Matimba Ya Xikwembu Ma Vonaka Eka Tinyeleti
“Tlakuselani mahlo ehenhla mi vona. I mani loyi a tumbuluxeke swilo leswi? Hi Loyi a humesaka vuthu ra swona hi nhlayo ya swona, hinkwaswo u swi vitana hi vito. Hikwalaho ka ku tala ka matimba lamakulu, nileswi a nga ni ntamu lowukulu, ku hava ni xin’we xa swona lexi pfumalekaka.”—ESAYA 40:26.
DYAMBU ra hina ri ringana ni tinyeleti leti tolovelekeke. Hambiswiritano, i rikulu swinene lerova pulanete ya misava yi nga nghena eka rona minkarhi ya 330 000. Tinyeleti to tala leti nga ekusuhi ni misava i titsongo eka dyambu. Kambe tinyeleti tin’wana to fana ni leyi vuriwaka V382 Cygni i tikulu swinene lerova dyambu ra hina ri nga nghena eka tona minkarhi ya kwalomu ka 27.
Xana dyambu ri hisa ku fika kwihi? A swi kanakanisi leswaku ndzilo wu fanele wu hisa swinene loko hi ta kota ku twa ku hisa ka wona hambiloko hi ri ekule na wona hi tikhilomitara ta 15. Hi xiringaniso, dyambu ri le kule ni misava hi tikhilomitara ta 150 wa timiliyoni. Hambiswiritano, hi siku leri dyambu ri tlhaveke kahle, ku hisa ka rona ku nga vavula nhlonge! Lexi hlamarisaka, ko va mpimo wutsongo swinene wa ku hisa ka dyambu lowu fikaka emisaveni. Hambiswiritano, mpimo wolowo wa ku hisa ka dyambu wa swi kota ku endla leswaku swilo leswi hanyaka eka pulanete leyi swi hambeta swi hanya.
Kahle-kahle, vativi va sayense va hlayele leswaku ku hisa hinkwako loku humaka edyambyini ra hina ntsena ku nga kota ku endla leswaku swilo leswi hanyaka swi hambeta swi hanya eka tipulanete ta kwalomu ka 31 wa tibiliyoni leti fanaka ni pulanete ya misava. Hi marito man’wana: Loko ku hisa hinkwako loku humaka edyambyini ko hlengeletiwa ku ringana sekoni yin’we ntsena, ku nga endla leswaku tiko ra Amerika “ri va ni gezi leri ringaneke ku ringana malembe ya 9 000 000 lama taka, hi ku ya hi mpimo lowu ri wu tirhisaka sweswi,” hi ku vula ka Web site yin’wana.—Space Weather Prediction Center (SWPC).
Ku hisa ka dyambu ku huma endzeni-ndzeni ka rona. Dyambu i rikulu swinene naswona endzeni-ndzeni ka rona ku ente ngopfu lerova swi teka malembe ya timiliyoni leswaku ku hisa loku humaka endzeni ka rona ku kota ku humela ehandle ka vuandlalo bya dyambu. Web site ya SWPC yi ri: “Loko Dyambu ro tshika ku humesa ku hisa ka rona namuntlha, swi nga teka malembe ya 50 000 000 leswaku vanhu lava tshamaka eMisaveni va swi xiya sweswo!”
Kutani ehleketa hi mhaka leyi: Loko u tlakusela mahlo ya wena ehenhla exibakabakeni lexi nga riki na mapapa nivusiku, u vona magidi ya tinyeleti leti yin’wana ni yin’wana ya tona yi hisaka swinene ku fana ni dyambu ra hina. Kutani vativi va sayense va kume leswaku ku ni tinyeleti ta ntsandza-vahlayi evuakweni hinkwabyo!
Xana tinyeleti leti hinkwato ti huma kwihi? Sweswi vaendli vo tala va ndzavisiso va pfumela leswaku a va si byi twisisa vuako hinkwabyo lebyi va vulaka leswaku byi lo tiendlekela kwalomu ka malembe ya 14 wa magidi ya timiliyoni lama hundzeke. Kambe Bibele yi ri: “Eku sunguleni Xikwembu xi tumbuluxe matilo ni misava.” (Genesa 1:1) A swi hlamarisi leswi Loyi a tumbuluxeke tinyeleti leti nga michini leyikulu swinene leyi humesaka gezi, a hlamuseriwaka tanihi loyi a nga ni “ntamu lowukulu.”—Esaya 40:26.
Ndlela Leyi Xikwembu Xi Tirhisaka Matimba Ya Xona Ha Yona
Yehovha Xikwembu u tirhisa matimba yakwe leswaku a seketela lava endlaka ku rhandza kakwe. Hi xikombiso, muapostola Pawulo u tirhe hi matimba swinene leswaku a dyondzisa van’wana hi Xikwembu. Pawulo a a nga ri na matimba yo tlula ya munhu, kambe u kote ku endla ntirho lowunene ngopfu ku nga khathariseki leswi a a kanetiwa swinene. Ha yini hi vula tano? U xiye leswaku u kume “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke” lama humaka eka Xikwembu.—2 Vakorinto 4:7-9.
Yehovha Xikwembu u tlhele a tirhisa matimba yakwe leswaku a herisa lava tlulaka milawu yakwe ya mahanyelo hi vomu. Yesu Kreste u vulavule hi ku lovisiwa ka Sodoma na Gomora ni Ndhambi ya siku ra Nowa tanihi swikombiso swa ndlela leyi Yehovha a ma tirhisaka ha yona matimba yakwe leswaku a lovisa lavo homboloka ntsena. Yesu u profete leswaku ku nga ri khale Yehovha u ta tlhela a tirhisa matimba Yakwe leswaku a lovisa lava honisaka milawu Yakwe.—Matewu 24:3, 37-39; Luka 17:26-30.
U Titwa Njhani Hi Mhaka Leyi?
Endzhaku ko anakanyisisa hi matimba ya Xikwembu lama vonakaka eka tinyeleti, u nga ha titwa ku fana na Hosi Davhida loyi a nga te: “Loko ndzi vona matilo ya wena, mintirho ya tintiho ta wena, n’weti ni tinyeleti leswi u swi lunghiseleleke. Xana munhu wa nyama wo va yini lerova u nga n’wi anakanya, ni n’wana wa munhu wa nyama leswaku u n’wi khathalela?”—Pisalema 8:3, 4.
Hakunene swi hi endla hi titsongahata ku xiya leswaku a hi nyawuli loko hi pimanisiwa ni vuako hinkwabyo lebyi nga pimekiki hi vukulu. Hambiswiritano, matimba ya Xikwembu a ma fanelanga ma hi chavisa. Yehovha u huhutele muprofeta Esaya ku tsala marito lawa lama chavelelaka: “Loyi a karhaleke [Yehovha] u n’wi nyika matimba; kasi loyi a nga riki na wona matimba lamakulu u n’wi engetelela matimba. Vafana va ta karhala, va hela matimba, ni majaha ma ta khunguvanyeka hakunene, kambe lava tshembaka Yehovha va ta tlhela va kuma matimba. Va ta tlakuka hi timpapa ku fana ni magama. Va ta tsutsuma va nga heli matimba; va ta famba va nga karhali.”—Esaya 40:29-31.
Loko u lava ku endla ku rhandza ka Xikwembu, u nga tiyiseka leswaku xi ta ku nyika moya lowo kwetsima leswaku wu ku pfuna u hambeta u endla ku rhandza ka xona. Kambe u fanele u wu kombela. (Luka 11:13) Hi ku pfuniwa hi Xikwembu, u nga swi kota ku tiyisela ndzingo wihi ni wihi u tlhela u kuma matimba yo endla leswi nga swinene.—Vafilipiya 4:13.
[Nkomiso eka tluka 7]
Hi ku pfuniwa hi Xikwembu, u nga kuma matimba yo endla leswi nga swinene
[Swifaniso eka tluka 7]
Ku sukela eximatsini le henhla: xirimela xa Whirlpool, ntlawa wa tinyeleti ta Pleiades, papa leri endliweke hi gasi ni ritshuri leri vuriwaka Orion Nebula, xirimela xa Andromeda
[Swifaniso eka tluka 7]
Dyambu i rikulu swinene lerova pulanete ya misava yi nga nghena eka rona minkarhi ya 330 000
[Mimfungho ya Vini va Swifaniso eka tluka 7]
Pleiades: NASA, ESA and AURA/Caltech; all others above: National Optical Astronomy Observatories