kiriki, lu ôron kwaghaôndo, pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo; mba pue kar uhar lu a Na ityô, 2 kua kasev mbagenev mba i war ve sha ujijingi mba bov man atô a uange kposo kposo, lu Maria u i yilan er Magedalena, u ujijingi mba bov due ker a na utaankaruhar la, 3 man Yohana kwase u Kusa, wanakiriki u tamen u Herode man Susana, man shi mbagenev kpishi mba ve wasen ve sha ugbayol vev sha inyarev vev je yô. 4 Er ikpelaior i kohol imôngo, man ior mba ve due ken agar kposo kposo, ve va hen Na yô, nahan A ôr ve kwagh sha injakwagh er: 5 Ortanivor due sha u za tan ivor na. Ngur tan yô, igen haa sha gbenda; i ndyar angahar sha mi, inyon i sha va sange, ya. 6 Igen haa sha ikuu; ngi ngur vesen yô, i use, sha ci u i zough a mndolom ga yô. 7 Igen haa ker atô u usaa; usaa vese a i imôngo imbishi i. 8 Igen haa hen inya i dedoo; i mende, i na mtsera kwa akunduataaan. Ngur ôron akaa ne nahan yô, A genger imo A kaa er: Or u nan lu a ato a ungwan yô, nana̱ ungwa. 9 Mbahenen Nav pine Un er inja i kwagh ne i lu yô. 10 Tsô A kaa er: Ne yô, i na ne sha u né fa akaa a myer a tartor u Aôndo; kpa mbagenev yô, saa sha anzaaka, sha ci u mnenge kpaa ve̱ de nengen ga, man m-ongo kpaa, ve̱ ungwa kpa ve̱ de kaven ga. 11 Injakwagh ne ka i ne: Ivor yô, ka kwaghôron u Aôndo. 12 Mba sha gbenda yô, ka mba ve ungwa tsô diabolo va, va tsuwe ve kwaghôron la ken asema kera, sha u ve̱ de ne jighjigh i̱ yima ve ga. 13 Mba sha ikuu mbara yô, ka mba zum u ka vea ungwa la ve rumun kwaghôron la saan saan, kpa ve kera lu a amise ga, ve na jighjigh sha anyangem kpeghee tsô, kpa shighe u imeen ia va yô, ve hide ijime. 14 Ivor i i hee ken usaa la yô, ka mba ve ongo, kpa sha ijende ve la anzughul a nyian ishima man inyaregh man ugurgurmbaakaav mba uma ne gema imbishi ve, ve kera ume atam ga. 15 Kpa i hen inya i dedoo yô, ka mba ve ongo kwaghôron la man ve kusu un ken ishima i mimi i dedoo man ve ume atam sha ishimawan.

JULAI 16-22

“Injakwagh i Orsamaria u Wanndor La”

(Luka 10:29-32) Kpa er lu un pe keren ishô iyol na yô, a kaa a Yesu er: Man ka an nan lu orwan ndor a mo? ³⁰ Yesu gema kaa er: Orgen mough ken Yerusalem u zan Yeriko, a za ande sha mbanumungbenda, ve er un ikyav iyol kera, ve gbidye un kpaa, ve yem, ve undu un nôngon ku. ³¹ Tsô pristi ugen gba va karen hen gbenda la; nengen na yô, a kar bar ugen. ³² Or u Levi kpaa er nahan, er va nôôr hen ijiir la yô, a nenge a na, shi a kar bar ugen.

nwtsty icer

Gbenda u Mough Yerusalem Yem Yeriko

Gbenda (1) u i tese ken vidio i tiônôô ne, a shi nan kpa ngu kwaghmôm a gbenda u tse u yange u mough hen Yerusalem u yem hen Yeriko la. Gbenda la yange u lihe hemba ukilomita 20 shi u lu a pev u za shimi kuma kilomita 1 yô, mough Yerusalem yem Yeriko. Mbaiv yange ve banen sha gbenda u u huan kweng ne ga, nahan i ver ushoja sha mi ér ve kuran mbazendev. Yeriko u Mbaroma (2) lu vegher u gbenda zua u yemen ken taaikyôngo u Yudia la. Mough hen gar u Yeriko u tse (3) va hen gar u Mbaroma la lihe nôngo u kuman ukilomita 2.

(Luka 10:33-35) Kpa Orsamaria er lu zan zende yô, a va ar henpe a lu la; nengen a na yô, mhôônom kôr un. ³⁴ Tsô a za hen na, a kange un avav, a haa mkurem man wain sha mi, a tôô un a penda sha jaki na, a va a na hen iyou i mbavannya la, a koso un dedoo. ³⁵ Kper gen a dugh sule uhar, a na orya la, a kaa er: Nenge sha a na dedoo; kwagh u ú vihi, una hemba ngun yô, iyange i me hide yô, me kimbi u.

nwtsty ngeren mba henen kwagh a mi ken Lu 10:33, 34

Orsamaria: Mbayuda kpishi yange ve nengen Mbasamaria ér ve gba kwagh ga shi ve soon u eren kwaghmôm a ve ga. (Yoh 4:9) Mbayuda mbagenev je yô, ve er tom a ishember i “Orsamaria” la, sha u heen or shi lahan nan. (Yoh 8:48) I ôr mkaanem ma rabi ugen ken ruamabera u Mishna la, ér: “Or u nan ye kwaghyan u Orsamaria yô, nan ngu er or u nan ye inyam igyo nahan.” (Shebith 8:10) Mbayuda kpishi yange ve venda shiada i Orsamaria shin ve lumun ér nana er ve tom ga. Er Yesu fa ieren i Mbayuda kpishi lu a mi i nyaghen ior la yô, a ôr ityôkwagh i vesen ken injakwagh i ashighe kpishi ka i yila i ér, injakwagh i sha kwagh u Orsamaria u dedoo shin u wan ndor la.

kange un avav, a haa mkurem man wain sha mi: Heen ne, ortwer Luka nger injakwagh i Yesu ne vighe vighe, pase igbenda i sôron avav i i lumun a mi sha ayange la yô. Yange ior kpishi eren tom a mkurem man wain mba ve lu a mi hen ya la, u sôron avav. Ashighe agen i haa wain sha avav ér a leghem (nenge Yes 1:6), shi wain yange a lu a icigh ker, ki ki kpe avav shi ki yange angev u nyôron sha avav yô. Luka shi pase er i kange avav shon sha u yangen a u seer nyoon yô.

iyou i mbavannya: Inja i ishember i ken zwa Grika ne jighilii yô ér, “ijiir i ngohol ior cii her.” Mbazendev vea uzendenya vev cii yange ve zua a ijiir i tsan sha amba a ijiir la. Or u nengen sha ijiir ne la, a na mbazendev akaa a hange hange a kwagh a gbe ve a mi la, shi i kimbi un inyaregh sha u a nenge sha ior mba i undu ve her la.

(Luka 10:36, 37) Ken ve mba utar mban yô, ka hanmô je u henen wer nan ngu u wan ndor a or u nan va ande sha mbanumungbenda laa? ³⁷ A kaa er: Ka or u a zungu un mhôônom la. Yesu maa kaa a na er: We kpaa, za er nahan.

w98-E 7/1 31 ¶2

Orsamaria Ugen Tese Ér Un Ngu Or Wan Ndor U Dedoo

Injakwagh i Yesu la tese ér or u nan eren perapera sha mimi yô, ka or u nan kur atindi a Aôndo tseegh tsô ga, kpa shi nan dondon aeren a na yô. (Mbaefese 5:1) Ikyav i tesen yô, Bibilo kaa a vese ér, “Aôndo ka u sangen a sange ior ga.” (Aer. 10:34) Se mba kaven Aôndo sha gbaa ne kpa? Injakwagh i Yesu i kôron ken ishima ne, tese ér gba u erdoo wase a mbawanndor a vese la una saa sha mba se dugh tar môm shi aeren a ityôô a ase a zough shi se ze kwaghaôndo môm la tseegh ga. Jighilii yô, i wa Mbakristu kwagh ér, ve ‘eren akaa a doon a ior cii,’ i de lu ior mba ve lu a kwagh a ave er ve nahan shin ve lu kwavyolough môm vea ve shin tar môm shin mba ve civir Aôndo imôngo vea ve la tseegh tsô ga.—Mbagalatia 6:10.

Ker Akaainjaa a ken Bibilo

(Luka 10:18) A kaa a ve er: m nenge Satan sen sha aôndo, gba er inyiar nahan.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 10:18

m nenge Satan sen sha aôndo, gba er inyiar nahan: A shi nan kpa, Yesu ngu ôron kwaghôron u profeti inja er kwagh shon er kera nahan, ér un nenge i daa Satan sha i kende shin inya. Mp 12:7-9 pase kwagh u ityav mbi i nôngo sha la, shi a zua mgbe u Satan la sha mmar u Tartor u Mesiya la. Heen ne, Yesu lu ôron er a va hemba Satan vea azôv a na ityav ken hemen yô, sha ci u Aôndo sember nan mbahenen mba 70 mba ve lu uumace mba yinan la, tahav mbu dughun ujijingi mba bov.—Lu 10:17.

nwtsty ngeren mba henen kwagh a mi ken Lu 11:5-9

Ikyar, pwarem ikpen i bredi itiar: Ka ieren i ior mba hen ningirtar u Middle East la u eren a mbagenev doo doo, man kwagh ne ka a doo ve u eren kpen kpen, er i tese ken injakwagh ne nahan. Er orvannya ne za va kpoo ken atôutu nahan kpa, orya la nôngo sha afatyô na cii ér una na un kwagh a ya keng, sha ci u orvannya la va shighe u or ka nan fatyô u tagher a hanma mtaver cii sha gbenda yô. Nahan a nenge ér gba hange hange u una na un kwaghyan, je yô, a za za orwanndor a na iyol ér a gba un injô i kwaghyan.

De zem iyol ga: Orwanndor u i er kwagh na ken injakwagh ne la, yange soo u wasen or ne ga sha ci u vihi kwagh yum ga, kpa lu sha ci u hii u yaven kera. Uyaav mba sha ayange la, hemban je yô, uyaav mba atsanaior yange ve lu a zege ruumyou môm tseegh. Nahan aluer ka u orya nana mough sha yô, alaghga tsô nana za tsombor u nan cii iyol, kua mbayev mba ve lu yaven la kpaa.

sha ci u a cihi kunya yum yô: Heen ne, ishemberkwaghôron ne ngi ôron kwagh u or gban uwer sha kwagh ga shin wan kunya ikyo ga shin hanger sha kwagh. Kunya yange u kôr or u ken injakwagh i Yesu ne ga, shin gba uwer u sônon kwagh u kwagh gba un a mi la kpaa ga, nahan Yesu kaa a mbahenen nav ér ve kpa, ve de gbe uwer u eren msen ga.—Lu 11:9, 10.

Bibilo i Ôron

(Luka 10:1-16) Ken masejime u akaa ne Ter shi ver mbagenev akunduatargber, tindi ve uhar uhar er, ve̱ hira hemen ve̱ za hen hanma gar man hanma idiôya i i lu Un ka zan her la yô. 2 Man A kaa a ve er: Sunda yô, ngee, kpa mbatomov yô, gema mba ciôn tsô; nahan yô, sôn nen Ter u sunda A̱ tindi mbatomov ken sunda Na. 3 Gba yemen nen tsô; nenge, M ngu tindin ne er aniyôngov ken atô u ugbaseela nahan yô. 4 De tee nen asukunyar, shin ikpa, shin akôvangahar kpaa ga; de sughun nen ma or sha gbenda kpaa ga. 5 Hanma ya u nea nyôr kpaa, vande kaan nen ner: Bem a̱ lu hen ya ne. 6 Aluer wan u bem una lu her yô, bem wen una lu sha a nan; una lu ga yô, una shi á hire hen a ven. 7 Tsa nan ken ya la, ya nen shi ma nen akaa a i ne ne yô, gadia ortom kuma injar i nan. De tsaregh nen sha uya uya ga. 8 Hanma gar u nea nyôr ker, vea rumun ne yô, ya nen akaa a i ne ne. 9 Waren nen mbauangev mba ve lu kimi la, kaa nen ve ner: Tartor u Aôndo mgbôghom a ven. 10 Kpa hanma gar u nea nyôr kimi, vea rumun ne ga yô, due, za nen ken igbenda na, kaa nen ner: 11 Shin ihundu i ken gar wen i i te se angahar kpaa, se mba kuren ne i heregh, nahan kpaa fa nen er tartor u Aôndo u mgbôghom yô. 12 Kpa M ngu kaan ne, sha iyange la yô, guda Sodom a gar la. 13 We, Korashin kwagh á tser u, we Betesaida, kwagh á tser u. Gadia a lu ken Tiru man Shidon man a er akaa ageegh a i er ken a ven nahan ne yô, ma ve zamber ngise je, ma ve te ajav iyol kua mtwem. 14 Kpa sha ijir yô, guda Tiru man Shidon a ven. 15 Man we, Kapernahum, á kende u sha aôndo jeo? Ka shin Hade je á za ye. 16 u nan ongo ne yô, nan ngu ungwan Mo; u nan vende ne yô, nan ngu vendan Mo; man u nan vendem yô, ka u A tindim la je, nan vende ye.

JULAI 23-29

“Ne Gba Kwagh Hemba Mbaatsator Imôngo, NW”

(Luka 12:6) Mba teen mbaatsator utaan sha toro uhar gaa? Mô ve môm kpaa i hungur Aôndo ga.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 12:6

mbaatsator: Ishember i ken Grika i strou·thiʹon la ngi ôron kwagh u kwagh u a ndahar, i yange i er tom a mi shighe u a ôron kwagh u hanma annyon u ndahar cii yô, kpa ashighe kpishi ishember ne i ôron kwagh u mbaatsator, mba ve lu annyonov mba hemban taver ishe ga cii, mba i teen, ior yamen za wuan yaan la.

(Luka 12:7, NW) Shi ice yen i sha ityou je kpa a fa iyenge i i cii. Nahan de cie nen ga; ne gba kwagh hemba mbaatsator imôngo.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 12:7

Shi ice yen i sha ityou je kpa a fa iyenge i i cii: I kaa ér ice i or i sha ityou hemba er 100,000 nahan. Gbenda u Yehova a fe akaa a uumace a ikyoo ga vindi vindi ne, tese ér kwagh u hanma ordondon Kristu cii gba un ishima tsung.

(Luka 12:7, NW) Shi ice yen i sha ityou je kpa a fa iyenge i i cii. Nahan de cie nen ga; ne gba kwagh hemba mbaatsator imôngo.

Ker Akaainjaa a ken Bibilo

(Luka 13:24) Nôngo nyôr nen hen hunda u hogholoo, gadia M kaan ne ne, ior kpishi vea nôngo u nyôron, kpa vea fatyô ga.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 13:24

Nôngo: Shin “Za hemen u nôngon.” Kwaghwan u Yesu ne, pase var var er i gbe hange hange u se nôngo sha ishima yase i môm, sha er se nyôr hen hunda u hogholoo la yô. Sha kwagh u inja i ishember ne yô, ngeren mbagenev kposo kposo gema i ér, “nôngo kwagh gema ijime gema ikyum shin nôngo kwagh sha afatyô wou cii.” Ishember i ken Grika i tesen ieren i a·go·niʹzo·mai la i gba i zua vea ishemberti i a·gonʹ, i ashighe kpishi yange i er tom a mi zum u a ôron kwagh u mbagbanayem la. Ken Heb 12:1, i er tom a ishemberti i a·gonʹ la sha injakwagh, u pasen kwagh u “ayem” a uma, a Mbakristu ve gbe la. Shi i er tom a ishemberti ne sha gbenda u vesen, i yila i ér “nôngon” (Fil 1:30; Kol 2:1) shin ér “ityav” (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). I gema ishember i tesen ieren i a·go·niʹzo·mai i i er tom a mi ken Lu 13:24 sha igbenda kposo kposo la ér, “wan iyol sha iniumbe” (1Kor 9:25) man “eren tom tsung” (1Ti 4:10) kua “nôngo ityav” (6:12). Er kwagh u inja i ishember ne a gbe a zough sha kwagh u gesa u ayemegh yô, mbagenev due a mhen nahan ér, iniôngon i Yesu a taver se ishima ér se lu a mi la, a fatyô u tôôn i karen sha kwagh u or u gban ayem u nan lu nôngon sha afatyô u nan, sha tahav mbu nan cii, je yô tsendan igbila iyol ér nana zua a iyua la yô.

(Luka 13:33) Kpa ka u Me yem zende Wam keng nyian man kper man duela kpaa, gadia á gba wuan profeti mape gen ga saa ken Yerusalem.

nwtsty ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 13:33

mape gen ga: Shin “ijiir igen mayange ga shin ape gen cuku ga.” Er kwaghôron u profeti môm kpa a pase wang ér, Mesiya una kpe ken Yerusalem ga nahan kpa, se fatyô u zuan a mimi sha kwagh ne ken Da 9:24-26. Kwagh ugen yô, yange i ver ishima ér aluer ka u Mbayuda vea wua ma profeti, man hemban je yô, Mesiya yô, a lu ken gar la. Atejir u vesen u lu Mkohol u Mbaajiriv u lu a iorov 71 la, yange a kohol imôngo ken Yerusalem, nahan a ôr mba i kaa ér mba uprofeti mba aiev la ijir. Shi, a shi nan kpa Yesu fa ken ishima na ér Yerusalem lu ijiir i i naan Aôndo iniav hanma shighe shi i sôngon waniyôngo u Paseka yô. Hanma kwagh yange za vough, shi mkaanem ma Yesu kure sha mi jighilii. Yange i va a na hen Mkohol u Mbaajiriv u ken Yerusalem la, maa i ôr un ijir i kure ér a kuma ku. Shi lu ken Yerusalem, ikyua a kpekpe u gar shon la, i wua un hingir ‘Waniyôngo u Paseka’ ye.—1Kor 5:7.

Bibilo i Ôron

(Luka 12:22-40) Tsô A kaa mbahenen Nav er: Ka nahan man M kaan ne ye, mer, asema a̱ de nyian ne sha ci u uma wen sha kwagh u né ya shin sha ci u iyol yen sha kwagh u né zer la ga. 23 Gadia uma hemba kwaghyan, iyol kpaa i hemba akondo. 24 Nenge nen ugugôô, mba lee ga, mba sondo kpaa ga, mba a ityumbe ga, mba a una kpaa ga, nahan kpaa Aôndo koson ve; ne ne hemba inyon inja tsung je gaa? 25 Ka an wen je sha ishima i nyian i nan, nana fatyô u seer ishiva i môm sha ityaven i nan ase? 26 Aluer nea faan ityô u eren wankwagh u kiriki nahan ga yô, inja na nan man ishima i nyian ne sha akaa agene? 27 Nenge nen er uimondon mba ken toho ve vesen yô; mba eren tom ga, mou kpaa mba te ga; man M kaan ne ne, Solomon a iengem na cii je kpaa mayange haa akondo er mô ve môm nahan ga. 28 Yô, aluer Aôndo Una wuhan ahu a a lu ken toho la iyol doo doo nahan, a a lu uma nyian, kper á haa a ken atse la, man hire ne mba ne lu a anjighjigh u nan nee? 29 Ne kpa de keren nen kwagh u né ya man kwagh u né ma ga; asema kpa a̱ de nyian ne ga; 30 gadia akaa ne cii akuraior sha won cii nga keren; kpa Ter Wen fa er kwagh a gbe ne sha akaa ne cii yô. 31 Kpa ker nen tartor Na man akaa ne cii á seer ne a ye. 32 Ne anikumuile u kpeghee ne, de cie nen ga! Gadia i doo Ter wen u nan ne tartor la. 33 Gema nen inyaregh yenegh tee nen, na nen iwua. Kor nen akpa a inyar a a bee iyol ga la sha ci wen, ka kwagh u injaa u a lu Sha u una bee ga, ape ormbaiv nana mgbôghom a min ga, ivina kpaa ia vihi ga yô; 34 gadia ape kwagh u inja wou a lu yô, ka her man ishima you kpaa ia lu ye. 35 Ta nen akondo uya, amenger a en kpaa a̱ yeghen. 36 Ne ayol a en kpaa, lu nen er ka ior mba veren ashe sha gbenda u ter ve zum u a mough ken iniongo i kwasehe a lu hiden la, sha er shighe u una va una va mande uwegh yô, vea bugh un fese yô. 37 Á saan mbatomov mba ter ve una va, una va kohol ve kuran la, iyol. Mimi je, M kaan ne ne, una ta ikondo uya, una ver ve hen ijiir i kwaghyan una va due ve a iwer. 38 Shin a lu ateghatô u utu shin ahwa atar a utu man una va una va kohol ve nahan yô, á saan mbatomov mbara iyol. 39 Kpa fa nen ner, aluer orya una fe shighe u ormbaiv a ve yô, ma a kor, ma a de er i̱ pev un iyou ga. 40 Ne kpaa, kohol nen iyol nahan; gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la, man Wan u or Una va ye.

JULAI 30–AGUSUTU 5

“Injakwagh i sha Kwagh u Wan u A Saa La”

(Luka 15:11-16) Shi A kaa er: orgen lu a ônov uhar mba nomso. ¹² U kiriki la kaa a ter na er: Terem, nam kwar u dyako u u lu u wam yô. Tsô a tôô akaa ana cii a kar ve. ¹³ Ayange nga kar kpeghee yô, wen u kiriki la kohol ikyav nav cii mough yem ken tar u icaa je, za vihi inyaregh nagh keregh sha udangmbaakaav. ¹⁴ Vihin ki kera cii yô, zegejen gba ken tar la; wen gema hingir or u ibanave. ¹⁵ Tsô a za a za suur ityough a or u hen tar la; ngura tindi un er a̱ za kura un igyo ker sule. ¹⁶ I lu un pe ma un ye kwagh u igyo i ye la, kpaa or yima un a min ga.

nwtsty ngeren mba henen kwagh a mi ken Lu 15:11-16

orgen lu a ônov uhar mba nomso: Avegher agen ken injakwagh i wan u a undu ter na, i shi a fatyô u yilan i ér “wan u a saa la,” kaha a anzaakaa agen. Injakwagh ne ngi môm ken anzaakaa a hemban lihen cii, a Yesu ôr yô. Kwagh u ­vesen u a dugh kposo ken injakwagh ne yô, ka gbenda u Yesu a pase kwagh u mlu u hen tsombor la. Ken anzaakaa agen yô, ashighe kpishi Yesu yange a ter akaa a lun a uma ga, er ishamakaa shin inya atô kposo kposo, gayô mlu u ter a ikpan na nahan. (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27) Kpa ken injakwagh ne yô, Yesu pase mlu u kôôsôô u ter ugen a ônov nav mba nomso vighe vighe. Alaghga ior kpishi mba ve ongo injakwagh ne la, mba a vande lun a ter u lun a dooshima, er u ngun nahan ga. Injakwagh ne ngi tesen mhôônom man dooshima u Ter wase u sha, a lu a mi tsung sha ônov nav mba ve lu shin tar ne la, inja na yô, ka mba ka ve za hemen u lun vea na her man mba ka ve tsume, ve undu un, kpa shi ve va hide hen a na je la.

U kiriki la: Sha kwagh u Tindi u Mose la tese yô, yange i gba u a na waniunda kwar kwa har. (Dut 21:17) Nahan, aluer wan u tamen u ken injakwagh ne la, yange una lu waniunda yô, tese ér yange zua a dyako, i yange i na wan u kiriki la, kuma kwa har.

vihi: Inja i ishember i ken zwa Grika i i er tom a mi heen ne jighilii yô ér “u saren kwagh, haan wue wue.” (Lu 1:51; Aer 5:37) Ken Mateu 25:24, 26 la, i gema ishember ne ér “saren.” Heen ne, i er tom a ishember ne u ôron kwagh u or vihin inyaregh dang dang shin vihin inyaregh sha kwaghfan ga.

udangmbaakaav: Shin “u eren uma côugh côugh shin wan uma ikyo ga shin eren uma u vihin tsung.” I er tom a ­ishember igen i i lu kwaghmôm a ingin yô ken Ef 5:18 man Ti 1:6 kua 1Pe 4:4. Shi, er alaghga ishember i ken Grika ne i lu ôron kwagh u or vihin inyaregh dang dang shin sha kwaghfan ga yô, mbamgem mba Bibilo mbagen, er tom a ishemberkwaghôron i “uma u or u vihin inyaregh dang dang” la.

kura . . . igyo: Sha kwagh u Tindi tese yô, annyamev mban lu wang ga, nahan hen Oryuda yô, tom ne lu u ihyeenegh man u ndôhôr ishima.—Le 11:7, 8.

kwagh u igyo i ye la: Kwaghyan u igyo ne, mba koson anyinya man ibua man igyo a mi sha ajiir kpishi, zan zan nyian. Ican i gumor ne nyôr ker ne, yange i vihi kpishi je yô, kegh iyol u yan kwaghyan u igyo je kpaa.—Nenge ngeren u henen kwagh a mi ken Lu 15:15.

(Luka 15:17-24) Tsô va til a ishima yô, a kaa er: Mbaeren terem tom sha tôndo mba imôngo man mba a kwaghyan je neer ve a neer gaa, man mo yô, m gema m ngu kpen ijen heen! ¹⁸ Me mough me yem hen terem, me za kaa a na mer: Terem m er Un u A lu Sha la kwaghbo m shi m er kwaghbo sha ishigh yough kpaa; ¹⁹ m kera kuma u á yilam er wan wou ga; i̱ gemam, me gba lun er ma or u eren we tom sha tôndo nahan. ²⁰ Tsô a mough, a yem hen ter na. Kpa er lu ica je tsô, ter na ta ashe, za nenge a na, mhôônom kôr un kpishi, a wa ayem inya, a za kuve un, a gba susen un zwa. ²¹ Wan la kaa a na er: Terem m er Un u A lu Sha la kwaghbo m shi m er kwaghbo sha ishigh yough kpaa; m kera kuma u á yilam er wan wou ga. ²² Kpa ter la kaa a mbashiren un tom mbara er: dugh nen ihyembanriga la fefa je, va haa nen un, wa nen un kunya ken uwe, man akôv shin angahar kpaa; ²³ man va a icighangumbua, va sôngo, sé ya nen, sé ember nen; ²⁴ gadia wan wam ne lu kpe man a shi a nder, a saa man shi i zua a na! Tsô ve ngure ember.

nwtsty ngeren mba henen kwagh a mi ken Lu 15:17-24

or u eren we tom sha tôndo: Wan u kiriki la yange wa ken ishima ér una hiden hen ya yô, una kaa a ter na ér a ngohol un er wan na ga, kpa er or u eren un tom sha tôndo nahan. Yange imbaor la luun hen ya ga, di vough er ikpan nahan, kpa nan lu or u ken won, u i tee nan tom sha ­tôndo, u ashighe kpishi nan va er tom iyange i môm man nan kur yô.—Mt 20:1, 2, 8.

gba susen un zwa: Ishember i ken zwa Grika i i er tom a mi heen ne, i zua a i ken ishember i tesen ieren i phi·leʹo, i ashighe agen ka i gema i ér “suse zwa” (Mt 26:48; Mr 14:44; Lu 22:47) la, kpa ashighe kpishi ishember ne ka i ôron kwagh u “or doon we ishima” (Yoh 5:20; 11:3; 16:27). Ishember i ken zwa Grika i i er tom a mi ken ivur ne la, ngi ôron kwagh u susen or zwa tseegh tsô ga, kpa ngi ôron kwagh u susen or zwa sha dooshima. Ka nahan ve, mbamgem mba Bibilo mbagenev ve gem ishember ne ér “suse un zwa sha dooshima” shin “suse un zwa kundu kundu” ye. Er ter u ken injakwagh ne la sugh wan na ne saan saan za van nahan yô, tese ér ter ne kegh iyol u ngohol wan na u gema ishima ne.

á yilam er wan wou: Ngeren mbagenev seer mkaanem ma “i̱ gemam, me gba lun er ma or u eren we tom sha tôndo nahan” la, nahan kpa ngeren mba tsev kposo kposo mba i lumun a ve la tese ér, i dugh mkaanem mara ken ivur la nahan, ka sha inja vough. Mbatôvon sha akaa a ken Bibilo mbagenev nenge ér yange i wa mkaanem ma i seer ne ken Lu 15:21 sha er ivur ne i zua sha kwagh u i er ken Lu 15:19 la yô.

ihyembanriga . . . kunya ken uwe . . . akôv shin angahar: Ihyembanriga ne lu ikyondo tseegh tsô ga, lu ikyondo i hemban doon cii la je, alaghga je yô, i tume i civir, imba i yange i na orvannya u civirigh la. Kunya u ter ne wa wan na u za hide ne sha uwe la tese ér, a lumun wan na ne shi a doo un ishima shi a kuma un icivir shi a gba un kwagh. Yange i faan nengen ikpan a kunya u ken uwe man akôv a shin angahar ga. Sha nahan yô, ter la lu tesen wang ér, un hide un ngohol wan na la, hingir môm ken tsombor na.

(Luka 15:25-32) Kpa wan na u tamen la lu ken ityev; ngur van va mgbôghom hen ya yô, a ungwa ityogholov man amar ding ding. ²⁶ Tsô a yila u môm ken mbashirentom mbara, a pine n inja i akaa la. ²⁷ Ngura kaa un er: Anngôu va; nahan teru sôngo icighangumbua, sha ci u a zough a na doo doo yô. ²⁸ Maa a gba yuwen, a venda u nyôron. Tsô ter na due za zamber a na. ²⁹ Kpa a gema a kaa a ter na er: Nenge ase, m ngu eren we tom anyom ne kpishi je, mayange m kar imo you ga, kpa mayange u ngu a nam ma anivo wer, m̱ ember a akar a am imôngo ga. ³⁰ Kpa er wan wou u a vihi u inyaregh sha mbaagbagambaukasev ne, a za ve yô, u sôngo un icighangumbua je. ³¹ Kpa a kaa a na er: Wan wam, u ngu a mo gbem, akaa a am cii ka a ou. ³² Kpa ka u i̱ saan se iyol keng, se̱ ember, gadia anngôu ne lu kpe, a shi a hingir uma; a saa, i shi i zua a na kpaa.

Ker Akaainjaa a ken Bibilo

(Luka 14:26) Aluer anti or nana va hen Mo, man nana kôr ter u nan ihyom ga, kua ngô u nan, man kwase u nan man ônov mba nan mba nomso man mba kasev, kua uma u nan je kpaa nana kôr un ihom ga yô, nana fatyô u lun orhenen Wam ga.

jy-E ityou. 84, peeji 196, ikyum. 2-4

kôr . . . ihyom: Yesu yange ngur yemen sha gbenda vea mbadondon un yô, a ôr kwagh u alaghga kpiligh ve mbagen iyol yô, ér: “Aluer anti or nana va hen Mo, man nana kôr ter u nan ihyom ga, kua ngô u nan, man kwase u nan man ônov mba nan mba nomso man mba kasev, kua uma u nan je kpaa nana kôr un ihyom ga yô, nana fatyô u lun orhenen Wam ga.” (Luka 14:26) Yesu ôr nahan, ver ishigh ér nyi jimi? Yesu lu kaan ér mba ve va hingir mbadondon un la cii, gba u vea kôr ior vev ihyom kpôô kpôô ga. Kpa lu kaan ér, vea kôr ve ihyom sha ci u gba u vea hemba soon Yesu a ior vev, shi vea palegh u eren kwagh er or u ken injakwagh i Yesu u i lôhô un kwaghyan u aikighe u hange hange ve venda sha ci u un sember vôson kwase yum la. (Luka 14:20) Bibilo kaa ér Yakob u lu Tertamen u Mbayuda la, yange “kôr” Lea “ihyom,” inja na yô, hemba soon, Rahel, anngôu u Lea u kwase la, a Lea. (Genese 29:31, NW) Umbur wer Yesu kaa ér gba u orhenen na nana kôr “uma u nan je kpaa” ihyom. Kwagh ne tese ér gba u orhenen u mimi nana soo Yesu a hemba uma u nan, nana kegh iyol u kpen je kpaa, aluer hingir hange hange nahan yô. Kwagh ne tese wang ér, kwagh u hingir orhenen u Kristu la, ka tom u kiriki ga. Gba u or a hen sha mi tsembelee ve, nana lumun u eren u ye. Alaghga kwagh u hingir orhenen la una lu a ican man mtev u sha ican ker, sha ci u Yesu kaa ér: “Or u nana tôô kon-mtsaha u nan, nana dondom ga yô, nana fatyô u lun orhenen wam ga.” (Luka 14:27, NW) Sha mimi yô, gba u orhenen u Yesu nana kegh iyol u tagher a ihyeen er Yesu nahan. Yesu kaa ér una kpe sha ikyev i mbaihyomov nav je kpaa.

(Luka 16:10-13) U nan lu jighjigh sha ankwagh u kiriki yô, nana lu jighjigh sha kwagh u vesen kpaa; man shi u nan lu perapera sha ankwagh u kiriki ga yô, kwagh u vesen kpaa nana lu perapera sha mi ga. ¹¹ Nahan aluer ne kera lu jighjigh ga sha kwagh u inyaregh ki ki lu ­perapera ga la yô, ka an nana wa ne kwagh u mimi sha ikeve? ¹² Man aluer ne kera lu jighjigh sha kwagh u orgen ga yô, ka an nana na ne kwagh u a lu u wasa? ¹³ Ma wanye ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga; gadia nana kôr ugen ihom, ugen á doo nan ishima; shin nana var ken ugen, nana laha ugen. Ne fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh kpaa ga.

Bibilo i Ôron

(Luka 14:1-14) Er A za nyôr hen ya u orvesen ugen u ken Mbafarishi sha iyange i memen sha u za yan kwaghyan yô, ve haa ashe sha a Na. 2 Tsô orgen u ingôgh i kôr un yô, lu Un sha hemen. 3 Yesu gema ôr kwagh a Mbafanatindi man mbafarishi, kaa er: I rumun u i̱ been angev sha iyange i memen shinii? 4 Kpa ve huan ving. Tsô A tôô un, A bee un angev, A na un gbenda. 5 A gema A kaa a ve er: Aluer mô u ken a ven nana lu a wan shin bua man mô ve una gba shin ijôr yô, nana kera dugh un fese je sha iyange i memen gaa? 6 Va kera fatyô u ôron Un kwagh sha akaa ne ga. 7 Er A nenge ve lu sangen mkônom ma injaam yô, A ôr ior mba i lehe ve la injakwagh, A kaa a ve er: 8 Aluer or nana lôhô u iniongo i kwasehe yô, de za tem sha ikônough ki injaagh ga, gayô, alaghga á lôhô orgen u a hembe u icivir yô, 9 man wen u a lehe u vea orgen la je, una va una va kaa a we er: Na or ne ian; nahan ú za tema ken ikônough ki ken ijime la je a iheen iyol. 10 Kpa aluer á lôhô u yô, za za tema ken ikônough ki ken ijime la je, sha u zum u wen u a lehe u la, una va yô, una kaa a we er: Ikar, kôndo sha hemen! Nahan ú lu a icivir hen mba ve tem kwaghyan a we imôngo la cii. 11 Gadia hanma or u nan kende a iyol i nan sha yô, á hire a nan ijime; man u nan hir a iyol i nan ijime yô, á kende nan sha. 12 Shi A kaa a or u a lehe Un la er: Zum u wea yô iwer i atetan shin i aikighe yô, de lehe akar a ou, shin anmgbianev ou, shin ityô you, shin mbanyarev mba ve we ndor a we ga, gayô alaghga ve di kpaa vea lôhô u iwer, vea kimbi u. 13 Kpa zum u wea er iniongo yô, lôhô mbaatsanev man mbaawanev man mbakeer man mbaapirashe. 14 Nahan we kpaa á saan we iyol sha ci u ve mba a kwagh u vea kimbi u ga; gadia á va kimbi u sha mnder u mbaperapera la.

JULY

Ef 5:33—Nahan ne kpaa, hanma or kwase u nan a̱ doo nan ishima er iyol i nan nahan, kwase kpaa, a̱ cia nom u nan.

Anz 22:6—Tese wanye gbenda u nana za yô, nahan shighe u nana bee iyol je kpaa, nana pav a u ga.

Anz 4:5, 6—Zua a kwaghfan, zua a mkav, de hungur ga, de undun akaaôron am ga. 6 De te un kera ga, tsô una kura u, rumun un, tsô una koso u.

LUKA 6-7— Tsô iyange i memen igen A lu karen her atô u ishule i alakema, mbahenen Nav kever asagher a alakema, njighen ken ave, yan. 2 Kpa Mbafarishi mbagenev kaa er: Inja na nan man ne eren kwagh u i rumun er i̱ er sha iyange i memen ga nahana? 3 Yesu gema kaa a ve er: Ne mba a ôr kwagh u Davidi lu er zum u ijen kôr un, kua mba ve lu a na ityô la ga, 4 er a nyôr ken iyou i Aôndo, a tôô ubredi mba sha ishi la, a ya, a shi a na mba ve lu a na ityô la kpaa, mba i rumun er ma or nana̱ ya ga, saa upristi tseegh la ga? 5 A kaa a ve er: Wan u or ka Ter u iyange i memen je. 6 Shi sha iyange i memen igen A nyôr ken shinagoge, A gba tesen. Tsô orgen lu keregh, u nan uma uwegh ku yanegh yô. 7 Tsô mbangeren man Mbafarishi ver ashe sha a Na er vea nenge shin Una war un sha iyange i memenou, sha u vea zua a kwagh u vea na un ibo sha mi yô. 8 Kpa Wen fa mbamhen vev, nahan A kaa a or u uman uwegh la er: Mough sha, tile her atô. Tsô a kighir a mough a tile. 9 Nahan Yesu kaa a ve er: Pinen Yam ne kwagh, i rumun u eren kwagh u dedoo sha iyange i memen, shin i̱ er ifere, i̱ yima a yima or shin i̱ wua a wua oro? 10 Tsô A jinge sha a ve cii, A kaa a or la er: Naregh uwegh ough. A er nahan. Uwegh nagh maa hingir dedoo. 11 Kpa ihundugh iv ve asema, ve gba henen ayol a ve sha kwagh u vea er a Yesu yô. 12 Tsô sha ayange la, A due A yem sha uwo sha u za eren msen; A tsa sônon Aôndo kaka. 13 Tsô sev mbu aven yô, A yila mbahenen Nav her a Na, man A tsuwa pue kar uhar ken a ve, A yila ve er Mbaapostoli, lu: 14 Shimon, u A ii un iti igen er Peteru, man Anderia, anngô na, man Yakobu man Yohane, man Filibu man Bartolomeu, man 15 Mateu man Toma, man Yakobu wan u Alefeu, man Shimon u i yilan un er Ortseenshima la; 16 man Yuda wan u Yakobu, man Yuda Isekarioti u a hingir or u nengen mker la. 17 Tsô A hungwa a ve, A va tile hen ijiir i kpuun kpuun a mbahenen Nav kpishi man ikpelaior kpishi i ken Yudia cii man Yerusalem man hen kpe u zegemnger u Tiru man Shidon; ve va sha u ungwan Un man sha u i̱ war ve sha angev vev. 18 Man A war mba ican i lu eren ve sha ujijingi mba hôngorouv. 19 Ikpelaior cii lu nôngon u ma ve bende a Na, gadia agee due ken a Na, war ve cii. 20 Tsô A kende ashe sha mbahenen Nav, A kaa er: Saan ne iyol, ne mbaatsanev, gadia tartor u Aôndo ka u wen je. 21 Saan ne iyol, ne mba ijen i ker ne hegen, gadia né va ide. Saan ne iyol, ne mba ne vaa hegen, gadia né va se. 22 Saan ne iyol zum u ior ka vea kôr ne ihom, man vea dughun ne kera, vea hee ne kpaa, man shi vea teren iti yen dang, sha ci u Wan u or yô. 23 Ember nen sha iyange la, tsuwe nen sha iember kpaa, gadia nenge, injar yen vese Sha; gadia kape uter vev er a uprofeti je la. 24 Kpa kwagh á tser ne, ne mbanyarev, gadia ne vande zuan a msurshima wen kera ve. 25 Kwagh á tser ne, ne mba ne idi hegen, gadia ijen ia va kôr ne. Kwagh á tser ne ne mba ne lu ahan zwa hegen, gadia né va zungwe né vaa kpaa. 26 Kwagh á tser ne zum u ior cii vea wuese ne, gadia kape uter vev er a uprofeti mba aiev je la. 27 Kpaa M ngu kaan ne mbaungwan mban ne Mer, doo nen a mbaihomov enev, eren nen a mba ve ker ne ihom la dedoo; 28 ver nen mba ve toho ne la dedoo; man eren nen msen sha ci u mba ve eren ne akaa a dang la. 29 U nana ta u sambe sha henge, gema nan kugenegh kpaa; u nana ngohol we ikondo i cirin iyol yô, de nyum nan riga kpaa ga. 30 Hanma or u nana sôn u kwagh yô, na nan; u nana ngohol we akaa kpaa, de pin wer i̱ hide u a mi ga. 31 Man er i lu ne pe ior ve̱ eren a ven la, ne kpaa eren nen a ve di nahan kpaa. 32 Man aluer ka mba ne doo ve ishima la tsô vea doo ne yô, ka nyi iwuese á wuese ne a mini? Gadia mbaasorabo je kpaa, mba ve doon ve ishima la yô, ve kpaa mba doon di ve ishima je. 33 Man aluer ne eren dedoo a mba ve eren a ven dedoo yô, ka nyi iwuese á wuese ne a mini? Gadia mbaasorabo je kpaa mba eren nahan. 34 Man aluer ka mba ne veren ishima ner, né shi né zua a kwagh hen a ve la, man nea pwaren ve akaa yô, ka nyi iwuese á wuese ne a mini? Gadia mbaasorabo je kpaa mba pwaren mbaasorabo inyaregh, sha u shi vea zua a mi nahan vough yô. 35 Kpa mbaihomov enev ve̱ doo ne ishima, eren nen a ve doo doo, pwaren nen kwagh, kpa de veren nen ishima u shi u ngohol kpee ga; nahan injar yen ia lu i vesen je, man né lu ônov mba Uhembansha ye; gadia Wen yô, eren dedoo a mba ve lu a ishughun ga kua mbabov kpaa. 36 Yô, zungwen nen mhôônom er Ter wen kpaa A zungu mhôônom yô. 37 De gbe nan nen or ibo gagh ga, nahan ne kpaa á kera na ne ibo gagh ga ye; de gbe kuren kwagh u or dang ga, nahan ne kpaa á kera kure kwagh wen dang ga, pase tuhwa nen, man ne kpaa á pase ne á tuhwa ye. 38 Na nen, nahan ne kpaa á na ne; ikaren i dedoo, i kindigh, i yegher, i ivin poo, á na i sha ikum yen, gadia ikaren i ne karen a mi ne, ka i á va kar ne sha min ye. 39 Shi A ôr ve injakwagh kpaa er: Orapirashe fatyô u hemen orapirashe ugen kpa? Ve uhar cii vea gba shin ihungwa gaa? 40 Orhenen hembe ortesen u nan ga; kpa hanma or u i tese nan nan kom vough yô, nana hingir er ortesen u nan nahan. 41 Inja na nan man u nengen anivurkon u a lu anmgbian wou ken ishe, kpa gungurkon u u lu u ken ishe yô, u we u iko ga? 42 Shin u er nan man u fatyô u kaan a anmgbian wou wer: Anmgbian, de, m̱ dugh u anivurkon u a lu u ken ishe, man we iyol you, u nenge gungurkon u u lu u ken ishe la ga ase? We orimangeregh ne, vande dughun gungurkon ken ishe you kera, nahan man ú nenge doo doo er ú dugh anivurkon u a lu anmgbian wou ken ishe la kera ye. 43 Gadia ma kon u dedoo ngu um ityamegh ki bogh ga; man shi ma kon u bo ngu um ityamegh ki dedoo kpaa ga. 44 Hanma kon, ka sha ityamegh ki u man i fe u ye; gadia mba zer tur sha usaa ga, man shi mba zer wain sha ageva ga. 45 Orinjaa ka nan due a kwagh u dedoo ken kwagh u ikoogh u ken ishima i nan je, man orbo kpaa ka nan due di a kwagh u bo ken kwagh u bo u ken ishima i nan je; gadia ka sha m-iv u ken ishima man zwa u er kwagh ye. 46 Inja na nan man ne yerem ner, Tere! Tere! man ne eren akaa a M kaan ga? 47 Hanmô u nan ve hen Mo, nan ongo akaaôron Am, man nan eren sha mi yô, Me tese ne or u nan lu er nan yô. 48 Nan ngu er or u maan iyou nahan, nan time za shimi, nan tim imagh sha vande. Zum u mngerem iv, ikuwan ande ta sha iyou la, i fatyô u tenger i ga, sha ci u i maa i dedoo yô. 49 Kpa u nan ungwa man nan er sha mi ga yô, nan ngu er or u nan maa iyou hen tareghnyaagh, kpa imagh ki lu ga. Ikuwanmnger i va ta sha i, i gba fese, myôhôr u iyou la kaa kpee.

7:1 Kur mkaanem Nam cii ken ato a ior yô, A nyôr ken Kapernahum. 2 Tsô wanakiriki u torutya ugen, u a lu un a inja yum yô, gba angev lu nôngon ku. 3 Ongo kwagh u Yesu yô, a tindi mbatamen mba Mbayuda her a Na, ve va zamber a Na er A̱ va, A̱ va war wanakiriki na la. 4 Er ve va nôôr hen Yesu yô, ve zamber a Na tsung ve kaa er: A kuma u ma U er un kwagh la, 5 gadia nongo wase doo un ishima kpee, wen iyol na kpaa a maa se shinagoge je. 6 Tsô Yesu za a ve imôngo. Ka kera shin ica a ya la ga yô, torutya la tindi akar a na agen her a Na gba va kaan a Na er: Tere, de eren iyol You ican ga, gadia m kuma u Ú nyôr hen hav av ga, 7 ka nahan man m fe mer, m kuma u van hen We iyol yam ga ye; kpa ôr a ôr kwagh tsô, wanakiriki wam kpaa á wanger un iyol. 8 Gadia mo kpaa, m ngu sha ikev i mbautahav mbagenev je; mo iyol yam kpaa m ngu a mbautyav sha ikev yam; ka mea kaa a ugen mer: Za, kpa nan za je; man shi a ugen mer: Va, kpa nan va di je; man shi mea kaa a wanakiriki wam mer: Er nahan, kpa nan er je. 9 Er Yesu ungwa akaa ne yô, kpiligh Un iyol a na; A gema A kaa a ikpelaior i i lu van Un ken ijime la er: M ngu kaan ne, ken Iserael je kpaa mayange M ngu a zua a jighjigh u vesen nahan ga. 10 Ve mba i tindi ve la, mba hir ken ya yô, ve kohol wanakiriki la doo doo. 11 Kper nan yô, A lu zan sha gar ugen u i yilan er, Nain la; mbahenen Nav za a Na, kua ikpelaior kpishi kpaa. 12 Za mgbôghom hen hundagar yô, i tôô orkpen i lu duen a mi, lu wan u ngô na môm; wen kwase la kpaa lu kwasecôghol. Ikpelaior kpishi i ken gar la kpaa lu a na. 13 Er Ter nenge a Na yô, mhôônom kôr Un a na, A kaa a na er: De vaan ga. 14 Tsô A kporom, A bende gambe la. Mbatôôn mbara tile; tsô A kaa er: Wanye kwaor, M ngu kaan a we Mer; Mough sha! 15 Orkpen la mough, tema sha, gba ôron kwagh. A gema un A na ngô na. 16 Nahan mciem gba ve iyol cii, ve gba civir Aôndo kaan er: Zegeprofeti mough ken vese ve; man shi Aôndo va sôr nongo Na. 17 Gwa u kwagh Na la samber ken Yudia cii man ken iningirtar la cii kpaa. 18 Mbahenen mba Yohane va ôr un akaa ne cii. 19 Nahan Yohane yila mbahenen nav uhar, tindi ve hen Ter, kaa er: Ka We Un u U lu van ne, shin se̱ ver ashe sha ugene? 20 Zum u ior mbara va hen Na yô, ve kaa er: Yohane u eren batisema tindi se hen We kaa er: Ka We Un u U lu van ne shin se̱ ver ashe sha ugene? 21 Hen shighe la A war ior kpishi sha uange man sha umkpeyolga man sha ujijingi mba bov, man shi mbaapirashe kpishi kpaa A na ve mnenge kera. 22 A gema A kaa a ve er: Gba yemen nen tsô, za ôr nen Yohane akaa a ne nenge man a ne ongo kpaa, ner: Mbaapirashe mba nengen kera, mbasombon mba zenden; ka wanger mbaamandev iyol, mbakondonato mba ungwan, mba nderen mbakpenev, man shi mba ôron mbaatsanev Loho u Dedoo. 23 Man saan or u kwagh Wam a ne nan anzughul ga la iyol. 24 Tsô mbatyomov mba Yohane mba yemen kera yô, A hii u ôron ikpelaior la kwagh u Yohane er: Ne za ken taaikôngo ner, né za nenge nyi? Ka ijinga i ahumbe a tenger a mi la ase? 25 Kpa ne za ner, né za nenge nyi? Ka or u haan akondo a ver vere? Yô, nenge nen, mba ve hee akondo a icivirigh, man mba ishar i hee ve iyol yô, mba ken uya mba utor. 26 Kpa ne za ner, ne za nengen nyi? Ka profeti? Een, M ngu kaan ne, a hemba profeti kpaa. 27 Ka un je i nger kwagh na er: Nenge, M ngu tindin ortyom Wam sha ishigh Yough, u una za sôr U gbenda sha hemen yô. 28 Gadia M kaan ne, mba kasev ve mar ve cii, or môm hemba Yohane icivir ga; nahan kpaa or u sha tartor u Aôndo u nan hembe gban ijime la nan hemba un. 29 Ior mba ve ungwa cii kua mbangoholkpandegh, ve na Aôndo ishô, gadia i er ve batisema sha batisema u Yohane la. 30 Kpa Mbafarishi man mbafanatindi ve bunde awashima u Aôndo sha a ve, gadia ve rumun i̱ er ve batisema ga yô. 31 Yô, ka sha nyi je man Me kar ior i hen kov ne? Shin ve bee nyiou? 32 Mba er mbayev mba ve tem sha tembe kasua, ve yer ayol a ve, ve kaan er: Se tôngo ne imar, kpa ne vine amar ga; se gber kwelegh, kpa ne vaa ga. 33 Gadia Yohane u eren batisema va, ye kwaghyan ga, me wain kpaa ga, nahan kpaa ne mba kaan ner: Ngu a jijingi u bo. 34 Wan u or va yô, ye kwagh, shi me kwagh kpaa; yô, ne mba kaa ner: Ka or u kumbul hua sha kwaghyan, man or u eren hua sha msôr, ka huror u mbangoholkpandegh kua u mbaasorabo. 35 Kpa mfe zua a ishô hen ônov nav cii ve. 36 Tsô ugen ken Mbafarishi yila Un iwer. Za nyer hen ya u Orfarishi la yô, A za tema kwaghyan. 37 Kwase ugen ken gar la, u lun a asorabo, za fe er A lu yan kwaghyan ken ya u Orfarishi la yô, a va a tumugh ku mkurem ma human doon, 38 a va tile Un ken ijime hen angahar a Na, a gba vaan, nôndon Un mliam angahar, a ese a sha ice na i sha ityou, a gba susen a, a shighe a mkurem ma human doon mara. 39 Tsô er Orfarishi u a yila Un iwer la, nenge nahan yô, a ôr kwagh ken ishima na, a kaa er: Aluer Or ne Una lu profeti je yô, ma A kav inja i kwase u a bende Un ave iyol ne, er a lu u asorabo yô. 40 Yesu gema kaa a na er: Shimon, kwagh ngum u ma M er a we. A kaa er: Kaa ha, Ortesen. 41 Tsô A kaa er: Or u nan injô lu a mbayan un injô uhar; u môm injô na lu sule deri utaan; ugen la yô, gema lu sule akunduahargber. 42 Man mba fetyô u kimbin ga yô, a de ve mbauhar mbara cii anzô ve. Ken ve yô, ka anti á hemba doon nan a naa? 43 Shimon gema kaa er: Beem er ka u i de un i kpishi la yô. A kaa a na er: U tôndo vough. 44 Gem ashe ken kwase la yô, A kaa a Shimon er: U nenge kwase ne kpa? M nyôr hen ya wou je, kpa u nam mngerem ma ôôn angahar ga; kpa wen yô, a heen Mo angahar sha mlia, a shi a ese a sha ice na. 45 We u susem zwa ga; kpa wen yô, er M nyer heen je, a mem u susem Mo angahar ga. 46 We, u haam mkurem sha ityou ga; kpa wen yô, a shighem mkurem ma human doon shin angahar. 47 Ka sha ci u nahan M kaan we ye, asorabo a Na a a lu kpishi la, i de un a cii; dooshima na u vesen ne tese nahan; kpa u i de nan asorabo a nan ciôn yô, dooshima u nan ngu di ciôn je. 48 Tsô A kaa a kwase la er: I de u asorabo a ou ve. 49 Mba ve kase kwaghyan a Na imôngo la, gba kaan ken asema a ve er: Ka nyi Or ne man asorabo je kpaa A deen ioroo? 50 A kaa a kwase la er: Jighjigh wou u nan war u; yem bem bem.

6:38—Na nen, nahan ne kpaa á na ne; ikaren i dedoo, i kindigh, i yegher, i ivin poo, á na i sha ikum yen, gadia ikaren i ne karen a mi ne, ka i á va kar ne sha min ye.

LUKA 8-9—Tsô ayange nga kar ciôn yô, A gba zenden nyôron ken agar a tamen man angarev mba kiriki, lu ôron kwaghaôndo, pasen Loho u Dedoo u tartor u Aôndo; mba pue kar uhar lu a Na ityô, 2 kua kasev mbagenev mba i war ve sha ujijingi mba bov man atô a uange kposo kposo, lu Maria u i yilan er Magedalena, u ujijingi mba bov due ker a na utaankaruhar la, 3 man Yohana kwase u Kusa, wanakiriki u tamen u Herode man Susana, man shi mbagenev kpishi mba ve wasen ve sha ugbayol vev sha inyarev vev je yô. 4 Er ikpelaior i kohol imôngo, man ior mba ve due ken agar kposo kposo, ve va hen Na yô, nahan A ôr ve kwagh sha injakwagh er: 5 Ortanivor due sha u za tan ivor na. Ngur tan yô, igen haa sha gbenda; i ndyar angahar sha mi, inyon i sha va sange, ya. 6 Igen haa sha ikuu; ngi ngur vesen yô, i use, sha ci u i zough a mndolom ga yô. 7 Igen haa ker atô u usaa; usaa vese a i imôngo imbishi i. 8 Igen haa hen inya i dedoo; i mende, i na mtsera kwa akunduataaan. Ngur ôron akaa ne nahan yô, A genger imo A kaa er: Or u nan lu a ato a ungwan yô, nana̱ ungwa. 9 Mbahenen Nav pine Un er inja i kwagh ne i lu yô. 10 Tsô A kaa er: Ne yô, i na ne sha u né fa akaa a myer a tartor u Aôndo; kpa mbagenev yô, saa sha anzaaka, sha ci u mnenge kpaa ve̱ de nengen ga, man m-ongo kpaa, ve̱ ungwa kpa ve̱ de kaven ga. 11 Injakwagh ne ka i ne: Ivor yô, ka kwaghôron u Aôndo. 12 Mba sha gbenda yô, ka mba ve ungwa tsô diabolo va, va tsuwe ve kwaghôron la ken asema kera, sha u ve̱ de ne jighjigh i̱ yima ve ga. 13 Mba sha ikuu mbara yô, ka mba zum u ka vea ungwa la ve rumun kwaghôron la saan saan, kpa ve kera lu a amise ga, ve na jighjigh sha anyangem kpeghee tsô, kpa shighe u imeen ia va yô, ve hide ijime. 14 Ivor i i hee ken usaa la yô, ka mba ve ongo, kpa sha ijende ve la anzughul a nyian ishima man inyaregh man ugurgurmbaakaav mba uma ne gema imbishi ve, ve kera ume atam ga. 15 Kpa i hen inya i dedoo yô, ka mba ve ongo kwaghôron la man ve kusu un ken ishima i mimi i dedoo man ve ume atam sha ishimawan. 16 Man shi ma or ngu u nana tser imenger man nana gema á cir ikagh sha mi, shin nana ver shin ityô gambe ga; kpa nana penda i sha daar u pendan imenger sha mi la, sha u mbanyôron ve̱ nenge a iwanger yô. 17 Gadia ma kwagh ngu myer u á de duen a mi ken igbar ga; shin ken iuv u á de fan un, una due ken igbar kpaa ga. 18 Nahan yô, ver nen ishima sha m-ongo u ne ongo ne, gadia hanma or u nan lu a kwagh yô, ka nan man á na nan ye; man shi hanma or u nan lu a kwagh ga yô, kwagh u nan henen er nan ngu a mi la je kpaa, á ngohol un kera. 19 Tsô ngô Na kua anngôôv Nav ve hen na, kpa ve fatyô u aren her a Na ga, sha ci u ikpelaior la. 20 Tsô i kaa Un er: Ngôu kua anngôôv Ou ve tile ken won, ka ve ka nengen a We. 21 Kpa A gema A kaa a ve er: mba ve ongo kwaghôron u Aôndo, man shi ve eren sha mi kpaa yô, ka ve je, ve lu ngôm man anngôôv Av ye. 22 Tsô sha iyange igen yô, A nyôr ken tso, Wen a mbahenen Nav, A kaa a ver er: se per nen ber yande la; nahan ve mough. 23 Kpa mba ngur yemen yô, A hungul mnyam, tsô zegeuraahumbe va haa sha ber; nahan tso gba ivin mngerem, ican lu eren ve kpishi. 24 Tsô ve va hen Na, ve va nder Un, ve kaa er: Tere, Tere, se mba timin! Nahan A nder, A yange ahumbe man agôndomnger; tsô ve de, nahan huan ving. 25 A kaa a ve er: Jighjigh wen u nan ngu hana? Kpa er ve cia gema kpiligh ve iyol, ve gba kaan ayol a ve er: Ka nyi Or ne man A yange ahumbe kua mngerem man ve ongo Unu? 26 Yô, ve za, ve za ar ken tar u Gerasene u u lu teran môm a Galilia. 27 Mba dugh sha tar yô, orgen u ken gar va kohol Un, lu a ujijingi mba bov, de ikondo i zeren ica i gba, kera teman hen ya ga, saa hen iwar. 28 Zum u a nenge Yesu yô, a gbidye vaa, a gba Un sha ishi, a genger imo taver taver er: Ka nyi i zoughom a We Yesu, Wan u Aôndo Uhembansha? M ngu zamber a We, de eren mo ican ga. 29 Gadia A kaa a jijingi u hôngorough la er, a̱ due ken or la kera; gadia kôron un acin imôngo; i kange un sha mshir i mande un agbe sha u kuran un, nahan kpaa a tôndo ikangenev kera, jijingi u bo zenda un a yem ken taaikôngo. 30 Yesu pine un er: Iti you er nyi? A kaa er: Ikpela; gadia ujijingi mba bov kpishi nyôr ken a na. 31 Ve zamber a Na er, A̱ de kaan ve er, ve̱ yem shin ihungwa i i ze kweng la ga. 32 Ikpelaigo kpishi lu keregh, lu yan akaa sha uwo la; ve zamber a Na er, A̱ de ve vea za nyôr ken i. Tsô A rumun. 33 Nahan ujijingi mba bov mbara due ken or la kera, ve nyôr ken igo la. Ikpelaigo la hembe ayem sen shin ijem guusu shin ber, saa mnger. 34 Mbakuran i mba nengen ikaa la nahan yô, ve yevese; ve yem ve za ôr kwagh la ken gar man ken tar la cii. 35 Tsô ior due sha u vea za nenge kwagh u a er yô; nahan ve va hen Yesu, ve va kohol or u ujijingi mba bov ve due ken a na la, tema hen angahar a Yesu, haa akondo iyol, fa kwagh doo doo kpaa, nahan cier ve iyol. 36 Mba ve nenge la kpaa ve ôr ve er i er man i war or u ujijingi mba bov la. 37 Ior mba hen iningirtar u Gerasene cii, ve zamber a Na er, A̱ mough hen ve kera, gadia zegemcie gba ve iyol, nahan A nyôr ken tso, A hide. 38 Kpa or u ujijingi mba bov due ker a na la, zamber a Na sha u ma un lu a Na ityô. Kpa Yesu na un gbenda kaa er: 39 Hire hen ya wou, za pase akaa a vesen a Aôndo A er u ne. Wen kpaa a yem, a gba za ôron akaa a vesen a Yesu A er un la ken gar la cii. 40 Er Yesu hide nahan ikpelaior ember sugh Un, gadia ve cii ve lu keghen Un. 41 Tsô orgen va, iti na er Yairu, lu orvesen u shinagoge je. A gure hen angahar a Yesu a zamber a Na er, A̱ va ken ya na; 42 gadia un lu a wan u kwase môm tsô, anyom a na lu er pue kar ahar nahan, gema lu nôngon ku. 43 Man shi kwase ugen u a lu a imborawambe anyom pue kar ahar, u a vihi inyarev nav hen mbatwelev ca ca, kpa mô ve môm fatyô u waren un ga 44 a za va Un ken ijime, a va bende mka ikondo Na; fese nahan imbor i awambe la maa tôndo. 45 Tsô Yesu kaa er: Ka anti nan bende Mo? Ve cii mba gbe nyiman yô, Peteru kua mba ve lu a na la kaa er: Ortesen, ikpelaior imbishi We ngi tan sha a We. 46 Kpa Yesu kaa er: Orgen bende Mo, gadia M kav agee due ken a Mo, 47 Kwase la nengen er un kera lu myer ga yô, a va a ikarikase iyol, a va gba inya sha ishigh ki Yesu, a pase sha ishigh ki iorough cii er i lu man un bende Un yô, er i bee un fese kpaa yô. 48 Tsô Yesu kaa a na er: Wankwase, jighjigh wou u nan war u ve, yem bem bem. 49 Tsô ngur ôron nahan yô, orgen u ken ya u orvesen u shinagoge la va, va kaa er: Wan wou u kwase la saa ve, de kera shi ze Ortesen iyol ga. 50 Kpa Yesu ongo nahan yô, A gema A kaa a na er: De cie ga, gba nan jighjigh tsô, á war un. 51 Tsô va nyer ken iyou la yô, A rumun ma orgen nana̱ nyôr a Na imôngo ga, saa Peteru man Yohane man Yakobu kua ter u wankwase la man ngô na tseegh. 52 Ve cii ve lu vaan un, gberen kwelegh. Kpa A kaa er: De kera vaan nen ga, gadia a kpe ga, ka mnyam a yav ye. 53 Ve gba sen Un ibumegh, sha ci u ve fa er a kpe yô. 54 Kpa ker un sha uwe yô, A yila un, A kaa er: Wan, mough sha! 55 Uma na shi hire heregh, maa a mough sha fese; A kaa er, i̱ na un kwagh u yan. 56 Kondo mbamaren nav iyol; kpa A ta ve icin er ve̱ de ôron ma or kwagh u i er ne ga.

9:1 Tsô A yila mba pue kar uhar, ve kohol imôngo, A na ve agee man tahav sha ujijingi mba bov cii, man u been angev kpaa. 2 A tindi ve er ve̱ za ôr kwagh u tartor u Aôndo man ve̱ bee mba ve lu dedoo ga la angev kpaa. 3 A shi A kaa a ve er: De tee nen ma kwagh sha ci u gbenda ga, shin aga, shin ikpa, shin kwaghyan, shin inyaregh kpaa ga, man shi de luun nen a uriga uhar ga. 4 Hanma iyou i nea nyôr yô, tsaan nen her zan zan né kar moughon heregh. 5 Man shi ape nea za nyôr man a rumun ne her ga yô, zum u nea moughon hen gar la yô, kure nen ihundu i shin angahar a en heregh, i̱ hingir ve mpase. 6 Nahan ve due ve gba zenden nyôron angarev mba kiriki, ve lu ôron ior Loho u Dedoo, shi ve lu waren mbaunangev kpaa. 7 Herode u tetera ungwa akaa a A er cii; nahan lan un ishima cii, sha ci u mbagenev kaan er, Yohane nder shin mbakpenev; 8 mbagenev yô, er, Eliya ande ve; mbagenev yô, er, ka mô gen ken uprofeti mba ngise nan nder ye. 9 Kpa Herode kaa er: Yohane yô, m gber un ityough; kpa Un u m ongo akaa a Na nahan ne ka anti? Nahan a gba nôngon u ma un nenge a Na. 10 Mbaapostoli mba za hir yô, ve ôr Un akaa a ve er cii. Tsô A ta ibalegh a ve A za a ve hen gar u i yer er Betesaida la hen ijiir i or lu ga yô. 11 Kpa ikpelaior kaven yô, i dondo Un ijime; A rumun ve, A ôr ve kwagh u tartor u Aôndo; man mba kwagh a gbe u ma i ser ve angev yô, A war ve. 12 Tsô er iyange sôôn u miren yô, mba pue kar uhar mbara va, va kaa a Na er: na ikpelaior ne gbenda, ve̱ zua a kwaghyan, gadia hen ijiir i se lu ne ior mba her ga. 13 Kpa A kaa a ve er: ne, Ne na nen ve kwagh ve̱ ya. Ve kaa er: Kwagh u se lu a mi yô, kuma er ikpenbredi itian man ishu ihiar nahan tseegh, saa sé za sé za yam kwaghyan sha ci u ikpelaior ne cii. 14 Gadia nomsombaiorov lu er dubu utaan nahan. Kpa A kaa a mbahenen Nav er: Ver nen ve, ve̱ tema akum akum er akunduahargber, akunduahargber nahan. 15 Ve er di er A kaa nahan, ve ver ve, ve tema cii. 16 Tsô A tôô ubredi mba utaan man ishu ihiar la, A kende ashe sha, A sôn iveren sha mi, A coon, A na mbahenen Nav, ve za na ikpelaior. 17 Ve cii ve ya, kuma ve; i kura kwagh u a neer la, kuma akese pue kar ahar iv. 18 Er lu eren msen tswen nahan, mbahenen Nav lu a Na; tsô A pine ve er: Ikpelaior i kaan er, Mo M ngu ana? 19 Ve gema ve kaa er: Ka Yohane u eren batisema; mbagenev yô, er ka Eliya; shi mbagenev yô, er, ka u môm ken uprofeti mba ngise a nder ye. 20 A kaa a ve er: Tsô ne yô, ne mba kaan ner: Mo, M ngu ana? Peteru gema kaa er: Ka Kristu u Aôndo. 21 Tsô A ta ve icin, A wa ve kwagh er ve̱ de ôron ma or môm kwagh ne ga. 22 A kaa er: Wan u or Una ya ican sha akaa kpishi keng, mbatamen man upristi mba tamen man mbangeren vea ta Un kera, á wua Un; sha iyange i sha utar la á nder Un. 23 A kaa a ve cii er: Aluer anti or a sar nan pe van a Mo ityô yô, nana̱ nyiman iyol i nan, nana̱ tôô terankon u nan ayange ayange, nana̱ dondo sha a Mo. 24 Gadia hanmô u i sar nan ka yiman uma u nan yô, una saa nan a saa; kpaa hanmô u uma u nan una saa sha ci Wam yô, nana̱ yima Un a yima je. 25 Gadia aluer or á zua a tar cii kpa uma u nan una gema á saa nan shin una gema á vihi nan yô, á doo nan sha nyi? 26 Gadia anti or u nan cie ashe sha ci Wam kua akaaôron Am kpaa yô, Wan u or kpaa Una cia ashe a Ter Na sha ci nan, zum u Una hide sha iengem Na man i Ter man i uicighanmbatyomov kpaa. 27 Kpa M ngu kaan ne mimi je, mba ve tile heen ne mbagenev ker ka mba vea bende a ku ga saa vea vande nengen tartor u Aôndo ve. 28 Tsô shi ayange nga kar er anigheni nahan yô, A kua a Peteru man Yohane man Yakobu, A unde a ve sha uwo sha u za eren msen. 29 Tsô ngur eren msen yô, mlu u ishigh Nagh gema, akondo a Na kpaa kungu, engem kpaa. 30 Tsô nenge, ior ihiar lu ôron kwagh a Na, lu Mose vea Eliya; 31 ve ande sha iengem, ve ôr kwagh u ku u A sôôn u kpen ken Yerusalem la. 32 Tsô Peteru man mba ve lu a Na yô, ve lu meer mnyam; kpa mba nderen yô, ve nenge a iengem Na, kua ior ihiar mba ve tile a Na imôngo la. 33 Tsô mba ngur undun Un yô, Peteru kaa a Yesu er: Tere, se mba heen, nahan doo; yô, sé er atumbe atar, i môm sha ci Wou, i môm sha ci u Mose, i môm di sha ci u Eliya; kpa a fa kwagh u a kaa la ga. 34 Ngur ôron akaa ne nahan yô, ibeenegh sen, ve gba mure sha a ve; cier ve iyol er mbara nyôr ken ibeen yô. 35 Imo kpaa due ken ibeegh kira, gba kaan er: Ngun ka Wan Wam u M tsough Un, ungwan nen Un. 36 Imo la ngi ve yô, i mase shin Yesu tseegh. Ve cir zwa ve sha ayange la cii, ve ôr or môm môm ma kwagh u ken akaa a ve nenge la ga. 37 Tsô kper nan mba hongo sha uwo yô, ikpelaior kpishi va kohol Un. 38 Yô, orgen ken ikpelaior la genger imo gba kaan er: Ortesen m ngu zamber a We, nenge wan wam, gadia ngum môm tsô. 39 Jijingi ugen ka a kôr un, nahan a ngor ikenge fese, a vihi un iyol caver caver zan zan a mbuwa hugh zwa, a vihi un iyol kpee, mayange a soo u deen un vough ga. 40 M va zamber a mbahenen Ou mer, ve̱ dugh un, kpaa ve fatyô ga. 41 Yesu gema kaa er: ne kov u lun a jighjigh u nan ga, u lun geseghee ne, mase shin ayange a me man Me tema a ven, Me wa ishima a vene? Va a wan wou heen. 42 Ngur van a va je tsô, jijingi la kende un inya, vihi un iyou caver caver. Kpa Yesu yange jijingi u hôngor la, gema war wanakiriki la, hire a mi, na ter na. 43 Ve cii kpiligh ve iyol a tahav mbu vesen mbu Aôndo. Kpa er ve cii lu kpiligh ve iyol sha akaa a Yesu A er cii nahan, A kaa a mbahenen Nav er: 44 De nen, akaaôron ne a̱ nyôr ne ken ato, gadia á na Wan u or sha ikev i ior. 45 Kpa ve kav mkaanem man ga gadia lu ve myer sha u ve̱ de kaven ga; kpa ve lu cian u pinen Un sha mkaanem mara. 46 Nahan ve sendegh anyiman er, shin ka an nan lu orvesenou? 47 Kpa Yesu kaven akperan ken asema a ve nahan yô, A tôô wanye A ver hen ikooso, 48 A kaa a ve er: Anti or u nana rumun wanye ne ken iti Yam yô, ka Mo je nan rumun ye, man shi anti or u nan rumun Mo yô, nan ngu rumun Un u A tindim la kpaa. Gadia ka or u nan hembe ndahar ken a ven la, ka nan nan lu orvesen ye. 49 Yohane gema kaa er: Ortesen, se nenge orgen lu dughun ujijingi mba bov ken iti You, nahan se yange un sha ci u a lu dondon se ga yô. 50 Kpa Yesu kaa a na er: De yangen nen un ga, gadia U nan lu ihom a ven ga yô, nan ngu nongo a ven je. 51 Tsô er ayange a á ngohol Un Sha la nga mgbôghom yô, A ver ishigh u zan Yerusalem jighilii, 52 A tindi mbatyomov sha hemen Na; tsô ve za ve za nyôr ken wangar u Mbasamaria sha u vea sôr Un ijiir yô. 53 Kpa ve rumun Un keregh ga sha ci u A ver ishigh u yemen ken Yerusalem. 54 Kpa er mbahenen Nav, Yakobu man Yohane, nenge nahan yô, ve kaa er: Tere, ka U ka se̱ kaa, usu u̱ sen sha aôndo u̱ hia ve kera? 55 Kpa A gema ashe, A yange ve A kaa a ve er: Ne fa inja i jijingi i ne lu la ga; gadia Wan u or va sha u timin uuma mba ior ga, kpa ka u yiman ve a yima. 56 Tsô ve yem wangar ugen. 57 Tsô mba ngur yemen sha gbenda yô, orgen kaa a Na er: Wea za han han kpaa, me zaan a We heregh je! 58 Kpa Yesu kaa a na er: Atsôngo nga a ijô, inyon i sha kpaa ngi a aya; kpa Wan u or yô, ngu ape suur ityough ga. 59 A shi A kaa a ugen er: Dondo sha a Mo. Kpa ngura kaa er: Tere, nam ian m̱ za m̱ za ii terem ve. 60 Kpa A kaa a na er: De, mbakpenev ve̱ ii mbakpenev vev; kpa we yô, yem, za yôô tartor u Aôndo. 61 Shi ugen kaa er: Me dondo sha a We Tere, kpa nam ian m̱ za m̱ za lôhô mba hen ya wam ayem ve. 62 Kpa Yesu kaa a na er: anti or u nana kôr ave a nan sha ikyekye i kahan sule, man nana geman ashe ken ijime yô, nan kuma tartor u Aôndo ga.

9:62—Kpa Yesu kaa a na er: anti or u nana kôr ave a nan sha ikyekye i kahan sule, man nana geman ashe ken ijime yô, nan kuma tartor u Aôndo ga.

Fil 3:13—Anmgbianev av, mo yô, m ngu henen mer m zua a mi hingir kwagh wam ve ga, kpa kwagh u m lu eren yô, ngu môm, akaa a ken ijime la hungur mo kera m ngu naregh zan sha akaa a ken hemen la.

(Nu 11:5, 6)—Se umbur ishu i lu se yaan ken Igipiti gbilin kua furum man icegher man alabusa mba kiriki man mbatamen man tapania; 6 kpa hegen yô, uma wase gema use a use; ma kwagh ngu heen ga; se mba gbe nengen di a mana ne tseegh tsô.

2Kor 4:16-18—Nahan yô, asema kera nga yinan se ga; shin er or wase u ken won ne lu vihin kera kpaa, or wase u kimi ne mba gem un hegh ayange ayange 17 Gadia ancan u peesa u sha anshighe kpeghee ne ngu sôron se a sôr iengem i tsôron i vesen i ganden cii. 18 Se mba kera veren asema sha akaa a i nengen a mi la ga, kpa ka akaa a nengen a mi ga la, gadia akaa a i nengen a mi la ka a karen kera, kpa a i nengen a mi ga la gema ka a tsôron je.

LUKA 10-11—Ken masejime u akaa ne Ter shi ver mbagenev akunduatargber, tindi ve uhar uhar er, ve̱ hira hemen ve̱ za hen hanma gar man hanma idiôya i i lu Un ka zan her la yô. 2 Man A kaa a ve er: Sunda yô, ngee, kpa mbatomov yô, gema mba ciôn tsô; nahan yô, sôn nen Ter u sunda A̱ tindi mbatomov ken sunda Na. 3 Gba yemen nen tsô; nenge, M ngu tindin ne er aniyôngov ken atô u ugbaseela nahan yô. 4 De tee nen asukunyar, shin ikpa, shin akôvangahar kpaa ga; de sughun nen ma or sha gbenda kpaa ga. 5 Hanma ya u nea nyôr kpaa, vande kaan nen ner: Bem a̱ lu hen ya ne. 6 Aluer wan u bem una lu her yô, bem wen una lu sha a nan; una lu ga yô, una shi á hire hen a ven. 7 Tsa nan ken ya la, ya nen shi ma nen akaa a i ne ne yô, gadia ortom kuma injar i nan. De tsaregh nen sha uya uya ga. 8 Hanma gar u nea nyôr ker, vea rumun ne yô, ya nen akaa a i ne ne. 9 Waren nen mbauangev mba ve lu kimi la, kaa nen ve ner: Tartor u Aôndo mgbôghom a ven. 10 Kpa hanma gar u nea nyôr kimi, vea rumun ne ga yô, due, za nen ken igbenda na, kaa nen ner: 11 Shin ihundu i ken gar wen i i te se angahar kpaa, se mba kuren ne i heregh, nahan kpaa fa nen er tartor u Aôndo u mgbôghom yô. 12 Kpa M ngu kaan ne, sha iyange la yô, guda Sodom a gar la. 13 We, Korashin kwagh á tser u, we Betesaida, kwagh á tser u. Gadia a lu ken Tiru man Shidon man a er akaa ageegh a i er ken a ven nahan ne yô, ma ve zamber ngise je, ma ve te ajav iyol kua mtwem. 14 Kpa sha ijir yô, guda Tiru man Shidon a ven. 15 Man we, Kapernahum, á kende u sha aôndo jeo? Ka shin Hade je á za ye. 16 u nan ongo ne yô, nan ngu ungwan Mo; u nan vende ne yô, nan ngu vendan Mo; man u nan vendem yô, ka u A tindim la je, nan vende ye. 17 Tsô mba akunduatargber mbara hide a iember, gba kaan er: Tere, ujijingi mba bov je kpaa hingir sha ikev yase ken iti you. 18 A kaa a ve er: m nenge Satan sen sha aôndo, gba er inyiar nahan. 19 Nenge M na ne tahav mbu ne ndyar iyô man ayese, man shi tahav mbu sha agee a orihom cii, ma kwagh una vihi ne je ga. 20 Kpa de ember nen er ujijingi ve lu sha ikev yen ga, kpa ember nen er i nger ati a en Sha yô. 21 Hen shighe la A ember ken Icighan Jijingi, A kaa er: M ngu sughun We, Tere, Ter u Sha man tar, sha er U yer mbafankwagh man mbakavenkwagh akaa ne, kpa U gem U pase anikundanev a yô; een Tere! Kape i doo U ken ishima je la. 22 Akaa cii Ter gema a wam sha ikev; man shi ma or fa Wan ga, saa Ter tseegh; man shi ma or fa Ter kpaa ga, saa Wan, man shi hanmô u Wan A we ishima u pasen nan yô. 23 Tsô A gema ken mbahenen Nav A ôr kwagh a ve tseegh A kaa er: Ashe a a nengen akaa a ne nenge ne yô, saan a iyol. 24 Gadia M kaan ne, uprofeti man utor kpishi lu ve pe ma ve nenge akaa a ne nenge ne, kpa ve nenge a mi ga; man shi ma ve ongo akaa a ne ongo ne, kpaa ve ungwa a ga. 25 Tsô orfanatindi ugen mough, tile sha, gba karen Un, kaan er: Ortesen, me er nan man me zua a uma u tsôrono? 26 A kaa a na er: I nger ken atindi nana? Ka u ôr nana? 27 A gema a kaa er: Ter Aôndo, A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a agee ou cii man a mfe wou cii, man or u nan we ndor a we kpaa, nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan. 28 A kaa a na er: U kaa vough; er nahan, tsô ú lu uma. 29 Kpa er lu un pe keren ishô iyol na yô, a kaa a Yesu er: Man ka an nan lu orwan ndor a mo? 30 Yesu gema kaa er: Orgen mough ken Yerusalem u zan Yeriko, a za ande sha mbanumungbenda, ve er un ikav iyol kera, ve gbidye un kpaa, ve yem, ve undu un nôngon ku. 31 Tsô pristi ugen gba va karen hen gbenda la; nengen na yô, a kar bar ugen. 32 Or u Levi kpaa er nahan, er va nôôr hen ijiir la yô, a nenge a na, shi a kar bar ugen. 33 Kpa Orsamaria er lu zan zende yô, a va ar henpe a lu la; nengen a na yô, mhôônom kôr un. 34 Tsô a za hen na, a kange un avav, a haa mkurem man wain sha mi, a tôô un a penda sha jaki na, a va a na hen iyou i mbavannya la, a koso un dedoo. 35 Kper gen a dugh sule uhar, a na orya la, a kaa er: Nenge sha a na dedoo; kwagh u ú vihi, una hemba ngun yô, iyange i me hide yô, me kimbi u. 36 Ken ve mba utar mban yô, ka hanmô je u henen wer nan ngu u wan ndor a or u nan va ande sha mbanumungbenda laa? 37 A kaa er: Ka or u a zungu un mhôônom la. Yesu maa kaa a na er: We kpaa, za er nahan. 38 Tsô er ve lu ken zende ve, A va nyôr hen wangar ugen; tsô kwase ugen, iti na er Marta, nyôr a Na hen ya na. 39 A lu a anngô u kwase u i yilan er Maria, u a tema Ter hen angahar, a ungwa kwaghôron Na la. 40 Kpa Marta yô, gilim sha je tume un iyol; a va her a Na, a va kaa er: Tere, anngôm undum, m ngu gilim sha tswen, nahan kpaa U shi U wa iko je gaa? Yô, kaa un a̱ va wasem! 41 Kpa Ter gema kaa a na er: Marta, Marta, ishima ngi nyian we, akaa nga zan we iyol kposo kposo. 42 Kpa kwagh u kwagh a gbe sha mi yô, ngu môm tseegh; Maria yô, tsuwa ci u dedoo u mayange á kera tsuwe un her a na kera ga yô.

11:1 Tsô lu eren msen ijiir igen, kur yô, orhenen Na u môm kaa a Na er: Tere, tese se u eren msen, er Yohane kpaa a tese mbahenen nav nahan. 2 A kaa a ve er: Zum u nea eren msen yô, kaa nen ner: Tere, i̱ tsegha iti You; tartor Wou u̱ va. 3 Na se kwaghyan wase u a lu sha ci u ayange ayange la; 4 man de se asorabo ase, gadia se kpaa, se mba deen hanma or u nan gbe injô hen vese yô. Man shi de ze a vese hen ape imeen i lu ga. 5 Man A kaa a ve er: Ka an ken a ven, aluer nana lu a ikar nana za her a nan ateghôtôutu, nana za kaa a nan er: Ikar, pwarem ikpen i bredi itiar, 6 gadia ikarem ugen due ken zende, va hen mo, man m ngu a ma kwagh u me na un ga; 7 man u ken iyou la nana gema á kaa er: De zem iyol ga, hunda ngu vingir hegen, ônov av kpaa mba a mo sha gambe imôngo, me fatyô u moughon za nan we ga. 8 Me kaa ne shin er una mough u nan nan er nan lu ikar na ga kpaa, sha ci u a cihi kunya yum yô, una mough una na nan akaa a a gbe nan la cii. 9 Man M kaan ne: Sôn nen, á na ne; ker nen, né zua a mi; mande nen uwegh, á bugh ne. 10 Gadia hanmô u nan sen yô, nan ngohol; u nan keren kpaa, nan zough a mi; u nan manden uwegh kpaa, á bugh nan. 11 Ka hanmô wen u nan lu ter man wan u nan una sôn nan ishu, man nana gema á na un iyô sha ityough ki ishu la ase! 12 Shin una sôn ijikegh, man nana gema á na un iyese! 13 Aluer ne mba ne lu mbaaferev je kpaa ne fa u nan ônov enev uiwua mba dedoo yô, man hire Ter wen u A lu Sha Una kera na mba ve sen Un la Icighan Jijingi ga yee? 14 A dugh jijingi u bo u a lu u kondon iker yô. Jijingi u bo la dugh kera yô, orkondoniker la ôr kwagh; nahan kpiligh ikpelaior iyol. 15 Kpa mbagenev ken a ve kaa er: Ka sha Belesebul, tor u ujijingi mba bov, A dughun ujijingi mba bov ye. 16 Mbagenev kpaa lu karen Un, lu keren ivande i Sha hen Na. 17 Kpa er A fa mbamhen vev yô, A kaa a ve er: Hanma tartor u u pav sha ihom yô, á tim u, iyou kpaa ia yôhôr, ia gba sha igen. 18 Satan kpaa aluer una pav iniongo ihiar yô, tartor na ua fatyô u tilen nana? Gadia ne kaa ner, ka sha Belesebul M dughun ujijingi mba bov ye. 19 Aluer Mo Mea dughun ujijingi mba bov sha Belesebul yô, ka sha an man ônov enev ve gem ve dughun ve? Ka nahan man vea lu mbaôron ne ijir ye. 20 Kpa aluer ka sha ihôwe u Aôndo m dughun ujijingi mba bov yô, tartor u Aôndo va hen a ven je ve. 21 Zum u ortaveryol ka nan lu a ikav mbi tswamev, nana kuran ya u nan yô, akaa a nan a lu dedoo. 22 Kpa or u nan hembe nan agee, nana va ta num sha a nan, nana hemba nan yô, nana ngoho, nan ikav mbi tswamev mbi nan suur sha mi la kera, nana kar kwar sha ishar i nan la. 23 U nan lu nongo a Mo ga yô, nan ngu ihom a Mo je; man u nan kohol a Mo ga yô, nan ngu saren a sar. 24 Jijingi u hôngorough ka una due ken or yô, a karen sha ajiir a mngerem ma lu ga, a keren mmem; una zuan a mi ga yô, a kaa er: Me hire hen ya wam ape m dugh la. 25 Una va aren yô, a kohol un, i ese, i sôr doo doo kpaa. 26 Tsô a yem a za kua a ujijingi mbagenev utaankaruhar mba ve hembe un ifer yô, ve nyôr ve tema keregh man mlu u masetyô a hemba gban kera a u hiihii la. 27 Tsô ngur ôron akaa ne nahan yô, kwase ugen ken ikpelaior genger imo, kaa a Na er: Saan iyav mbu mbu mar U la iyol, man atumba a U me a la. 28 Kpa A kaa er: Kpa jim yô, i saan mba ve ongo kwaghôron u Aôndo man ve eren sha mi kpaa la, iyol. 29 Tsô ikpelaior ve kohol hen Na kpishi yô, A gba kaan er: Kov ne ka u bo tsô, ngu keren ivande; kpa á na u ivande ga, saa ivande i Yona la. 30 Gadia er Yona lu ivande hen Mbaineve yô, kape Wan u or kpaa Una lu ivande hen kov ne je ne. 31 Torkwase u ken imbusutariyan una nder sha iyange i ijir a kov ne imôngo, man una na u ibo, gadia a due ken akighir a tar je, a va sha u va ungwan mfe u Solomon yô; kpa nenge, u A hembe Solomon icivir, ngun heen ne! 32 Ior mba ken Nineve vea nder sha iyange i ijir a kov ne imôngo vea na u ibo; gadia ve gema asema sha kwaghaôndo u ôron u yona; man nenge, u a hembe Yona icivir, ngun heen ne. 33 Ma or ngu u nana tsar imenger man nana ver ken myer, shin nana cir kapu sha mi ga, kpa nana penda sha daar u pendan imenger sha mi, sha u mbanyôron ve̱ nenge a iwanger yô. 34 Imenger i iyolough ka ishe you je. Aluer ishe you ia lu dedoo yô, iyol you cii kpaa ia iv a iwanger; kpa aluer ia lu i ifer yô, iyol you kpa ia iv a ime. 35 Nahan ver ishima, iwanger i i lu ken a we la, i̱ de luun ime ga. 36 Yô, aluer iyol you cii ia iv a iwanger ia kera lu a ime mape ga yô, ia iv a iwanger wang, er imenger ka i wanger we sha mondo u i nahan. 37 Er lu ôron kwagh yô, Orfarishi ugen va yila Un iwer. Wen kpaa A za nyôr, man A tema kwaghyan la. 38 Er Orfarishi la nenge nahan, kpiligh un Iyol sha ci u A vande ôôn ave man A ye ga yô. 39 Kpa Ter kaa a na er: Ne, Mbafarishi! Ka ijime i iyongo man i gbande ne kir ye, kpa ken atô wen yô, ne iv a mtusu man ifer. 40 Ne abumeaior, Wen u A er ken won la, kera ka Wen kpaa A er kimi gaa? 41 Kpa na nen iwua sha akaa a lu kimi; nahan man akaa cii aa lu ne wang ye. 42 Kpa kwagh á tser ne! ne Mbafarishi, gadia ne mba tsough môm-ken-upue u kunguraku man rue man hanma ihuugh, kpa ne kera wa ijir man dooshima u Aôndo iko ga. Er i lu u ma ne eren akaa angan keng yô, shi ma ne de u eren angara kpaa ga. 43 Kwagh á tser ne! ne Mbafarishi, gadia mkônom ma injaam ma ken ushinagoge hemba doon ne ishima, man shi ishughun i sha ityembekasua kpaa. 44 Kwagh á tser ne! gadia ne mba vough er iwar i i nengen a i ga la nahan mba zenden sha mi kpaa mba fe ga. 45 Tsô u môm ken mbafanatindi gema kaa a Na er: Ortesen, er U kaan akaa ne nahan yô, ka iheen je U heen se ye. 46 Kpa A kaa er: Ne mbafanatindi kpaa, kwagh á tser ne gadia ne mba we ior ikev mbi lu ican u tôôn yô; man ne ayol a en yô, mayange ne bende ihôwe wen môm sha mi kpaa ga. 47 Kwagh á tser ne! gadia ne mba maan iwar i uprofeti, kpa ka uter enev je lu wua ve ye. 48 Nahan yô, ne mba mbashiada ne mba rumun ityom i uter enev je; gadia ve, ve wua ve; ne yô, ne gema ne mba maan iwar ve. 49 Ka sha ci u nahan man mfe u Aôndo kaa er: Me tindi ve a uprofeti man mbaapostoli; vea wua mbagenev, vea tôv mbagenev a ican; 50 sha u i̱ ker awambe a uprofeti cii a i haa, hii sha igbetar la je, hen kov ne; 51 hii sha awambe a Abel zan zan ar hen awambe a Sekaria, u i wua un hen atô u atse a Icighanjiir, een, M kaa ne, á ker a hen kov ne. 52 Kwagh a̱ tser ne, ne mbafanatindiakaa, gadia ne tôô ishindan i kwaghfan kera; ne ayol a en ne nyôr ga man mba ma ve nyer la kpaa ne yange ve. 53 Er A lu duen kera yô, mbangeren man Mbafarishi mough ayôôso a Na tsung, ve lu vemben Un sha u A̱ ôr akaa kpishi, 54 ve lu kuran Un sha u vea kôr Un a ikaa zwa yô.

10:25-37—Tsô orfanatindi ugen mough, tile sha, gba karen Un, kaan er: Ortesen, me er nan man me zua a uma u tsôrono? 26 A kaa a na er: I nger ken atindi nana? Ka u ôr nana? 27 A gema a kaa er: Ter Aôndo, A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a agee ou cii man a mfe wou cii, man or u nan we ndor a we kpaa, nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan. 28 A kaa a na er: U kaa vough; er nahan, tsô ú lu uma. 29 Kpa er lu un pe keren ishô iyol na yô, a kaa a Yesu er: Man ka an nan lu orwan ndor a mo? 30 Yesu gema kaa er: Orgen mough ken Yerusalem u zan Yeriko, a za ande sha mbanumungbenda, ve er un ikav iyol kera, ve gbidye un kpaa, ve yem, ve undu un nôngon ku. 31 Tsô pristi ugen gba va karen hen gbenda la; nengen na yô, a kar bar ugen. 32 Or u Levi kpaa er nahan, er va nôôr hen ijiir la yô, a nenge a na, shi a kar bar ugen. 33 Kpa Orsamaria er lu zan zende yô, a va ar henpe a lu la; nengen a na yô, mhôônom kôr un. 34 Tsô a za hen na, a kange un avav, a haa mkurem man wain sha mi, a tôô un a penda sha jaki na, a va a na hen iyou i mbavannya la, a koso un dedoo. 35 Kper gen a dugh sule uhar, a na orya la, a kaa er: Nenge sha a na dedoo; kwagh u ú vihi, una hemba ngun yô, iyange i me hide yô, me kimbi u. 36 Ken ve mba utar mban yô, ka hanmô je u henen wer nan ngu u wan ndor a or u nan va ande sha mbanumungbenda laa? 37 A kaa er: Ka or u a zungu un mhôônom la. Yesu maa kaa a na er: We kpaa, za er nahan.

(Lu 10:25-29)—Tsô orfanatindi ugen mough, tile sha, gba karen Un, kaan er: Ortesen, me er nan man me zua a uma u tsôrono? 26 A kaa a na er: I nger ken atindi nana? Ka u ôr nana? 27 A gema a kaa er: Ter Aôndo, A̱ doo u ishima a ishima you cii man a uma wou cii man a agee ou cii man a mfe wou cii, man or u nan we ndor a we kpaa, nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan. 28 A kaa a na er: U kaa vough; er nahan, tsô ú lu uma. 29 Kpa er lu un pe keren ishô iyol na yô, a kaa a Yesu er: Man ka an nan lu orwan ndor a mo?

(Yoh 12:32)—Man Mo zum u á tôôm shin inya á kendem sha yô, Me urugh ior cii her a Mo.

(2Kor 6:13)—Ne di kpaa, gema er nen kwagh—m ngu ôron kwagh er ka i ôr a mbayev nahan—ne kpaa, bugh nen ishima.

(Mik 4:2)—akuraior kpishi aa za aa kaa er: Va nen, sé za nen sha uwo u TER, hen ya u Aôndo u Yakob, sha u Una tese se igbenda Na man sha u sea zenden sha igbenda Na kpaa; gadia ka ken Shion tindi una due ye, kua kwaghôron u TER kpaa, ken Yerusalem.

Ga 6:10—Nahan er se lu a ian yô, se eren nen akaa a doon a ior cii, kpa jim je yô, ka mbananjighjigh

Aer 10:34—A nenge gbar gbar ken mpase u sha mnenge lu er ahwa atar atetan nahan, ortyom u Aôndo va nyôr her a na, kaa a na er: Korneliu!

Mpase 13:16, 17—Shi i lu eren er i̱ na ior cii ikav sha uwegh vegh ku yanegh shin icul ve, mbakiriki man mbavesen kpaa, mbanyarev man mbaatsanev kpaa, ônov man ikpan kpaa, 17 sha u ma or nana̱ de fetyô u yamen kwagh ga shin u teen kwagh kpaa ga, saa di or u nan lu a ikav la, ka iti i inyam la je la, shin iyenge i iti i i.

LUKA 12-13—Tsô hen shighe la er ior kohol udubu imôngo je, lu ndyaren ayol a ve yô, A gba kaan a mbahenen Nav er: Kura nen ayol a en sha kwagh u kwa u Mbafarishi, ka imanger je la. 2 Kpa ma kwagh ngu u i cir man á de pasen un ga; man shi u a lu myer, man á de fan un ga. 3 Ka sha ci u nahan man hanma kwagh u ne er ken ime, á ungwa un ken igbar ye; kwagh u ne kaan ivarivase ken iuv kpaa á yôô un sha ityoryoughough. 4 Ne akar Am yô, M ngu kaan ne: De cie nen mba ve woo iyol kpa ken masejime yô, ve kera lu a ma kwagh ugen u vea er ga la ze. 5 Kpa Mo Me kaa ne u alu u ne cia Un yô; cia nen Un u Una wua man shi Una fatyô u gbihin ken gehena kpaa la; M ngu kaan ne, ka Wen cia nen ye. 6 Mba teen mbaatsator utaan sha toro uhar gaa? Mô ve môm kpaa i hungul Aôndo ga. 7 Man shi ice yen i sha ityou je kpaa i ôr i cii. De cie nen ga; mbaatsator kpishi je kpaa ne hemba ve inja. 8 Man shi M kaan ne: Hanma or u nana pasem sha ishigh ki iorough, Wan u or kpaa Una pase nan sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo. 9 Kpa u nana nyiman Mo sha ishigh ki iorough yô, á nyiman nan sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo kpaa. 10 Man shi hanma or u nana ôr kwagh sha Wan u or dang, á de nan, kpa u nana ôr kwagh u ityuhwan sha Icighan Jijingi yô, á de nan ga. 11 Man shi zum u vea va a ven hen ushinagoge man hen mbatarev yô asema a̱ de nyian ne sha inja kwaghôron u né ôr shin sha kwagh u né kaa ga; 12 gadia hen shighe la Icighan Jijingi Una tese ne kwagh u i doo u né ôr yô. 13 Tsô u môm ken ikpelaior kaa a Na er: Ortesen, kaa anngôm a̱ kar dyako vea mo. 14 Kpa A kaa a na er: Nomsoor! Ka an nan verem orjir shin or u karen ne kwara? 15 Tsô A kaa a ve er: Ver nen ishima, kura nen ayol a en sha hanma hua; gadia ka sha u ngeen a akaa kpishi la man or nana lu a uma ga. 16 Tsô A ôr ve injakwagh ne, A kaa er: Sule u ornyar ugen doo iyiagh kpishi. 17 Nahan a gba henen ken ishima na, kaan er: Me er nana? Gadia m ngu a ijiir i me ombo iyiav ga. 18 Tsô a kaa er: Kwagh u me er yô, Me hembe iuna yam kera me maa i i hembe vesen yô, ka ker man me koso iyiagh man inyarev yav kpaa ye. 19 Tsô me kaa a ishima yam mer: Ishima, u koso akaa kpishi, a aa kuma anyom imôngo je; gba memen tsô, yaan akaa, maan akaa, i̱ lu u iyol yagh yagh. 20 Kpa Aôndo kaa a na er: We ibumeor ne! Ka nyian tugh je i lu keren uma wou hen we ye; nahan akaa a u kohol ne yô, aa hingir a ana? 21 Or u nan lu koson inyaregh sha ci u iyol i nan, kpa nan kera lu ornyar sha kwagh u Aôndo ga la, kape kwagh u nan a lu ne. 22 Tsô A kaa mbahenen Nav er: Ka nahan man M kaan ne ye, mer, asema a̱ de nyian ne sha ci u uma wen sha kwagh u né ya shin sha ci u iyol yen sha kwagh u né zer la ga. 23 Gadia uma hemba kwaghyan, iyol kpaa i hemba akondo. 24 Nenge nen ugugôô, mba lee ga, mba sondo kpaa ga, mba a ityumbe ga, mba a una kpaa ga, nahan kpaa Aôndo koson ve; ne ne hemba inyon inja tsung je gaa? 25 Ka an wen je sha ishima i nyian i nan, nana fatyô u seer ishiva i môm sha ityaven i nan ase? 26 Aluer nea faan ityô u eren wankwagh u kiriki nahan ga yô, inja na nan man ishima i nyian ne sha akaa agene? 27 Nenge nen er uimondon mba ken toho ve vesen yô; mba eren tom ga, mou kpaa mba te ga; man M kaan ne ne, Solomon a iengem na cii je kpaa mayange haa akondo er mô ve môm nahan ga. 28 Yô, aluer Aôndo Una wuhan ahu a a lu ken toho la iyol doo doo nahan, a a lu uma nyian, kper á haa a ken atse la, man hire ne mba ne lu a anjighjigh u nan nee?

29 Ne kpa de keren nen kwagh u né ya man kwagh u né ma ga; asema kpa a̱ de nyian ne ga; 30 gadia akaa ne cii akuraior sha won cii nga keren; kpa Ter Wen fa er kwagh a gbe ne sha akaa ne cii yô. 31 Kpa ker nen tartor Na man akaa ne cii á seer ne a ye. 32 Ne anikumuile u kpeghee ne, de cie nen ga! Gadia i doo Ter wen u nan ne tartor la. 33 Gema nen inyaregh yenegh tee nen, na nen iwua. Kor nen akpa a inyar a a bee iyol ga la sha ci wen, ka kwagh u injaa u a lu Sha u una bee ga, ape ormbaiv nana mgbôghom a min ga, ivina kpaa ia vihi ga yô; 34 gadia ape kwagh u inja wou a lu yô, ka her man ishima you kpaa ia lu ye. 35 Ta nen akondo uya, amenger a en kpaa a̱ yeghen. 36 Ne ayol a en kpaa, lu nen er ka ior mba veren ashe sha gbenda u ter ve zum u a mough ken iniongo i kwasehe a lu hiden la, sha er shighe u una va una va mande uwegh yô, vea bugh un fese yô. 37 Á saan mbatomov mba ter ve una va, una va kohol ve kuran la, iyol. Mimi je, M kaan ne ne, una ta ikondo uya, una ver ve hen ijiir i kwaghyan una va due ve a iwer. 38 Shin a lu ateghatô u utu shin ahwa atar a utu man una va una va kohol ve nahan yô, á saan mbatomov mbara iyol. 39 Kpa fa nen ner, aluer orya una fe shighe u ormbaiv a ve yô, ma a kor, ma a de er i̱ pev un iyou ga. 40 Ne kpaa, kohol nen iyol nahan; gadia ka hen shighe u ne ver ishima ga la, man Wan u or Una va ye. 41 Tsô Peteru kaa a Na er: Tere, ka se U lu ôron se injakwagh ne shinii ka ior cii? 42 Ter kaa er: Ka an nan lu orkuranya u jighjigh, u fan kwagh, u ter u nan una wa nan ya sha ikev sha u nana̱ karen ve kwaghyan sha ashighe ashighe? 43 Ortom u ter u nan una va, man una va kohol nan eren nahan la yô, á saan nan iyol. 44 Mimi je, M kaan ne [ne], una wa nan akaa a na a a lu a mi la cii sha ikev. 45 Kpa aluer ortom la nana kaa ken ishima i nan er: Terem timbir u van yum, man nana gba gbidyen mbatomov mba nomso man mba kasev man nan gba yan akaa, man akaa, hunden kpaa yô, 46 ter u ortom la una va sha iyange i nan ver ashe sha gbenda ga la, hen shighe u nan fe ga kpaa, una gber nan atôôn atôôn, una na nan kwar a mba ve lu jighjigh ga la imôngo. 47 Man kpan u nan fe awashima u ter u nan la, kpa nan we agoyol ga, man shi nan er sha ishima na kpaa ga yô, á gbidye nan kpen kpen je. 48 Kpa u nan fe ga, man nan er kwagh u a kom igbidiv yô, á gbidye nan kpuaa. Man shi hanma or u i ne nan kpishi, á ker di her a nan kpishi man shi u i ver nan akaa kpishi sha ikev, ka her a nan á hemba keren kwagh ye.

49 M va sha u Me haa usu sha tar; sarem tsung u ma i keer u kera ve yô. 50 M ngu a batisema u ma i erem batisema a min yô; M ngu yan ican ken ishima zan zan á kar kuren. 51 Ne mba henen ner, M va u Me va na bem sha wono? Ei! Me kaa ne, jim je yô, ka mpav. 52 Gadia hii hegen je zan zan, ior á lu hen ya môm utaan, kpa vea zuan ga; utar a mba uhar, mba uhar di a mba utar. 53 Vea pav, ter a wan u nan, wan di kpaa a ter u nan; ngô a wan u nan u kwase, wankwase kpaa a ngô u nan; ngô a kwase u wan u nan, kwase kpaa a ngô u nom u nan. 54 A shi A kaa a ikpelaior er: Zum u ka nea nenge ibeenegh kia due shin ityôtar yô, ne kaa ner: Ura ua va nôô; kape shi i lu je la. 55 Shighe u ahumbe ka a due ken imbusutariyan yô, ne kaa ner: á va tsee iyol; kape shi i lu je ra. 56 Ne mbaimangerev, ne fa u tôvon sha anzaakaa a shin tar man a sha kwavaôndo, kpa er nan man ne kera fe u tôvon kwagh u shighe ne ga? 57 Man ka nyi ne ayol a en kpaa ne kav kwagh u a lu vough la ga? 58 Gadia er u lu zan a or u yilan we ijir la hen tor yô, sha gbenda la je nôngo tsung u kuren kwagh vea na; sha u a̱ de ze a we hen orjir, man orjir a̱ geman we, a̱ waan sha ikev i dugwer, dugwer a̱ geman we a̱ gbihin ken gaadi ga. 59 Man ngu kaan we, mayange ú due ker ga, saa ú kimbi, anini môm tsô kpaa una kera shi ga.

13:1 Hen shighe la ior mbagenev lu heregh lu ôron Un kwagh u Mbagalilia mba Pilatu lu nungwa awambe a ve sha nagh vegh la. 2 A gema A kaa a ve er: Ne mba henen ner, Mbagalilia mbara hemba Mbagalilia cii asorabo, sha ci u kwagh ne a tser ve nahan yôô? 3 Me kaa ne, ka nahan ga; ne cii kpaa kape né tim ne, saa nea gema asema. 4 Shin mba pue kar anigheni mba gôgôyou yôhôr, kighir ve ken Shiloam, wua ve la, ne mba henen ner, ve hemba eren kwaghbo a ior mba ken Yerusalem cii hi? 5 Me kaa ne, ka nahan ga, kape ne cii kpaa né tim ne, saa nea gema asema. 6 A shi A ôr injakwagh ne er: Orgen lu a kon u tur, i môôr u ken sule na. A va ker atam sha u, kpa a zua a min ga. 7 Tsô a kaa a or u shiren sule la er: Nenge, ka anyom atar je ne a m va keren atam hen tur ne, kpa m zough a min ga; gber un kera; ka nyi a gbe yisan ijiir ne gbilinii? 8 Ngura gema kaa a na er: Tere, shi de un inyom ne kpaa, me vughul un itine, me haa ihônghonov, 9 aluer una ume atam inyom i i lu van ne yô, doo, aluer una ume ga yô, ú gba gberen kera tsô. 10 A lu tesen ken shinagoge ugen sha iyange i memen. 11 Tsô nenge, kwase ugen u a lu a jijingi u uange anyom pue kar anigheni; iyol na cii kôvor ng’wenee, kera fatyô u naregh sha ga. 12 Er Yesu nenge a Na yô, a yila un, A kaa a na er: Kwase, i war u sha angev ou ve. 13 A penda un ave iyol; nahan a naregh jighilii, tsô a gba civir Aôndo. 14 Ka vihin orvesen u shinagoge la sha ci u Yesu A bee angev sha iyange i memen yô, a gema a kaa a ikpelaior er: Ayange nga ataratar a a doo u eren tom yô; ka sha a je, vaan nen, i̱ been ne angev ye, kpa i̱ de lu sha iyange i memen ga. 15 Kpa Ter gema kaa a na er: Ne mbaimangerev, hanmô wen kpaa ka nan sagh bua u nan shin jaki i nan hen anar u haan ilev kwaghyan shimi sha iyange i memen, nan za na un mngerem er a̱ ma gaa? 16 Man hire kwase u a lu wan u Aberaham ne man Satan lu kange un anyom pue kar anigheni yô, kera ka u ma i sagh un ikangenev mbin sha iyange i memen keng gaa? 17 Kaan nahan yô, mba ve hendan a Na cii, ve hee. Ikpelaior la cii ember sha ci u akaa a doon a A eren la cii. 18 Tsô A kaa er: Tartor u Aôndo ngu er nyi nahana? Ka sha nyi je man Me kar u? 19 Ngu er ishange i masetadi i or ka nan tôô, nan ta ken sule u nan; i mende i hingir kon, inyon i sha i va i va wa aya sha agbaa a na. 20 Ashi A kaa er: Ka sha nyi kwagh man Me kar tartor u Aôndo? 21 Ngu er kwa u kwase ka nan tôô, nan wa ken mwem ma ma kom uikaren utar zan zan u zende sha mi cii. 22 A gba yemen zende Na, lu nyôron ken agar a vesen man angarev mba kiriki, lu tesen, veren ishigh u zan ken Yerusalem. 23 Tsô orgen pine Un er: Tere, mba á yima ve yô, mba ciôn tsôô? Kpa A kaa a ve er: 24 Nôngo nyôr nen hen hunda u hogholoo, gadia M kaan ne ne, ior kpishi vea nôngo u nyôron, kpa vea fatyô ga. 25 Aluer orya una vande moughon una wuhe hunda kera yô, né gba tilen ken won manden uwegh sha katsor, kaan er: Tere, shi bugh se ga! kpaa Una gema Una kaa a ven er: M fa ne hen ape ne dugh ne ve ga. 26 Hen shighe la né gba kaan ner: Se yaan kwagh se maan kwagh a We, U shi U tesen sha igbenda yase kpaa. 27 Una gema Á kaa er: M kaan ne, M fa hen ape ne dugh ne ve ga; kar nen heen sha, ne mbaeren uifermbatomov cii. 28 Keregh la né haan mliam né yaan anyi kpaa zum u nea nenge a Aberaham man Isaka man Yakob kua uprofeti cii ken tartor u Aôndo, man ne ayol a en á gema á gbihi ne ken won yô. 29 Ior vea due sha ityoughkitaregh man shin ityôtar man ken imbusutariyan man imese, vea va tema ken tartor u Aôndo. 30 Mbamasetyô mbagenev vea hingir mbahiihii; mbahiihii mbagenev di vea gema á hingir mbamasetyô. 31 Hen shighe la je Mbafarishi mbagenev va, va kaa a Na er: Mough heen, yem, gadia ka Herode ka wuan We. 32 Kpa A kaa a ve er: yem za kaa nen icôngo la ner: M ngu dughun ujijingi mba bov, M ngu been angev, nyian man kper kpaa, sha iyange i sha utar la Me kure. 33 Kpa ka u Me yem zende Wam keng nyian man kper man duela kpaa, gadia á gba wuan profeti mape gen ga saa ken Yerusalem. 34 Kpash! Yerusalem, Yerusalem, we u u woo uprofeti man u te mba i tindi ve her a we, awen ne! Ka acin a me je man i lum pe kohol ônov ou er ngôikegh ka a kohol ônov nav, shin akper a na nahan, kpa ne rumun ga! 35 Nenge ase, i undu ya wou, hingir ice. Mimin je M kaan ne ne, né nenge a Mo ga, saa sha shighe u né va kaa ner: I̱ wuese Un u a ve ken iti i Ter la.

12:6, 7—Mba teen mbaatsator utaan sha toro uhar gaa? Mô ve môm kpaa i hungul Aôndo ga. 7 Man shi ice yen i sha ityou je kpaa i ôr i cii. De cie nen ga; mbaatsator kpishi je kpaa ne hemba ve inja.

LUKA 14-16—Er A za nyôr hen ya u orvesen ugen u ken Mbafarishi sha iyange i memen sha u za yan kwaghyan yô, ve haa ashe sha a Na. 2 Tsô orgen u ingôgh i kôr un yô, lu Un sha hemen. 3 Yesu gema ôr kwagh a Mbafanatindi man mbafarishi, kaa er: I rumun u i̱ been angev sha iyange i memen shinii? 4 Kpa ve huan ving. Tsô A tôô un, A bee un angev, A na un gbenda. 5 A gema A kaa a ve er: Aluer mô u ken a ven nana lu a wan shin bua man mô ve una gba shin ijôr yô, nana kera dugh un fese je sha iyange i memen gaa? 6 Va kera fatyô u ôron Un kwagh sha akaa ne ga. 7 Er A nenge ve lu sangen mkônom ma injaam yô, A ôr ior mba i lehe ve la injakwagh, A kaa a ve er: 8 Aluer or nana lôhô u iniongo i kwasehe yô, de za tem sha ikônough ki injaagh ga, gayô, alaghga á lôhô orgen u a hembe u icivir yô, 9 man wen u a lehe u vea orgen la je, una va una va kaa a we er: Na or ne ian; nahan ú za tema ken ikônough ki ken ijime la je a iheen iyol. 10 Kpa aluer á lôhô u yô, za za tema ken ikônough ki ken ijime la je, sha u zum u wen u a lehe u la, una va yô, una kaa a we er: Ikar, kôndo sha hemen! Nahan ú lu a icivir hen mba ve tem kwaghyan a we imôngo la cii. 11 Gadia hanma or u nan kende a iyol i nan sha yô, á hire a nan ijime; man u nan hir a iyol i nan ijime yô, á kende nan sha. 12 Shi A kaa a or u a lehe Un la er: Zum u wea yô iwer i atetan shin i aikighe yô, de lehe akar a ou, shin anmgbianev ou, shin ityô you, shin mbanyarev mba ve we ndor a we ga, gayô alaghga ve di kpaa vea lôhô u iwer, vea kimbi u. 13 Kpa zum u wea er iniongo yô, lôhô mbaatsanev man mbaawanev man mbakeer man mbaapirashe. 14 Nahan we kpaa á saan we iyol sha ci u ve mba a kwagh u vea kimbi u ga; gadia á va kimbi u sha mnder u mbaperapera la. 15 Ugen ken mba ve tem ve lu yan kwagh a Na imôngo la, ongo akaa ne yô, a kaa a Na er: Á saan or u nana ya kwaghyan ken tartor u Aôndo la iyol. 16 Kpa A kaa a Na er: Orgen er zegeiniongo, lôhô ior kpishi. 17 Shighe u iniongo la kom yô, a tindi wanakiriki na sha u za kaan mba i lehe ve la er: Va nen, gadia akaa cii kohol ve. 18 Ve cii ve kure zwa môm sha atimbirakaa. U hiihii la kaa a na er: M yam sule, nahan ka u me za nenge kpee je; yô, shi nam ian yôô! 19 Ugen kpaa kaa er: M yam ibua ihiar ihiar kwa taan, me za me za kar i; shi nam in yôô. 20 Ugen kpaa shi kaa er: M sember eren kwase, ka nahan man me fatyô u van ga ye. 21 Wanakiriki la hire va ôr ter na akaa la. Tsô er vihi orya la yum yô, a kaa a wanakiriki na la er: Hide fefa, za hen akômaigbenda man anigbendav mba ken gar, za vam a atsanaior man mbaawanev man mbaapirashe man mbakeer heen. 22 Wanakiriki la kaa er: Tere, kwagh u u kaa la i er un ve, nahan kpa ian shi heregh. 23 Ter la kaa a wanakiriki la er: Za ken uigbudu man indyoor za za ve iyôl, ve̱ nyor, sha u ya wam a̱ iv yô. 24 Gadia me kaa ne, ior mba i lehe ve mbara, mô ve môm nana bende iwer yam zwa ga. 25 Ikpelaior kpishi lu zan a Na imôngo; A gema ashe A kaa a ve er: 26 Aluer anti or nana va hen Mo, man nana kôr ter u nan ihom ga, kua ngô u nan, man kwase u nan man ônov mba nan mba nomso man mba kasev, kua uma u nan je kpaa nana kôr un ihom ga yô, nana fatyô u lun orhene Wam ga. 27 Hanma or u nana tôô terankon u nan iyol i nan, nana dondo sha a Mo ga yô, nana fatyô u lun orhenen Wam ga. 28 Gadia ka anti ken a ven a lu nan ka maan gôgôyou u taven sha, nana kera tema nana vande ôron inyaregh ki maan a mi la ga, sha u nana fa shin nan ngu a kwagh u nana kure i a min kpaou? 29 Gayô, aluer nana maa imagh kera, man nana kera za fatyô u kuren ga yô, alaghga mba vea nenge la cii vea gba nahan nan tar, 30 kaan er: Or ne hii u maan kpa a kera fatyô u kuren ga. 31 Shin ka hanma tor a lu nan pe za zuan ityav a tor ugen, nana kera tema nana vande henen kwagh la, shin sha ior dubu pue nana fatyô u za yan gadoga a u a lu van a ior dubu ikundu la kapou? 32 Gayô, nana tindi mbatyomov, vea za pine akaa a á er man á hime iyongo er ngura a lu ica je yô. 33 Ka nahan man hanmô wen u nan undu inyarev mbi nan cii ga yô, nana fatyô u lun orhenen Wam ga. 34 Bar doo kpee, kpaa aluer bar una kera nyoho ga yô, ka sha inyi je á shi á sôr undu? 35 Una kera lu a inja shin inya shin sha tihi u ihôgh kpaa ga; á haa un kera. U nan lu a ato a ungwa yô, nana̱ ungwa.

15:1 Mbangoholkpandegh cii man mbaasorabo manger her a Na sha u ungwan Un. 2 Kpa Mbafarishi man mbangeren gba aun kaan er: Or ne rumun mbaasorabo, ngu yan kwagh a ve je. 3 Tsô A ôr ve injakwagh ne, A kaa er: 4 Ka anti ken a ven u nana lu a iyôngo akunduataan man i môm ken i ia saa nan yô, nana kera undu i akunduanyiingber kar itiankarinyiin la ken ikôngo, nana za ker i i saa la zan zan nana kar zuan a mi ga? 5 Er nan zough a mi yô, nan penda i sha avande nan gba ember. 6 Va nyer ken ya yô, nan yila akar a nan man mba ve we ndor a nan, ve̱ va kohol her a nan nan gba kaan a ve er: Ember nen a mo imôngo, gadia m zua a iyôngo yam i i saa la ve! 7 Me kaa ne, kape m-ember una lu Sha sha ci u orsholibo môm u nan gema ishima la, á hemba u sha mba akunduanyiingber kar utaankarunyiin mba perapera mba kwagh a gbe ve a mgemshima ga la. 8 Shin ka hanma kwase man nana lu a sule pue, man u môm una saa nan yô, nana kera tsar imenger, nana ese iyou, nana ker tsung zan zan nana kar zuan a min gaa? 9 Er nan zough a mi yô, nan yila akar a nan man mba ve we ndor a nan, ve̱ va kohol her a nan, nan kaa er: Ember nen a mo imôngo, gadia m zua a sule u a saam ne ve! 10 Me kaa ne, kape m-ember una lu sha ishigh ki mbatyomov mba Aôndo sha ci u orsholibo môm u nan gem ishima yô. 11 Shi A kaa er: orgen lu a ônov uhar mba nomso. 12 U kiriki la kaa a ter na er: Terem, nam kwar u dyako u u lu u wam yô. Tsô a tôô akaa ana cii a kar ve. 13 Ayange nga kar kpeghee yô, wen u kiriki la kohol ikav nav cii mough yem ken tar u icaa je, za vihi inyaregh nagh keregh sha udangmbaakaav. 14 Vihin ki kera cii yô, zegejen gba ken tar la; wen gema hingir or u ibanave. 15 Tsô a za a za suur ityough a or u hen tar la; ngura tindi un er a̱ za kura un igo ker sule. 16 I lu un pe ma un ye kwagh u igo i ye la, kpaa or yima un a min ga. 17 Tsô va til a ishima yô, a kaa er: Mbaeren terem tom sha tôndo mba imôngo man mba a kwaghyan je neer ve a neer gaa, man mo yô, m gema m ngu kpen ijen heen! 18 Me mough me yem hen terem, me za kaa a na mer: Terem m er Un u A lu Sha la kwaghbo m shi m er kwaghbo sha ishigh yough kpaa; 19 m kera kuma u á yilam er wan wou ga; i̱ gemam, me gba lun er ma or u eren we tom sha tôndo nahan. 20 Tsô a mough, a yem hen ter na. Kpa er lu ica je tsô, ter na ta ashe, za nenge a na, mhôônom kôr un kpishi, a wa ayem inya, a za kuve un, a gba susen un zwa. 21 Wan la kaa a na er: Terem m er Un u A lu Sha la kwaghbo m shi m er kwaghbo sha ishigh yough kpaa; m kera kuma u á yilam er wan wou ga. 22 Kpa ter la kaa a mbashiren un tom mbara er: dugh nen ihembanriga la fefa je, va haa nen un, wa nen un kunya ken uwe, man akôv shin angahar kpaa; 23 man va a icighangumbua, va sôngo, sé ya nen, sé ember nen; 24 gadia wan wam ne lu kpe man a shi a nder, a saa man shi i zua a na! Tsô ve ngure ember. 25 Kpa wan na u tamen la lu ken ityev; ngur van va mgbôghom hen ya yô, a ungwa ityogholov man amar ding ding. 26 Tsô a yila u môm ken mbashirentom mbara, a pine n inja i akaa la. 27 Ngura kaa un er: Anngôu va; nahan teru sôngo icighangumbua, sha ci u a zough a na doo doo yô. 28 Maa a gba yuwen, a venda u nyôron. Tsô ter na due za zamber a na. 29 Kpa a gema a kaa a ter na er: Nenge ase, m ngu eren we tom anyom ne kpishi je, mayange m kar imo you ga, kpa mayange u ngu a nam ma anivo wer, m̱ ember a akar a am imôngo ga. 30 Kpa er wan wou u a vihi u inyaregh sha mbaagbagambaukasev ne, a za ve yô, u sôngo un icighangumbua je. 31 Kpa a kaa a na er: Wan wam, u ngu a mo gbem, akaa a am cii ka a ou. 32 Kpa ka u i̱ saan se iyol keng, se̱ ember, gadia anngôu ne lu kpe, a shi a hingir uma; a saa, i shi i zua a na kpaa.

16:1 A shi A kaa a mbahenen Nav er: Ornyar ugen lu, lu a wanakiriki u nengen un sha inyar. Tsô i yila wanakiriki la ijir hen ter na er, ngu vihin un inyaregh. 2 Nahan a yila un a kaa a na er: Ka nyi kwagh m ongo sha a we nahana? Ôrom kwagh sha kwagh u m we u sha ikev la, gayô u kera fatyô u nengen mo sha inyar ga. 3 Tsô wanye la gba kaan ken ishima er: Me er nana er terem a lu dughun mo sha tom u nengen sha inyar ne kera yôô? M ngu a agee a iyolough a me shire sule ga; man shi kunya gema ngu kôron mo sha sen. 4 M fa kwagh u me er man iyange i á dughum ken tom u inyar ne kera man vea rumun mo ken uya vev yô. 5 Tsô a yila mba ve gbe anzô hen ter na la er ve̱ va her a na môm môm; a kaa a u hiihii la er: u gba injô hen terem sha inyaregh nana? 6 Ngura kaa er: Ka mkurem uikaren akunduataan. A kaa a na er: Tôô takerada wou u injô la tema fese, nger, akunduahargber. 7 A shi a kaa a ugen la er: We yô, u gba injôr nana? A kaa er: Ka alakama uikaren akunduataan. A kaa a na er: Tôô takerada wou u injô la, nger, akunduanyiin. 8 Tsô ter la wuese wanakiriki u nengen un sha inyar u lu or u mimi ga la, sha ci u a er kwagh sha kwaghfan yô, gadia sha kov ve yô, ônov mba ken tar u ainge ne ve hemba ônov mba ken iwanger kwaghfan. 9 Man M kaan ne, kôr nen akar sha inyaregh ki ki lu perapera ga ne, sha u zum u kia kera lu ga yô, vea rumun ne ken atumbe a tsôron yô. 10 U nan lu jighjigh sha ankwagh u kiriki yô, nana lu jighjigh sha kwagh u vesen kpaa; man shi u nan lu perapera sha ankwagh u kiriki ga yô, kwagh u vesen kpaa nana lu perapera sha mi ga. 11 Nahan aluer ne kera lu jighjigh ga sha kwagh u inyaregh ki ki lu perapera ga la yô, ka an nana wa ne kwagh u mimi sha ikeve? 12 Man aluer ne kera lu jighjigh sha kwagh u orgen ga yô, ka an nana na ne kwagh u a lu u wasa? 13 Ma wanye ngu u nana fatyô u eren uter uhar tom ga; gadia nana kôr ugen ihom, ugen á doo nan ishima; shin nana var ken ugen, nana laha ugen. Ne fatyô u eren Aôndo tom kua inyaregh kpaa ga. 14 Mbafarishi mba inyaregh doo ve kpishi, mba ongo akaa ne cii yô, ve gba nahan Un tar. 15 Kpaa A kaa a ve er: Ka ne mba ne ne ayol a en ishô sha ishigh ki iorov je ne, kpaa Aôndo fa asema a en; gadia kwagh u a lu ior kwagh u icivirigh yô, gema ka kwagh u ndôhôr Aôndo ishima. 16 Atindi kua uprofeti lu zan zan ar hen Yohane; hii hen shighe la je zan zan, mba ôron Loho u Dedoo u tartor u Aôndo, hanma or kpaa nan nyer ker sha igosor je. 17 Gadia Sha man tar vea kar kera, á lu ican ga, kpa á hemba lun ican u anikav môm ken atindi á saa. 18 Hanma or u nana pav a kwase u nan, nana gema nana er ugen yô, ka idya je nan er ye; man shi u nan er kwase u nom a pav a nan la yô, ka idya je nan er ye. 19 Ornyar ugen lu, haan akondo a nyian dindee man a pupuu a dedoo, ishar haan un iyol ayange ayange. 20 I ver orgen hen hunda na u sônon a sôn kwagh, iti na er Lasaru, lu a avav iyol côhôô, 21 lu tômon u ma i na un avur a kwaghyan a a hee inya hen tebur u ornyar la; iwa i va, i va ndiar un avav. 22 Tsô or u sônon la va kpe, mbatyomov mba Shaav tôô un, za a mi ken ikum i Aberaham 23 Ornyar la kpaa kpe, i ii un. Er ican lu eren un ken Hade kpishi yô, a kende ashe sha, a nenge a Aberaham ken ica a Lasaru sha ikum. 24 A genger imo, a kaa er: Ahii Aberaham, tere! Shi zungwem mhôônom, tindi Lasaru a̱ civ ihôwe na shin mnger, a̱ va sulem nombor, gadia ican ngi eren mo sha nomborusu ne je cier iyol. 25 Kpa Aberaham kaa er: Wan, umbur er iyange u zuan a akaa a ou a dedoo zum u u lu uma la; kape Lasaru kpaa zuan di a akaa a bo je ra; kpa hegen yô, mba surun un ishima heen; man we di ican ngi eren we hegen kpishi. 26 Kwagh ugen kpaa ngu, hen ihindan wase a ven i ver zegejem, sha u mba a lu ve ka moughon keen peren ken a ven, ve̱ de fetyô ga; man shi sha u ve̱ de moughon kaara, ve̱ peren ve̱ vaan hen vese ga. 27 Tsô a kaa er: m ngu zamber a we, tere; tindi un a̱ za hen ya u terem; 28 gadia mba ve lu ngô a mo mba utaan, a̱ za pase ve nahan, sha u ve kpaa ve̱ de ve hen ijiir ingin i ican ne ga. 29 Kpa Aberaham kaa er: Mba a Mose man uprofeti, ve̱ ungwan ve. 30 Kpa a kaa er: Ei! tere, Aberaham, kpa aluer orgen nana nder shin mbakpenev, nana za her a ve yô, vea gema asema. 31 Kpa a kaa a na er: Aluer vea ungwa Mose man uprofeti ga yô, shin orgen nana nder shin mbakpenev je kpaa, vea gema asema ga.

15:11-32—Shi A kaa er: orgen lu a ônov uhar mba nomso. 12 U kiriki la kaa a ter na er: Terem, nam kwar u dyako u u lu u wam yô. Tsô a tôô akaa ana cii a kar ve. 13 Ayange nga kar kpeghee yô, wen u kiriki la kohol ikav nav cii mough yem ken tar u icaa je, za vihi inyaregh nagh keregh sha udangmbaakaav. 14 Vihin ki kera cii yô, zegejen gba ken tar la; wen gema hingir or u ibanave. 15 Tsô a za a za suur ityough a or u hen tar la; ngura tindi un er a̱ za kura un igo ker sule. 16 I lu un pe ma un ye kwagh u igo i ye la, kpaa or yima un a min ga. 17 Tsô va til a ishima yô, a kaa er: Mbaeren terem tom sha tôndo mba imôngo man mba a kwaghyan je neer ve a neer gaa, man mo yô, m gema m ngu kpen ijen heen! 18 Me mough me yem hen terem, me za kaa a na mer: Terem m er Un u A lu Sha la kwaghbo m shi m er kwaghbo sha ishigh yough kpaa; 19 m kera kuma u á yilam er wan wou ga; i̱ gemam, me gba lun er ma or u eren we tom sha tôndo nahan. 20 Tsô a mough, a yem hen ter na. Kpa er lu ica je tsô, ter na ta ashe, za nenge a na, mhôônom kôr un kpishi, a wa ayem inya, a za kuve un, a gba susen un zwa. 21 Wan la kaa a na er: Terem m er Un u A lu Sha la kwaghbo m shi m er kwaghbo sha ishigh yough kpaa; m kera kuma u á yilam er wan wou ga. 22 Kpa ter la kaa a mbashiren un tom mbara er: dugh nen ihembanriga la fefa je, va haa nen un, wa nen un kunya ken uwe, man akôv shin angahar kpaa; 23 man va a icighangumbua, va sôngo, sé ya nen, sé ember nen; 24 gadia wan wam ne lu kpe man a shi a nder, a saa man shi i zua a na! Tsô ve ngure ember. 25 Kpa wan na u tamen la lu ken ityev; ngur van va mgbôghom hen ya yô, a ungwa ityogholov man amar ding ding. 26 Tsô a yila u môm ken mbashirentom mbara, a pine n inja i akaa la. 27 Ngura kaa un er: Anngôu va; nahan teru sôngo icighangumbua, sha ci u a zough a na doo doo yô. 28 Maa a gba yuwen, a venda u nyôron. Tsô ter na due za zamber a na. 29 Kpa a gema a kaa a ter na er: Nenge ase, m ngu eren we tom anyom ne kpishi je, mayange m kar imo you ga, kpa mayange u ngu a nam ma anivo wer, m̱ ember a akar a am imôngo ga. 30 Kpa er wan wou u a vihi u inyaregh sha mbaagbagambaukasev ne, a za ve yô, u sôngo un icighangumbua je. 31 Kpa a kaa a na er: Wan wam, u ngu a mo gbem, akaa a am cii ka a ou. 32 Kpa ka u i̱ saan se iyol keng, se̱ ember, gadia anngôu ne lu kpe, a shi a hingir uma; a saa, i shi i zua a na kpaa.