Ndlela Yo Va Ni Langutelo Lerinene Hi Ntirho
EMISAVENI ya namuntlha laha ku nga ni ntshikilelo lowukulu etimakete ta misava, ku phikizaniwaka hi ndlela ya tihanyi ku tlhela ku endliwa swilo swo tala swinene, vanhu vo tala a va swi rhandzi ku ya entirhweni. Kambe, hi fanele hi tsakela ntirho wa hina. Ha yini? Hikuva hi endliwe hi xifaniso xa Xikwembu—naswona Xikwembu xi tsakela ntirho wa xona. Hi xikombiso, Genesa 1:31 yi vula leswaku loko xi languta leswi xi swi endleke eku heleni ka “masiku” ya tsevu yo tumbuluxa, kumbe minkarhi yo leha, “Xikwembu xi vona hinkwaswo leswi xi swi endleke, kutani waswivo, a swi ri swinene ngopfu.”
A swi kanakanisi leswaku leswi Yehovha a rhandzaka ntirho hi swona swi endlaka leswaku a vuriwa “Xikwembu lexi tsakeke.” (1 Timotiya 1:11) Kutani, xana a swi twali ku vula leswaku loko hi ya hi n’wi tekelela hi ta ya hi tsaka swinene? Emhakeni leyi, Hosi Solomoni wa le Israyele wa khale, loyi a a ri muaki tlhelo muhleri lonkulu u tsarile: “Munhu un’wana ni un’wana u fanele a dya, kunene a nwa, a kuma leswinene entirhweni wakwe hinkwawo wa matimba. I nyiko leyi humaka eka Xikwembu.”—Eklesiasta 3:13.
Ku va ni langutelo lerinene hi ntirho etindhawini ta mintirho leti cincaka hi ku hatlisa swi nga va ntlhontlho. Kambe Yehovha Xikwembu u hakela lava va yingisaka nkongomiso wa yena wa rirhandzu. (Pisalema 119:99, 100) Vanhu vo tano va tekiwa va ri vatirhi va nkoka naswona va tshembiwa, hikwalaho a va tali ku heleriwa hi ntirho. Naswona vutomi ni ntirho wa vona a va swi languti hi tihlo ra nyama ntsena kambe va swi languta ni hi ra moya. Leswi swi endla leswaku va kota ku endla swiboho swa nkoka evuton’wini ni ku vona leswaku ntsako wa vona ni ku sirheleleka ka vona a swi titsheganga hi ntirho wa vona kumbe timakete ta mintirho leti nga tshembekiki. (Matewu 6:31-33; 1 Vakorinto 2:14, 15) Swi va pfuna leswaku va hlakulela ku tirha hi matimba swinene.
Hlakulela Ku Tirha Hi Matimba U Tsakisa Xikwembu
Vanhu van’wana va godzomberiwe hi ntirho, va rhangisa ntirho wa vona eka swilo hinkwaswo. Van’wana va tshama va rindzele nkarhi wo chayisa leswaku va ta tlhelela ekaya. Langutelo lerinene i yini? Bibele ya hlamula: “Voko leri teleke ku wisa ra antswa ku ri ni mavoko mambirhi lama teleke ntirho wa matimba ni ku hlongorisa mheho.” (Eklesiasta 4:6) Entiyisweni, ku tirha hi matimba swinene kumbe ku tirha nkarhi wo leha swinene swi vanga swiphiqo—a swi pfuni nchumu, i “ku hlongorisa mheho.” Njhani? Hikuva hi nga ha onha swilo leswi ku nga swona swi hi tiselaka ntsako lowukulu: vuxaka bya hina ni ndyangu wa hina ni vanghana, vumoya bya hina, rihanyo ra hina hambi ku ri ku leha ka vutomi bya hina. (1 Timotiya 6:9, 10) Ku va ni langutelo lerinene hiloko munhu a eneriseka hi swilo switsongo leswi a nga na swona a ri ni ku rhula, ematshan’weni yo tikeriwa hi ntirho ni swiphiqo ni ku dya mbitsi.
Hambileswi Bibele yi khutazaka leswaku hi va ni langutelo lerinene, a yi byi bumabumeli vulolo. (Swivuriso 20:4) Vulolo byi susa xindzhuti xa hina ni xichavo lexi van’wana a va ri na xona eka hina. Naswona ngopfu-ngopfu byi onha vuxaka bya hina ni Xikwembu. Bibele yi swi veka hi ku kongoma leswaku munhu loyi a nga laviki ku tirha a nga fanelanga a dya leswi swi nga tirheriwa hi van’wana. (2 Vatesalonika 3:10) Ku ri na sweswo, u fanele a tshika vulolo bya yena kutani a tirha hi matimba, xisweswo a tihlayisa a tlhela a hlayisa lava faneleke va hlayisiwa hi yena hilaha ku faneleke. Loko a tirha hi matimba a nga kota ni ku pfuna lava va pfumalaka hakunene—ku nga mhaka leyi Rito ra Xikwembu ri yi khutazaka.—Swivuriso 21:25, 26; Vaefesa 4:28.
Ku Leteriwa Ku Tlangela Ntirho Ku Sukela eVutsongwanini
Ku va ni mikhuva leyinene yo tirha a swo tiendlekela; u yi dyondza wa ha ri ntsongo. Hikwalaho, Bibele yi khutaza vatswari yi ku: “Letela mufana [kumbe nhwanyana] hi ndlela leyi nga yakwe; hambiloko a kurile a nge hambuki eka yona.” (Swivuriso 22:6) Handle ko va vekela xikombiso lexinene tanihi vatirhi, vatswari lava tlhariheke va sungula ku letela vana va vona hi ku va nyika swintirhwana leswi va ringaneke ekaya. Hambiloko vana va nga taka va nga yi tsakeli mintirho yin’wana, va ta titwa va ri swirho swa nkoka endyangwini—ngopfu-ngopfu loko Manana na Tatana va va bumabumela loko va wu endle kahle ntirho. Khombo ra kona, vatswari van’wana va endlela vana va vona xin’wana ni xin’wana, hi ku va va ehleketa leswaku va va kombisa tintswalo. Vatswari vo tano va fanele va anakanya hi Swivuriso 29:21 leyi nge: “Loko munhu a lema nandza wakwe [kumbe n’wana wa yena] ku sukela evuntshweni, evuton’wini byakwe lebyi landzelaka u ta va la nga nkhensiki.”
Vatswari lava nga ni vutihlamuleri va tlhela va khathala swinene hi dyondzo ya vana va vona, va va khutaza ku dyondza ni ku tirha hi matimba loko va ha ri exikolweni. Leswi swi nga ha pfuna vantshwa loko se va fanele va tirha.
Hlawula Ntirho Wa Wena Hi Vutlhari
Hambiloko Bibele yi nga hi byeli leswaku hi fanele hi lava ntirho wa muxaka muni, yi hi nyika minkongomiso leyinene leswaku nhluvuko wa hina wa moya, ku tirhela ka hina Xikwembu ni timhaka tin’wana ta nkoka swi nga vi ekhombyeni. Hi xikombiso, muapostola Pawulo u tsarile: “Nkarhi lowu seleke wu komile. Ku sukela sweswi lava . . . tirhisaka misava leyi a va endle onge a va yi tirhisi hi xitalo; hikuva xiyimo xa misava leyi xa hundzuka.” (1 Vakorinto 7:29-31) A ku na nchumu lowu nga ta tshama hilaha ku nga heriki eka mafambiselo lawa ya swilo. Ku tirhisa nkarhi wa hina hinkwawo ni matimba ya hina eka wona swi fana ni ku vekisa mali ya hina hinkwayo endlwini leyi akiweke endhawini leyi tiviwaka yi ri ni tindhambhi. Wa nga vona ndlela leyi swi nga vuphukuphuku ha yona ku endla vuvekisi byo tano!
Vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele byi hundzuluxela xivulwa lexi nge “a va yi tirhisi hi xitalo” byi ku “va nga tirhisani na swona” ni leswaku ‘va nga pfuniwi ha swona.’ (Bibele—Mahungu Lamanene; Bibele Ya Xitsonga) Vanhu vo tlhariha va swi xiya leswaku nkarhi wa mafambiselo lawa “wu komile” naswona loko hi wu “tirhisa hi xitalo” eku heteleleni swi ta endla leswaku hi khomiwa hi tingana hi tlhela hi tisola.—1 Yohane 2:15-17.
‘Xikwembu Xi Nga Ka Xi Nga Ku Fularheli’
Yehovha u tiva leswi hi swi pfumalaka ku tlula hina vini. Naswona wa swi tiva leswaku ku sale nkarhi wo tanihi kwihi leswaku ku hetiseka xikongomelo xa yena. Hikwalaho wa hi tsundzuxa: “Mukhuva wa n’wina wa vutomi a wu pfumale rirhandzu ra mali, mi ri karhi mi eneriseka hi swilo leswi nga kona. Hikuva [Xikwembu] xi te: ‘Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki naswona ndzi nga ka ndzi nga ku fularheli.’” (Vaheveru 13:5) Wa nga vona ndlela leyi marito wolawo ma chavelelaka ha yona! Loko a tekelela Xikwembu eka ndlela leyi xi khathalaka hi vanhu va xona, Yesu u tinyiketele ku endla ntirho lowukulu eDyondzweni ya yena ya le Ntshaveni leyi tivekaka swinene a dyondzisa vadyondzisiwa va yena ndlela yo va ni langutelo lerinene hi ntirho ni hi swilo leswi vonakaka.—Matewu 6:19-33.
Timbhoni ta Yehovha ti lwela ku landzelela tidyondzo teto. Hi xikombiso, loko muthori a kombele Mbhoni, leyi nga mutivi wa gezi leswaku yi ta tirha tiawara leti engetelekeke minkarhi hinkwayo, yi arile. Ha yini? Hikuva a yi nga swi lavi leswaku ntirho wa yona wu yi kavanyeta leswaku yi nga ha swi koti ku va ni nkarhi lowu yi wu vekeleke ku tshama ni ndyangu wa yona ni lowu yi wu vekeleke swilo swa moya. Leswi a yi ri mutirhi lonene la tshembekaka, muthori wa yona u xi twisisile xiyimo xa yona. Ina, a hi minkarhi hinkwayo swi vaka tano naswona un’wana a nga ha boheka ku lava ntirho wun’wana leswaku a ta kota ku tihanyisa. Nilokoswiritano, lava tshembaka Yehovha hi ku helela hakanyingi va kuma leswaku mahanyelo lamanene ni ku tirha hi matimba swi endla leswaku va rhandziwa hi vathori va vona.—Swivuriso 3:5, 6.
Nkarhi Lowu Mintirho Hinkwayo Yi Nga Ta Vuyerisa
Emafambiselweni lawa ya swilo lama nga hetisekangiki, swiphiqo swa mintirho a swi nge pfuki swi herile. Entiyisweni, swilo swi ta ya swi ri karhi swi biha ngopfu loko misava yi ya yi ri karhi yi hohloka ni xiyimo xa timali xi tika. Kambe xiyimo lexi i xa nkarhinyana. Ku nga ri khale ku hava la nga ta pfumala ntirho. Kasi hi hala tlhelo, mintirho hinkwayo yi ta tsakisa naswona yi ta vuyerisa. Swi ta endlekisa ku yini sweswo? I yini lexi nga ta tisa ku cinca koloko?
Hi ku tirhisa muprofeta wa yena Esaya, Yehovha u wu kombise ka ha ri emahlweni nkarhi wolowo. Yehovha u te: “Ndzi tumbuluxa matilo lamantshwa ni misava leyintshwa; swilo swo sungula a swi nge tsundzukiwi, hambi embilwini a swi nge ti.” (Esaya 65:17) A a vulavula hi hulumendhe ya yena leyintshwa, leyi nga ta fuma vaaki lavantshwa.—Daniyele 2:44.
Malunghana ni ndlela leyi vanhu va nga ta hanya ha yona ni ku tirha ha yona, vuprofeta byi ya emahlweni: “Kunene va ta aka tindlu va tshama eka tona; kunene va ta rima masimu ya vhinya va dya mihandzu ya wona. A va nge aki kutani ku tshama un’wana; a va nge rimi kutani ku dya un’wana. Hikuva masiku ya vanhu va mina ma ta fana ni masiku ya murhi; ni ntirho wa mavoko ya vona, vahlawuriwa va mina va ta wu tirhisa hi xitalo. A va nge tirheli swa hava hi matimba, naswona a va nge he velekeli ku karhateka; hikuva i vana lava katekisiweke va Yehovha, swin’we ni vatukulu va vona.”—Esaya 65:21-23.
Wa nga vona ku cinca loku Xikwembu xi nga ta ku endla emisaveni leyintshwa! Xana a wu swi lavi ku hanya emisaveni yoleyo, laha u nga ta ka u nga “tirheli swa hava” kambe u nga ta tiphina swinene hi “mihandzu” ya mavoko ya wena? Kambe, xiya leswaku i vamani lava nga ta tiphina hi mikateko yo tano: “I vana lava katekisiweke va Yehovha.” Na wena u nga va un’wana wa “lava katekisiweke” loko u dyondza hi Yehovha ni ku endla leswi a swi lavaka. Yesu u te: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Timbhoni ta Yehovha ti ta swi tsakela ku ku pfuna leswaku u kuma vutivi byebyo lebyi nyikaka vutomi hi ku dyondza Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi, ku nga Bibele.
[Bokisi leri nga eka tluka 6]
“VANHU VO TALA VA LAVA KU THOLA TIMBHONI”
Bibele yi ri: “Xin’wana ni xin’wana lexi mi xi endlaka, xi endleni hi moya-xiviri hinkwawo kukota loko mi xi endlela Yehovha, ku nga ri vanhu.” (Vakolosa 3:23) Handle ko kanakana loyi a tirhaka hi ku tshembeka, la lawuriwaka hi nawu lowu lowunene u ta va mutirhi loyi a tsakeriwaka. Hikwalaho ka xivangelo xexo, J. J. Luna, ebukwini ya yena leyi nge How to Be Invisible, u tsundzuxa vathori lava lavaka ku thola vatirhi leswaku va thola swirho leswi hisekaka swa mintlawa ya vukhongeri byo karhi, kambe u tlhele a ku: “Entiyisweni, hakanyingi hi hetelela hi thole Timbhoni [ta Yehovha].” Xin’wana xa swivangelo leswi a swi vuleke hileswaku ti dume swinene hi ku tshembeka ka tona naswona sweswo swi endla leswaku “va lava ku thola Timbhoni” emintirhweni yo hambana-hambana.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]
Ku ringanisela eka ntirho wo tihanyisa ni le ka swilo swa moya ni vuhungasi swa enerisa