Kutsal Kitaptaki Sırası 49​—Efesoslular

Yazarı: Pavlus

Yazıldığı Yer: Roma

Tamamlanma Tarihi: MS y. 60–61

 1. Pavlus Efesoslulara mektubunu ne zaman ve hangi koşullarda yazdı?

HAPİSTE olduğunuzu düşünün. Görevli vaiz olarak iyi haberi gayretle duyurduğunuz için zulüm gördünüz ve tutuklandınız. Artık yolculuk yapamayacak ve cemaatleri ziyaret edip güçlendirme fırsatı bulamayacaksınız. Böyle bir durumda ne yaparsınız? Faaliyetiniz sonucunda iman eden kişilere mektup yazmaz mısınız? Kuşkusuz sizi merak ediyorlar ve teşvike ihtiyaçları var! Bunları düşünerek yazmaya başlıyorsunuz. İşte elçi Pavlus da Roma’daki ilk tutukluluğu sırasında (MS 59-61) tam bunu yapmıştı. O, davasını Sezar’a arz ettiğinden duruşmanın yapılmasını bekliyordu. Ancak bu sırada muhafız gözetiminde yaşamasına rağmen bazı özgürlüklere sahipti. Pavlus Efesoslulara mektubunu muhtemelen MS 60 ya da 61 yılında Roma’da yazmış ve Onisimos’la birlikte oraya gidecek olan Tihikos eliyle göndermişti (Efes. 6:21; Kol. 4:7-9).

2, 3. Efesoslular kitabının Pavlus tarafından yazıldığını ve kanonik olduğunu gösteren hangi kesin kanıtlar var?

² İlk cümleden mektubu Pavlus’un yazdığını öğreniriz (Efes. 1:1). Kendisi daha sonra da dört kez “Efendimizin uğrunda tutuklu” olduğunu doğrudan ya da dolaylı olarak belirtir (3:1, 13; 4:1; 6:20). Mektubun Pavlus’a ait olmadığı yönündeki iddialar asılsız çıkmıştır. Örneğin, MS 200 yıllarına ait olduğu düşünülen 2 numaralı Chester Beatty Papirüsü (P⁴⁶) Pavlus’un mektuplarının yer aldığı bir kodeksten 86 yaprak içermektedir. Bunlar arasında Efesoslular mektubunun da olması, mektuba o dönemde Pavlus’un mektupları arasında yer verildiğini gösterir.

³ İlk dönem kilise ilahiyatçıları bu mektubun Efesoslulara hitaben ve Pavlus tarafından yazıldığını doğrular. Örneğin, MS ikinci yüzyılda yaşamış Irenaeus Efesoslular 5:30 ayetini şöyle alıntıladı: “Aziz Pavlus’un Efesoslulara yazdığı mektupta dediği gibi, biz onun bedeninin uzuvlarıyız.” Aynı dönemde yaşamış İskenderiyeli Clemens de Efesoslular 5:21’i şöyle alıntıladı: “Bu nedenle [elçi] Efesoslulara mektubunda, ‘her biriniz içindeki Tanrı korkusuyla diğerine istekle boyun eğsin’, diye yazdı. Origenes de, MS üçüncü yüzyılın ilk yarısına ait bir eserinde Efesoslular 1:4’ü alıntılayarak şöyle dedi: “Efesoslulara yazdığı mektupta elçi de, ‘bizi dünyanın kuruluşundan önce seçen’, diyerek aynı ifade tarzını kullanır.”a Hıristiyanlığın ilk dönemi konusunda başka bir otorite olan tarihçi Eusebios (MS y. 260-y. 340) Efesoslular’ı kanonik, yani Kutsal Metinler dizisinin bir kısmı olarak kabul eder. Diğer ilk dönem kilise tarihçilerinin çoğu da Efesoslular kitabına Kutsal Yazıların bir kısmı olarak değinir.b

 4. (a) Neden bazıları Efesoslular mektubunun aslında başkalarına hitaben yazıldığı sonuca vardı? (b) Mektubun Efesos cemaatine yazıldığını destekleyen hangi kanıtlar var?

⁴ İlk ayetteki “Efesos’ta” ifadesi Chester Beatty Papirüsü’nde, 1209 numaralı Vatikan Yazmasında ve Sina Yazmasında bulunmaz; dolayısıyla bu yazmalarda mektubun kime gönderildiği belli değildir. Ayrıca Pavlus Efesos’ta üç yıl boyunca çok emek verdiği halde, mektubunda o cemaatteki bireylere özel olarak selam söylememiştir. Bu nedenle bazıları mektubun başka bir cemaate ya da en azından Efesos da dahil Anadolu’daki tüm cemaatlerde elden ele dolaştırılmak üzere yazılmış olabileceği kanısına vardı. Ancak ilk ayetteki “Efesos’ta” sözcüğü yukarıda sayılanlar dışında pek çok elyazmasında bulunmaktadır ve daha önce belirtildiği gibi ilk dönem kilise tarihçileri mektubun Efesoslulara yazıldığını kabul etmiştir.

 5. Pavlus’un zamanındaki Efesos’la ilgili hangi bilgiler dikkat çekiyor?

⁵ O dönemdeki ortam hakkında biraz bilgi edinmek mektubun yazılış amacını kavramamıza yardımcı olur. Efesos milattan sonra birinci yüzyılda sihir, büyücülük, astroloji ve bereket tanrıçası Artemis’e sunulan tapınmayla ünlüydü.c Şehirde bu tanrıçanın büyük heykelini barındıran görkemli bir tapınak yapılmıştı; bu tapınak eski dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilir. 19. yüzyılda antik Efes’te yapılan kazılardan anlaşıldığına göre, tapınak yaklaşık 70 metre genişliğinde ve 130 metre uzunluğunda bir kaidenin üzerine inşa edilmişti. Tapınağın kendisi yaklaşık 50 metre genişlikte ve 105 metre uzunluktaydı. Yapıda her biri yaklaşık 17 metre boyunda 100 mermer sütun bulunuyordu. Tavan büyük beyaz mermer bloklardan yapılmıştı ve söylendiğine göre, blokların araları harç yerine altınla doldurulmuştu. Tapınak dünyanın dört bir yanından insanları kendine çekiyordu, özellikle bayram zamanlarında şehir yüz binlerce ziyaretçinin akınına uğruyordu. Efesoslu gümüşçüler için hatıra eşyası olarak Artemis tapınağının gümüş biblolarını yapıp gelen hacılara satmak çok kârlı bir iş koluydu.

 6. Pavlus Efesos’ta faaliyetini nasıl yürütüyordu?

⁶ Pavlus ikinci vaizlik turu sırasında Efesos’a uğradı ve orada kısa bir süre kaldı; sonra duyuru işini sürdürmeleri için Akuila ve Priskilla’yı orada bıraktı (Elçi. 18:18-21). Üçüncü vaizlik turunda Efesos’a tekrar gitti ve yaklaşık üç yıl şehirde kaldı; bu dönem boyunca duyuru işinde çalışıp birçoklarına “Yol” hakkında öğretim verdi (Elçi. 19:8-10; 20:31). Kutsal Kitap dönemindeki hayatı anlatan bir başvuru kitabı, onun ne kadar yoğun çalıştığı hakkında bir fikir veriyor: “Pavlus genelde gün aydınlanır aydınlanmaz mesleğini yapmaya başlar, Tirannus’un öğretimini bitirdiği saat olan sabah 11’e kadar çalışırdı (Elçi. 20:34, 35). Saat 11’den öğleden sonra 4’e kadar duyuru işini derslikte sürdürür ve yardımcılarıyla birlikte konferanslar düzenlerdi, . . . . sonra da saat 4’ten gece geç saatlere kadar ev ev dolaşarak İncil’i tanıtırdı (Elçi. 20:20, 21, 31). İnsan Pavlus’un yemeğe ve uykuya ne zaman vakit bulduğunu merak ediyor” (Daily Life in Bible Times, A. E. Bailey, 1943, sayfa 308).

 7. Pavlus’un gayretli faaliyetinin sonucunda ne oldu?

⁷ Pavlus bu gayretli duyuru faaliyeti sırasında tapınmada tasvirler kullanmanın yanlış olduğunu gösterdi. Bunun üzerine, dinsel tasvirler yapıp satan Dimitrios gibi gümüşçüler çok öfkelendi ve çıkan kargaşa yüzünden Pavlus şehirden ayrılmak zorunda kaldı (Elçi. 19:23–20:1).

 8. Pavlus’un Efesoslular mektubunda yazdıkları neden çok yerindeydi?

⁸ Pavlus şimdi Roma’da tutukluydu ve Efesos cemaatini düşünmekteydi. İhtişamlı Artemis tapınağının etkisinin ağır bastığı bir şehirde, puta tapan insanların ortasında bulunan bu cemaat birçok sorunla mücadele etmekteydi. Bu nedenle Pavlus çok yerinde bir örnek vererek, onlardan Yehova’nın ruhuyla oturacağı “kutsal bir mabet” olarak söz etti (Efes. 2:21). Efesoslulara açıklanan “kutsal sır” onları çok gayretlendirdi ve teselli etti. Bu sır Tanrı’nın ev halkıyla ilgili bir idari düzenleme hakkındaydı; Tanrı bu düzenlemeyle İsa Mesih aracılığıyla birliği ve barışı yeniden sağlamayı amaçlamıştı (1:9, 10). Pavlus Yahudilerin ve diğer milletlerin Mesih’te bir araya getirileceğini vurguladı. Böylece cemaatte birliği teşvik etti. Bu gerçekleri göz önünde tuttuğumuzda Tanrı ilhamı olduğu çok açık olan bu kitabın yazılış amacını ve değerini anlayabiliriz.

EFESOSLULAR KİTABININ İÇERİĞİ

 9. (a) Tanrı büyük sevgisinden ötürü İsa’nın takipçilerine neyi bildirdi? (b) Pavlus onlar için ne diledi?

⁹ Tanrı’nın amacı Mesih aracılığıyla birliği sağlamaktır (1:1–2:22). Elçi Pavlus mektubuna iyi dileklerle başlar ve yüce lütfundan dolayı Tanrı’ya şükredilmesi gerektiğini belirtir. Bu lütuf Hıristiyanların İsa Mesih’le birlik içinde olmaları için seçilmeleriyle ilgilidir; onlar Mesih aracılığıyla, onun kanı sayesinde fidye ile kurtuluşa erişmişlerdir. Üstelik Tanrı, büyük sevgisinden ötürü Kendi amacındaki kutsal sırrı onlara bildirmiştir. O, “bir idari düzenleme yapmayı, böylece her şeyi Mesih’te yeniden bir araya getirmeyi” ve onları da mirasçılar olarak tayin etmeyi amaçlamıştır (1:10). Bunun bir teminatı olarak kutsal ruhla mühürlenmişlerdir. Pavlus, Tanrı’dan aldıkları davetin içerdiği ümitten emin olmaları için dua etmektedir; ayrıca O’nun iman edenlere verdiği gücün farkında olmalarını dilemektedir. Tanrı bu gücü Mesih için de kullanıp onu ölüyken diriltmiş, her yönetimin ve otoritenin çok üstünde olan bir konuma getirmiş, cemaatin yararı için her şeyin başı yapmıştır.

10. Efesoslular nasıl “kutsal kişilerle vatandaş” olmuşlardı?

¹⁰ Tanrı, merhametinin ve sevgisinin büyüklüğünden ötürü, suç ve günahlarıyla ölmüş durumda olmalarına rağmen Hıristiyanları hayata döndürmüş ve Mesih İsa’yla birlikte “göğe ait konumlara” yerleştirmiştir (2:6). Bu ayrıcalığa kendi çabalarıyla değil, Tanrı’nın lütfu sayesinde, imanlarından ötürü sahip olmuşlardır. Mesih, emirlerden oluşan Kanunu ortadan kaldırarak Yahudileri diğer milletlerden ayıran duvarı yıkmış, böylece barış getirmiştir. Artık her iki grup da Babaya Mesih aracılığıyla yaklaşma olanağına sahiptir. Dolayısıyla Efesoslular artık yabancı değil, ‘kutsal kişilerle vatandaştırlar’ (2:19). Yehova’nın ruhuyla oturacağı kutsal bir mabet olmak üzere yükselen bir yapı oluşturmaktadırlar.

11. (a) “Kutsal sır” nedir? (b) Pavlus Efesoslular için nasıl dua etti?

¹¹ “Mesih’in kutsal sırrı” (3:1-21). Tanrı ‘Mesih’in kutsal sırrını’ ancak şimdi kutsal elçilerine ve peygamberlerine açıklamıştır. Pavlus şöyle der: “Buna göre, diğer milletlerden insanlar iyi haber yoluyla Mesih İsa’yla birlik içinde, ortak mirasçılar, aynı bedenin üyeleri ve vaatten bizimle beraber pay alanlar olacaklardır” (3:4, 6). Pavlus, Tanrı’nın lütfundan ötürü bu sırrın hizmetçisi olmuş, Mesih’in akıl almaz zenginliğini duyurmaya ve kutsal sırla ilgili işlerin nasıl düzenlenip yürütüldüğünü insanlara anlatmaya başlamıştır. Tanrı’nın çok yönlü hikmeti cemaat yoluyla tanıtılmaktadır. Bu nedenle Pavlus, Tanrı’nın ruhu aracılığıyla verdiği güçle güçlensinler diye Efesoslular için dua etmektedir. Onlar bu sayede Mesih’in bilgiden çok daha üstün olan sevgisinin ne olduğunu tam olarak anlayacak duruma gelebilir ve Tanrı’nın “isteklerimizin ya da hayallerimizin kat kat fazlasını” gerçekleştirebileceğini fark edebilirler (3:20).

12. (a) İsa’nın takipçileri nasıl bir yaşam sürmeli, neden? (b) Mesih cemaate hangi armağanları verdi, hangi amaçla? (c) “Yeni kişiliği” giymek neleri kapsar?

¹² “Yeni kişiliği” giymek (4:1–5:20). İsa’nın bir takipçisi aldığı davete yaraşır bir yaşam sürmelidir. Alçakgönüllülük, tahammül ve sevgi göstermeli, barışın birleştirici bağı içinde kalmalıdır. Çünkü ruh bir, ümit bir, iman birdir ve “Hepsinin üzerinde olan, hepsi aracılığıyla iş yapan ve hepsinin içinde olan, hepsinin Babası, Tanrı birdir” (4:6). Dolayısıyla, “bir” olan Efendimiz Mesih, kendi “bedeninin gelişmesi ve kutsal olanların vaizlik hizmeti için uygun duruma getirilmesi amacıyla” kimini peygamber, kimini incil vaizi, kimini de çoban ve öğretmen olarak vermiştir. Bu nedenle Pavlus onlara ‘bütün kısımları kaynaşmış, işbirliği içinde hareket eden bir beden’ olduklarını hatırlatarak “Doğru sözlü olalım ve sevgiyle, baş olan Mesih’in önderliğinde her yönden olgunluğa doğru gelişelim” diye öğüt verir (4:5, 13, 15, 16). Cemaatin her bireyi eski kişiliği ahlaksız davranışları, bilgisizce yapılan yararsız işleriyle birlikte çıkarıp atmalı, zihinsel eğilimini yenilemeli ve “gerçek doğruluk ve vefaya uyan, Tanrı’nın isteğine göre yaratılmış yeni kişiliği” giymelidir (4:24). Birbirlerine ait olduklarından hepsi kardeşlerine doğruyu söylemeli, öfkeyi, hırsızlığı, kötü sözleri, her kötülükle birlikte kindarlığı bırakmalı ve Tanrı’nın kutsal ruhunu kederlendirmemelidir. Tam tersi, ‘birbirlerine karşı iyi ve şefkatli davranmalıdırlar; Tanrı onları Mesih aracılığıyla gönülden bağışladığı gibi, onlar da birbirlerini gönülden bağışlamalıdırlar’ (4:32).

13. Tanrı’ya benzemek isteyen biri ne yapmalı?

¹³ İsa’nın tüm takipçileri Tanrı’ya benzemeye çalışmalıdır. Aralarında cinsel ahlaksızlığın, pisliğin ve açgözlülüğün sözü bile edilmemelidir, çünkü bunları alışkanlık edinen hiç kimsenin Tanrı’nın Krallığında mirası yoktur. Pavlus Efesoslulara şu tembihlerde bulunur: “Işığın çocukları olarak yolunuza devam edin” (5:8). “Yürüdüğünüz yola çok dikkat edin; zamanı en iyi şekilde değerlendirin, çünkü kötü günlerdeyiz.” Gerçekten de, İsa’nın takipçileri ‘Yehova’nın isteğinin her zaman bilincinde olmalı’, Tanrı’ya şükürler ve övgüler sunmalıdırlar (5:15-17).

14. Karı kocaların birbirlerine karşı sorumlulukları nelerdir?

¹⁴ Otoriteye boyun eğmenin gereği; ruhi savaş (5:21–6:24). Cemaat Mesih’e boyun eğdiği gibi, kadınlar kocalarına istekle boyun eğmelidir. ‘Mesih cemaati sevdiği gibi’ kocalar da karılarını her zaman sevmelidir. Ve ‘kadınlar kocalarına derin saygı duymalıdır’ (5:25, 33).

15. (a) Pavlus çocuklara, anne babalara, kölelere ve efendilere hangi öğütleri verdi? (b) Ruhi silah donanımımız hakkında neler söyledi?

¹⁵ Çocuklar anne babalarıyla birlik içinde olmalı, onlara itaat etmeli ve Tanrı’nın terbiyesini kabul etmeliler. Köleler ve efendiler davranışlarıyla Tanrı’yı memnun etmeli; çünkü hepsinin Efendisi ‘göktedir ve hiçbir şekilde ayrım yapmaz’ (6:9). Pavlus mektubunda son olarak İsa’nın takipçilerine “Rable ve O’nun gücünün büyüklüğüyle kuvvet bulun” der ve İblis’in karşısında sarsılmadan durabilmek için Tanrı’nın verdiği tüm silah donanımını kuşanmalarını tembihler (6:10). Ruhi donanımdan söz ederken şöyle der: “Hepsinin üzerine de . . . . büyük iman kalkanını elinize alın. Ayrıca . . . . ruhun kılıcını, yani Tanrı’nın sözünü alın” (6:16, 17). İsa’nın takipçileri aynı zamanda dua etmeyi sürdürmeli ve uyanık kalmalıdır. Pavlus Efesoslulardan “iyi haberin kutsal sırrını bildirmek üzere” cesaretle konuşabilsin diye kendisi için de dua etmelerini ister (6:19).

KİTABIN YARARLARI

16. (a) Efesoslular’da hangi sorulara cevap buluruz? (b) Tanrı’yı memnun eden kişilik hakkında neler öğreniriz?

¹⁶ Efesoslulara yazılan mektup İsa’nın bir takipçisinin yaşamının hemen her yönüne değinir. Pavlus’un sözleri suç oranının hızla arttığı, sorunlarla dolu günümüz dünyasında Tanrı’yı memnun ederek yaşamak isteyenler için gerçekten güvenilir ve yararlı öğütlerdir. Örneğin çocuklar anne babalarına, anne babalar çocuklarına nasıl davranmalı? Kocanın karısına, kadının kocasına karşı sorumlulukları nelerdir? Cemaatteki bireyler bu kötü dünyada temiz kalabilmek, aralarındaki birliği ve sevgiyi koruyabilmek için ne yapmalılar? Pavlus’un öğütleri tüm bu sorulara cevap vermesinin yanı sıra “yeni kişiliği” giymenin ne anlama geldiğini de gösterir. Efesoslular mektubunu inceleyerek, Tanrı’yı memnun eden ve “gerçek doğruluk ve vefaya uyan, Tanrı’nın isteğine göre yaratılmış” bu kişiliği edinmenin önemini tam olarak kavrayabiliriz (4:24-32; 5:3-5, 15-20, 22-33; 6:1-4).

17. Efesoslular mektubu cemaatteki düzenlemelere uymak konusunda ne gösterir?

¹⁷ Mektup ayrıca cemaatteki tayin ve görevlerin amacını açıklar. Amaç, Mesih’in bedeninin “gelişmesi ve kutsal olanların vaizlik hizmeti için uygun duruma getirilmesi”, böylece olgunluğa erişmesidir. İsa’nın takipçileri, cemaatteki bu düzenlemelere tam anlamıyla uyduklarında ‘sevgiyle, baş olan Mesih’in önderliğinde her yönden olgunluğa doğru gelişebilirler’ (4:13, 15).

18. Efesoslular mektubunda “kutsal sır” ve ruhi mabet hakkında neler açıklanır?

¹⁸ Efesoslular mektubu ilk Hıristiyan cemaatinin “Mesih’in kutsal sırrı” hakkındaki anlayışını netleştirmesine çok yardım etti (3:4). Mektupta, iman eden Yahudilerle birlikte ‘diğer milletlerden insanların’ da “iyi haber yoluyla Mesih İsa’yla birlik içinde, ortak mirasçılar, aynı bedenin üyeleri ve vaatten . . . . pay alanlar” olmak üzere çağrıldıkları açıkça gösterildi (3:6). Yahudileri diğer milletlerden ayıran duvar, yani ‘emirlerden oluşan Kanun’ ortadan kaldırılmış, böylece hepsi Mesih’in kanı sayesinde kutsal kişilerle vatandaş olmuş, Tanrı’nın ev halkına dahil edilmiştir (2:15). Bu kişiler, Mesih İsa’yla birlik içinde büyüyerek Tanrı’nın ruhuyla oturacağı bir mekân haline gelmişler, böylece pagan tapınmada kullanılan Artemis tapınağının tam tersi, “Yehova için kutsal bir mabet” oluşturmuşlardır (2:21).

19. Efesoslular mektubunda günümüz için de geçerli hangi ümit ve teşvik bulunur?

¹⁹ Pavlus, “kutsal sır” ile ilgili ‘bir idari düzenlemeden’ de söz etti. Bu düzenleme “gökteki ve yerdeki şeyleri [gökteki Krallıkta yer almak üzere seçilenler ve Krallığın yönetiminde yeryüzünde yaşayacak olanlar], her şeyi Mesih’te yeniden bir araya getirme” amacıyla yapılmıştır (1:9-11). Dolayısıyla mektupta Tanrı’nın barış ve birliği yeniden sağlama amacı ön plana çıkar. Pavlus bununla bağlantılı olarak Efesosluların yürek gözlerinin aydınlanması, böylece Tanrı’dan aldıkları davetin içerdiği ümidi kavrayıp, “kutsal kişilerin mirası olarak sakladığı görkemli zenginliği” görebilmeleri için dua eder (1:18). Bu sözler onları ümitlerine sıkı sıkıya sarılmaya teşvik etmiş olmalı. Tanrı ilhamı bu mektup, günümüzdeki cemaatleri de güçlendirerek ‘Tanrı’nın tüm verdiklerine dolu dolu sahip olabilmemize’ katkıda bulunur (3:19).

[Dipnotlar]