TA RIVALA

Hi ku ya hi nhlangano wa World Wildlife Fund, exikarhi ka 1997 na 2011 ku kumeke mixaka yo tala leyintshwa ya swimilani ni swiharhi ku katsa ni nyoka leyi vuriwaka ruby-eyed pit viper (Trimeresurus rubeus) leyi kumekeke eMekong ku nga ndhawu leyi katsaka tiko ra Cambodia, Laos, Myanmar, Thailand, Vietnam ni xifundzha xa Yunnan eChayina. Hi lembe ra 2011 ntsena, ku kumeke mixaka ya swimilana swa 82, swikokovi swa 21, tinhlampfi ta 13, swiharhi leswi hanyaka ematini ni le handle ka mati swa ntlhanu ni swiharhi leswi mamisaka swa ntlhanu.

Phepha-hungu leri vuriwaka The Moscow Times ri vika leswaku, ku tlhakisiwa ka vanhu i xiphiqo lexikulu “eMatikweni ya le Yuropa.” Vanhu va xavisiwa leswaku va ya xanisiwa hi ku endla timhaka ta masangu, va sindzisiwa ku tirha hambi ku ri ku “tsemiwa swirho swa vona swi ya xavisiwa.” Vatlhakisi lava va hlasela swisiwana, vanhu lava nga tirhiki ni vavasati.

Vaendli va ndzavisiso va xiye leswaku nkarhi wo tala lowu vana ni vantshwa va wu hetaka eka TV, wu endla leswaku va “kula va nga koti ku tihlanganisa ni van’wana.” Vaendli lava va ndzavisiso va ringanyeta leswaku vana va fanele va heta awara yin’we kumbe timbirhi hi siku va hlalela TV.

Swimitana swo tala swa le Alaska swi akiwe ekusuhi ni ribuwa kumbe milambu naswona 86 wa tiphesente ta swimitana sweswo swa khukhuriwa hi ndhambi. Swiviko swi kombisa leswaku loko ku hisa ngopfu swi endla leswaku tiayisi leti kumekaka eribuweni ti nga vi kona naswona ndhawu yoleyo yi va ekhombyeni ro hlaseriwa hi swidzedze swa xixikana.

Ku nga khathariseki matshalatshala lama endliwaka ya thekinoloji yo sivela nthyakiso wa moya ni ku tirhisiwa ka matimba ya dyambu, Maria van der Hoeven mukongomisi-nkulu wa International Energy Agency, u vula leswaku “nthyakiso lowu vangiwaka hi ku endliwa ka gezi namuntlha wa ha fana ni wa le ka malembe ya 20 lama hundzeke.”