Amukela Nkongomiso Wa Xikwembu Lexi Hanyaka

“Mi hundzuka . . . mi ya eka Xikwembu lexi hanyaka, lexi endleke tilo ni misava ni lwandle ni swilo hinkwaswo leswi nga eka swona.”—MINTIRHO 14:15.

1, 2. Ha yini swi fanela ku pfumela leswaku Yehovha i “Xikwembu lexi hanyaka”?

ENDZHAKU ka loko muapostola Pawulo na Barnaba va hanyise wanuna un’wana, Pawulo u tiyisekise vahlaleri va le Listra a ku: “Na hina hi vanhu lava nga ni vulema lebyi fanaka ni bya n’wina, naswona hi vula mahungu lamanene eka n’wina, leswaku mi hundzuka eka swilo leswi swa hava mi ya eka Xikwembu lexi hanyaka, lexi endleke tilo ni misava ni lwandle ni swilo hinkwaswo leswi nga eka swona.”—Mintirho 14:15.

² Yehovha hakunene a hi xifaniso lexi nga hanyiki kambe i “Xikwembu lexi hanyaka”! (Yeremiya 10:10; 1 Vatesalonika 1:9, 10) Ina, Yehovha wa hanya naswona i Xihlovo xa vutomi bya hina. “[Xikwembu] xi nyika vanhu hinkwavo vutomi ni ku hefemula ni swilo hinkwaswo.” (Mintirho 17:25) Xi lava leswaku hi tiphina hi vutomi bya sweswi ni bya le nkarhini lowu taka. Pawulo u engetele hileswaku Xikwembu “[a] xi titshikang[a] xi nga ri na vumbhoni bya leswaku xi endle leswinene, xi mi nyika timpfula ta le tilweni ni tinguva ta mihandzu, xi tata timbilu ta n’wina hi ku helela hi swakudya ni ku khana lokukulu.”—Mintirho 14:17.

 3. Ha yini swi fanerile ku tshemba nkongomiso lowu humaka eka Xikwembu?

³ Leswi Xikwembu xi khathalaka hi vutomi bya hina swi hi nyika xivangelo xo tshemba nkongomiso wa xona. (Pisalema 147:8; Matewu 5:45) Van’wana va nga ha tshika ku tshemba nkongomiso wa xona loko va kuma xileriso xa le Bibeleni lexi va nga xi twisisiki kumbe lexi tikombaka xi va tikisela swilo. Hambiswiritano, ku tshemba nkongomiso wa Yehovha swi tikombe ku ri vutlhari. Hi xikombiso: Hambiloko Muisrayele a nga wu twisisi nawu wa ku nga khumbi ntsumbu, a a vuyeriwa loko a wu yingisa. Xo sungula, ku yingisa ka yena a ku ta n’wi tshineta ekusuhi ni Xikwembu lexi hanyaka; xa vumbirhi, a swi ta n’wi pfuna ku papalata mavabyi.—Levhitika 5:2; 11:24.

4, 5. (a) Emahlweni ka nguva ya Vukreste, Yehovha u nyikele nkongomiso wihi malunghana ni ngati? (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku nkongomiso wa Xikwembu malunghana ni ngati wu katsa Vakreste?

⁴ Swa fana ni hi nkongomiso wa Xikwembu malunghana ni ngati. Xi byele Nowa leswaku vanhu a va fanelanga va dya ngati. Kutani hi ku tirhisa Nawu, Xikwembu xi paluxe leswaku ndlela yin’we ntsena leyi amukelekaka laha ngati a yi fanele yi tirhisiwa kona a ku ri ealitarini—leswaku ku rivaleriwa swidyoho. Hi ku tirhisa milawu yoleyo, Xikwembu a xi veka xisekelo xa ndlela leyi tlakukeke yo tirhisa ngati—ku ponisiwa ka vutomi hi ku tirhisa nkutsulo wa Yesu. (Vaheveru 9:14) Ina, nkongomiso wa Xikwembu a wu kombisa leswaku xa khathala hi vutomi ni hi vuhlayiseki bya hina. Loko a vulavula hi Genesa 9:4, mukambisisi wa Bibele wa lembe-xidzana ra vu-19 Adam Clarke, u tsarile: “Xileriso lexi nyikiweke [Nowa] xa ha landzeriwa hi vukheta hi Vakreste va le vuxeni . . . Ehansi ka nawu ngati a yi nga dyiwi, hikuva a yi kokela nyingiso eka ngati leyi a yi ta halateriwa swidyoho swa misava; naswona hi ku ya hi Tievhangeli a yi fanelanga yi dyiwa, hikuva minkarhi hinkwayo yi fanele yi tekiwa tanihi leyi yimelaka ngati leyi halateriweke ku rivalela swidyoho.”

⁵ Kumbexana mukambisisi loyi a a vulavula hi evhangeli ya xisekelo, kumbe mahungu lamanene lama vulavulaka hi Yesu. Sweswo swi katsa ku va Xikwembu xi rhumele N’wana wa xona leswaku a hi fela, a halata ngati yakwe leswaku hi ta kuma vutomi lebyi nga heriki. (Matewu 20:28; Yohane 3:16; Varhoma 5:8, 9) Nhlamuselo ya mukambisisi loyi yi katse ni xileriso xa le ndzhakunyana xa leswaku valandzeri va Kreste va papalata ngati.

 6. Hi wihi nkongomiso wa malunghana ni ngati lowu nyikiweke Vakreste, naswona ha yini?

⁶ Wa swi tiva leswaku Xikwembu xi nyike Vaisrayele madzana ya milawu. Endzhaku ka loko Yesu a file, vadyondzisiwa vakwe a va nga ha boheki ku yingisa milawu leyi hinkwayo. (Varhoma 7:4, 6; Vakolosa 2:13, 14, 17; Vaheveru 8:6, 13) Hambiswiritano, endzhaku ka nkarhi ku tlakuke xivutiso malunghana ni xilaveko xin’we xa nkoka—ku yimba ka vavanuna. Xana vanhu lava nga riki Vayuda lava a va lava ku vuyeriwa eka ngati ya Kreste a va fanele va yimbisiwa, va kombisa leswaku va ha ri ehansi ka Nawu? Hi 49 C.E., huvo leyi fumaka ya Vukreste yi kanele hi mhaka yoleyo. (Mintirho, ndzima 15) Hi ku kongomisiwa hi moya wa Xikwembu, vaapostola ni vakulukumba va gimete hileswaku ku yimbisiwa loku a ku boha ku hele ni Nawu. Nilokoswiritano, swilaveko swo karhi swa Xikwembu a swa ha boha eka Vakreste. Huvo leyi fumaka yi tsale leswi landzelaka epapileni leri yaka emavandlheni: “Moya lowo kwetsima swin’we na hina hi tsakele ku ka hi nga mi engeteleli ndzhwalo wun’wana, handle ka swilo leswi, leswi fanelaka, ku papalata swilo leswi nyikeriwaka swifaniso swa hava ni ngati ni swilo leswi dlayiweke hi ku tlimbiwa nkolo ni vumbhisa. Loko mi tihlayisa hi vukheta eka swilo leswi, mi ta fuwa.”—Mintirho 15:28, 29.

 7. I swa nkoka ku fikela kwihi leswaku Vakreste va ‘papalata ngati’?

⁷ Kahle-kahle, huvo leyi fumaka a yi teka ku ‘papalata ngati’ ku ri nchumu lowu nga wa nkoka emahanyelweni ku fana ni ku papalata ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu kumbe ku gandzela swikwembu swa hava. Leswi swi kombisa leswaku ku yirisiwa ka ngati i mhaka ya nkoka. Vakreste lava gandzelaka swifaniso kumbe lava tikhomaka hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu, va nga hundzuki a va nge “yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu”; “xiavelo xa vona xi ta va . . . rifu ra vumbirhi.” (1 Vakorinto 6:9, 10; Nhlavutelo 21:8; 22:15) Xiya ku hambana loku: Ku nga yingisi nkongomiso wa Xikwembu malunghana ni ku kwetsima ka ngati swi nga endla leswaku munhu a loviseriwa makumu. Ku xixima gandzelo ra Yesu swi nga yisa evuton’wini lebyi nga heriki.

 8. I yini lexi kombisaka leswaku Vakreste vo sungula va yingise nkongomiso wa Xikwembu malunghana ni ngati?

⁸ Vakreste vo sungula va wu twisise njhani nkongomiso wa Xikwembu malunghana ni ngati naswona va wu landzele njhani? Tsundzuka nhlamuselo ya Clarke: “Hi ku ya hi Tievhangeli a yi fanelanga yi dyiwa, hikuva minkarhi hinkwayo yi fanele yi tekiwa tanihi leyi yimelaka ngati leyi halateriweke ku rivalela swidyoho.” Matimu ma tiyisekisa leswaku Vakreste vo sungula va yi yingisile mhaka yoleyo. Tertullian u tsarile: “Anakanya vanhu lava hi torha ra makwanga, a va teka ngati leya ha ku humesiwaka eka swigevenga swo homboloka eminkombisweni ya le tindhawini ta mintlango . . . kutani va famba na yona va ya tshungula vuvabyi bya vona bya switshetshela.” Ku hambana ni vahedeni lava a va dya ngati, Tertullian u vula leswaku Vakreste “a va lavi ni ku vona ngati ya swiharhi eswakudyeni [swa vona] . . . Ringa Vakreste hi ku va nyika tisoseji leti nga ni ngati. U ta swi vona hakunene leswaku [i] nchumu lowu yileke eka vona.” Ina, hambiloko va xungetiwa hi ku dlayiwa, Vakreste a va nga ta yi dya ngati. Nkongomiso wa Xikwembu a wu ri wa nkoka swinene eka vona.

 9. Ku papalata ngati a swi katsa yini handle ka ku yi dya hi ku kongoma?

⁹ Van’wana va nga ha anakanya leswaku huvo leyi fumaka a yi vula ntsena leswaku Vakreste a va nga fanelanga va dya kumbe ku nwa ngati hi ku kongoma, kumbe ku dya nyama leyi ngati ya yona yi nga halatiwangiki kumbe swakudya leswi nga ni ngati. Ina, yoleyo a yi ri nhlamuselo yo sungula ya xileriso xa Xikwembu eka Nowa. Ni vaapostola va lerise Vakreste ku ‘tihlayisa eka swilo leswi dlayiweke hi ku tlimbiwa nkolo,’ nyama leya ha riki ni ngati. (Genesa 9:3, 4; Mintirho 21:25) Hambiswiritano, Vakreste vo sungula a va swi tiva leswaku a ku katseka leswi engetelekeke. Minkarhi yin’wana ngati a yi nwiwa hi xikongomelo xo tshungula. Tertullian u vule leswaku vahedeni van’wana a va nwa ngati leya ha hisaka leswaku va tshungula vuvabyi bya switshetshela. Swi nga ha endleka ngati a yi tirhisiwa na hi tindlela tin’wana leswaku ku tshunguriwa mavabyi kumbe hi ku anakanya leswaku yi ta antswisa rihanyo ra munhu. Hikwalaho, eka Vakreste ku papalata ngati a swi katsa ku papalata ku yi nwa hi xikongomelo xo “tshungula.” Va xi yingisile xileriso xexo hambiloko xi veka vutomi bya vona ekhombyeni.

Ku Tirhisiwa Ka Ngati eVutshungurini

10. Hi tihi tindlela tin’wana leti ngati yi tirhisiwaka ha tona eka swa vutshunguri, leswi tlakusaka xivutiso xihi?

¹⁰ Ku tirhisa ngati eka swa vutshunguri se swi tolovelekile. Khale munhu a a pomperiwa ngati hi yoxe—yi humesiwa eka loyi a nyikeleke ha yona, yi vekiwa kutani yi cheriwa eka muvabyi, kumbexana munhu la vavisekeke enyimpini. Endzhakunyana, vaendli va ndzavisiso va dyondze ku hambanisa ngati hi swiaki swa yona leswikulu. Loko madokodela ma pompela swiaki leswi, ma kota ku pompela ngati leyi nyikeriweke eka vavabyi vo hlaya, kumbexana va pompela plasma eka munhu la vavisekeke ivi tisele to tshwuka va ti pompela eka un’wana. Ndzavisiso lowu engetelekeke wu kombise leswaku xiaki xo tanihi plasma ya ngati xi nga hambanisiwa xi va swiphemu swo hlaya, ivi swi pomperiwa eka vavabyi vo tala. Ka ha endliwa matshalatshala lama engetelekeke yo hambanisa swiphemu leswi, naswona ku vikiwa matirhiselo lamantshwa ya swiaki leswi. Xana Mukreste u fanele a angula njhani eku tirhisiweni ka swiphemu swa ngati? Kunene, u tiyimisele hi mbilu hinkwayo leswaku a nge pomperiwi ngati, kambe a hi nge dokodela wakwe u n’wi sindzisa ku pomperiwa xiaki xin’we lexikulu, kumbexana tisele to tshwuka. Kumbe vutshunguri byi nga ha lava leswaku ku tirhisiwa xiphemu xin’we lexitsongo lexi humesiweke eka xiaki xin’wana. Xana nandza wa Xikwembu a nga xi endla njhani xiboho eka swivutiso sweswo, a ri karhi a tsundzuka leswaku ngati ya kwetsima ni leswaku ngati ya Kreste yi ponisa vutomi hi ndlela leyikulu?

11. Hi xihi xiyimo xa vutshunguri lexi pakanisaka malunghana ni ngati lexi Timbhoni se ti nga ni malembe yo tala ti xi namarherile?

¹¹ Malembe yo tala lama hundzeke Timbhoni ta Yehovha ti swi veke erivaleni leswaku ti yime kwihi. Hi xikombiso, ti tsale xihloko ti xi rhumela eka The Journal of the American Medical Association (November 27, 1981; lexi tlheleke xi kandziyisiwa eka broxara leyi nge Xana Ngati Yi Nga Byi Ponisa Njhani Vutomi Bya Wena? matluka 27-9).a Xihloko xolexo xi tshahe rungula ra xona ebukwini ya Genesa, Levhitika na Mintirho. Xi te: ‘Hambileswi tindzimana leti ti nga hlamuseriwangiki hi ndlela ya swa vutshunguri, Timbhoni ti ti teka ti sivela ku pomperiwa ka ngati hi yoxe, ti-RBC (red blood cells [tisele to tshwuka ta ngati]) na plasma, swin’we ni ti-WBC (white blood cell [tisele to basa ta ngati]) na platelet.’ Eka buku ya 2001 leyi nge Emergency Care, ehansi ka nhloko-mhaka leyi nge “Swiaki Swa Ngati,” ku vuriwe leswi: “Ngati yi endliwe hi swiaki swo hlayanyana: plasma, tisele to tshwuka ni to basa ta ngati ni ti-platelet.” Hikwalaho, hi ku pfumelelana ni timhaka ta vutshunguri, Timbhoni ti ala ku pomperiwa ngati hi yoxe kumbe swiaki leswikulu swa yona swa mune.

12. (a) Hi yihi nhlamuselo leyi nyikeriweke malunghana ni swiphemu leswi humesiweke eka swiaki leswikulu swa ngati? (b) Nhlamuselo leyi engetelekeke malunghana ni mhaka leyi yi nga kumiwa kwihi?

¹² Xihloko xexo lexi vulavulaka hi vutshunguri xi ye emahlweni xi ku: ‘Xiyimo xa vukhongeri xa Timbhoni a xi ti siveli ku tirhisa [swiphemu] swo tanihi albumin, globulin ya nsawutiso na n’oko wa hemophilia; Mbhoni ha yin’we yi fanele yi endla xiboho xa loko yi ta swi amukela swilo leswi.’ Ku sukela hi 1981, ku humesiwe swiphemu swo tala (swiphemu leswitsongo leswi humesiweke eka swin’wana swa swiaki leswikulu swa mune swa ngati) leswaku swi ta tirhisiwa. Hikwalaho, Xihondzo xo Rindza xa June 15, 2000, a xi ri ni rungula leri pfunaka leri vulavulaka hi mhaka leyi exihlokweni lexi nge “Swivutiso Swa Vahlayi.” Leswaku ku pfuneka vahlayi va timiliyoni, nhlamulo ya kona yi tlhele yi kandziyisiwa eka matluka 29-31 ya magazini lowu. Yi ni vuxokoxoko ni tinhlamuselo leti twalaka, kambe u ta swi xiya leswaku leswi yi swi vulaka swi pfumelelana ni tinhla-nkulu leti hlamuseriweke hi 1981.

Ntirho Wa Ripfalo Ra Wena

13, 14. (a) Ripfalo i yini, naswona ri katseka njhani emhakeni ya ngati? (b) Xikwembu xi nyike Vaisrayele nkongomiso wihi malunghana ni ku dya nyama, kambe i swivutiso swihi leswi nga ha vaka swi tlakukile?

¹³ Rungula rolero ri lava leswaku u tirhisa ripfalo. Ha yini? Vakreste va pfumelelana eka xilaveko xa ku landzela nkongomiso wa Xikwembu, kambe eka swiyimo swin’wana munhu u fanele a tiendlela xiboho, kutani swi lava leswaku a tirhisa ripfalo. Ripfalo i vuswikoti lebyi hi tswariwaka na byona byo kambisisa timhaka hi tlhela hi endla xiboho, hakanyingi etimhakeni ta mahanyelo. (Varhoma 2:14, 15) Kambe, wa swi tiva leswaku mapfalo a ma fani.b Bibele yi vula leswaku van’wana va ni ‘mapfalo lama tsaneke,’ leswi vulaka leswaku mapfalo ya van’wana ma tiyile. (1 Vakorinto 8:12) Vakreste a va endli nhluvuko hi ndlela leyi fanaka malunghana ni ku dyondza leswi ku rhandza ka Xikwembu ku nga swona, ku khathala hi leswi xi swi anakanyaka, ni ku endla swiboho hi ku pfumelelana ni mianakanyo ya xona. Leswi hi nga swi fanisa ni mhaka ya Vayuda ni ku dya nyama.

¹⁴ Bibele yi swi veka erivaleni leswaku munhu la yingisaka Xikwembu a a nga dyi nyama leyi nga humesiwangiki ngati. Xileriso xexo a xi ri xa nkoka swinene lerova masocha ya Vaisrayele ma ve ni nandzu lowukulu loko ma dya nyama leyi nga humesiwangiki ngati, hambileswi xiyimo a xi tikile. (Deteronoma 12:15, 16; 1 Samuwele 14:31-35) Nilokoswiritano, ku nga ha va ku tlakuke swivutiso. Loko Muisrayele a dlaya nyimpfu, xana a a fanele a humesa ngati hi xihatla ku fikela kwihi? Xana a a fanele a tsema nkolo wa xifuwo xexo leswaku a yi humesa? Xana a a swi boha ku hayeka nyimpfu hi milenge ya yona ya le ndzhaku? A a fanele a yi hayeka nkarhi wo tanihi kwihi? Xana a a ta yi humesa njhani ngati ya homu leyikulu? Hambiloko se yi halatiwile, ngati yin’wana yi nga ha salela enyameni. Xana a a fanele a yi dya nyama yo tano? I mani loyi a a ta endla xiboho?

15. Xana Vayuda van’wana va angurise ku yini malunghana ni ku dya nyama, kambe Xikwembu xi lerise yini?

¹⁵ Anakanya hi Muyuda la hisekaka la langutaneke ni swivutiso sweswo. A nga ha va a vone swi antswa ku papalata nyama leyi xavisiwaka emakete, kasi Muyuda un’wana a a nga ta yi dya nyama loko swi vonaka onge a yi tlhaveriwe xifaniso. Vayuda van’wana va nga ha va va dye nyama endzhaku ko endla mihivahivana yo karhi leswaku va humesa ngati.c (Matewu 23:23, 24) Xana u anakanya yini hi malangutelo wolawo lama nga faniki? Ku tlula kwalaho, tanihi leswi Xikwembu a xi nga vekanga milawu leyi koxaka leswaku ku endliwa swiendlo leswi hlamuseriweke laha henhla, xana a swi ta va swi fanerile leswaku Vayuda va rhumela swivutiso swo tala ehubyeni ya varhabi leswaku va endleriwa xiboho emhakeni yin’wana ni yin’wana? Hambileswi mukhuva wolowo wu sunguriweke eka Xiyuda, swa tsakisa ku tiva leswaku Yehovha a nga swi lavi leswaku vagandzeri vakwe va ntiyiso va endla swiboho swo tano malunghana ni ngati. Xikwembu xi nyikele nkongomiso wa xisekelo malunghana ni ku dlaya swiharhi leswi tengeke ni ku humesa ngati ya swona, kambe a xi nyikelanga vuxokoxoko byin’wana handle ka byebyo.—Yohane 8:32.

16. Ha yini Vakreste va nga ha vaka ni mavonelo lama hambaneke malunghana ni ku tlhaviwa nayiti leyi nga ni xiphemu lexi humaka eka xiaki xa ngati?

¹⁶ Hilaha swi xiyiweke hakona eka tindzimana 11 na 12, Timbhoni ta Yehovha a ti pfumeli ku pomperiwa ngati hi yoxe kumbe swiaki leswikulu swa yona swa mune—plasma, tisele to tshwuka, tisele to basa ni ti-platelet. Kambe, ku vuriwa yini hi swiphemu leswitsongo leswi humesiweke eka swiaki leswikulu, swo tanihi ti-serum leti nga ni masocha ya miri lama lwaka ni mavabyi kumbe lama lwaka ni vuxungu bya nyoka? (Vona tluka 30, ndzimana 4.) Van’wana va gimete hileswaku swiphemu swoleswo leswitsongo, kahle-kahle a swa ha ri ngati hikwalaho a swi katsiwi eka xileriso xo ‘papalata ngati.’ (Mintirho 15:29; 21:25; tluka 31, ndzimana 1) Byebyo i vutihlamuleri bya vona. Ripfalo ra van’wana ri va susumetela ku ala nchumu wihi na wihi lowu humesiweke engatini (ya xiharhi kumbe ya munhu), ku katsa ni xiphemu lexitsongo ngopfu xa xiaki-nkulu xin’we xa ngati.d Kasi van’wana va nga ha pfumela ku tlhaviwa tinayiti ta protheyini ya plasma leswaku yi lwisana ni vuvabyi byo karhi kumbe yi lwa ni vuxungu bya nyoka, kambe va nga ha ala swiphemu leswin’wana leswitsongo. Ku tlula kwalaho, swilo swin’wana leswi humesiweke eka swiaki leswikulu swa mune swa ngati, swi nga va swi endla ntirho lowu fanaka ni wa xiaki hi xoxe emirini lerova Vakreste vo tala va nga swi lavi ku swi amukela.

17. (a) Ripfalo ra hina ri nga hi pfuna njhani loko hi hlamula swivutiso swa malunghana ni swiphemu swa ngati? (b) Ha yini ku endla swiboho emhakeni leyi swi ri mhaka ya nkoka swinene?

¹⁷ Leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni ripfalo swa pfuna loko hi endla swiboho swo tano. Goza ro sungula i ku dyondza leswi Rito ra Xikwembu ri swi vulaka ni ku lwela ku letela ripfalo ra wena ha swona. Sweswo swi ta ku pfuna ku endla swiboho leswi pfumelelanaka ni nkongomiso wa Xikwembu ematshan’weni ya ku kombela un’wana leswaku a ku endlela xiboho. (Pisalema 25:4, 5) Malunghana ni ku amukela swiphemu swa ngati, van’wana va te, ‘Mhaka leyi yi tshikeriwa ripfalo ra munhu, hikwalaho a hi ya nkoka.’ Mianakanyo yoleyo yi hoxile. Ku va nchumu wo karhi wu tshikeriwa ripfalo ra munhu a swi vuli swona leswaku a hi wa nkoka. Yi nga va mhaka ya nkoka swinene. Xivangelo xin’wana hileswaku swi nga khumba vanhu lava ripfalo ra vona ri hambaneke ni ra hina. Sweswo hi swi vona eka xitsundzuxo xa Pawulo malunghana ni nyama leyi nga ha vaka yi nyikeriwe eka xifaniso ivi endzhaku yi ya xavisiwa emakete. Mukreste u fanele a khathala hi ku nga ‘vavisi mapfalo lama tsaneke.’ Loko a khunguvanyisa van’wana, a nga ‘onha makwavo loyi Kreste a n’wi feleke’ kutani a dyohela Kreste. Hikwalaho, hambileswi timhaka leti katsaka swiphemu leswitsongo swa ngati ku nga xiboho xa munhu hi xiyexe, swiboho swoleswo swi fanele swi tekiwa swi ri swa nkoka.—1 Vakorinto 8:8, 11-13; 10:25-31.

18. Mukreste a nga swi papalata njhani ku dlaya ripfalo rakwe loko a endla swiboho malunghana ni ngati?

¹⁸ Mhaka yin’wana leyi faneleke yi kambisisiwa yi kandziyisa nkoka wa swiboho leswi endliwaka malunghana ni ngati. Mhaka ya kona i ndlela leyi swiboho leswi swi nga ta ku khumba ha yona. Loko ku amukela swiphemu leswitsongo swa ngati swi ta karhata ripfalo ra wena leri leteriweke hi Bibele, a wu fanelanga u ri honisa. Naswona a wu fanelanga u honisa leswi ripfalo ra wena ri ku byelaka swona hikwalaho ka leswi un’wana a nge, “A swi hoxanga ku amukela swiphemu leswi; vo tala va swi amukerile.” Tsundzuka, vanhu va timiliyoni namuntlha va honisa mapfalo ya vona, kutani ma fa, ma va pfumelela ku hemba kumbe ku endla swin’wana leswi hoxeke, swi nga va tovi helo. A swi kanakanisi leswaku Vakreste va fanele va papalata langutelo ro tano.—2 Samuwele 24:10; 1 Timotiya 4:1, 2.

19. Loko hi endla swiboho malunghana ni timhaka ta vutshunguri leti katsaka ngati, i yini lexi hi faneleke hi anakanya swinene ha xona?

¹⁹ Loko nhlamulo leyi tlheleke yi kandziyisiwa eka matluka 29-31 yi ya emakumu, yi ri: “Xana ku hambana ka mavonelo ni swiboho leswi endliwaka hi ku landza ripfalo, swi vula leswaku mhaka leyi a yi vuli nchumu? Doo! Leyi i mhaka ya ntikelo.” I ya nkoka swinene hikuva vuxaka bya wena ni “Xikwembu lexi hanyaka” bya katseka. Vuxaka byebyo hi byona ntsena byi nga ku yisaka evuton’wini lebyi nga heriki, lebyi sekeriweke ematimbeni lama ponisaka ya ngati leyi halatiweke ya Yesu. Hlakulela xichavo lexi enteke xa ngati hikwalaho ka leswi Xikwembu xi swi hetisisaka ha yona—xi ponisa vutomi. A swi fanerile leswi Pawulo a tsaleke a ku: “A mi nga ri na ntshembo naswona a mi nga ri na Xikwembu emisaveni. Kambe sweswi evun’weni na Kreste Yesu n’wina lava mi tshameke mi va ekule ngopfu mi le kusuhi hi ngati ya Kreste.”—Vaefesa 2:12, 13.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

• Xikwembu xi nyike Nowa, Vaisrayele ni Vakreste nkongomiso wihi malunghana ni ngati?

• Malunghana ni ngati, i yini leswi Timbhoni ta Yehovha ti swi alaka hi ku helela?

• Xana mhaka ya ku amukela swiphemu leswitsongo leswi humaka eka swiaki leswikulu swa ngati yi tshikeriwa ripfalo ra munhu hi ndlela yihi, kambe xana i yini leswi mhaka yoleyo yi nga vuliki swona?

• Loko hi endla swiboho, ha yini hi fanele hi anakanya swinene hi vuxaka bya hina na Xikwembu?

[Chati leyi nga eka tluka 22]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

LANGUTELO RA XISEKELO MALUNGHANA NI NGATI

NGATI HI YOXE

A HI YI AMUKELI

Tisele to tshwuka

Tisele to basa

Ti-platelet

Plasma

MUKRESTE U FANELE A TIENDLELA XIBOHO

Swiphemu leswi humaka eka tisele to tshwuka

Swiphemu leswi humaka eka tisele to basa

Swiphemu leswi humaka eka ti-platelet

Swiphemu leswi humaka eka plasma

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Huvo leyi fumaka yi endle xiboho xa leswaku Vakreste va fanele va ‘papalata ngati’

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

U nga ri honisi ripfalo ra wena loko u fanele u endla xiboho malunghana ni ku amukela xiphemu xa ngati