Husat i Gat Asua? Yu Yet o Ol Jin Insait Long Skin?

OL SAIENTIS i wok strong long painimaut olsem samting i kirapim man long mekim pasin sodom, pamuk nabaut, pas oltaim long dring, bagarapim man, na sampela pasin moa olsem, na indai tu, em ol jin insait long skin i mekim o nogat. Sapos yumi painimaut olsem ol jin i gat asua long ol samting yumi mekim​—⁠na yumi yet i no gat asua​—⁠dispela bai i gutpela tru, a? Em pasin bilong ol man long putim asua bilong ol popaia bilong ol i go long narapela man o long wanpela samting.

Sapos ol jin insait long skin bilong man i gat asua, orait ol saientis bai wok long stretim ol, olsem rausim ol samting i no gutpela long ol. Nau tasol ol saientis i bin kisim save long olgeta lo i stap insait long ol jin, na dispela i bin kirapim ol long tingim moa yet dispela wok.

As na ol saientis i tingting long mekim dispela wok, i olsem: Ol i ting ol jin insait long skin i as bilong olgeta sin na popaia yumi save mekim. Tasol olsem wanem? Samting ol i painim pinis i kamapim olsem ol jin i gat asua? Bekim bilong dispela askim bai mekim bikpela samting long yumi, olsem yumi gat wanem tingting long yumi yet na i stap bilong yumi long bihain. Bai yumi skelim dispela samting, tasol pastaim bai yumi stori long ol man i bin kamap olsem wanem.

Sin i Bin Kamap Olsem Wanem?

Klostu olgeta man i bin harim stori bilong namba wan man na meri, Adam na Iv, na sin ol i bin mekim long gaden Iden. Tasol olsem wanem? Taim God i wokim tupela, i gat sampela samting i no stret long ol jin bilong ol na dispela i pulim ol long mekim sin na sakim tok bilong God?

Man bilong wokim tupela, em God Jehova. Olgeta wok bilong em i gutpela tru, na em i tok dispela nambawan gutpela samting bilong graun em i bin wokim, em “i gutpela.” (Stat 1:​31; Lo 32:⁠4) Em i amamas tru long dispela wok bilong em, olsem na em i blesim dispela namba wan man na meri na tokim tupela long kamapim planti pikinini na i go sindaun long olgeta hap bilong graun na bosim olgeta samting em i bin wokim long graun. Sapos em i no bin bilip tumas long tupela, bai em i no givim dispela wok long ol, a?​​—⁠Stat 1:​28.

Baibel i stori long God i wokim namba wan man na meri olsem: “God i wokim ol manmeri na ol i kamap olsem God yet. God i mekim ol i kamap man na meri.” (Stat 1:​27) Dispela i no makim olsem lukluk bilong man na meri i kain olsem God, nogat; long wanem, “God em i Spirit.” (Jon 4:​24) Em i makim olsem God i givim man na meri sampela pasin i kain olsem bilong em yet, na maus bilong bel bambai ol inap pilim wanem samting i stret na wanem samting i no stret. (Rom 2:​14, 15) Na tu, ol inap skelim na makim wanem rot ol i laik bihainim.

Tasol i no olsem tupela tumbuna bilong yumi bilong pastaim ol i no gat samting bilong soim rot long ol, nogat. God i bin toksave long tupela olsem hevi bai painim ol sapos ol i mekim rong. (Stat 2:​17) Olsem na taim wanpela samting i kamap na Adam i mas tingim wanem samting em bai mekim, em yet i makim samting em i ting i gutpela long mekim long dispela taim. Em i bihainim meri bilong em long mekim rong. Em i no tingim pasin wanbel i stap namel long em wantaim Man bilong wokim em, na em i no tingim ol samting dispela pasin bilong em inap mekim long bihain. Bihain em i sutim asua i go long Jehova. Em i tok dispela meri God i bin givim long em i bin pulim em.​​—⁠Stat 3:​6, 12; 1 Timoti 2:​14.

Samting God i mekim taim Adam tupela Iv i mekim sin em i givim tingting long yumi. Em i no wok long stretim sampela samting i no stret long ol jin bilong ol, nogat. Em i mekim ol samting olsem em i bin toksave long tupela, na bihain ol i dai. (Stat 3:​17-​19) Dispela samting i bin kamap long pastaim tru em i helpim yumi long save gut long pasin bilong man em i wanem kain.a

Ol Jin i No Gat Asua

Inap longtaim tru ol saientis i bin wok long skelim ol jin bilong painimaut wanem samting i save kirapim man long mekim ol pasin i narapela kain na rot bilong stretim. Taim sikspela liklik lain saientis i wok 10-pela yia pinis, ol i painim wanpela jin i save kamapim sik Hantington, tasol ol i no save olsem wanem dispela jin i kamapim dispela sik. Tasol taim nius Scientific American i stori long dispela samting, em i kamapim tok bilong wanpela saientis bilong Harvard Yunivesiti, em Evan Balaban, em i tok bai “i gat bikpela hatwok long painim ol jin i kirapim man long mekim ol pasin i narapela kain.”

Ol saientis i bin wok strong long painim wanem ol jin i save kirapim ol man long mekim sampela kain pasin, tasol ol i no inap. Nius Psychology Today i kamapim wanpela ripot i stori long ol wok bilong painim wanem jin i mekim na man i save kisim bikpela bel hevi. Ripot i tok: ‘Save ol i bin kisim long ol bikpela sik bilong tingting i kamapim klia olsem i no ol jin tasol i as bilong ol dispela kain sik, nogat.’ Ripot i tok moa: “Ol man bilong Amerika em mama i bin karim ol paslain long 1905, inap wan pesen bilong ol i bin kisim bikpela bel hevi taim ol i gat 75 krismas. Tasol ol Amerika em mama i bin karim ol 50 yia bihain, taim ol i gat 24 krismas, 6 pesen bilong ol i bin kisim bikpela bel hevi!” Olsem na ripot i tok, sindaun bilong man, em tasol inap kamapim kain senis olsem insait long sotpela taim.

Dispela ripot wantaim planti ripot moa i laik tok wanem? Olsem: Tru, ol jin i save mekim hap wok bilong stiaim tingting na pasin bilong yumi, tasol i gat sampela samting moa i save mekim olsem. Wanpela bikpela samting em sindaun bilong yumi, em long taim bilong yumi planti bikpela senis i bin kamap long en. Buk Boys Will Be Boys i stori long ol samting bilong amamas ol yangpela long nau i save lukim na harim, na i tok i no luk olsem ol bai lain long kisim ol gutpela pasin, long wanem, taim ol i “wok long go bikpela, ol i save lusim planti tausen aua long lukim long TV ol piksa bilong ol man i paitim man, sutim man long gan o naip, katim na kamautim ol rop bilong bel bilong man, katkatim olgeta hap bodi bilong man i go liklik, tekewe skin bilong bodi, o katim han lek samting, na harim musik i save litimapim pasin bilong reip, man i kilim i dai skin bilong em yet, kisim drak na dring, na pasin bilong ting olsem tingting bilong ol yet tasol i stret.”

Tru tumas, Satan, em “hetman i save bosim dispela graun,” em i bin stiaim ol samting bambai ol man i ken inapim olgeta laik nogut bilong skin. Kain sindaun olsem i gat bikpela strong long pulim yumi, a?​​—⁠Jon 12:31; Efesus 6:​12; KTH 12:​9, 12.

As Tru na Hevi i Bin Painim Ol Man

Olsem yumi stori pinis, hevi bilong ol man i bin kirap taim namba wan man na meri i mekim sin. Wanem samting i kamap long dispela? Tru, ol tumbuna pikinini bilong Adam i no gat asua long sin bilong Adam, tasol taim mama i karim ol, ol i gat sin, na sampela pasin kranki, na bai ol i dai. Baibel i tok: “Wanpela man i bin mekim sin, na long dispela pasin sin i kamap long graun. Na sin i bringim dai i kam. Na dai i kisim olgeta man, long wanem, olgeta man i bin mekim sin.”​​—⁠Rom 5:​12.

Tru, pasin kranki bilong man i save givim hatwok long em. Tasol i no olsem em i no gat hap asua, nogat. Baibel i tok ol man i bilip long samting Jehova i bin putim bilong helpim ol long kisim laip, na ol i mekim pasin i stret wantaim ol lo bilong God, God bai orait long ol. Jehova i marimari long ol man, olsem na em i bin wokim rot bilong baim bek ol​—⁠em i laik baim bek ol samting Adam i lusim pinis. Pe bilong baim bek yumi em dispela ofa gutpela Pikinini bilong em, Jisas Krais, i bin givim, em i tok: “God i gat wanpela Pikinini tasol i stap. Tasol God i laikim tumas olgeta manmeri bilong graun, olsem na em i givim dispela wanpela Pikinini long ol. Em i mekim olsem bilong olgeta manmeri i bilip long em ol i no ken lus. Nogat. Bai ol i kisim laip i stap gut oltaim oltaim.”​​—⁠Jon 3:​16; 1 Korin 15:​21, 22.

Aposel Pol i tenkyu tru long dispela helpim. Em i tok: “O sori, dispela hevi i bagarapim tru tingting bilong mi! Husat bai i helpim mi na mi lusim dispela bodi bilong i dai? Mi tenkyu long God! Long han bilong Jisas Krais, Bikpela bilong yumi, em bai i helpim mi.” (Rom 7:​24, 25) Pol i save olsem sapos em i pundaun na mekim sin, orait em inap askim God long lusim tingting long dispela rong long rot bilong ofa bilong Jisas Krais bilong baim bek ol man.b

Wankain olsem long taim bilong ol aposel, planti man long nau em bipo ol i mekim kain kain pasin pamuk nogut tru o i luk olsem ol i no inap lusim ol dispela pasin, ol i bin kisim stretpela save long ol tok i tru bilong Baibel, na senisim pasin bilong ol, na nau ol i kisim blesing bilong God. Ol i bin hatwok long senisim pasin bilong ol, na planti ol i mas hatwok yet long daunim ol laik nogut. Tasol taim God i helpim ol, ol inap i stap gut long God na kisim amamas long mekim wok bilong em. (Filipai 4:​13) Tingim stori bilong wanpela man em i mekim bikpela senis bambai em inap mekim ol samting God i laikim.

Wanpela Gutpela Ekspiriens

“Taim mi mangi na mi go long boding-skul, mi insait long sampela pasin sodom, tasol mi no ting mi kain man olsem, nogat. Papamama bilong mi i bin katim marit, na mi gat bikpela laik long narapela i mas laikim mi olsem wanpela papa o mama i laikim pikinini, em samting mi bin lus long kisim taim mi pikinini. Taim mi pinis long skul, mi mekim wok ami, olsem lo i tok. Long haus slip klostu, i gat sampela man bilong mekim pasin sodom. Mi mangal long i stap bilong ol, na dispela i kirapim mi long raun wantaim ol. Taim mi raun wantaim ol inap wanpela yia pinis, mi kirap long ting mi kain man olsem. Mi ting, ‘Em pasin tru tru bilong mi na mi no inap senisim dispela samting.’

“Mi kirap lainim ol toktok bilong ol dispela lain na mi save go long ol klap bilong ol, we i gat planti dring na drak. Ol dispela samting i luk olsem gutpela, tasol nogat; em samting i nogut tru. Insait long bel mi pilim olsem dispela kain pasin i no stret na i no inap kamapim wanpela gutpela samting long mi long bihain.

“Long wanpela liklik taun, mi painim wanpela Haus Kingdom bilong ol Witnes Bilong Jehova na ol i miting i stap. Mi go insait na putim yau long wanpela tok i stori long ol gutpela samting bilong Paradais long bihain. Bihain mi toktok wantaim sampela Witnes na ol i singautim mi long go long wanpela kibung. Mi go, na mi kirap nogut tru​—⁠mi lukim ol famili i lotu wantaim na i stap amamas. Mi kirap stadi long Baibel wantaim ol Witnes.

“Maski dispela i hatwok long mi, mi stat long bihainim ol samting mi lainim long Baibel. Mi lusim olgeta pasin i no stret mi save mekim. Taim mi stadi 14 mun pinis, mi dediketim laip bilong mi long Jehova na kisim baptais. Em namba wan taim long i stap bilong mi, mi gat ol pren tru. Mi bin helpim sampela man long kisim save long ol tok i tru i stap long Baibel, na nau mi mekim wok olsem wanpela kongrigesen sevent insait long kongrigesen Kristen. Tru tumas, Jehova i bin mekim gut tru long mi.”

Em Samting Yumi Yet i Mas Bosim

Pasin bilong sutim asua bilong ol pasin nogut bilong yumi i go long ol jin, dispela i no rot bilong helpim yumi long stretim o lusim ol dispela pasin. Buk Psychology Today i tok, pasin bilong putim asua i go long ol jin, “ating dispela i save lainim yumi long ting olsem i no gat rot, na dispela kain tingting em i as bilong planti hevi bilong yumi. Em tingting i no kirapim yumi long lusim ol dispela hevi, nogat; yumi save mekim i go moa moa yet.”

Tru, i gat ol bikpela samting yumi mas wok long sakim, olsem ol laik nogut bilong skin na ol wok Satan i save mekim bilong pulim yumi na bai yumi no bihainim tok bilong God. (1 Pita 5:⁠8) Na tu, i tru olsem ol jin insait long skin inap bosim yumi long sampela samting. Tasol i no olsem yumi no gat rot long helpim yumi yet, nogat. Ol trupela Kristen i gat ol strongpela pren bilong helpim ol​​—⁠Jehova, Jisas Krais, spirit holi bilong God, Baibel, na kongrigesen Kristen.​​—⁠1 Timoti 6:​11, 12; 1 Jon 2:⁠1.

Taim lain Israel i no go insait yet long Graun Bilong Promis, Moses i kirapim ol long tingim gen wanpela wok bilong ol. Em i tok: “Orait i gat rot bilong i stap gut na rot bilong i dai. Long wanpela rot God bai i mekim gut long yupela, na long narapela rot bai yupela i painim bagarap. Orait nau yupela i mas makim wanem rot yupela i laik bihainim. . . . Tasol mi laikim yupela i mas bihainim rot bilong i stap gut. Yupela i mas laikim tru God, Bikpela bilong yumi, na yupela i mas harim tok bilong en na bel tru long em oltaim.” (Lo 30:​19, 20) Long nau tu, olgeta wan wan i gat wok long tingim, ol bai mekim wok bilong God na mekim ol samting em i laikim o nogat. Em samting yu yet i mas makim.​​—⁠Galesia 6:​7, 8.

[Ol Futnot]

[Ol Piksa long pes 9]

Yu ting sampela jin bilong Adam tupela Iv i no gutpela na dispela em i as na tupela i mekim sin?

[Ol Piksa long pes 10]

Yu ting olgeta wan wan yet i mas karim hevi bilong ol samting em i mekim?

[Kredit Lain]

Drug user: Godo-Foto

[Piksa long pes 11]

Ol i wok long painim sampela jin i kirapim man long mekim sampela kain pasin, tasol ol i no bin painim

[Piksa long pes 12]

Pasin bilong bihainim ol tok bilong Baibel inap helpim man i gat gutpela bel long senisim pasin bilong em