Yeruşalim—“Büyük Kıralın Şehri”

“Yeruşalim üzerine [ant etmeyin], çünkü o, büyük Kıralın şehridir.”—MATTA 5:35.

1, 2. Yeruşalim’le ilgili hangi gerçek bazılarının zihnini karıştırabilir?

YERUŞALİM’İN sadece adı bile farklı dinlere mensup insanlarda güçlü duygular uyandırır. Aslında, hiçbirimiz bugün Kudüs diye adlandırılan bu eski şehri bilmezlikten gelemeyiz, çünkü haberlerde sık sık ondan söz edilir. Bununla birlikte, ne yazık ki bu haberlerin birçoğu Yeruşalim’in her zaman barış dolu bir yer olmadığını ortaya koyar.

² Bu, bazı Mukaddes Kitap okuyucularının zihnini karıştıran bir düşünceye yol açabilir. Geçmişte Yeruşalim’in kısaltılmış ismi “barış” anlamına gelen Salem’di. (Tekvin 14:18; Mezmur 76:2; İbraniler 7:1, 2) Bu nedenle, ‘bu ismi taşıyan bir şehrin son zamanlarda neden barıştan bu kadar yoksun olduğunu’ merak edebilirsiniz.

 3. Yeruşalim’le ilgili güvenilir bilgiyi nereden bulabiliriz?

³ Bu soruyu yanıtlamak üzere, geçmişe dönüp Yeruşalim’in eski durumu hakkında bilgi edinmemiz gerekir. Fakat bazıları, ‘eski tarihi araştırmaya vaktim yok’ diye düşünebilir. Bununla birlikte, Yeruşalim’in ilk günleri hakkında alacağımız tam bilgi hepimiz için değer taşır. Mukaddes Kitap bunun nedenini şu sözlerle açıklar: “Evelden her ne yazıldı ise, bizim öğretilmemiz için yazıldı, ta ki, sabırla ve kitapların tesellisi ile ümidimiz olsun.” (Romalılar 15:4) Yeruşalim’le ilgili Mukaddes Kitapta bulunan hakikat bizi teselli edebilir—evet, aynı zamanda yalnız bu şehirde değil, dünya çapında gerçekleşecek barışla ilgili bir ümit de verebilir.

‘Yehova’nın Tahtının’ Bulunduğu Yer

4, 5. Davud, Yeruşalim’in Tanrı’nın amacının yerine gelişinde temel bir rol oynamasına nasıl yardım etti?

⁴ MÖ 11. yüzyılda Yeruşalim, güvenlik ve barış içindeki bir milletin başkenti olarak dünyaca ünlüydü. Yehova Tanrı bu eski İsrail milletinin üzerine kral olarak genç Davud’u meshetmişti. Yönetim merkezinin Yeruşalim’de olmasıyla Davud ve kraliyet soyu ‘Yehova’nın krallığı tahtı,’ “RABBİN tahtı” üzerinde oturmaya başladı.—I. Tarihler 28:5; 29:23.

⁵ Yahuda sıptından bir İsrailli ve Tanrı’dan korkar bir adam olan Davud Yeruşalim’i putperest Yebusilerin elinden almıştı. O zamanlar şehrin kurulu olduğu alan sadece Sion denen tepeyi kapsıyordu; giderek bu isim Yeruşalim ile özdeşleşti. Davud, Tanrı’nın İsrail’le yaptığı ahdi simgeleyen sandığı zamanla Yeruşalim’e taşıdı ve bir çadıra yerleştirdi. Yıllar önce Tanrı, peygamberi Musa’yla bu kutsal Sandığın üzerindeki buluttan konuşmuştu. (Çıkış 25:1, 21, 22; Levililer 16:2; I. Tarihler 15:1-3) Sandık, Tanrı’nın huzurunu temsil ediyordu, çünkü Yehova İsrail’in gerçek Kralıydı. Böylece Yehova Tanrı’nın, yönetimini Yeruşalim’den sürdürdüğü iki anlamda söylenebilirdi.

 6. Yehova, Davud ve Yeruşalim hakkında hangi vaatte bulundu?

⁶ Yehova Davud’a, Sion ya da Yeruşalim’le temsil edilen krallık hanedanının sonunun gelmeyeceğini vaat etti. Bunun anlamı, Davud’un soyundan gelen birinin, Tanrı’nın Meshettiği Kişi, Maşiah ya da Hıristos olarak sonsuza kadar hüküm sürme hakkını miras alacak olmasıydı.a (Mezmur 132:11-14; Luka 1:31-33) Mukaddes Kitap aynı zamanda ‘Yehova’nın tahtının’ bu kalıcı varisinin sadece Yeruşalim’de değil bütün milletler üzerinde hüküm süreceğini açıklar.—Mezmur 2:6-8; Daniel 7:13, 14.

 7. Kral Davud pak tapınmayı nasıl destekledi?

⁷ Tanrı tarafından meshedilmiş olan Kral Davud’u yerinden etme çabaları başarısızlığa uğradı. Tersine, düşman milletler İsrail’e baş eğdiler ve Vaat Edilen Diyarın sınırları Tanrı’nın belirlediği noktaya kadar genişledi. Davud bu durumdan pak tapınmanın yayılmasını desteklemek amacıyla yararlandı. Onun mezmurlarından birçoğu, Sion’daki gerçek Kral olarak Yehova’yı yüceltir.—II. Samuel 8:1-15; Mezmur 9:1, 11; 24:1, 3, 7-10; 65:1, 2; 68:1, 24, 29; 110:1, 2; 122:1-4.

8, 9. Kral Süleyman’ın yönetimi altında Yeruşalim’de pak tapınma nasıl gelişti?

⁸ Davud’un oğlu Süleyman’ın hükümdarlığı sırasında, Yehova’ya sunulan tapınma yeni doruklara ulaştı. Süleyman Yeruşalim’i kuzey yönünde Moriya dağını (bugünkü Kubbetü’s-Sahra bölgesi) kapsayacak kadar genişletti. Bu yüksek tepede Yehova’ya hamt etmek üzere muhteşem bir mabet inşa etme ayrıcalığına sahip oldu. Ahit sandığı, bu mabedin En Mukaddes Yerine konuldu.—I. Kırallar 6:1-38.

⁹ İsrail milleti Yehova’ya sunulan ve merkezi Yeruşalim olan tapınmayı tüm yürekle desteklediği sürece barış içinde yaşadı. Kutsal Yazılar bu durumu çok güzel şekilde tasvir eder: “Yahuda ve İsrail çoklukça deniz kenarında olan kum gibi çoktu, yiyip içmekte ve sevinçte idiler. . . . . ve [Süleyman’ın] çevresinde, her tarafta barışıklığı vardı. Ve . . . . Yahuda ve İsrail, herkes kendi asması ve incir ağacı altında, selâmetle oturdular.”—I. Kırallar 4:20, 24, 25.

10, 11. Arkeoloji Süleyman’ın hüküm sürdüğü dönemdeki Yeruşalim hakkında Mukaddes Kitabın söylediklerini nasıl destekler?

¹⁰ Arkeolojik bulgular Süleyman’ın refah getiren yönetimiyle ilgili bu kaydı destekler. Profesör Yohanan Aharoni The Archaeology of the Land of Israel adlı kitabında şunları belirtiyor: “Dört bir yandan kraliyet sarayına akan zenginlik ve gelişen ticaret . . . . maddi kültürün her yönünde hızlı ve göze çarpar bir değişime neden oldu. . . . . Maddi kültürdeki değişim . . . . yalnızca lüks eşyalarda değil, aynı zamanda seramik sanatında da kendini belli ediyordu. . . . . Çömleklerin kalitesinde ve fırınlanma işleminde muazzam bir gelişme kaydedilmişti.”

¹¹ Benzer şekilde Jerry M. Landay şöyle yazdı: “Süleyman’ın yönetimi altında geçen otuz yıl içinde İsrail’in maddi kültürü ondan önceki iki yüz yıl boyunca olduğundan daha çok gelişti. Süleyman dönemine ait toprak tabakasında, anıtsal yapıların, iri duvarlı büyük şehirlerin, varlıklı insanların iyi inşa edilmiş evleriyle dolu yerleşim bölgelerinin mantar gibi türeyişinin, çömlekçilerin teknik becerisinde ve üretim aşamalarındaki büyük atılımın kalıntılarını buluyoruz. Ayrıca, uzak yerlerde yapılmış ticari eşyaların numunesi olan eserlerin kalıntılarını, hareketli bir uluslararası alışveriş ve ticaretin belirtilerini buluyoruz.”—The House of David.

Barıştan Yıkıma

12, 13. Yeruşalim’de pak tapınmanın desteklenmesi neden devam etmedi?

¹² Yehova’nın makdisinin bulunduğu Yeruşalim şehrinin barışı ve refahı uygun bir dua konusuydu. Davud şöyle yazdı: “Yeruşalimin selâmetini dileyin; seni sevenler rahatta olsunlar. Duvarların içinde selâmet, sarayların içinde rahat olsun. Kardeşlerim ve arkadaşlarım için şimdi derim: Sende selâmet olsun.” (Mezmur 122:6-8) Barış dolu bu şehirdeki muhteşem mabedi inşa etme ayrıcalığı kendisine verilmiş olmasına rağmen, Süleyman zamanla birçok putperest kadınla evlendi. İlerlemiş yaşlarında, bu kadınlar onu devrin sahte tanrılarına sunulan tapınmayı desteklemesi için ayarttı. Bu irtidat bütün millet üzerinde yozlaştırıcı bir etki yaptı ve şehirle sakinlerinin sahip olduğu gerçek barışı ellerinden aldı.—I. Kırallar 11:1-8; 14:21-24.

¹³ Süleyman’ın oğlu Rehoboam’ın hükümdarlığının ilk yıllarında on sıpt isyan ederek kuzeydeki İsrail krallığını oluşturdu. Onların putlara tapınması yüzünden Tanrı, bu krallığın Asur tarafından yıkılmasına izin verdi. (I. Kırallar 12:16-30) Yeruşalim güneydeki iki sıptlık Yahuda krallığının merkezi olmayı sürdürdü. Fakat zamanla onlar da pak tapınmadan ayrıldı; bu yüzden Tanrı bu yola gelmez şehrin Babilliler tarafından MÖ 607’de yıkılmasına izin verdi. Yahudi sürgünler 70 yıl boyunca Babil’de esir olarak kötü koşullarda yaşadı. Daha sonra Tanrı’nın merhameti sayesinde Yeruşalim’e geri dönüp pak tapınmayı yeniden başlatmalarına izin verildi.—II. Tarihler 36:15-21.

14, 15. Yeruşalim Babil sürgünlüğünden sonra nasıl yeniden temel bir rol üstlendi, fakat hangi değişiklikle?

¹⁴ Harabe halindeki binaları 70 yıl ıssız kaldıktan sonra yabani otlar bürümüş olmalıydı. Yeruşalim’in surları yıkılmıştı, bir zamanlar kapıların ve destek kulelerinin durduğu yerlerde geniş boşluklar vardı. Yine de geri dönen Yahudiler cesaretlerini kaybetmedi. Eski mabedin olduğu yerde bir mezbah inşa ettiler ve Yehova’ya günlük kurbanları sunmaya başladılar.

¹⁵ Bu umut veren bir başlangıçtı, fakat yeniden inşa edilen Yeruşalim bir daha asla, Kral Davud’un soyundan birinin tahtta oturduğu bir krallık başkenti olmayacaktı. Bunun yerine Yahudiler, Babil’i fethedenlerin tayin ettiği bir yönetici tarafından yönetiliyordu ve Persli efendilerine vergi ödemek zorundaydılar. (Nehemya 9:34-37) Yeruşalim bu ‘çiğnenmiş’ durumuna rağmen bütün dünyada Yehova Tanrı’dan özel lütuf görmüş tek şehirdi. (Luka 21:24) Aynı zamanda pak tapınmanın merkezi olarak, Tanrı’nın Kral Davud’un soyundan bir kişi aracılığıyla dünya üzerinde egemenliğini icra etme hakkını da temsil ediyordu.

Sahte Dinlere Mensup Komşulardan Muhalefet

16. Babil’den dönen Yahudiler Yeruşalim’i yeniden inşa etmeyi neden bıraktı?

¹⁶ Sürgünden Yeruşalim’e dönen Yahudiler kısa sürede yeni bir mabedin temelini attı. Fakat sahte tapınma içindeki komşuları, Pers Kralı Artahşaşta’ya iftira dolu bir mektup göndererek Yahudilerin ayaklanacağını ileri sürdüler. Bunun üzerine, Artahşaşta Yeruşalim’de inşa işi yapılmasını yasakladı. Siz de o dönemde bu şehirde yaşayan biri olsaydınız, herhalde şehrin geleceğinin ne olacağını merak ederdiniz. Zamanla, Yahudiler mabedin inşasını bırakıp kendi maddi çıkarlarıyla ilgilenmeye başladı.—Ezra 4:11-24; Haggay 1:2-6.

17, 18. Yehova Yeruşalim’in yeniden inşa işini tamamlamak üzere kimleri kullandı?

¹⁷ Geri dönüşlerinden 17 yıl kadar sonra Tanrı kavminin düşünüşünü düzeltmek üzere Haggay ve Zekarya peygamberleri gönderdi. Tövbe etmeye yöneltilen Yahudiler mabedi yeniden inşa etmeye başladılar. Bu sırada Darius, Pers kralı oldu. Yeruşalim’deki mabedin yeniden inşa edilmesiyle ilgili Kral Koreş’in verdiği emri onayladı. Darius, Yahudilerin komşularına bir mektup gönderip onları uyararak ‘Yeruşalim’den uzak durmalarını’ ve inşa işinin tamamlanmasına maddi destek sağlamak üzere kral adına toplanan vergiden kullanmalarını söyledi.—Ezra 6:1-13.

¹⁸ Yahudiler geri dönüşlerinin 22. yılında mabedi tamamladılar. Bunun ne büyük sevinçle kutlanacak bir olay olduğunu anlayabiliriz. Yine de Yeruşalim ve surları hâlâ bir ölçüde harap durumdaydı. “Vali Nehemyanın ve kâhin yazıcı Ezranın günlerinde” şehre gereken dikkat gösterildi. (Nehemya 12:26, 27) Anlaşıldığına göre, MÖ beşinci yüzyılın sonuna gelindiğinde Yeruşalim eski dünyanın büyük şehirlerinden biri olarak tümüyle yeniden inşa edilmiş durumdaydı.

Mesih Ortaya Çıkıyor!

19. Mesih Yeruşalim’in eşsiz konumunu nasıl kabul etti?

¹⁹ Şimdi isterseniz birkaç yüzyıl sonraki evrensel önem taşıyan bir olaya, İsa Mesih’in doğumuna geçelim. Yehova Tanrı’nın meleği İsa’nın bakire annesine şöyle demişti: ‘Yehova Tanrı ona babası Davud’un tahtını verecek ve onun krallığına hiç son olmayacaktır.’ (Luka 1:32, 33) Yıllar sonra, İsa Dağdaki ünlü Vaazını verdi. Bu vaazı birçok konuda teşvik ve öğütler içerdi. Sözgelimi, dinleyicilerini Tanrı’ya olan antlarını yerine getirmeye fakat düşüncesizce yemin etmemek üzere dikkatli olmaya ısrarla teşvik etti. İsa şöyle dedi: “Eski zaman adamlarına: ‘Yalan yere and etmiyeceksin, ve andlarını Rabbe ödiyeceksin,’ denildiğini işittiniz. Fakat ben size derim: Hiç and etmeyin; ne gök üzerine, çünkü o Allahın tahtıdır; ne yer üzerine, çünkü onun ayaklarının basamağıdır; ne de Yeruşalim üzerine, çünkü o, büyük Kıralın şehridir.” (Matta 5:33-35) İsa’nın Yeruşalim’in yüzyıllardan beri sahip olduğu eşsiz konumu kabul etmesi dikkate değerdir. Evet, o “büyük Kıral” Yehova Tanrı’nın şehriydi.

20, 21. Yeruşalim’de yaşayan birçok kişinin tutumunda hangi göze çarpar değişiklik meydana geldi?

²⁰ İsa yerdeki yaşamının sonuna yaklaşırken Yeruşalim’in sakinlerine kendisini atanmış Kralları olarak tanıttı. Bu heyecan verici olay karşısında birçokları sevinçle şöyle haykırdı: “Rabbin isminde gelen mubarektir; babamız Davudun gelen melekûtu mubarektir.”—Markos 11:1-10; Yuhanna 12:12-15.

²¹ Bununla birlikte, bir haftadan az bir sürede bu kalabalıklar Yeruşalim’in dinsel liderlerinin etkisiyle İsa’nın aleyhine döndüler. İsa, Yeruşalim şehrinin ve tüm milletin Tanrı’nın önündeki ayrıcalıklı konumlarını kaybedecekleri konusunda onları uyardı. (Matta 21:23, 33-45; 22:1-7) Örneğin şöyle dedi: “Ey Yeruşalim! peygamberleri öldüren ve kendisine gönderilenleri taşlıyan Yeruşalim! Tavuk, yavrularını kanatları altına nasıl toplarsa, ben de senin çocuklarını kaç kere öyle toplamak istedim, ve siz istemediniz. İşte, eviniz size ıssız bırakılacak.” (Matta 23:37, 38) MS 33 yılının Fısıh zamanında İsa, hiç hak etmediği halde muhalifleri tarafından Yeruşalim’in dışında öldürüldü. Ancak, Yehova Meshettiği Kişiyi diriltti ve onu semavi Sion’da ölümsüz ruhi yaşamla izzetlendirdi; bu hepimizin yarar görebileceği bir uygulamaydı.—Resullerin İşleri 2:32-36.

22. İsa’nın ölümünden sonra, Yeruşalim’den birçok kez neyle ilişkili olarak söz edildi?

²² O zamandan itibaren, Sion ya da Yeruşalim’le ilgili gerçekleşmemiş peygamberliklerin çoğunun, gökteki düzenlemeler ya da İsa’nın meshedilmiş takipçileri için geçerli olduğu anlaşılabilir. (Mezmur 2:6-8; 110:1-4; İşaya 2:2-4; 65:17, 18; Zekarya 12:3; 14:12, 16, 17) İsa’nın ölümünden sonra “Yeruşalim’e” ya da “Sion’a” değinen yazıların çoğunun mecazi bir anlamı olduğu, yerdeki şehri veya bölgeyi kastetmediği açıktır. (Galatyalılar 4:26; İbraniler 12:22; I. Petrus 2:6; Vahiy 3:12; 14:1; 21:2, 10) Yeruşalim’in artık “büyük Kıralın şehri” olmadığıyla ilgili son kanıt MS 70’te, Daniel’in ve İsa Mesih’in peygamberlik ettiği gibi, Roma ordularının şehri viraneye dönüştürmesiyle ortaya çıktı. (Daniel 9:26; Luka 19:41-44) Ne Mukaddes Kitap yazarları ne de İsa Mesih’in kendisi, yeryüzündeki Yeruşalim’in bir zamanlar Yehova’dan gördüğü özel lütfa yeniden kavuşacağına ilişkin bir şey söyledi.—Galatyalılar 4:25; İbraniler 13:14.

Kalıcı Barışın İlk Habercisi

23. Neden hâlâ Yeruşalim’le ilgilenmeliyiz?

²³ Yeryüzündeki Yeruşalim’in eski tarihini gözden geçiren bir kişi bu şehrin Kral Süleyman’ın barışçı yönetimi sırasında “İki Kat Barışın Sahibi [veya Temeli]” anlamındaki ismiyle uyumlu bir dönem geçirdiğini inkâr edemez. Bu yine de sadece yakında cennete dönüştürülmüş bir yeryüzünde yaşayacak Tanrı’yı seven insanların sahip olacağı barış ve refahın ilk habercisiydi.—Luka 23:43.

24. Süleyman’ın yönetimi sırasında var olan koşullardan neler öğrenebiliriz?

²⁴ Kral Süleyman’ın yönetimi sırasında var olan koşullar 72. Mezmur’da dile getirilir. Bu güzel ilahi aynı zamanda İsa Mesih’in semavi yönetimi altında insanlığın sahip olacağı nimetlerle ilgili bir peygamberlik niteliği taşır. Mezmur yazarı, Mesih ile ilgili şöyle terennüm etmiştir: “Onun günlerinde salih çiçeklensin, ve ay yok oluncıya kadar, selâmet bolluğu bulunsun. . . . . İmdada çağırınca, fakiri, ve yardımcısı olmıyan hakiri kurtarır. Yoksula ve düşküne acır; ve fakirlerin canlarını kurtarır. Canlarını hileden ve zorbalıktan kurtarır, ve gözünde onların kanı değerli olur. Yerde, dağlar başında, buğday bolluğu olsun; semeresi Libnan gibi dalgalansın.”—Mezmur 72:7, 8, 12-14, 16.

25. Yeruşalim hakkında neden daha fazla bilgi almak istemeliyiz?

²⁵ Bu sözler Yeruşalim’de ya da dünyanın başka herhangi bir yerinde yaşayan, Tanrı’yı seven kişiler için ne büyük teselli ve ümit sağlar! Tanrı’nın Gökteki Mesihi Krallığı altında dünya çapında olacak barışı tadanlar arasında siz de bulunabilirsiniz. Yeruşalim’in geçmişiyle ilgili bilgi almak, Tanrı’nın insanlıkla ilgili amacını anlamak üzere bize yardım edebilir. Bunu izleyen makaleler Yahudilerin Babil sürgününden dönmelerinin üstünden yetmiş seksen yıl geçtikten sonra olanlar üzerinde odaklanacak. Bu bilgi, Büyük Kral Yehova Tanrı’ya makbul bir tapınma sunmayı arzu eden herkesi teselli eder.

[Dipnot]

Hatırlıyor musunuz?

◻ Yeruşalim nasıl ‘Yehova’nın tahtının’ bulunduğu yer oldu?

◻ Süleyman pak tapınmanın ilerlemesi açısından hangi önemli role sahipti?

◻ Yeruşalim’in artık Yehova’ya sunulan tapınmanın merkezi olmadığını nasıl biliyoruz?

◻ Yeruşalim hakkında daha fazla bilgi edinmekle neden ilgileniyoruz?

[Sayfa 10’daki resim]

Davud’un Şehri güneydeki bir tepenin üzerindeydi, fakat Süleyman şehri kuzey yönünde de genişletip mabedi inşa etti

[Tanıtım notu]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Sayfa 8’deki resim tanıtım notu]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.