Hi Ni Malembe Ya Makume-ntlhanu Hi Ri eNtirhweni Wa Nkarhi Hinkwawo Ekusuhi Na Arctic Circle

HI VELEKIWE hi vatswari lava nga van’wamapurasi lava nga ni vana va khume eOstrobothnia N’walungu, le Finland. Loko ha ha ri vatsongo hi karhatiwe hi Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava. Hambileswi laha a hi tshama kona a ku ri madzana ya tikhilomitara ku ya laha a ku lwiwa kona, maxangu ya nyimpi ma hi siye hi ri ni ku chava lokukulu. Loko madoroba ya le kusuhi ku nga Oulu na Kalajoki ma hlaseriwe hi tibomo, hi vone langavi ro tshwuka exibakabakeni nivusiku. Vatswari va hina va hi byele leswaku hi ya tumbela loko hi vona swihaha-mpfhuka swa nyimpi swi haha. Hikwalaho loko Tauno buti wa hina lonkulu a hi byela hi misava ya paradeyisi leyi nga ta va ni vululami, timbilu ta hina ti khumbekile.

Tauno u dyondze ntiyiso wa le Bibeleni a ri ni malembe ya 14 eka minkandziyiso ya Swichudeni swa Bibele. Loko ku sungula Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, u arile ku ya evusocheni hikwalaho ka ripfalo ra yena leri leteriweke hi Bibele kutani u khotsiwile. Loko a ri kwalaho, u khomiwe hi ndlela ya tihanyi. Sweswo swi lo tiyisa ku tiyimisela ka yena ku tirhela Yehovha, naswona endzhaku ka loko a ntshunxiwile a a hiseka swinene entirhweni wa nsimu. Xikombiso lexinene xa buti wa hina xi hi khutaze leswaku hi ya eminhlanganweni leyi Timbhoni a ti yi khoma eximutanini xa le kusuhi. Hi tlhele hi ya emintsombanweni, hambileswi a ku laveka leswaku hi endla matshalatshala lamakulu leswaku hi veka mali leyi ringaneke riendzo. A hi rhungela vaakelani va hina swiambalo, hi byala tinyala, hi tlhela hi kha swidzungela. Leswi a hi ri ni mintirho yo tala epurasini ra ka hina, a hi nga swi koti ku ya emintsombanweni hinkwerhu, hikwalaho a hi cincana.

Ntiyiso lowu hi wu dyondzeke hi Yehovha ni hi swikongomelo swa yena wu kurise ndlela leyi a hi n’wi rhandza ha yona, kutani hi teke xiboho xa ku nyiketela vutomi bya hina eka yena. Hi 1947, havumbirhi bya hina hi kombise ku tinyiketela ka hina hi ku khuvuriwa ematini—Annikki a a ri ni malembe ya 15 kasi Aili a a ri ni malembe ya 17. Sesi wa hina Saimi u khuvuriwe hi lembe rero. Hi tlhele hi dyondza Bibele na sesi wa hina Linnea, loyi se a a tekiwile. Yena ni ndyangu wa yena va ve Timbhoni ta Yehovha. Endzhaku ka loko hi khuvuriwile, hi tivekele pakani ya ku phayona, hi va maphayona ya nkarhinyana nkarhi na nkarhi.

Hi 1955, hi rhurhele eKemi, doroba leri nga le n’walungwini. Hambileswi havumbirhi bya hina a hi tirha ntirho wo tihanyisa nkarhi hinkwawo, a hi swi lava ku va maphayona kambe a hi chava leswaku a hi nge swi koti ku tihanyisa. Hi anakanye leswaku hi fanele hi rhanga hi tivekela mali yo karhi. Hi vulavurisane ni makwerhu wa xisati la nga phayona, la boxiweke hala henhla hi wona nkarhi wolowo. Sweswo swi hi pfune ku vona leswaku ku tirhela Yehovha eka ntirho wa nkarhi hinkwawo a swi titsheganga ntsena hi mali leyi hi nga na yona kumbe hi nseketelo wa ndyangu wa hina. Nchumu lowu nga wa nkoka swinene i ku va hi titshega hi Tata wa hina wa le tilweni.

Hi nkarhi wolowo, a hi ri ni mali leyi ringaneke leswaku hi kota ku tihanyisa tin’hweti timbirhi. Hikwalaho hi May 1957, hi teke vuphayona bya tin’hweti timbirhi hi ri karhi hi chava hi ya phayona ePello, ku nga masipala wa le Lapland, ehenhla ka Arctic Circle. Endzhaku ka tin’hweti timbirhi, a hi nga yi tirhisanga mali ya hina, hikwalaho hi endle xikombelo xo tlhela hi phayona tin’hweti tin’wana timbirhi. Endzhaku ka tin’hweti tin’wana timbirhi, a ha ha ri ni mali hinkwayo. Sweswi a hi tiyiseka leswaku Yehovha u ta hi khathalela. Endzhaku ka malembe ya 50 hi ri entirhweni wa vuphayona, ha ha ri na yona mali ya hina! Loko hi anakanya hi swilo leswi humeleleke, hi titwa onge Yehovha a a khome mavoko ya hina kutani a ku: “[Mi] nga chavi. Mina ndzi ta [mi] pfuna.”—Esa. 41:13.

Hi 1958, mulanguteri wa hina wa xifundzha u ringayete leswaku hi ya tirha tanihi maphayona yo hlawuleka eSodankylä, le Lapland. Hi nkarhi wolowo, a ku ri ni Mbhoni yin’we ntsena endhawini yoleyo, ku nga makwerhu wo karhi wa xisati. U dyondze ntiyiso hi ndlela yo tsakisa. N’wana wa yena wa jaha a a fambe hi riendzo ra xikolo a ya eHelsinki, ku nga ntsindza wa Finland. Loko va ri karhi va famba va ri hi ntlawa edorobeni, makwerhu la dyuhaleke wa xisati u nyike mufana loyi nkandziyiso wa Xihondzo xo Rindza, loyi a a ri endzhaku kutani a n’wi kombela leswaku a ya nyika mana wa yena. Mufana loyi u endle tano, naswona manana loyi u nambe a swi xiya leswaku u kume ntiyiso.

Hi hirhe kamara leri a ri ri ehenhla ka laha ku sahiwaka kona timhandzi. A hi khoma minhlangano kwalaho. Eku sunguleni, lava a va va kona a ku ri hina hi ri vambirhi, makwerhu wa xisati wa kwalaho ni n’wana wa yena wa nhwanyana. A hi hlaya rungula leri dyondziwaka swin’we. Endzhaku wanuna loyi a a dyondze Bibele ni Timbhoni u tile a ta tirha laha ku sahiwaka kona timhandzi. Yena ni ndyangu wa yena va sungule ku hlanganyela ni ntlawa wa hina. Hi ku famba ka nkarhi, yena ni nsati wa yena va khuvuriwile. Makwerhu loyi wa xinuna ku ve yena a fambisaka minhlangano ya hina. Ku engetela kwalaho, vavanuna van’wana lava a va tirha laha ku sahiwaka kona timhandzi va sungule ku ta eminhlanganweni naswona va amukele ntiyiso wa Bibele. Endzhaku ka malembe yo hlayanyana, ntlawa wa hina wu kurile lerova ku vumbiwa vandlha.

A hi famba mpfhuka wo leha loko hi ya chumayela. Hi ximumu, a hi famba hi milenge, hi khandziya swikanyakanya, ni ku tluta leswaku hi ta fikelela vanhu ensin’wini ya hina. Swikanyakanya swa hina a swi hi pfuna swinene. A hi tlhela hi swi tirhisa loko hi ya emintsombanweni ni loko hi endzela vatswari va hina, lava a va tshama tikhilomitara ta madzana ku suka laha a hi ri kona. Hi xixika, a hi khandziya bazi nimixo swinene hi ya eximutanini xin’wana kwalaho kutani hi famba hi yindlu ni yindlu. Loko hi hete ku tirha ximutana xin’we a hi famba hi milenge hi ya eka xin’wana. Gamboko a yi pakelana ngopfu naswona minkarhi yo tala a yi nga susiwi emapatwini. Hakanyingi a hi famba laha swileyi leswi a swi kokiwa hi tihanci a swi hundze kona. Minkarhi yo tala gamboko a yi pfala swindledyana leswi a swi pfuriwile, naswona eku sunguleni ka ximun’wana, gamboko a yi olova naswona a yi ri ni mati lerova a yi endla swi tika ku famba eka yona.

Maxelo yo titimela swinene ni gamboko swi hi dyondzise ku ambala swo kufumela. A hi ambala masokisi ya wulu lama fikaka emasengeni ni masokisi mambirhi kumbe manharhu lama tolovelekeke swin’we ni mabutsu yo leha. Nilokoswiritano, hakanyingi gamboko a yi nghena endzeni ka mabutsu ya hina. Loko hi fika eswitepisini swa yindlu, a hi hluvula mabutsu kutani hi gungundza gamboko leyi a yi ri endzeni ka wona. Nakambe, makumu ya majazi ya hina yo leha ya xirhami a ma tsakama loko hi ri karhi hi famba egambokweni. Kutani, loko ku titimela swinene, a ma tiya onge i zenge. Manana un’wana u te: “Mi fanele mi ri ni ripfumelo ra ntiyiso, tanihi leswi mi humeke hi ku tirhandzela hambiloko maxelo ma ri tani.” A hi fambe tikhilomitara to tlula 11 loko hi ya emutini wolowo.

Hikwalaho ka mpfhuka wo leha, hakanyingi a hi etlela emakaya ya vanhu va kwalaho. Loko ri pela, a hi sungula ku kombela ndhawu yo etlela eka yona. Makaya ya kona a ma ri ya xiyimo xa le hansi, kambe vanhu va kona a va ri ni xinghana ni malwandla, naswona a va hi nyika ndhawu yo etlela ni swakudya. Hakanyingi a hi etlela ehenhla ka swikhumba swa timhofu kumbe hambi swi ri swa tibere. Minkarhi yin’wana a hi etlela etindhawini letinene. Hi xikombiso, wansati un’wana loyi a nga ni yindlu leyikulu u hi teke a hi yisa eka kamara ra vaendzi ra le xithezini xa le henhla laha a ku ri ni mubedo wo saseka ni malakani yo basa yo saseka leswi a swi hi rindzile. Minkarhi yo tala a hi bula hi Bibele ni vandyangu kukondza ku va vusiku swinene. Endhawini yin’wana, mpatswa wun’wana wu etlele eka tlhelo lerin’wana ra kamara hina hi etlela eka lerin’wana. Hi bule na wona hi Matsalwa kukondza ku va mahlamba-ndlopfu ya siku leri landzelaka. Wanuna loyi ni nsati wa yena va vutise swivutiso swo tala—va cincana.

Lapland i tiko leri nga kwandzasi kambe ro saseka, naswona ku saseka ka rona ka hambana hi ku ya hi nguva ya kona. Kambe eka hina, vanhu lava a va rhandza Yehovha a va saseke swinene. Exikarhi ka vanhu va timbilu letinene lava hi va chumayeleke a ku ri ni vanhu lava a va tirha ku tsema mirhi lava a va rhurhele eLapland. Minkarhi yin’wana, loko hina vamakwavo vambirhi va xisati hi nghena a hi kuma vavanuna vo tala endlwini yin’we leyitsongo. Vavanuna lava va switetemba va yingise rungula ra le Bibeleni va tlhela va amukela minkandziyiso ya hina.

Hi ve ni mintokoto yo tala yo tsakisa. Siku rin’wana, wachi leyi a yi ri exitichini xa tibazi a yi rhange hi timinete ta ntlhanu, hikwalaho bazi ya hina yi hi siyile. Hi khandziye bazi yin’wana leyi yaka eximutanini xin’wana. A hi nga si tshama hi chumayela endhawini yoleyo. Eka muti wo sungula, hi kume wansati un’wana loyi a nga te, “Se mi fikile, a ndzi mi languterile.” A hi dyondza Bibele na sesi wa yena. Wansati loyi a a kombele sesi wakwe leswaku a hi byela hi n’wi endzela hi siku rero. Kambe, a hi ri kumanga rungula rero. Hi sungule dyondzo ya Bibele na yena ni maxaka ya yena lawa a ma tshama ekusuhi na yena. Endzhakunyana ka sweswo, hi va hlanganisile leswaku va dyondza swin’we naswona a ku va ni vanhu va kwalomu ka 12. Ku sukela kwalaho, vo tala endyangwini lowu va ve Timbhoni ta Yehovha.

Hi 1965, hi tlhele hi averiwa ku ya tirha evandlheni leri hi nga eka rona sweswi ra Kuusamo, ehansinyana ka Arctic Circle. Hi nkarhi wolowo, vandlha rero a ri ri ni vahuweleri va nga ri vangani. Eku sunguleni, a swi tika ku chumayela ensin’wini ya hina leyintshwa. Vanhu va kona a va rhandza kereke naswona a va nga wu tsakeli ntirho wa hina. Nilokoswiritano, vo tala a va yi xixima Bibele, leswi endleke leswaku hi kota ku burisana na vona. Hikwalaho hakatsongo-tsongo hi ringete ku tiva vanhu lava, naswona endzhaku ka kwalomu ka malembe mambirhi, a swi olova ku sungula tidyondzo ta Bibele.

Namuntlha, a ha ha ri na matimba yo heta nkarhi wo tala hi ri ensin’wini, kambe masiku yo tala ha ya ensin’wini. Ku chumayela mahungu lamanene eka vanhu ensin’wini ya hina leyikulu swi olovile loko Aili a dyondze ku chayela ivi a kuma layisense hi 1987 a ri ni malembe ya 56, a khutaziwa hi n’wana wa mufana wa buti. Hi kume mpfuno lowu engetelekeke loko ku akiwe Holo ya Mfumo leyintshwa, naswona hi rhurhele endlwini leyi khomaneke na yona.

Ku andza loku hi ku voneke ku hi tisela ntsako lowukulu. Loko hi sungula ntirho wa nkarhi hinkwawo en’walungwini wa Finland, a ko va ni vahuweleri va nga ri vangani lava hangalakeke endhawini yoleyo leyikulu. Sweswi ku ni xifundzha lexi nga ni mavandlha yo hlayanyana. Hakanyingi etinhlengeletanweni ni le mintsombanweni vanhu va titivisa kutani va hi vutisa loko hi va tsundzuka. Minkarhi yin’wana, a hi fambisa dyondzo ya Bibele ekaya ka vona loko va ha ri vatsongo. Mbewu leyi byariweke malembe yo tala kumbe hambi ku ri makume ya malembe endzhaku yi humese mihandzu!—1 Kor. 3:6.

Hi 2008, hi hlanganise malembe ya 50 hi ri maphayona yo hlawuleka. Hi nkhensa Yehovha hileswi hi koteke ku khutazana leswaku hi tiyisela entirhweni wa yena wa nkoka. Vutomi bya hina a byi olova, kambe a hi nga pfumali nchumu. (Ps. 23:1) Hakunene a hi nga fanelanga hi kanakanile eku sunguleni! Lexi tsakisaka, eka malembe lawa hinkwawo, Yehovha u hi tiyisile hi ku pfumelelana ni xitshembiso xa yena lexi nga eka Esaya 41:10 lexi nge: “Ndzi ta ku nyika matimba. Kunene ndzi ta ku pfuna. Kunene ndzi ta ku khoma swi tiya hi voko ra mina ra xinene ra ku lulama.”