Olsem Wanem Long Pasin Bilong Go Lapun?
‘LAPUN I NO WANPELA SAMTING NOGUT TRU SAPOS YUMI TINGIM NARAPELA SAMTING I SAVE PAINIM YUMI.’—Em tok bilong Maurice Chevalier.
SKIN bilong yumi olgeta i save go lapun. I no gat wanpela man inap abrusim. Isi isi ol liklik samting i kamapim klia olsem yumi wok long i go lapun—wanpela hap bilong skin i pen liklik, o skin long pes i go slek liklik, o sampela gras i kamap waitpela—tasol bihain planti hap bilong skin i bagarap. Bipo i no gat planti lapun i stap olsem long nau.
Wanpela bikpela as na i gat planti lapun long nau, em marasin ol saientis i gat save long en bilong pasim sampela bikpela sik i save kilim i dai man. Dispela i mekim na sik i no save kilim i dai planti man taim ol i yangpela. Olsem: Long Amerika inap 12 pesen bilong olgeta man ol i lapun, ol i winim pinis 65 krismas, na long Japan i olsem 11 pesen. Long 1953 long Amerika, inap olsem 700,000 man i bin winim pinis 85 krismas, tasol long 1978 namba i go antap olsem 2.1 milion man. Long nau long Amerika, inap 50,000 man i winim pinis 100 krismas, na long Kanada i gat 3,700 lapun man olsem!
Tru, ol lapun bilong nau inap mekim planti samting, ol i no olsem ol lapun bilong bipo. Tasol maski i olsem, taim skin i go lapun, man i no inap mekim planti samting olsem em i bin mekim taim em i yangpela—yau, ai, masol, pasin bilong wokabaut—olgeta i no wok gut moa. Sampela lapun i bel hevi na pilim olsem ol i stap wanpis, na tingting bilong sampela i no wok gut moa. Sampela i pilim olsem skin i no gutpela moa long ai bilong ol narapela, olsem na ol i bel hevi.
Sapos man i wok long i go lapun na em i no kisim stretpela tingting long dispela samting, dispela inap mekim na em i amamas o em i no amamas tumas. Taim wanpela man i tok: “Mi no inap mekim, mi lapun pinis,” i no olsem skin bilong em i no inap mekim dispela samting, nogat; sampela taim em tingting bilong em—tingting i pasim em long mekim.
Wanpela yangpela i kamapim gutpela tingting taim em i tok: ‘Long tingting bilong mi, mi ting skin i no makim olsem man i lapun; sapos em i no amamas long mekim sampela samting em inap mekim, dispela i makim olsem em i lapun. Yumi no ken makim krismas na tok taim man i kisim dispela krismas em i lapun, long wanem, pasin bilong sampela yangpela i makim olsem ol i lapun pinis, na sampela lapun i stap yangpela yet long tingting na bel.’
Lapun—Tasol Amamas na Stap Bel Isi
Taim sampela i go lapun, long sampela samting dispela i olsem taim bilong amamas na kisim gutpela samting. Olsem: Nau ol i no wok mani, olsem na ol i stap fri long ol hevi wok mani i save kamapim. Ol i gat bikpela hap taim moa bilong amamas wantaim ol bubu bilong ol. Na ol i save, maski ol man i ting olsem wanem long ol, ol inap i stap amamas. Nau ol i no pret long kamapim laik na tingting bilong ol, na ol i stap bel isi na amamas moa.
Sampela lapun i no save tingim ol yet tasol, nogat; ol i save helpim ol man i sot long sampela samting, o ol i sik. Ol i kaunim buk long ol aipas, o kisim ol pikinini i no gat papamama na ol i go raun, o ol i go toktok wantaim ol man i gat sampela bagarap long skin bilong strongim bel bilong ol. Sampela lapun i save lain long mekim wanpela nupela kain wok, o mekim wanpela samting ol i no inap mekim taim ol i wok mani bilong lukautim famili, o mekim bikpela long ol pikinini. Long Amerika, wanpela meri i gat nem long malenim ol piksa, nem bilong em Bubu Meri Moses, em i kirap na lain long mekim dispela samting taim em i kisim klostu 80 krismas. Taim em i winim 100 krismas em i malenim 25 piksa!
Tasol i no olsem wanpela lapun i mas mekim narapela kain samting bilong kisim amamas. Wanpela meri i gat 86 krismas na em i gat biknem long ol haus pilai, em i tok: ‘Amamas mi kisim long nau i winim amamas mi bin kisim taim mi yangpela! Ating yu ting olsem wanem mi ken amamas nau taim mi lapun? Wanpela gutpela samting bilong lapun i olsem: Nau mi no save tingting bek long ol samting o tingting long ol samting bai kamap bihain—mi save tingim sampela de tasol. Mi save amamas long nau. Sapos yu laik amamas long yu yet na i stap bilong yu, i no olsem yu mas kisim biknem o kamap wanpela maniman. Nogat.’
Ol lapun i bin stap longtaim na ol i gat planti save na gutpela tingting, em ol samting ol i kisim taim ol i wok long go lapun. Olsem wanem? Yu save tingim ol dispela gutpela samting? Wanpela meri i save tingim, em i tok: ‘Mi amamas long ol save mi bin kisim taim mi go lapun. Mi lain pinis long wanem ol samting i olsem bikpela samting na dispela i bin helpim mi long karim ol hevi. Planti yangpela meri i save kam askim mi long givim tok bilong helpim ol. Bihain planti i save tok: “Mi amamas tru mi bin toktok wantaim yu. Bipo mi no bin tingting olsem.” Taim ol i kam long mi na tok olsem, dispela em i bikpela samting tru long mi, winim olgeta narapela samting. Mi amamas mi inap helpim ol narapela, na mi amamas moa taim mi inap helpim ol yangpela.’
Tingting Bilong Yumi Long Ol Lapun
Bipo ol man i save daun long ol lapun na ol i save bihainim tok bilong ol. Long planti kantri long nau ol man i no save mekim olsem. Ol i givim baksait long ol lapun na sampela i mekim hatpela pasin long ol. Sori tru, long wanem, ol lapun i bin stap longtaim, na ol i gat planti save na gutpela tingting, olsem na ol yangpela i ken kisim gutpela tingting long ol. Tasol i no olsem ol lapun i ken bosim olgeta samting ol yangpela i save mekim.
Tasol long sampela kantri ol man i save daun na lukautim gut ol lapun, olsem long Japan na long planti kantri bilong Afrika. Long ol dispela kantri famili i tingim lapun i olsem as bilong save long famili na lain bilong ol. Long Ripablik Abkas, Jojia, em wanpela kantri bipo Soviet Yunion i bosim, planti man i winim pinis 100 krismas, na ol yangpela i save tingim gut ol na daun long ol. Taim ol dispela lapun i toktok, famili i bihainim tok bilong ol olsem wanpela lo.
Taim ol yangpela i harim save bilong ol lapun, dispela inap helpim famili. Taim ol lapun bubu i pas gut wantaim ol bubu pikinini bilong ol, ol inap stiaim tingting bilong ol na long dispela rot ol pikinini inap lain long mekim gut long man, na no ken les kwik, na sori na pilim hevi bilong narapela, na tingim gut ol man i bikpela pinis. Taim ol pikinini i no pas gut wantaim bubu bilong ol, dispela inap bagarapim bel bilong ol.
Ol Lapun i Laik Yumi Mekim Wanem Long Ol?
Ol i laik yumi litimapim nem bilong ol. I no gutpela sapos yumi mekim olsem yumi bosim ol lapun, ol tu i laik skelim ol samting ol i laik mekim. Taim ol i go lapun skin i no strong moa, tasol sapos ol i wokim yet tingting bilong ol, ol i no inap lusim tingting long planti samting, tingting i wok gut. Tru, ol i no inap tingim o lainim hariap wanpela samting olsem ol i bin mekim taim ol i yangpela, tasol i no gutpela yumi sakim ol lapun na ting yumi ken bosim ol. Na i no gutpela yumi mekim sampela wok ol lapun yet i laik mekim. Sapos yumi mekim olsem, lapun bai bel hevi na pilim olsem em i no inap mekim wanpela gutpela samting.
Ol lapun i mas mekim sampela wok, em bikpela samting. Sapos ol i wok, ol i amamas na pilim olsem ol i no hap kago tasol. Yumi ken tingim ol dispela lapun i winim 100 krismas long Ripablik Abkas. Long olgeta de ol i mas mekim sampela wok—ol i wok long ol bikpela gaden kaikai, givim kaikai long ol kakaruk samting, wasim ol laplap, klinim haus, lukautim ol liklik pikinini—ating dispela em wanpela as na i save helpim ol long i stap longtaim. Em nau, taim ol lapun i mekim sampela gutpela wok ol i amamas na dispela i save strongim bel bilong ol. Bilong wanem dispela i save strongim bel bilong ol? Long wanem, ol i save i stap bilong ol i gat as bilong en.
Maski lapun i kisim sik strok o narapela kain sik na em i slip long bet tasol, lapun i no laik yumi daunim em. Lapun i no amamas sapos yumi toktok long em olsem yumi toktok long liklik pikinini o yumi krosim em olsem pikinini. Maski lapun i no inap toktok, em inap harim tok na tok yumi mekim inap sutim bel bilong em na em bai tingting planti. Sampela taim marasin i mekim na i olsem tingting bilong lapun i no inap wok gut moa, tasol nogat, tingting i wok gut. Olsem na taim yumi sori na pilim tru hevi bilong lapun, dispela i bikpela samting, em i winim ol narapela pasin bilong lukautim em gut.
Sampela lapun i no inap lusim haus, olsem na nogut ol i ting yumi lusim tingting long ol. Ol i amamas taim man i kam lukim ol. Em i no gutpela sapos i gat sampela lapun long kongrigesen Kristen na ol i no gat rot long lusim haus, tasol yumi no go lukim ol. Ating bipo ol dispela kain lapun i bin wok strong long autim tok, na ol i bin mekim bikpela wok long lukautim kongrigesen na skulim ol narapela. Gutpela samting tru bai kamap sapos yumi makim taim bilong i go lukim ol lapun o telefon long ol, na bilong mekim olsem, i no olsem yumi mas tromoi bikpela hap taim!
Tasol maski ol narapela i mekim wanem wanem ol samting long ol lapun, ol lapun i mas kisim stretpela tingting long ol yet. Wanpela lapun meri i gat 75 krismas, em i tok olsem: ‘Wanpela samting i save helpim mi, mi no laik stap tasol na wok isi isi, olgeta taim mi mas mekim sampela samting. Mi no inap mekim wanpela samting sapos mi no tingting gut long en pastaim na putim mak na wok long inapim dispela mak. Tru, skin bilong mi i no strong, tasol mi save, planti man i gat wankain krismas olsem mi, ol tu i no gat strongpela skin.’
I no gutpela sapos long olgeta taim ol lapun i toktok planti na ol i no laik wok gut wantaim ol man i lukautim ol. Tru, ating i hatwok long lapun i mekim olsem sapos skin i pen. Wanpela lapun man i tok: ‘Maski mi gat sik, dispela i no save pasim mi long amamas long i stap laip. Yumi ol lapun i mas holimpas stretpela tingting—em bikpela samting. Mi bin stap longtaim na mi amamas long ol gutpela samting i bin painim mi. Na mi ting sapos mi laik stap yangpela yet long tingting na bel, mi mas bung wantaim ol yangpela—em bikpela samting. Save bilong mi i helpim ol yangpela na strong bilong ol yangpela i save helpim mi.’
Yumi Ken Mekim Wanem?
Olsem wanem? Yupela ol yangpela i mas mekim sampela samting bilong stretim tingting na pasin bilong yupela long ol lapun? Sapos yu wanpela lapun, i gutpela sapos yu skelim ol askim long blok. Olsem wanem? I gat sampela samting yu inap mekim bilong helpim sindaun bilong yu?
Sapos yu tok yesa long ol dispela askim, bai yu gat planti pren—ol yangpela na ol lapun. Ol narapela bai amamas long bung na toktok wantaim yu. Na wanpela gutpela samting tru, yu bai amamas long yu yet, na bai yu save, maski yu gat hamas krismas, yu inap kisim planti amamas.
[Blok long pes 16]
Lapun i Ken Skelim Em Yet
◻ Mi save tingim ol gutpela samting bai kamap bihain?
◻ Mi amamas yet na mi gat bikpela laik long lainim ol nupela samting?
◻ Inap long skel bilong mi, mi save mekim sampela wok?
◻ Mi save tingim wan wan de tasol, na sapos ol senis i kamap, mi lainim skin long en?
◻ Oltaim mi save amamas na strongim ol narapela?
◻ Mi save lap na amamas?
◻ Taim mi wok long go lapun mi mekim long gutpela pasin?
[Piksa long pes 15]
Yu save go lukim ol lapun?