Alhazen

Alhazen i bon long Basra, taun long Irak, klostu long 965 C.E. Em i stadi long planti samting, olsem san, mun, sta, na ol planet, kemistri, matematiks, marasin, musik, lait, na poem. Yumi inap tok tenkyu long em long wanem ol samting?

Wanpela stori bilong Alhazen i bin i stap longpela taim. Em i plenim projek bilong kontrolim ron bilong Wara Nail, na inap olsem 1,000 yia bihain, ol i karimaut dispela projek long Aswân long 1902.

Alhazen i plenim projek bilong wokim dem long Wara Nail na bai dispela i helpim ol manmeri bilong Isip long taim bilong bikpela ren na strongpela san. Taim lida bilong Cairo, em Caliph al-Hakim i harim stori bilong dispela projek, em i tokim Alhazen long i go long Isip na wokim dem. Tasol taim Alhazen i go na lukim sais bilong wara, em i save olsem em i no inap long mekim dispela projek. Em i pret long lida bilong Isip bikos em hatpela man, so inap olsem 11-pela yia olgeta Alhazen i giaman long i stap olsem longlong man i go inap long lida bilong Isip i dai long yia 1021. Ol i putim Alhazen long wanpela kain kalabus, na em i gat bikpela haptaim long mekim ol narapela samting em i amamas long en.

Taim Alhazen i lusim kalabus, em i bin raitim klostu 7-pela volium bilong Book of Optics—ol man i tok “ol dispela buk bilong saiens i kamapim bikpela save tru.” Ol dispela buk i stori long ol eksperimen bilong lait—olsem wanem lait i save bruk na kamapim ol kala, na olsem wanem lait i bam long mira na tanim bek, na olsem wanem lait i krungut taim em i go insait long wanpela samting na i go kamap long narapela samting. Na tu, em i stadi long wok bilong ai long lukim ol samting, na ol liklik liklik hap bilong ai.

Klostu long yia 1200 C.E., ol man i trensletim ol buk bilong Alhazen long tok Arap i go long tok Latin, na inap sampela handret yia bihain, ol dispela buk i stap olsem ol nambawan buk bilong ol saveman long Yurop. Ol saveman bilong wokim ol aiglas long Yurop i stadi long ol buk bilong Alhazen na holim ol lens klostu klostu na ol inap wokim teleskop na maikroskop.

Alhazen i wokim fes kamera obscura na dispela i opim rot bilong ol man long painimaut long olsem wanem ol man inap kisim piksa. Em i mekim wanpela “rum i kamap tudak,” na putim sampela lens baksait long wanpela sait bilong wol, na mekim liklik hul tru long wol na lait bilong ausait i sut i kam insait na kamapim piksa bilong ol samting i stap ausait, na piksa i slip hapsait daun.

Bihain long yia 1800, ol saveman i disainim wei bilong kisim piksa we inap i stap longpela taim. Ol i wokim kamera. Olgeta kamera long nau—na ai bilong yumi—i mekim wankain wok olsem kamera obscura.a

Wanpela gutpela pasin bilong Alhazen em pasin bilong em long mekim gut wok painimaut long ol samting. Planti man long taim bilong em i no mekim olsem. Em i wanpela bilong ol fes man long mekim eksperimen bilong skelim gen save bilong ol man, na em i no pret long givim askim sapos i no gat evidens bilong strongim olpela save.

Long nau, wanpela lo bilong saiens em olsem: “Soim evidens bilong samting yu bilip long en!” Sampela man i tingim Alhazen olsem “papa bilong save bilong saiens long nau.” Olsem na i stret long yumi ken tok tenkyu long em.