Laip Long Taim Ol Man i Bin Raitim Baibel Mani

“Em i sindaun long hap we em inap lukim ol bokis mani. Na em i lukluk long bikpela lain manmeri em ol i wok long putim mani long ol bokis mani. Na planti maniman i wok long putim planti koin. Na wanpela wido meri i stap rabis, em i kam na i putim tupela liklik koin i gat liklik pe tru.”—MAK 12:41, 42.

PLANTI taim Baibel i save stori long mani. Olsem stori bilong ol Gutnius i kamapim, Jisas i bin yusim narapela narapela koin bilong skulim ol man long sampela bikpela stiatok. Em i skulim ol man long rot bilong stori long wido meri i putim “tupela liklik koin,” olsem yumi lukim long tok i stap antap. Na long narapela taim, em i stori long wanpela koin ol i kolim denarius bilong helpim ol man long holim stretpela tingting long gavman.a—Matyu 22:17-21.

Bilong wanem ol i wokim mani? Olsem wanem ol i bin wokim mani long taim bilong ol man i bin raitim Baibel? Ol i yusim olsem wanem? Na yumi kisim wanem skul long Baibel long tingting yumi mas i gat long mani?

Pastaim Ol i Senisim Ol Kago, Bihain Ol i Yusim Ol Koin

Paslain long ol i wokim mani, ol man i save baim na salim samting long rot bilong senisim ol kago. Ol i save senisim ol kago samting i gat wankain veliu. Tasol dispela pasin i gat sampela hatwok long en. Bilong ol i ken mekim gut dispela pasin bilong senisim samting, man bilong baim o salim samting i mas laikim samting narapela i laik givim olsem senis bilong kago bilong em. Na tu, ol bisnisman i mas karim na lukautim gut ol bikpela kago samting ol i laik salim, olsem ol animal na ol beg wit samting.

Bihain ol bisnisman i luksave olsem i mas i gat wanpela gutpela rot moa bilong baim na salim samting. Gutpela rot bilong mekim olsem em ol i mas yusim gol, silva, na kopa samting. Long piksa daunbilo, yu lukim bisnisman i yusim silva o gol i luk olsem nekles samting bilong baim ol kago. Ol i save putim hap gol o silva long skel paslain long ol i baim samting o baim man long mekim wok. Olsem, taim Abraham i laik baim hap graun bilong planim meri bilong em, Sara, em i skelim silva samting na givim pe i stret bilong baim graun.—Stat 23:14-16.

Long taim we Jehova i bin givim Lo long lain Israel, ol gridi bisnisman i save yusim skel i bagarap o senisim mak long skel bilong giamanim ol kastama. Pasin giaman em i samting nogut tru long ai bilong God Jehova, olsem na em i tokim ol bisnisman bilong Israel olsem: “Yupela i mas metaim stret na skelim stret na kaunim stret ol samting.” (Wok Pris 19:36; Sindaun 11:1) Long nau tu, ol man i salim samting ol i mas tingim olsem tingting bilong Jehova long pasin bilong mangal na giaman i no senis.—Malakai 3:6; 1 Korin 6:9, 10.

Olsem Wanem Ol i Bin Wokim Ol Koin Long Bipo?

Ol i bin wokim ol namba wan koin long Lidia (nau em long Teki), paslain long 700 B.C.E. samting. Ol man bilong wokim ol samting long silva long ol narapela narapela kantri ol i kirap wokim planti koin, na ol manmeri long ol kantri em Baibel i stori long en, ol i kirap yusim ol dispela koin.

Olsem wanem ol i bin wokim ol koin? Wanpela wokman i rausim ain ol i bin meltim long aven (1) na kapsaitim i go insait long wanpela liklik raunpela hul na i kamapim ol samting olsem koin em ol i kolim flan (2). Em bai putim ol dispela flan namel long tupela ain i gat rait o piksa long en (3). Bihain em bai paitim strong long hama bambai rait o piksa i ken kamap long dispela flan (4). Planti taim ol i hariap tumas long mekim dispela wok na rait o piksa i no kamap long namel stret bilong koin. Ol wokman i save bungim gut ol koin na skelim hevi bilong ol bambai ol i ken save olsem veliu bilong olgeta koin i wankain, na sampela taim ol i save katim na stretim ol kona bilong koin (5).

Man Bilong Senisim Mani, Kisim Takis, na Wok Long Benk

Long taim bilong ol aposel, ol man long Palestain i save mekim wok long ol koin bilong narapela narapela kantri. Olsem, ol man i go long tempel long Jerusalem ol i bin bringim ol koin bilong ol narapela kantri i kam wantaim ol. Tasol ol man bilong lukautim tempel ol i save orait tasol long sampela kain koin em ol man i yusim bilong baim takis bilong tempel. Ol man bilong senisim mani husat i save mekim wok bisnis bilong ol insait long tempel ol i save makim bikpela pe long man husat i laik senisim mani bilong narapela kantri. Jisas i krosim ol dispela gridi man. Bilong wanem em i krosim ol? Long wanem, ol i mekim haus bilong Jehova i kamap olsem “haus maket” na “ples hait bilong ol stilman.”—Jon 2:13-16; Matyu 21:12, 13.

Na tu, ol manmeri i sindaun long Palestain ol i mas baim kain kain takis long gavman. Wanpela em pasin bilong “baim takis long Sisar,” em ol birua bilong Jisas i askim em long en. (Matyu 22:17) Ol narapela takis em takis ol i sasim bilong ol rot na takis bilong ol kago ol i baim o salim i go long ol narapela kantri. Ol takisman bilong gavman long Palestain i gat nem long mekim pasin giaman, na ol manmeri i nolaik tru long ol. (Mak 2:16) Ol takisman i save kisim planti mani tru bilong helpim ol yet. Ol i sasim bikpela mani tru long ol man bilong baim takis, na ol yet bai holim hap mani ol i kisim. Tasol sampela takisman, olsem Sakius, i bihainim tok bilong Jisas na ol i lusim dispela pasin giaman ol i save mekim. (Luk 19:1-10) Long nau, man i laik bihainim Krais, em i mas bihainim pasin bilong wokabaut stret na bihainim stretpela pasin long wok bisnis tu.—Hibru 13:18.

Narapela lain bilong mekim wok long mani em ol man i wok long benk. Ol i no senisim tasol mani, ol i stretim tu rot bambai ol man i ken seivim mani, ol i givim dinau mani, na givim intres mani i go long ol man husat i putim mani long benk. Jisas i stori long ol dispela lain taim em i mekim tok piksa long bikman i givim mani long ol wokboi bilong em long mekim bisnis.—Matyu 25:26, 27.

Holim Stretpela Tingting Long Mani

Long planti kantri long nau, ol man i mas wok bambai ol i kisim mani bilong baim samting ol i mas kisim. Tok em God i bin kirapim King Solomon long raitim inap planti handret yia i go pinis, em i tru yet long nau: “Mani . . . i save helpim yumi long taim nogut.” Tasol Solomon i tok tu olsem gutpela tingting na save i winim mani, long wanem, em ‘i helpim yumi na yumi stap gut olgeta.’ (Saveman 7:12) Kain gutpela tingting na save i stap long Baibel.

Jisas i helpim ol disaipel bilong em long holim stretpela tingting long mani taim em i tok: “Maski man i gat planti samting, em i no kisim laip long ol dispela samting em i holim.” (Luk 12:15) Olsem ol disaipel bilong Jisas long bipo, yumi mekim savepasin taim yumi mekim gutpela wok long mani na yumi abrusim pasin bilong laikim tumas mani.—1 Timoti 6:9, 10.

[Futnot]

[Blok/Ol Piksa Long Pes 26]

Sampela Stori Long Ol Koin

● Liklik koin tru ol manmeri long Palestain long taim bilong ol aposel i bin yusim em kopa lepton. Wanpela wokboi bai kisim tupela lepta, taim em i wok inap 10-pela minit. Wido meri i putim tupela lepta long bokis mani long tempel.—Mak 12:42.

● Silva drakma em wanpela koin bilong ol Grik. Man i mas wok klostu wanpela de olgeta bilong kisim wanpela koin olsem. (Luk 15:8, 9) Tupela drakma koin em takis bilong tempel em ol man Juda i mas baim wanpela taim long olgeta yia.—Matyu 17:24.

● Silva denarius em wanpela koin bilong ol Rom, na i gat piksa bilong Sisar long en. Olsem na taim gavman Rom i singaut long “mani,” olgeta man Juda i mas givim dispela koin long gavman Rom. (Rom 13:7) Wanpela bosman bai givim 1-pela denarius koin olsem pe long wanpela wokboi husat i wok inap 12-pela aua.—Matyu 20:2-14.

● Ol Palestain long taim bilong Jisas i bin yusim ol silva sekel koin em ol i bin wokim long taun Tair. Dispela 30 “silva koin” em ol bikpris i bin baim Judas Iskariot long en bambai em i givim Jisas long han bilong ol birua, ating em ol koin bilong Tair.—Matyu 26:14-16.

Sais tru bilong ol koin