Sapta 9

Mi Ken Mekim Wanem na Bai Ol Wanlain i No Ken Pulim Mi?

TAIM yangpela meri Karen i gat 14 krismas, em i lain pinis long kisim planti drak na em i save mekim pasin pamuk. Taim yangpela man Jim i gat 17 krismas em i man bilong dring na em i save prenim ol meri na mekim nabaut. Tupela wantaim i tok, ol i no amamas long ol dispela pasin ol i mekim. Orait, bilong wanem tupela i mekim? Long wanem ol narapela yangpela i mekim!

Karen i tok, “Olgeta poroman bilong mi i save mekim ol dispela kain pasin na dispela i bin pulim mi long mekim.” Jim i wanbel long dispela tok bilong Karen na em i tok: “Mi no laik i stap narapela kain long ol poroman bilong mi, nogut ol i no laikim mi.”

Bilong Wanem Ol Yangpela i Save Bihainim Ol Wanlain Bilong Ol?

Taim ol pikinini i go bikpela, nau sampela i no tingting tumas long bihainim tok bilong papamama; ol i laik bihainim pasin bilong ol wanlain bilong ol bambai ol wanlain i ken laikim ol. Na sampela ol i pilim olsem ol i sot long man ol i ken toktok wantaim em long ol hevi bilong ol, long wanem planti papamama i no save toktok gut wantaim pikinini. Olsem na pikinini i go painim sampela yangpela em i ken toktok wantaim ol. Na planti yangpela i no gat strongpela tingting o bel, olsem na i no hatwok long ol narapela yangpela i pulim ol long bihainim pasin bilong ol.

Tasol i no olsem olgeta yangpela bai pulim yu long mekim pasin nogut. Baibel i tok piksa olsem: “Ol i save wokim samting long ain bilong sapim ain. Olsem tasol, wanpela man i save helpim tingting bilong narapela man i kamap gutpela.” (Sindaun 27:17) Tru tumas, sapos yu poromanim ol yangpela i gat gutpela stretpela tingting, orait ol inap “sapim” tingting bilong yu na helpim yu long bihainim gutpela pasin.

Tasol planti yangpela i no gat gutpela stretpela tingting na ol i no strong long bilip. Tingting bilong planti yangpela i paul nabaut na ol i no inap tingting gut na dispela i kirapim ol long mekim pasin longlong. Olsem na taim yangpela i bihainim nating tingting bilong ol wanlain bilong em, i olsem aipas i soim rot long narapela aipas. (Lukim Matyu 15:14.) Em nau, samting nogut inap painim em.

Na sapos ol yangpela i no pulim yu long mekim pasin kranki tru, nogut ol i pulim yu long mekim sampela samting yu no laik mekim na yu pret long sakim ol. Yangpela meri Debi i tok: “Taim yumi yangpela yet, yumi laik bai ol narapela yangpela i ken laikim yumi. Olsem na taim mi gat 18 krismas mi no laik i stap narapela kain long ol narapela yangpela, nogut ol i givim baksait long mi na mi no gat sampela poroman bilong raun wantaim ol na painim amamas.” Olsem na Debi i wok strong tru long i stap wankain olsem ol narapela yangpela na bai ol i ken laikim em.

Nogut Ol i Pulim Mi

Olsem wanem? Yu tu yu bihainim pasin bilong ol narapela yangpela na yu bilas olsem ol na mekim wankain tok olsem ol bambai ol i ken laikim yu? Wanpela yangpela meri i gat 17 krismas, em Susi, em i ting olsem: “Narapela yangpela i no inap pulim mi long mekim samting mi no laik mekim.” Tru, tasol sampela taim ol narapela yangpela inap pulim yu long mekim wanpela samting na yu no pilim olsem ol i pulim yu. Tingim stori bilong aposel Pita. Em i no man bilong pret; em i strongpela Kristen na em i bilip tru. God i soim Pita olsem ol man bilong olgeta lain na olgeta skin ol inap kamap gutpela long ai bilong God na bai God i orait long ol. Olsem na Pita i namba wan man bilong helpim ol narapela lain long kamap Kristen.​—Aposel 10:28.

Tasol bihain Pita i stap long Antiok, em wanpela taun i gat planti Kristen bilong ol narapela lain i sindaun long en. Pita i save bung wantaim ol dispela bilipman bilong ol narapela lain. Tasol wanpela taim sampela Kristen bilong lain Juda i lusim Jerusalem na i kam long Antiok. Ol dispela wantok bilong Pita ol i holim yet sampela tingting kranki long ol man i no bilong lain Juda. Orait nau Pita i mekim wanem?

Em i kirap lusim ol Kristen bilong ol narapela lain na em i no laik kaikai wantaim ol tu! Bilong wanem em i mekim olsem? Em i pret long ol dispela wantok bilong em. Ating em i ting olsem, ‘Nogut ol wantok i no laikim mi moa, olsem na taim ol i stap yet wantaim mi bai mi bihainim pasin bilong ol, na taim ol i go pinis, orait mi ken bung gen wantaim ol brata bilong ol narapela lain na kaikai wantaim ol. Em liklik samting tasol.’ Pita i giamanim bel bilong em yet na em i mekim wanpela pasin em i save i no stret. (Galesia 2:​11-14) Em nau, maski yumi ting ol wanlain o wantok i no inap pulim yumi long bihainim pasin bilong ol, tasol ol inap mekim.

Bai Mi Mekim Wanem?

Tru i no hatwok long tok, ‘Maski ol narapela i ting olsem wanem long mi​—mi no pret long ol!’ Tasol taim ol narapela yangpela i laik pulim yu long mekim wanpela samting, i hatwok long sakim ol. Bai yu mekim wanem sapos ol i laik pulim yu long mekim sampela samting, olsem:

Wanpela wanskul bilong yu i laik givim smok long yu long ai bilong ol narapela yangpela. Yu save pasin bilong smok i no stret, tasol ol i lukluk i stap na bai yu mekim wanem?

Ol yangpela meri wanskul i stori long ol i slip wantaim boipren bilong ol. Wanpela meri i tokim yu: ‘Yu olsem wanem? Yu no slip yet wantaim wanpela man?’ Orait, bai yu tok wanem?

Yu laik pasim wanpela sotpela dres wankain olsem ol narapela yangpela meri, tasol mama i tok, dres i sotpela tumas. Mama i laik bai yu pasim narapela klos, tasol yu pilim dispela klos i olsem bilong liklik pikinini tasol. Ol wanskul i lukim dispela klos bilong yu na ol i lap na tok pilai long yu. Wanpela meri i tok: “Ol mani bilong yu bilong baim kaikai long belo, yu mas bungim na baim sampela klos i gat stail. Yu no ken tokim mama. Yu ken haitim dispela klos long skul na bai em i no inap save.” Orait, bai yu mekim wanem?

I hatwok long sakim kain traim olsem, a? Tasol nogut yu larim ol wanskul i pretim yu na yu sakim gutpela tingting bilong yu yet na ol pasin yu save i stret yu mas bihainim, na yu sakim tok bilong papamama tu. Orait, yu ken mekim wanem na bai yu no pret na larim ol wanlain i pulim yu?

Pasin Bilong Tingting Gut

Yangpela meri i gat 15 krismas, em Robin, em i kirap long smok. I no laik bilong em yet na em i mekim; em i mekim long wanem ol narapela yangpela i mekim. Em i stori long dispela pasin em i bin mekim bipo na em i tok: “Mi kirap long smok, tasol bihain mi tingting, ‘Mi no laik smok. Bilong wanem mi mekim?’ Olsem na mi lusim na mi no smok moa.” Robin yet i wokim tingting na skelim dispela samting, olsem na em inap sanap strong na sakim ol wanlain bilong em!

Olsem na i stret Baibel i kirapim ol yangpela long lain long wokim tingting bambai ol inap tingting gut na skelim gut ol samting na save long “gutpela pasin bilong wokabaut.” (Sindaun 1:​1-5) Sapos yangpela inap tingting gut olsem, orait em i no gat wok long bihainim tingting bilong ol narapela yangpela em ol i gat liklik save tasol. Tasol nogut nau em i ting em i no gat wok long harim tok bilong ol narapela man. (Sindaun 14:16) Em i mas ‘larim man i skulim em na givim gutpela tingting long em’ bambai em i “gat gutpela tingting na save.”​—Sindaun 19:20.

Sapos yu wokim tingting bilong yu yet na yu no bihainim nating tingting bilong ol wanlain bilong yu, ating sampela i no ken laikim yu na ating bai ol i tok bilas long yu. Tasol yu no ken kirap nogut long dispela samting. Yu ting wanem kain man i gat strong? Man i save bihainim olgeta laik nogut bilong bel o man i save bosim gut bel na sakim ol dispela laik nogut? (Lukim Sindaun 16:32.) Ol dispela lain i save tok bilas long yu, yu ting wanem samting bai painim ol long bihain? Yu laik bai dispela samting i painim yu tu? Wanem samting i mekim na ol i tok bilas long yu? Ating ol i bel nogut long yu, long wanem yu bihainim gutpela tingting na ol yet i no gat gutpela tingting.

Abrusim Umben

Sindaun 29:25 i tok: “Sapos man i pret long ol arapela man, pret bilong en i olsem wanpela umben em i taitim pinis na i pasim em yet.” Long taim bilong Baibel ol i save putim hap kaikai insait long umben bilong pulim abus i kam insait na nau umben i kalabusim em. Olsem tasol sapos yu laik bai ol narapela yangpela i ken laikim yu, dispela laik inap pulim yu na kalabusim yu, olsem abus i kalabus insait long umben. Dispela laik bilong yu inap pulim yu long lusim ol lo bilong God. Orait, olsem wanem yu ken abrusim dispela umben i laik kalabusim yu, em pasin bilong pret long ol man?

Namba wan samting yu mas mekim, em olsem: Yu mas skelim gut ol lain yu laik poroman wantaim ol! (Sindaun 13:20) Yu mas poromanim ol lain i save bihainim pasin na lo bilong Kristen. Tru, ating bai yu no gat planti pren tumas. Wanpela yangpela i tok: “Mi no bihainim tingting bilong ol wanskul bilong mi long kisim drak na pamuk, olsem na ol i lusim mi na ol i no wok moa long pulim mi long bihainim pasin bilong ol. Em gutpela, tasol mi pilim olsem mi stap wanpis liklik.” Tasol sapos yu stap wanpis liklik, dispela bai lukautim yu. Bai ol wanskul i no ken pundaunim yu na pulim yu long mekim pasin i no stret. Orait, yu ken mekim wanem na bai yu no pilim olsem yu stap wanpis? Yu ken bung wantaim famili bilong yu, na yu ken poromanim ol brata sista long kongrigesen.

Sapos yu bihainim tok bilong papamama, dispela tu bai strongim yu na bai ol wanlain i no inap pulim yu. (Sindaun 23:22) Ating papamama i wok strong long skulim yu bambai yu ken bihainim stretpela pasin. Wanpela yangpela meri i tok: “Papamama i putim strongpela lo long mi. Sampela taim mi no amamas long dispela samting, tasol nau mi amamas long ol i bin tambuim mi long poromanim sampela lain.” Papamama i helpim gut dispela yangpela meri, olsem na em i no pundaun na kisim drak o mekim pasin pamuk.

Wanpela meri bilong helpim ol yangpela (em Beth Winship) em i tok, “Ol yangpela i save gut long mekim sampela wok ol i save stap belgut. Ol i no tingting tumas long ol narapela yangpela i mas laikim ol bambai ol i ken i stap belgut.” Orait, gutpela sapos yu wok strong bambai yu ken lain long mekim gut ol wok bilong yu long skul na long haus, a? Ol yangpela witnes bilong Jehova i save wok strong long kamap ‘gutpela wokman, na bai God i laikim wok bilong ol na ol inap autim stret tok tru’ taim ol i autim tok, na ‘ol i no gat sem long ai bilong God.’​—2 Timoti 2:15.

Olsem Sindaun 29:25 i tok, sapos man i pret long ol arapela man, dispela i olsem “umben” i kalabusim em. Na dispela ves i tok moa olsem: “Tasol sapos man i bilip strong long Bikpela, bai em i stap gut.” Sapos yu bilip strong long God na pas gut wantaim em, dispela bai strongim yu moa yet, na bai yu no larim ol narapela yangpela i pulim yu. Debi (em yangpela meri yumi stori pinis long em) em i save bihainim ol narapela yangpela na em i dring planti na kisim ol drak. Tasol bihain em i kirap lainim gut tok bilong Baibel na em i kirap long bilip strong long Jehova. Orait, dispela i mekim wanem long em? Em i tok: “Mi no laik bihainim moa pasin bilong ol dispela yangpela.” Em i tokim ol dispela pren bilong em bilong pastaim: “Yupela i ken mekim laik bilong yupela, tasol mi bai mekim laik bilong mi. Sapos yupela i laik bai mi stap pren bilong yupela, orait yupela i mas bihainim ol lo mi save bihainim. Yupela i ting olsem wanem long mi, em samting bilong yupela​—mi no tingim. Mi tingting pinis long ol samting mi laik mekim.” Sampela pren bilong Debi i no amamas long bilip bilong Debi. Tasol Debi i tok, “Taim mi mekim ol samting mi tingting pinis long mekim, nau bel bilong mi i stap gutpela.”

Sapos yu no larim ol yangpela i pulim yu, bai bel bilong yu tu i stap gutpela, na bai yu abrusim planti hevi!

Toktok Wantaim long Ol Dispela Askim

◻ Bilong wanem ol yangpela i save bihainim pasin bilong ol wanlain bilong ol? Dispela em samting nogut o olsem wanem?

◻ Samting i bin painim Pita i givim wanem save long yumi long pasin bilong bihainim ol wanlain o pren bilong yumi?

◻ Wanem sampela samting inap kamap (na ating i bin kamap long yu) na dispela bai traim strong bilong yu long sakim pasin nogut?

◻ Sapos sampela yangpela i laik kirapim yu long mekim wanpela samting na ol i tok, ‘Goan, yu mekim,’ yu mas mekim wanem?

◻ Wanem samting inap helpim yu long abrusim pasin bilong pret long man?

[Rait long pes 74]

Debi i tok: “Taim yumi yangpela yet, yumi laik bai ol narapela yangpela i ken laikim yumi. Olsem na . . . mi no laik i stap narapela kain long ol narapela yangpela, nogut ol i givim baksait long mi na mi no gat sampela poroman”

[Blok long pes 75]

‘Goan, Yu Mekim!’

“Goan, yu mekim!” Ol wanskul bilong Lisa i tok olsem long em. Ol i laik bai em i tokim tisa, “Maus bilong yu i smel.” Maus bilong tisa i no smel, tasol ol i laik subim Lisa long mekim dispela samting, maski em bai kisim strafe! Em pasin bilong sampela yangpela, ol i save amamas long subim narapela yangpela long mekim liklik pasin hambak o mekim pasin longlong tru inap kilim em i dai.

Tasol taim ol narapela i laik subim yu long mekim wanpela pasin longlong o pasin i nogutim man o pasin em inap bagarapim skin bilong yu, em nau, yu mas tingting gut. Wanpela saveman i tok: “Sapos ol lang i go insait long botol sanda na ol i dai, orait bai dispela sanda i smel nogut. Olsem tasol, liklik hap longlong pasin em inap bagarapim gutpela tingting na daunim biknem bilong man.” (Saveman 10:​1) Long bipo, sapos wanpela lang tasol i go insait long botol sanda na i dai, dispela liklik samting em inap bagarapim dispela sanda i gat bikpela pe bilong en. Na olsem tasol “liklik hap longlong pasin” inap bagarapim gutpela nem yu bin wok strong long kisim.

Ol pasin longlong olsem pikinini i save mekim, sapos yu mekim kain pasin olsem ating bai yu no kisim gutpela mak long skul, na ating bai ol i rausim yu long skul, o polis bai kam holim yu! Tasol sapos yu ting, ‘Ol i no inap save mi yet mi bin mekim,’ orait askim yu yet, ‘Dispela samting ol yangpela i laik subim mi long mekim, dispela samting i stret? Em pasin sori? O em i kalapim lo bilong Baibel o lo bilong papamama?’ Yu mas save, ol dispela yangpela i laik amamas tasol, maski yu kisim nogut. Olsem na yu mas tingting gut: Yu laik bai ol kain yangpela olsem ol i bosim yu? Na sapos ol i laik subim yu long mekim wanpela samting em inap bagarapim skin bilong yu na bagarapim gutnem bilong yu, yu ting ol i pren tru bilong yu?​—Sindaun 18:24.

Orait, taim wanpela yangpela i laik subim yu long mekim samting i no stret, yu mas toktok gut wantaim em na bai em i ken save, i gat wanem as na yu no laik mekim dispela samting. Teri em i wanpela yangpela man i gat 18 krismas, na em i save askim ol, ‘Bilong wanem mi mas mekim olsem? Sapos mi mekim, dispela bai helpim mi olsem wanem?’ Na yu mas tokim ol, i gat sampela lo yu save bihainim na yu no laik lusim ol dispela lo. Wanpela yangpela meri i laik subim wanpela yangpela man long mekim pasin pamuk na meri i tok, ‘Sapos yu no mekim bai yu lus tru ya!’ Yangpela man i bekim tok olsem: ‘Mi save. Bai mi lus long kisim sik bilong pamuk!’

Tru tumas, sapos yu no pret long sakim ol wanlain bilong yu, orait bai yu no mekim wanpela samting bihain bai yu gat bikpela hevi long en!

[Piksa long pes 76]

Ol yangpela i laik pas wantaim ol narapela yangpela

[Piksa long pes 77]

Olsem wanem? Sampela taim ol yangpela i laik pulim yu long mekim wanpela samting yu save i no stret?

[Piksa long pes 78]

Yu mas strong na no ken larim ol wanlain i subim yu long bihainim pasin bilong ol