Ku Kanerisana hi Ndzovolo Lowu Amukelekaka

NAMUNTLHA, ku fana ni le minkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, mindhavuko yin’wana yi lava leswaku ndzovolo wu hakeriwa emahlweni ka ku va wanuna a teka nsati. “Nḍi ta ku tirela hi malembe ya ntlhanu na mambiri, u ta nḍi nyika Rahel, ṅwana wa wena lo’wa nḍisana,” ku vula Yakobo a byela loyi a a ta va mukon’wana wa yena, Labani. (Genesa 29:18) Hikwalaho ka leswi Yakobo a a rhandza Rahele, u hakele ntsengo lowukulu—leyi ringanaka ni muholo wa malembe ya nkombo! Labani u yi amukerile nyiko yoleyo kambe u kanganyise Yakobo leswaku a rhanga a teka n’wana wa yena wa nhwanyana lonkulu, Leya. Labani u hambete a kanganyisa Yakobo. (Genesa 31:41) Ku va Labani a kandziyise ku vuyeriwa hi swilo leswi vonakaka swi n’wi vangele leswaku vana va yena va vanhwanyana va nga ha n’wi xiximi. Va vutisile va ku: “Šana a hi langutiwanga hi yena kukotisa loko ngi hi ri v̌amatiko, leŝi a nga hi šavisa, kutani a dya, kunene a dya nṭengo wa hina?”—Genesa 31:15.

Lexi vavisaka, emisaveni ya namuntlha leyi rhandzaka swilo leswi vonakaka, vatswari vo tala va fana na Labani. Van’wana va n’wi tlula swinene. Hi ku ya hi phepha-hungu rin’wana ra le Afrika, vukati byin’wana byi kaneriwa “ntsena hi xikongomelo xo fumisa vatatana lava nga ni makwanga.” Xivangelo xin’wana i ntshikilelo wa swa timali lowu ringaka vatswari van’wana leswaku va languta vana va vona va vanhwanyana tanihi ndlela yo va ntshunxa eka xiphiqo xa timali.a

Vatswari van’wana va khomelela vana va vona leswaku va nga tekiwi hikuva va yimele munhu la nga va nyikaka mali ya le henhla. Leswi swi nga vanga swiphiqo leswikulu. Muviki wa phepha-hungu wa le vuxeni bya Afrika u tsarile: “Vantshwa va hlawula ku tlhaka leswaku va balekela ndzovolo wa le henhla lowu laviwaka hi vingi lava sihalalaka.” Ku tikhoma loko biha ka rimbewu i xin’wana xa swiphiqo leswi vangiwaka hi ku lava ndzovolo wa le henhla. Ku tlula kwalaho, vantshwa van’wana va swi kota ku xava wansati kambe va sala exikweletini lexikulu. Mukondleteri un’wana wa le Afrika Dzonga u te: “Vatswari va fanele va anakanyela. A va fanelanga va lava mali yo tala. Mpatswa lowu wa ha ku tekanaka wu fanele wu sala ni swo tihanyisa ha swona . . . Kutani ha yini mi chonisa jaha leri?”

Xana vatswari lava nga Vakreste va nga xi veka njhani xikombiso xa ku anakanyela loko va kanerisana hi swa ndzovolo? Leyi i mhaka ya nkoka, hikuva Bibele ya lerisa: “Ku anakanyela ka n’wina a ku tiviwe hi vanhu hinkwavo.”—Vafilipiya 4:5.

Misinya Ya Milawu Ya Bibele Leyi Twalaka

Hambi vatswari lava nga Vakreste vo endla xiboho xo kanela hi ndzovolo kumbe va nga xi endli, i xiboho xa munhu hi xiyexe. Loko va hlawula ku xi endla, ku kanerisana ko tano ku fanele ku endliwa hi ku pfumelelana ni misinya ya milawu ya Bibele. Rito ra Xikwembu ri ri: “Mukhuva wa n’wina wa vutomi a wu pfumale rirhandzu ra mali.” (Vaheveru 13:5) Loko nsinya lowu wa nawu wu nga kombisiwi eku kanerisaneni hi ta ndzovolo, mutswari la nga Mukreste a nga ha va a tikombisa leswaku a hi xikombiso lexinene. Vavanuna lava nga ni vutihlamuleri evandlheni ra Vukreste va fanele va “anakanyela,” va nga vi ‘varhandzi va mali’ kumbe ku va ni “makwanga ya mpindzulo wa vukanganyisi.” (1 Timotiya 3:3, 8) Mukreste loyi a lavaka ndzovolo lowukulu hi makwanga naswona a nga hundzuki a nga ha susiwa ni le vandlheni.—1 Vakorinto 5:11, 13; 6:9, 10.

Hikwalaho ka swiphiqo leswi vangiweke hi makwanga, tihulumendhe tin’wana ti amukele milawu leyi vekaka swipimelo eka ndzovolo. Hi xikombiso, nawu wa le tikweni ra le Afrika Vupela-dyambu, eTogo wu vula leswaku ndzovolo “wu nga hakeriwa hi nhundzu kumbe hi mali kumbe haswimbirhi.” Nawu wa engetela wu ku: “Ntsengo wa kona a wu fanelanga wu tlula 10000 F CFA (R100).” Hi ku phindha-phindha, Bibele yi lerisa Vakreste leswaku va va vaaka-tiko lava namarhelaka nawu. (Tito 3:1) Hambiloko hulumendhe yi nga wu sindzisi nawu wolowo, Mukreste wa ntiyiso u ta lava ku wu yingisa. Xisweswo u ta va a hlayisa ripfalo lerinene emahlweni ka Xikwembu naswona a nga vi xikhunguvanyiso eka van’wana.—Varhoma 13:1, 5; 1 Vakorinto 10:32, 33.

I Mani A Nga Ni Vutihlamuleri Eka Nkanerisano?

Eka mindhavuko yin’wana, ndlela leyi ku kaneriwaka ha yona malunghana ni ndzovolo yi nga ha lwisana ni nsinya wun’wana wa nawu wa nkoka. Hi ku ya hi Bibele, tatana u ni vutihlamuleri eka timhaka ta ndyangu wa yena. (1 Vakorinto 11:3; Vakolosa 3:18, 20) Hikwalaho, lava nga ni swikhundlha swa vutihlamuleri evandlheni va fanele va va vavanuna lava ‘ungamelaka vana ni mindyangu ya vona hi mukhuva lowunene.’—1 Timotiya 3:12.

Hambiswiritano, swi nga ha va swi tolovelekile eka vaaki leswaku ku kanerisana ka nkoka ka vukati ku tshikeriwa maxaka ya nhloko ya ndyangu. Naswona maxaka lawa ma lava ku averiwa ndzovolo. Leswi swi veka ndzingo emindyangwini ya Vakreste. Hikwalaho ka mindhavuko, tinhloko tin’wana ta mindyangu ti pfumelela maxaka lama nga riki vapfumeri leswaku ma lava ndzovolo wa le henhla. Leswi minkarhi yin’wana swi vange leswaku nhwanyana wa Mukreste a tekiwa hi munhu loyi a nga riki mupfumeri. Sweswo swi lwisana ni xitsundzuxo xa leswaku Vakreste va fanele va teka “eHosini ntsena.” (1 Vakorinto 7:39) Nhloko ya ndyangu leyi pfumelelaka maxaka lama nga riki vapfumeri leswaku ma endla swiboho leswi tikombaka swi ri na khombo eka vuhlayiseki bya moya bya vana va yona, a yi nge tekiwi tanihi leyi “ungamelaka ndyangu [wa yona] hi mukhuva lowunene.”—1 Timotiya 3:4.

Tanihi le mhakeni ya mupatriyarka la chavaka Xikwembu, Abrahama, ku vuriwa yini hi loko tatana la nga Mukreste a nga hlanganyeli hilaha ku kongomeke eku kaneleni hi ta vukati bya un’wana wa vana va yena? (Genesa 24:2-4) Loko ku hlawuriwe un’wana leswaku a endla ntirho lowu, tatana la nga Mukreste u fanele a tiyiseka leswaku mukaneri u landzelela swiletelo leswi pfumelelanaka ni misinya leyi twalaka ya Bibele. Ku tlula kwalaho, ku nga si endliwa matshalatshala yo kanela hi ndzovolo, vatswari lava nga Vakreste va fanele va anakanyisisa kahle hi timhaka naswona a va fanelanga va pfumela ku hluriwa hi mikhuva ni swikoxo leswi nga twaliki.—Swivuriso 22:3.

Ku Papalata Mikhuva Leyi Nga Riki Ya Vukreste

Bibele yi sola vutikukumuxi ni “ku bombisa rifuwo ra munhu ra vutomi.” (1 Yohane 2:16; Swivuriso 21:4) Kambe, vanhu van’wana lava hlanganyelaka ni vandlha ra Vukreste va kombise mikhuva leyi eka minkanerisano ya vona hi ta vukati. Van’wana va tekelela misava hi ku bomba hi ndzovolo wa le henhla lowu va wu hakeleke kumbe ku wu amukela. Hi hala tlhelo, rin’wana ra tihofisi ta rhavi ta Sosayiti ya Watch Tower eAfrika ra vika: “Vavanuna van’wana a va kombisanga xichavo loko vingi va va anakanyerile eka swikoxo swa vona, va languta vasati va vona tanihi lava lovoriweke hi ‘mbhukuto.’”

Makwanga ya ndzovolo wa le henhla ma hlule Vakreste van’wana naswona ma vange vuyelo lebyi nga ni khombo. Hi xikombiso, xiya xiviko lexi lexi humaka eka rhavi rin’wana ra Sosayiti ya Watch Tower: “Hi ntolovelo swa tika leswaku vamakwerhu va xinuna lava nga voxe va teka kumbe leswaku vamakwerhu va xisati va kuma vanghana va vukati. Vuyelo bya kona i nhlayo leyi kulaka ya lava susiwaka hikwalaho ka ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu. Vamakwerhu van’wana va ya emigodini va ya lava nsuku kumbe dayimani leyi va nga yi xavisaka leswaku va ta va ni swilo leswi eneleke leswaku va nghenela vukati. Leswi swi nga ha va tekela lembe rin’we kumbe mambirhi kumbe ku tlula, naswona hi ntolovelo va tsana hi tlhelo ra moya tanihi leswi va nga ekule ni vamakwerhu ni vandlha.”

Leswaku va papalata vuyelo byolebyo lebyi vavisaka, vatswari lava nga Vakreste va fanele va landzelela xikombiso xa vanhu lava wupfeke evandlheni. Hambileswi a nga ri mutswari, muapostola Pawulo a anakanyela loko a tirhisana ni vapfumeri-kulobye. A ri ni vukheta byo papalata ku tikisela van’wana. (Mintirho 20:33) Hakunene, vatswari lava nga Vakreste va fanele va tsundzuka xikombiso xa yena lexi nga riki na vutianakanyi loko va fika etimhakeni ta ku kanerisana hi ndzovolo. Entiyisweni, Pawulo u huhuteriwe hi Xikwembu ku tsala leswi: “Hi vun’we vanani vatekeleri va mina, vamakwerhu, kutani mi veka tihlo eka lava va fambaka endleleni leyi fambisanaka ni xikombiso lexi hina hi mi vekelaka xona.”—Vafilipiya 3:17.

Swikombiso Swa Ku Anakanyela

Loko swi ta eku kaneleni hi timhaka ta vukati, vatswari vo tala lava nga Vakreste va veke xikombiso lexinene xa ku anakanyela. Anakanya hi mhaka ya Joseph na nsati wa yena Mae, lava nga vaevhangeli va nkarhi hinkwawo.b Va tshama eka xin’wana xa Swihlala swa Solomon laha minkarhi yin’wana ku kanerisana hi ndzovolo ku nga xiphiqo. Leswaku va papalata swiphiqo swo tano, Joseph na Mae va hlele leswaku n’wana wa vona wa nhwanyana Helen a ya tekiwa eka xihlala xa le kusuhi. Va endle tano ni le ka n’wana wa vona un’wana wa nhwanyana, Esther. Joseph u tlhele a pfumela leswaku mukon’wana wa yena Peter a humesa ndzovolo wa le hansi swinene. Loko a vutisiwile leswaku ha yini a endle leswi, Joseph u hlamuserile a ku: “A ndzi nga lavi ku rhwexa mukon’wana wa mina ndzhwalo hikuva i phayona.”

Timbhoni ta Yehovha to tala le Afrika na tona ti veke xikombiso lexinene xa ku anakanyela. Etindhawini tin’wana, hi ntolovelo maxaka ma langutela ku hakeriwa mali yo tala emahlweni ka ku kanerisana hi ndzovolo. Naswona leswaku a nyikiwa nsati, muteki a nga ha languteriwa ku tshembisa leswaku u ta humesa ndzovolo nkarhi lowu taka a lovolela makwavo lontsongo wa mufana wa nhwanyana loyi a tshembisaneke na yena.

Ku hambana ni sweswo, xiya xikombiso xa Kossi ni nsati wa yena, Mara. N’wana wa vona wa nhwanyana, Beboko, wa ha ku tekana ni mulanguteri la famba-fambaka wa Timbhoni ta Yehovha. Emahlweni ka mucato, maxaka ma tshikilele vatswari vakwe swinene ma lava xiphemu xa wona xa ndzovolo lowukulu. Hambiswiritano, vatswari lava va yime va tiyile va nga pfumelelani ni swikoxo swoleswo. Ematshan’weni ya sweswo, va kanerisane hi ku kongoma ni loyi a ta va mukon’wana wa vona, va kombela ndzovolo wutsongo wa n’wana wa vona wa nhwanyana ivi va yisa hafu ya wona eka mpatswa lowu leswaku wu wu tirhisa ku lunghiselela siku ra wona ra mucato.

Xikombiso xin’wana etikweni rolero i xa Mbhoni leyitsongo leyi vitaniwaka Itongo. Eku sunguleni, ndyangu wa ka vona wu kombele ndzovolo lowu amukelekaka. Kambe maxaka ma sindzise leswaku wu tlakusiwa. Xiyimo xa kona a xi nga tsakisi, naswona a swi vonaka onge maxaka lawa ma nga ha yi kuma mali leyi ma yi lavaka. Hambileswi a nga munhu wa tingana, Itongo u suke a yima ivi hi xichavo a vula leswaku a tiyimiserile ku tekana na Mukreste la hisekaka la vuriwaka Sanze, hi ku ya hi leswi a ku hleriwe swona. Kutani hi xivindzi u te, “Mbi ke” (leswi vulaka leswaku “Mhaka yi lunghisiwile”) ivi a tshama ehansi. U seketeriwe hi mana wa yena la nga Mukreste, ku nga Sambeko. Nkanerisano a wa ha yanga emahlweni, kutani mpatswa wu tekane hilaha a ku kunguhatiwe hakona eku sunguleni.

Ku ni swilo leswi va karhataka ngopfu vatswari lava nga Vakreste lava nga ni rirhandzu ku tlula ku vuyeriwa hi ndzovolo. Wanuna wa le Cameroon wa hlamusela: “N’wingi wa mina u tshamela ku ndzi byela leswaku xin’wana ni xin’wana lexi a a ndzi lava ku n’wi nyika xona tanihi ndzovolo, ndzi fanele ndzi xi tirhisela ku khathalela n’wana wa yena wa nhwanyana.” Vatswari lava nga ni rirhandzu va karhateka na hi vuhlayiseki bya moya bya vana va vona. Hi xikombiso, anakanya hi Farai na Rudo, lava tshamaka eZimbabwe lava hetaka nkarhi wo tala entirhweni wa ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Hambileswi va nga tirhiki ntirho wa ku holeriwa, va catise vana va vona vambirhi va vanhwanyana hi ntsengo wa le hansi swinene eka lowu hakanyingi ku laviwaka wona. Xivangelo xa vona a ku ri xihi? A va lava leswaku vana va vona va vuyeriwa hi ku tekana ni vavanuna lava rhandzaka Yehovha hakunene. Va hlamuserile va ku: “Leswi hi swi tekeke swi ri swa nkoka swinene a ku ri vumoya bya vana va hina ni vakon’wana va hina.” Swa phyuphyisa hakunene! Vingi lava kombisaka ku khathala ka rirhandzu hi vuhlayiseki bya moya ni bya nyama bya vana va vona lava ngheneleke vukati va fanele va bumabumeriwa swinene.

Vuyelo Bya Ku Anakanyela

Joseph na Mae va le Swihlaleni swa Solomon va katekisiwile hi ndlela ya malwandla ni ya vukheta leyi va tameleke ku tekiwa ka vana va vona ha yona. Hi xikombiso, vakon’wana va vona a va nga salanga exikweletini. Ku ri na sweswo, mimpatswa hamimbirhi yi swi kotile ku heta malembe yo tala entirhweni wa nkarhi hinkwawo yi hangalasa rungula ra Mfumo. Loko a swi tsundzuka, Joseph u ri: “Swiboho leswi mina ni ndyangu wa mina hi swi endleke swi vange mikateko leyi fuweke. I ntiyiso, minkarhi yin’wana a ku ri ni ntshikilelo lowukulu lowu a wu huma eka lava a va nga swi twisisi, kambe ndzi ni ripfalo lerinene ni ku eneriseka loko ndzi vona vana va mina va khomekile naswona va tiyile entirhweni wa Yehovha. Na vona va tsakile, na mina ni nsati wa mina hi tsake ngopfu.”

Vuyelo byin’wana ku ve vuxaka lebyinene ni vingi. Hi xikombiso, Zondai na Sibusiso i vatirhi vo tirhandzela ni vasati va vona, lava nga vana va munhu, erhavini ra Sosayiti ya Watch Tower eZimbabwe. Mukon’wana wa vona, Dakarai, i muevhangeli wa nkarhi hinkwawo naswona a nga tirhi ntirho lowu n’wi holelaka. Hi nkarhi wa ku kanerisana hi ndzovolo, u vule leswaku u ta amukela xin’wana ni xin’wana lexi va nga xi kotaka. Zondai na Sibusiso va ri: “Ha n’wi rhandza swinene mukon’wana wa hina, kutani hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi n’wi pfuna loko a pfumala.”

Ina, ku anakanyela eku kanerisaneni hi ndzovolo swi hoxa xandla entsakweni wa ndyangu. Hi xikombiso, vanhu lava ha ku tekanaka a va nge vi exikweletini, swi endla leswaku swi va olovela ku tolovelana ni vutomi bya vukati. Leswi swi pfune mimpatswa yo tala leya ha riki yitsongo ku lava mikateko ya moya, tanihi ku tirha nkarhi hinkwawo entirhweni lowu nga wa xihatla wo chumayela ni wa ku endla vadyondzisiwa. Hi ku fanana, leswi swi tisa ku dzuneka eka Musunguri wa vukati, Yehovha Xikwembu.—Matewu 24:14; 28:19, 20.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 27]

VA TLHERISE NDZOVOLO

Etindhawini tin’wana, mutekiwa ni vatswari va yena va languteriwa ehansi loko ndzovolo wu ri ehansi. Xisweswo, vutikukumuxi ni ku navela ku dzunisa xikhundla xa ndyangu minkarhi yin’wana hi swona swi hlohlotelaka ku kanerisana hi ndzovolo wa le henhla. Ndyangu wa le Lagos, eNigeria, wu nyikela ku hambana loku phyuphyisaka. Mukon’wana wa vona, Dele wa hlamusela:

“Ndyangu wa ka va nsati wa mina wu ndzi ntshunxile eka timali to tala leti fambisanaka ni nkhuvo wa ndzovolo wa ndhavuko, wo tanihi ku xava swiambalo swo cinca ha swona leswi durhaka. Loko ndyangu wa ka hina wu ya va nyika ndzovolo, ntsumi ya vona yi vutisile yi ku: ‘Xana mi lava ku teka nhwanyana loyi tanihi nsati kumbe tanihi n’wana wa n’wina?’ Ndyangu wa ka hina hinkwawo wu hlamurile wu ku: ‘Hi lava ku n’wi teka tanihi n’wana wa hina.’ Endzhaku ka sweswo, ndzovolo wu tlheriseriwe eka hina hi mvhilopho ya kona.

“Ku fikela namuntlha, ndza ha tlangela ndlela leyi vingi va mina va tameleke mucato wa hina ha yona. Swi ndzi endle ndzi va xixima swinene. Langutelo ra vona lerinene hi tlhelo ra moya ri endla leswaku ndzi va languta tanihi maxaka ya le kusuhi swinene. Ri tlhele ri va ni vuyelo lebyinene malunghana ni ndlela leyi ndzi langutaka nsati wa mina ha yona. Ndzi n’wi tlangela swinene hikwalaho ka ndlela leyi ndyangu wa ka vona wu ndzi khomeke ha yona. Loko ho tshika hi holova, a ndzi swi pfumeleli leswaku swi va xiphiqo. Loko ndzi kala ndzi tsundzuka ndyangu lowu a humaka eka wona, mholovo ya kona ya hela.

“Ndyangu wa ka hina ni wa ka vona yi hlanganile yi tiyisiwa hi swiboho swa vunghana. Hambi ku ri sweswi, endzhaku ka malembe mambirhi hi tekanile, tatana wa ha rhumela tinyiko ni swakudya eka ndyangu wa ka va nsati wa mina.”