Bölüm 27
Temayı ve Ana Noktaları Ortaya Çıkarmak
1-4. Bir konuşmanın teması ile ne anlatılmak istendiğini açıkla.
1 Konuşmaya yön vermek ve bütün kısımlarını birbirine hoş bir şekilde bağlamak için her konuşmanın bir teması olmalıdır. Seçtiğin tema ne olursa olsun, tüm konuşmanı etkilemelidir. Tema, konuşmanın özüdür; onun bir cümle ile ifade edilmesi mümkünse de, sunulan malzemenin her yönünü kapsamalıdır. Tema, her dinleyici için net olmalıdır, bu da onun uygun bir şekilde belirtilmesiyle mümkün olacaktır.
2 Bir konuşmanın teması sadece “iman” gibi geniş bir konu değil, o konunun ele alınan belirli bir yönüdür. Örneğin, tema şunlardan biri olabilir: “Senin İmanının Kapsamı Nedir?”, “Tanrı’yı Memnun Etmek İçin İman Gereklidir”, “Senin İmanının Temeli” ya da “İmanda Gelişmeye Devam Et.” Her ne kadar bu temaların tümü iman etrafında toplanırsa da, her biri konuya değişik bir görüş açısından bakar ve tamamıyla değişik yönden geliştirilmesini gerekli kılar.
3 Bazı durumlarda bir tema seçmeden önce malzeme toplaman gerekebilir. Fakat temanın, konuşmanın anahattı üzerinde hazırlık yapmaya başlamadan veya ana noktaları seçmeden önce açıkça belirlenmesi gerekir. Örneğin, her ev Mukaddes Kitap tetkikinin ardından Yehova’nın Şahitlerinin teşkilatı hakkında bir müzakere yapmak isteyebilirsin. Bu, geniş bir konudur. Bu konuda ne söyleyeceğine karar vermek için dinleyicilerini ve konuşmanın amacını düşünmelisin. Bu temel üzerinde bir tema seçmelisin. Yeni bir kimsenin tarla hizmetine başlamasını isterken, Yehova’nın Şahitlerinin evden eve faaliyetlerinde İsa Mesih’i örnek aldıklarını göstermeye karar verebilirsin. Bu, senin teman haline gelir. Bütün konuşman, Yehova’nın Şahitleri gibi çok geniş bir konunun sadece bu yönünü ele almalıdır.
4 Konuşmada bir temayı nasıl belirtebilirsin? İlk olarak amacına uygun bir tema seçmelisin. Bu, hazırlık gerektirir. Temayı seçip konuşmanı onun etrafında geliştirdikten sonra hazırladığın anahatta göre konuşuyorsan, tema kendiliğinden belirecektir. Bununla beraber konuşmayı verirken temanın başlıca fikrini veya kilit sözlerini ara sıra tekrarlaman temanın ne olduğunun daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır.
5, 6. Bir temanın uygun olup olmadığını nasıl saptayabilirsin?
5 Uygun bir tema. Konuşma Yeteneğini Geliştirme programında sana çok defa bir tema verildiğinden uygun bir tema seçmek genellikle bir sorun değildir. Fakat bütün konuşmalar için sana bir tema verilmeyebilir. Bu nedenle tema seçimine özellikle dikkat etmen yerindedir.
6 Bir temanın uygun olup olmadığını belirleyen nedir? Birçok şey. Dinleyicilerini, konuşmanın amacını ve müzakere etmek üzere sana belirli bir malzeme verilmişse, bunu düşünmen gerekir. Hiçbir temanın ortaya çıkmadığı konuşmalar verdiğinin farkına varırsan, asıl sorun konuşmanı merkezi bir fikrin etrafında geliştirmemen olabilir. Konuşmana, gerçekte temaya katkıda bulunmayan çok fazla nokta dahil etmiş olabilirsin.
7, 8. Temanın açıkça görülmesini sağlamak nasıl mümkündür?
7 Temayı oluşturan sözcükleri veya fikri tekrarlamak. Konuşmanın bütün kısımlarında temanın açıkça görülmesini sağlamanın bir yolu, temada ifade edilen kilit sözleri veya temanın başlıca fikrini tekrarlamaktır. Müzikte bir tema, yeterince tekrarlanan ve dolayısıyla bütün bestenin özelliği haline gelen bir melodidir. Müzik parçasını hatırlamak için genellikle birkaç ölçü yeterlidir. Gerçi melodi daima aynı şekilde tekrarlanmaz. Bazen melodinin kısa bir bölümü tekrarlanır, sık sık tema üzerinde çeşitlemeler yapılır, fakat besteci, melodisini tüm bestenin içine nüfuz edip onun özelliği haline gelene kadar ustalıkla işler.
8 Bir konuşmanın teması da bundan farklı değildir. Temanın tekrarlanan kilit sözleri veya başlıca fikri, bir bestenin tekrarlanan melodisi gibidir. Bu sözlerin eşanlamlı diğer sözlerle ifade edilmesi veya temanın başlıca fikrinin değişik şekillerde söylenmesi, bir tema üzerinde yapılan çeşitlemeler gibidir. Bu yöntemler monoton olmayacak kadar ölçülü bir şekilde kullanılırsa, bu, konunun temasını tüm konuşmanın özelliğini gösteren bir ifade haline getirecek ve dinleyicilerin hatırlayacakları başlıca düşünce olacaktır.
**********
9-13. Bir konuşmanın ana noktalarının ne anlama geldiğini açıkla. Örneklerle göster.
9 Konuşmanın temasını saptadıktan sonra atılacak adım, temayı geliştirmek üzere kullanmayı tasarladığın ana noktaları seçmektir. Konuşmalar İçin Nasihat fişinde bu, “ana noktaları ortaya çıkartmak” niteliğidir.
10 Bir konuşmanın ana noktaları nedir? Bunlar sadece rastlantı sonucu olarak kısaca söz edilen ilginç fikirler veya noktalar değil, konuşmanın başlıca kısımları, oldukça geliştirilmiş fikirlerdir. Bunlar bir gıda marketindeki büyük işaret levhaları gibidir, bu işaretler, marketin belirli bir kısmında hangi malların bulunduğunu göstermekte, o kısma nelerin ait olabileceğini, nelerin ait olmaması gerektiğini belirtmektedir. NİŞASTALI MADDELER işareti altında reçellere ve marmelatlara rastlamak anlamsız olur, insanın zihnini karıştırır. KAHVE VE ÇAY işareti altında pirince rastlamayacağız. Eğer raflara çok fazla mal konulduğundan işaretler görülmüyorsa, bir şey bulmak zor olur. Fakat eğer bir kimse onları açıkça görürse, altında nelerin bulunduğunu bilmekte zorluk çekmez. Senin konuşmanın ana noktalarıyla ilgili durum da aynıdır. Dinleyicilerin onları fark edebilir ve zihinlerinde saklayabilirse, konuşmanı sonuna kadar izleyebilmek için not tutmaya çok az ihtiyaçları kalır.
11 Başka bir etken: Seçilip kullanılacak olan ana noktalar dinleyicilere ve konuşmanın amacına göre değişir. Bu nedenle nasihat eden, önceden kendi isteğine göre belirlediği ana noktalar yerine, konuşmacının seçtiklerini dikkate alarak, onun bu noktaları kullanma biçimine göre bir değerlendirme yapmalıdır.
12 Yalnızca en önemli noktaları seç. O halde, bir noktayı çok önemli kılan nedir? diye kendine sor. Bir konuşma, belirli bir nokta ele alınmadan başarıya ulaşamazsa, o noktanın çok önemli olduğunu anlarız. Örneğin, fidye öğretisini bilmeyen bir kimseyle fidye hakkında konuşurken İsa’nın yeryüzünde insan olarak yaşadığını göstermek hayatidir, aksi halde kurbanlığının eşdeğer niteliğini açıklamak olanaksızdır. Bundan ötürü bu, müzakerenin bir ana noktası sayılır. Fakat o kimseye “Üçlük” kavramının yanlış olduğunu zaten ispatlamışsan, İsa’nın yeryüzünde insan olarak bulunması, daha önce kabul edildiği için, ikincil bir nokta haline gelir ve İsa’nın fidyesinin eşdeğerde olduğunu göstermek nispeten kolay olur. Yani İsa’nın insan olarak yaşadığını ele almak bu durumda çok önemli sayılmaz.
13 Böylece kendine şu iki soruyu sor: Dinleyicilerin bu konuda bildikleri şeyler nelerdir? Amacımı başarmak üzere nasıl bir temel kurmalıyım? Birinci sorunun cevabını bilirsen, ikinci soruyu, malzeme toplarken bütün bilinen noktaları geçici olarak bir yana koymak ve geri kalan noktaların tümünü mümkün olduğu kadar az gruplar halinde bir araya getirmekle cevaplandırabilirsin. Bu gruplar, dinleyicilerine sunacağın ruhi gıdaları tanıtan işaretler olur. Bu ana noktaların veya işaretlerin hiçbir zaman örtülmemesi veya gizlenmemesi gerekir. Bunlar senin ortaya çıkarman gereken ana noktalardır.
14-17. Ana noktaların fazla olmamasına neden dikkat etmemiz gerektiğiyle ilgili sebepler ver.
14 Ana noktaların fazla olmamasına dikkat etmek. Herhangi bir konu ile ilgili, en önemli sayılabilecek az sayıda nokta bulunur. Bu noktaların adedi çoğunlukla bir elin parmaklarıyla sınırlandırılabilir. Bu noktaları sunacak vaktin az veya çok olması fark etmez. Bununla beraber ortaya çok fazla nokta çıkarmaya çalışma; böyle bir tuzağa düşme. Bir gıda marketi çok büyük olup çok fazla madde satışa sunuluyorsa, aradığını bulmak için başkalarına sorman gerekebilir. Dinleyicilerin de bir kerede, makul olarak yalnız belirli sayıda değişik fikri kavrayabilir. Konuşman uzun olduğu ölçüde basit olmalı ve ana noktaların o ölçüde göze çarpmalı ve kesin olarak ortaya çıkmalıdır. Bundan dolayı dinleyicilerine çok fazla nokta hatırlatmaya çalışma. Sence mutlaka hatırlanması gereken noktalar hangileriyse onları seç ve ondan sonra bütün vaktini sadece bunlar hakkında konuşarak kullan.
15 Çok fazla noktanın olup olmadığını belirleyen nedir? Basit olarak herhangi bir noktayı atmakla konuşman amacına ulaşacaksa, o nokta bir ana nokta değildir. Konuşmayı tamamlamak için o noktayı bir bağlayıcı veya hatırlatıcı söz olarak kullanmaya karar verebilirsin, fakat böyle bir nokta konuşmanda atlanması kesinlikle mümkün olmayan noktalar kadar göze çarpmamalıdır.
16 Ayrıca, her noktayı başarılı bir şekilde geliştirmek için vaktin yeterli olmalıdır. Kısa zamanda çok söz söylemen gerekiyorsa, dinleyicilerine bildikleri şeylerden mümkün olduğu kadar az bahset. Bilinmeyen şeylerden bilinenlerin tümünü ayır, at ve geri kalanları dinleyicilerin kolaylıkla unutmayacakları şekilde açıkla.
17 Son olarak, konuşman basit olduğu izlenimini bırakmalıdır. Bu, her zaman sunulan malzemenin miktarına bağlı değildir. Bazen senin noktaları bir araya getirme tarzının sonucu olabilir. Örneğin, bütün malların dükkânın ortasına toplandığı bir satış yerine girersen, etrafı kalabalık ve çok karışık bulursun, istediğini bulmakta güçlük çekersin. Fakat her şey uygun bir şekilde düzenlenmiş, birbirleriyle ilgili bütün mallar bir araya getirilip bir işaret ile gösterilmişse, hoş bir etki bırakır ve herhangi bir madde kolaylıkla bulunur. Aynı şekilde düşüncelerini sadece birkaç ana fikir altında bir araya getirmekle konuşmanı basitleştir.
18. Ana noktalar nasıl geliştirilmelidir?
18 Ana fikirleri ayrı ayrı geliştirmek. Ana fikirler birbirinden bağımsız olmalıdır. Her biri ayrı olarak geliştirilmelidir. Böyle yapmak konuşmanın giriş veya sonuç kısmında en önemli başlıkların özetlenmesini engellemez. Bununla beraber konuşmanın gelişme kısmında her ana fikir hakkında ayrı ayrı konuşmalısın. Bağlantı veya vurgu için gerekli ise, noktaların kesişmesine izin vermen veya daha önce ele aldığın bir noktaya değinmen uygundur. Bir konu anahattı yapmayı öğrenmen, ana noktaların ayrı olarak geliştirilip geliştirilmediğini belirlemene büyük ölçüde yardım eder.
19-21. İkincil noktalar nasıl kullanılmalıdır?
19 Ana fikirleri ikincil noktalarla desteklemek. Deliller, ayetler veya sunulan başka malzemeler ana fikri desteklemeli ve pekiştirmelidir.
20 Hazırlanırken bütün ikincil noktaları incele, yalnız ana fikre, ya aydınlatmak ya ispatlamak ya da pekiştirmek yoluyla doğrudan doğruya katkıda bulunan noktaları tut. Onunla direkt olarak ilişkisi olmayanları at. Bunlar konuyu karıştırmaktan başka bir işe yaramayacaktır.
21 Ana fikirle ilişkili her nokta söylediğin sözler vasıtasıyla ana fikre doğrudan doğruya bağlanmalıdır. Bu bağlama işini dinleyicilere bırakma. Ana fikirle ilişkisinin ne olduğunu anlat. Açıkça söylenmeyen şeyler genellikle anlaşılmaz. Bunu, ana fikri ifade eden kilit sözleri tekrarlamak veya ana noktanın fikrini ara sıra tekrar etmekle başarabilirsin. Konuşmanın ana noktalarını ikincil noktalarla desteklemek ve her ana noktayı temaya bağlamak sanatına hâkim olursan, konuşmaların sunuluş açısından kolaylaşır ve kolayca unutulmayacak hoş bir basitlik kazanır.