Alışverişte Nasıl Başarılı Olunur?

ALIŞVERİŞ yapma sanatı hiç bir zaman yüksek fiyatların ve enflasyonun etkin olduğu bu günlerdeki kadar önemli olmamıştır. Fiyatlar her ülkede ürkütücü şekilde yükselirken, yakın bir gelecekte, düşme eğilimi göstereceğini beklemek zayıf bir ümittir. Birçok ailede sadece iki yakayı bir araya getirebilmek için bile anne ve babanın çalışması gerekmektedir. Şu halde sizin için nasıl, nerede ve ne zaman alışveriş yapacağınızı ve paranızı en ekonomik şekilde nasıl harcayacağınızı bilmek önemli olmalıdır.

ALACAĞINIZ ŞEYLERİN GERÇEK DEĞERİNİ BİLİN

İyi bir alışveriş yapmanın en önemli esaslarından biri, eşyaların değerini bilmeye dayanır. Bir ucuzluk malı —bir giysi, bir alet veya bir yiyecek olabilir— eğer düşük kalitede ise, ciddi değişikliklere ve onarıma ihtiyacı varsa ve sonunda kullanılamayacaksa tasarruf yapmış olmazsınız.

Örneğin, bir giysi alırken kendinize şunları sorun: Kumaşı kaliteli mi? İyi dikilmiş mi? Düzeltilmesi mi gerekiyor? Bu giysiyi ne kadar sık giyeceğim? Modeli kalıcı mı? Temizlemesi kolay mı? Uzun vadede, kuru temizleme gerektiren bir giysi, başta yüksek fiyatlı olan yıkanabilir bir giysiden daha pahalıya mal olabilir. Bir malın bakımı alışverişte göz önünde tutulması gereken önemli bir etkendir. Gerçekte tasarruf ettiğiniz giysiler, üzerinize iyi gelen, yüzünüze yakışan ve yıllarca giyilebilen, hoşa giden giysilerdir.

Yeni, ya da kullanılmış olsun, aynı kurallar eşya veya alet alımında da uygulanabilir. Alacağınız mal kaliteli midir? İyi çalışıyor mu? Eğer onarım gerekirse, bunu kendiniz yapabilir misiniz? Sonunda bu eşya size ne kadara mal olacak? Özellikle eski eşya satışlarında, ucuz pazar ve bitpazarlarında alışveriş yaparken, bu soruları kendinize sorarak, satın alma dürtünüzü engelleyebilir, paranızı tasarruf edebilirsiniz.

Bir aleti en iyi değerine almış olmak için, işler hale gelmesinin ne kadara mal olacağını bilmek gerekir. Büyük bakım ve elektrik faturaları, bir malın fiyatını büyük oranda artırabilir. Aynı zamanda aleti nerede kullanacağınızı da düşünün. Örneğin, odayı soğutmak amacıyla, güneş alan bir pencereye konan klima cihazı, güneşten uzak bir pencereye konandan daha fazla elektrik tüketecektir. Çalışma sürecinin uzunluğu gibi boyutu, yaşı ve randımanı da bir aletin ne kadar enerji harcayacağını ve sonuçta ne kadara mal olacağını belirler.

ALIŞVERİŞ YAPMANIN ZAMANINI BİLİN

Ne zaman alışveriş yapacağınızı bilmek, bazen nereden alışveriş yapacağınızı bilmekten daha önemli olabilir. Genellikle yazlık giysilerde yapılan en iyi indirimler yaz sezonunun sonlarına doğru yapılır. Çoğu giyim mağazaları, yeni sezon mallarına yer açmak amacıyla giysilere son bir ucuzluk uygularlar. Aynı şey kış mevsiminin sonunda da olur. En büyük tasarruf, kış sezonunun sonuna doğru, baharlık malların gelmesinden hemen önce alışveriş etmekle yapılabilir. Bu tür alışverişlerde seçme olanağının fazla geniş olmadığı bir gerçektir, fakat yine de yeterli olabilir.

Birçok araba modeli bir yıldan diğerine fazla değişmediğinden yeni bir araba alırken, satıcıların gelecek yılın modelini almak için kendilerinde bulunanları elden çıkardıkları yıl sonuna doğru alışveriş yapmakla da tasarruf edebilirsiniz. Satın aldığınız malın garantisi, servisi gibi konularda sorular sormaktan çekinmeyin. Zamanla, bunların, arabanın sahip olduğu özelliklerden daha yararlı olduğu ortaya çıkabilir.

SADECE İHTİYACINIZ OLAN ŞEYLERİ SATIN ALIN

Satın alma dürtüsüne karşı koymak, büyük bir disiplin gerektirir. Ve bu, yiyecek satın alırken her zamankinden daha doğrudur. Yiyecek alımı, aile bütçesinin en pahalı kısımlarındandır.

Aynı zamanda yiyecek için ödediğiniz miktar, genellikle dikkatli bir planlamayla büyük ölçüde azaltılabilir. Bunu daima aklınızda tutarak şu ana kurala uyun: Aç karnına hiçbir zaman yiyecek alışverişine çıkmayın. Ama hiçbir zaman! Genelde satın almadığınız şeyleri (çoğunlukla şekerlemeleri) aç iken muhakkak alacaksınız. Bunun doğruluğunu bizzat siz hiç fark etmediniz mi?

Bütçeyi aşmamak için başka bir zorunluluk da bir alışveriş listesi yapıp, bu listeye sadık kalmaktır. Bunu yapmadığınız sürece, yeni bir mağazaya girişinizde, satın almayı tasarladığınızdan daha fazlasıyla dışarı çıkacaksınız. Araştırmalara göre, bir süpermarketten, liste yapmadan 3 parça almayı tasarlayan bir kadının alışverişi 8 ile 10 parçayla sonuçlanır, erkeğinki ise, yaklaşık 20 parçayla sonuçlanacaktır! Elbette ki mağazaların bu işteki katkısı büyüktür. Acaba nasıl?

Süt ürünleri, et ve sebze gibi gerekli gıda maddeleri genellikle kasadan uzak yerlerde bulundurulur. Bu nedenle bu maddeleri alabilmek için birçok ürünün önünden geçmeniz gerekir. Satın almak için geldiğiniz şeye varmadan, alışveriş sepetiniz yarı yarıya dolmuştur bile. Elde bir liste bulundurmak şüphesiz, gereksiz alışverişleri azaltmak için şarttır.

Alışverişe çıkmadan önce, mağazaların özel reklamlarını gözden geçirmek akıllıca bir davranış olur. Bu şekilde bütçeniz elveriyorsa, temel gıda maddelerini depolayabilir ve diğer haftanın yemek listesini uygun şekilde tasarlayabilirsiniz. Ürünleri tanımak ve her zamanki fiyatlarını bilmek, pazarlama oyunlarıyla özel reklamı yapılan, fakat gerçekte herhangi bir tasarrufun söz konusu olmadığı şeylerden kaçınmanıza yardım eder. Haftanın ortasında alışveriş yapmak da yararlıdır. Mağazalar daha az kalabalık olduğundan, daha az acele ederek, bazı ucuzluklardan yararlanabilirsiniz. Mevsimin meyve ve sebzelerinden istifade etmeyi unutmayın. Bu tür meyve ve sebzeler çok daha ekonomiktir ve çoğu kez daha ilerde kullanılmak üzere konserve yapılabilir. Açıkçası, önceden yapılan dikkatli bir planlama şarttır.

Alışverişe giderken beraberinizde çocukları götürmemenin akıllıca bir davranış olacağını göreceksiniz. Neden? Çünkü sadece dikkatinizi dağıtmakla kalmazlar, fakat televizyonda gördükleri şeyleri satın almanız için sizi zorlarlar, zaten şartlandırılmışlardır. Birçok anne kasadayken, çocukları tarafından kolayca uzanıp alabilecekleri şekilde yerleştirilmiş olan gereksiz oyuncak ve şekerlemeleri satın alma tuzağına düşebilir. Orta Amerika’da bir anne, alışveriş turunu çoğu kez küçük çocuğuna yeni bir oyuncak kamyon veya araba “almak zorunda” kalmadan, tamamlayamadığını itiraf etmiştir. Eğer bu konuda zayıfsanız, alışveriş yaparken çocuklarınız sizinle beraber iseler, onlara karşı sevgi dolu fakat kararlı bir tutum takınmak için gayretli olun, bunun için bazı çabalar harcanması gerektiğini söylemek herhalde gereksizdir.

Bütçeniz kısıtlı ise, sadece ihtiyacınız olanı satın almak kuralı, giysi alışverişinde de geçerlidir. Çok şükür ki, bu alanda harcamalar kontrol altına alınabilir, azaltılabilir ve hatta bir süre için sıfıra indirilebilir. Nasıl? İlk olarak, giysileri ailedeki diğer üyelerin de kullanmasıyla. Her ne kadar bazı çocuklar kullanılmış giysilere karşı zihni bir engel duyuyorlarsa da, eğer işbirliği yapmalarının sonucu ailenin para tasarrufu yaptığını fark etmeye teşvik edilirlerse, bu içerleme duyguları kaybolabilir. Bu, özellikle tasarruf edilen paranın gezinti, tatil ve diğer ailevi tasarılara harcandığı zaman gerçekleşir.

İkinci olarak, arkadaşlar ve komşular arasında giysi ve alet değiş tokuşu amacıyla buluşmalar düzenlenebilir. Bir hanıma yakışmayan renkteki bir elbise, diğer bir hanım için kusursuz olabilir. Çok küçük veya çok büyük olan ayakkabılar bu şekilde kullanıma sunulabilir. Bir evde kullanılmayan fakat diğer bir ev için ihtiyaç olan aletler değiş tokuş edilebilir. Bu düzenlemenin en iyi tarafı, gerekli eşyaların herhangi parasal bir harcama olmaksızın alınmasıdır—bu, her alışveriş yapanın hayali değil midir?

KARŞILAŞTIRMALI ALIŞVERİŞ

Mağazaların fiyatlarını karşılaştırarak da büyük tasarruf yapılabilir. Aynı zamanda büyük miktarda alışveriş yaptığınızda, hangi mağazanın en çok indirim yaptığını araştırın. Örneğin, bazı boya firmaları aynı renkten alınan 4 veya daha fazla kutu için yüzde 10 indirim yaparlar. Çoğu zaman başka kişilerle bir grup oluşturarak yapılan tasarrufu da paylaşabilirsiniz.

Yiyecek alışverişi yaparken de aynı yol izlenebilir. Her mağazanın kendi indirimini ne zaman yaptığını öğrenmek üzere yerel gazeteleri araştırın ve alışverişinizi buna uygun olarak yapın. Belirli markaların esiri olmayın. Tanınmış bir markanın satışta başta gelmesi, beslenmede de böyle olduğu anlamına gelmez. Tanınmış markalar genellikle reklam ve ambalaj harcamalarını karşılamak için yüksek fiyatlıdırlar. Mağazaların kendi markaları da aynı oranda iyi olabilir.

Son yılların “süssüz” malları her bütçeye destek olmuştur. Çoğu kez bu mallar alelade siyah beyaz kutularda paketlenir. (İsimlerine uygun olarak.) Fakat bunları denemeden bir karar vermeyin. Bunlardan çoğu kalite ve lezzette, tanınmış markalarla boy ölçüşebilirlerse de, fiyat bakımından çok daha ucuzdur. Aynı durum reçeteli ilaçlar için de geçerlidir. Genel ilaçlar, kayıtlı marka isimlerinden ziyade kimyasal isimleriyle değerlendirilir. Terkipleri aynıdır, fakat markasız olanlar çok daha ucuza mal olur.

Elbette ki, mukayeseli alışveriş yaparken tedbirli olmak şarttır. Eğer bir kimse ucuzlatılmış bir veya iki parça şey almak için bütün şehri dolaşırsa, tasarruf edilen miktar çabucak vasıta ücretine harcanacaktır. Bu nedenle makul olun. Düzenli olarak bir tek mağazadan alışveriş yapmakla da tasarruf edebilirsiniz. Bu şekilde ucuzluğun ne zamanlar yapıldığını bilirsiniz. Aynı zamanda ürünlerin nerede olduğunu öğrendiğinizden, zaman kazanmış olursunuz. Bu, yüklü programı olanlar için, para tasarrufu kadar önemli olabilir.

ALIŞVERİŞ TUZAKLARINA DÜŞMEYİN

Birçok süpermarket ani satın alma dürtüsünü körüklemek üzere çaba harcar. Yöntemleri çoğu zaman bilinçaltına yönelik olduğundan, bu oyunlara yenik düşmemek için bilgi, dikkat ve disipline ihtiyacınız vardır.

Zekice yapılan ambalajlama, alışılmış oyunlardan biridir. Üzerinde yiyeceklerin renkli resimleri bulunan ne kadar çok ürünün mevcut olduğuna dikkat ettiniz mi? Bunların çoğu kırmızı renktedir, ya da üzerinde kırmızı harflerden başlık vardır. Bu nedenledir ki, “süssüz” ürünler bunlarla karşılaştırıldığı zaman sönük gibi görünür: İştah açmazlar!

Ürünün fiyatlandırılma şekline karşı da uyanık olun. Bir malın 1.900, 2.900, 3.900 TL. ve saire şeklinde fiyatlandırılması, çoklarının üzerinde başarılı olan psikolojik bir oyundur. Aynı zamanda ihtiyacınız olmadığı halde sadece 3 tanesi 2.900 TL’ye satıldığını duyduğunuz bir malı satın almak üzere kendinizi mecbur hissetmeyin.

Satın alması için müşteriyi etkileyen başka bir yol da yiyeceğin mağazadaki yerleştirilme şeklidir. Müşterilerin yavaşlamak zorunda kaldığı ara yol sonları tezgâhlarında genellikle yüksek kârlı mallar, ya da şekerlemeler sergilenir. En pahalı mallar çoğunlukla göz seviyesinin hizasına yerleştirilir. Bunların fiyatlarını üst ve alt raflardaki malların fiyatlarıyla karşılaştırın.

İndirim kuponları para tasarrufu sağlar. Fakat aynı zamanda alışverişi de artırır. A.B.D.’de sadece 1980 yılında 90 milyar doların üzerinde kupon piyasaya sürüldü. Birçok kimse, bir malı, sadece kuponları olduğu için satın alır. Bu nedenle şunu hatırlayın: Kuponlar sadece ihtiyacınız olan ve muntazaman kullandığınız şeyler karşılığında kullanılırsa tasarruf sağlar. Gerçekten ihtiyacınız yoksa—fiyatı ne olursa olsun—hiçbir mal kelepir değildir.

Kasaya yaklaşırken tedbiri elden bırakmayın. O ana kadar birçok tuzaktan sakınmış olabilirsiniz, fakat şimdi tutsaksınız—sırada beklemek zorundasınız. Sizi burada ne ayartabilir? Şekerlemeler, mecmualar ve çocukların alabileceği ve fark ettirmeden arabanıza koyacakları oyuncaklar. Bunu gördüğünüzde çoğunlukla artık çok geçtir. Ya bunların parasını zaten ödemişsinizdir, ya da kararlı çocuğunuzla karşı karşıya kalmak zorundasınız. Sonuçta mağaza kazanmıştır!

Fakat kazanan siz de olabilirsiniz. Becerikli alışverişçiler, alışveriş yaparken yalnız bütçelerini aşmamakla kalmaz, para tasarrufu da yaparlar. Alışveriş beceriniz geliştirilebilir mi? Alışveriş ederken, her hafta tasarruf yapmanın yeni yollarını neden aramayasınız? Aileniz ve böylece siz de bundan yararlanacaksınız.

[Sayfa 26’daki çerçeve/resim]

BİLİYOR MUSUNUZ?

Gerekli mallar neden genellikle kasadan uzak bir yerde bulundurulur?

Mağazalar, çocukların ana-babalarına baskı yapmasına nasıl yardımcı oluyorlar?

Reçeteli ilaçlar konusunda nasıl tasarruf yapabilirsiniz?

[Sayfa 27’deki resim]

En pahalı mallar genellikle göz seviyesinin hizasında bulunur, bu nedenle alt ve üst raftaki malların fiyatlarını karşılaştırın