Ndzima Ya Vumakumembirhi-ntlhanu
Xikhongelo Xa Ku Hundzuka
1, 2. (a) Xikongomelo xa ku tshinya ka Xikwembu hi xihi? (b) Vayuda a va ta langutana ni xiboho xihi endzhaku ka loko va tshinyiwe hi Yehovha?
YEHOVHA u khawurise tiko rakwe, a kombisa leswaku u ri fularherile hi ku lovisa muti wa Yerusalema ni tempele ya kona hi 607 B.C.E. Tiko ra Yuda leri a ri pfumala tindleve a swi ri fanela ku tikirhetiwa nxupulo lowu. Kambe Yehovha a a nga lavi leswaku Vayuda va hela hinkwavo va ku bi! Muapostola Pawulo u kombetele eka xikongomelo xa ku tshinya ka Yehovha loko a ku: “I ntiyiso, ku hava ku tshinyiwa loku vonakaka ku tsakisa enkarhini wolowo, kambe ku tisa gome; kasi endzhakunyana ku veka mbhandzu wo rhula eka lava leteriweke hi kona, ku nga ku lulama.”—Vaheveru 12:11.
2 Xana Vayuda a va ta angurisa ku yini loko va khawurisiwe hi ndlela leyi? Xana a va ta venga ku tshinyiwa hi Yehovha? (Pisalema 50:16, 17) Kumbe, xana a va ta amukela ku tshinya koloko, va ku teka ku ri ndzayo? Xana a va ta hundzuka, va hanyisiwa? (Esaya 57:18; Ezekiyele 18:23) Vuprofeta bya Esaya byi komba leswaku khale ka vaaki van’wana va Yuda a va ta titsongahata loko va tshinyiwa. Ku sukela eka tindzimana to hetelela ta ndzima 63 ku ya boxeketa eka ndzima 64, tiko ra Yuda ri hlamuseriwa ri ri leri tisolaka, leri khongelaka Yehovha hi mbilu hinkwayo. Muprofeta Esaya u endle xikhongelo xa ku hundzuka, a yimela tiko ra ka vona leri a ra ha ta ya evuhlongeni. Loko a ri karhi a khongela, u vulavule hi swiendlakalo leswi a swa ha ta, onge hi loko swi ri karhi swi endleka emahlweni ka yena.
Tatana La Nga Ni Ntwela-vusiwana
3. (a) Xana xikhongelo xa Esaya xa vuprofeta xi n’wi tlakusa njhani Yehovha? (b) Xikhongelo xa Daniyele xi swi komba njhani leswaku xikhongelo xa vuprofeta xa Esaya a xi kombisa mianakanyo ya Vayuda lava hundzukeke loko va ri eBabilona? (Vona bokisi eka tluka 362.)
3 Esaya u khongele Yehovha a ku: “Languta u ri etilweni, u vona u ri evutshan’weni bya wena byo tlakuka bya ku kwetsima ni ku saseka.” Muprofeta a a vulavula hi matilo ya moya, laha ku tshamaka Yehovha ni swivumbiwa swakwe swa moya leswi nga vonakiki. Loko a phofula mianakanyo ya Vayuda evuhlongeni, Esaya u ye emahlweni a ku: “Xana ku kwihi ku hiseka ka wena ni matimba ya wena lama teleke, ku pfilunganyeka ka swirho swa wena swa le ndzeni, ni tintswalo ta wena? Eka mina swi sivelekile.” (Esaya 63:15) Yehovha u khome matimba yakwe, a tlhela a lawula mintlhaveko leyi pfelelaka etshakwini ra mbilu yakwe—“ku pfilunganyeka ka swirho swa [yena] swa le ndzeni, ni tintswalo ta [yena]”—eka vanhu vakwe. Kambe Yehovha u ve “Tata” wa tiko ra Vayuda. Abrahama na Israyele (Yakobe) a va ri vakokwa wa vona va xiviri, kambe loko a vo pfuxiwa eku feni, a va ta landzula vana va vona lava gwineheke. Yehovha u ve ni ntwela-vusiwana swinene. (Pisalema 27:10) Hi ntsako, Esaya u te: “Wena Yehovha, u Tata wa hina. Mukutsuri wa hina wa khale swinene i vito ra wena.”—Esaya 63:16.
4, 5. (a) Yehovha u hambukise vanhu vakwe etindleleni ta yena hi mukhuva wihi? (b) Yehovha u lava vugandzeri bya muxaka muni?
4 Esaya u ye emahlweni ni xikhongelo lexi humaka embilwini a ku: “Ha yini, Wena Yehovha, u hambeta u hi hambukisa etindleleni ta wena? Ha yini u nonon’hwisa mbilu ya hina yi nga ku chavi? Vuya hikwalaho ka malandza ya wena, tinyimba ta ndzhaka ya wena.” (Esaya 63:17) Ina, Esaya u khongelele leswaku Yehovha a tlhela a yisa mianakanyo yakwe eka malandza ya yena. Kambe xana Yehovha u va hambukise njhani Vayuda etindleleni ta yena? Xana i Yehovha a nonon’hwiseke timbilu ta vona, leswi endleke leswaku va nga ha vi na xichavo eka yena? A hi yena, kambe u va tshike va tinonon’hwisa, naswona loko va vona leswaku se va khome nyarhi hi timhondzo, Vayuda va sungule ku vovola hileswi Yehovha a va tshikeke va tiendlela ku rhandza ka vona. (Eksoda 4:21; Nehemiya 9:16) A va navela leswaku ingi Yehovha a nghenerile a va sivela ku endla swilo leswi hoxeke.
5 Ina, Xikwembu a xi endli swilo swo tano eka vanhu. Hi ni ntshunxeko wo endla leswi hi swi lavaka, naswona Yehovha wa hi pfumelela leswaku hi tihlawulela ku n’wi yingisa kumbe e-e. (Deteronoma 30:15-19) Yehovha u lava ku gandzeriwa swi suka embilwini ni le mianakanyweni hi ku susumetiwa hi rirhandzu ra xiviri. Hikwalaho u tshike Vayuda va tirhisa mfanelo ya vona ya ku tihlawulela, hambiloko sweswo swi endla leswaku va n’wi xandzukela. U nonon’hwise timbilu ta vona hi ndlela yoleyo.—2 Tikronika 36:14-21.
6, 7. (a) Vuyelo bya ku hambuka ka Vayuda etindleleni ta Yehovha byi ve byihi? (b) Vayuda a va ri ni ku navela kwihi ka hava, kambe i yini leswi a va nga ri na mfanelo ya ku swi langutela?
6 Vuyelo byi ve byihi ke? Esaya u profete a ku: “Vanhu va wena vo kwetsima a va ri ni ndzhaka swa nkarhinyana. Swirha swa hina swi kandziyele vukwetsimelo bya wena. Ku ringana nkarhi wo leha hi kotise lava u nga fumangiki ehenhla ka vona, kukota lava vito ra wena ri nga vitaniwangiki ehenhla ka vona.” (Esaya 63:18, 19) Vanhu va Yehovha va ve ni vukwetsimelo bya yena swa xinkarhana. Kutani Yehovha u byi tshike byi lovisiwa ivi tiko rakwe ri yisiwa evuhlongeni. Loko ku endleka sweswo, a swi fana ni loko ku nga ri na ntwanano exikarhi ka yena ni vatukulu va Abrahama, swi tlhela swi fana ni loko va nga vitaniwanga hi vito ra yena. Kutani Vayuda lava a va ri evuhlongeni eBabilona va sungule ku vovola hi ku pfumala ntshembo va ku: “Loko a wu lo handzula matilo hi le xikarhi, loko a wu lo rhelela ehansi, loko tintshava a ti lo tsekatseka hikwalaho ka wena, ku fana ni loko ndzilo wu hisa mahlahla, ni loko ndzilo wu virisa mati, leswaku vito ra wena ri tiviwa hi swirha swa wena, leswaku matiko ma rhurhumela hikwalaho ka wena!” (Esaya 64:1, 2) Kunene Yehovha u na wona matimba ya ku ponisa. Ingi a swi kotile hakunene ku rhelela a ya lwela vanhu vakwe, a handzulela mafambiselo ya tihulumendhe leti fanisiwaka ni matilo, a tlhela a mbundzumuxa mimfumo leyi fanaka ni tintshava. Yehovha a a ta swi kota ku twarisa vito rakwe hi ku kombisa ku hiseka kakwe loku pfurhaka loko a lwela vanhu vakwe.
7 Yehovha u swi endlile sweswo enkarhini lowu hundzeke. Esaya u te: “Loko u endla swilo leswi chavisaka leswi a hi nga swi langutelanga, u rhelele ehansi. Tintshava ti tsekatsekile hikwalaho ka wena.” (Esaya 64:3) Swiendlo swo tano leswikulu swi kombise matimba ni Vukwembu bya Yehovha. Kambe Vayuda lava nga tshembekangiki va le nkarhini wa Esaya a va nga ri na mfanelo ya ku langutela leswaku Yehovha a teka goza rero hi xikongomelo xo pfuna vona.
I Yehovha Ntsena Loyi A Nga Ponisaka
8. (a) Hi yihi ndlela yin’wana leyi Yehovha a hambaneke ha yona ni swikwembu swa mavunwa swa matiko? (b) Ha yini Yehovha a nga tekanga goza ra ku ponisa vanhu vakwe, hambileswi a a ri ni matimba ya ku endla tano? (c) Pawulo u yi tshaha njhani Esaya 64:4, kutani a yi tirhisa hi mukhuva wihi? (Vona bokisi eka tluka 366.)
8 Swikwembu swa mavunwa a swi swi koti ku endla mintirho ya matimba ya ku ponisa vagandzeri va swona. Esaya u tsarile a ku: “Ku sukela enkarhini wa khale swinene a va kona lava tweke, kumbe lava yingiseke, hambi tihlo leri voneke Xikwembu, handle ka wena, la endlaka swo karhi a endlela loyi a tshamaka a n’wi languterile. U hlanganise loyi a khanaka naswona a endlaka ku lulama, lava ku tsundzukaka etindleleni ta wena nkarhi hinkwawo.” (Esaya 64:4, 5a) Yehovha hi yena ntsena loyi a nga “muhakeri wa lava va [n’wi] lavaka hi mbilu hinkwayo.” (Vaheveru 11:6) U teka goza a sirhelela lava endlaka leswinene ni lava n’wi tsundzukaka. (Esaya 30:18) Xana Vayuda va endle tano ke? Nikatsongo. Esaya u byele Yehovha a ku: “Waswivo! Wena u hlundzukile, loko hina hi tshamela ku dyoha—nkarhi wo leha, xana hi fanele hi ponisiwa?” (Esaya 64:5b) Leswi vanhu va Xikwembu va siyeke matimu ya ku tshama va ri karhi va hlambela evudyohweni, Yehovha a a nga ri na xivangelo xa ku tshika ku va hlundzukela kumbe ku va ponisa.
9. Hi wihi ntshembo lowu Vayuda lava hundzukeke a va ta va na wona, naswona hi nga dyondza yini eka swona?
9 Vayuda a va nga ta ma olela mati lama halakeke, kambe loko a va lo hundzuka va tlhelela evugandzerini lebyi tengeke, a va ta kuma ntshembo wa ku rivaleriwa ni ku katekisiwa enkarhini lowu taka. Yehovha a a ta hakela vanhu lava hundzukeke hi nkarhi wakwe lowu faneleke, hi ku va ntshunxa evuhlongeni eBabilona. Kambe a va fanele va lehisa mbilu. Hambiloko va hundzukile, Yehovha a a nga ta xi cinca xiyimiso xakwe xa nkarhi. Hambiswiritano, loko a va tshama va xalamukile ni ku endla ku rhandza ka Yehovha, hakunene a va ta hetelela va ntshunxiwile. Hilaha ku fanaka, namuntlha Vakreste va tshama va langutele Yehovha va nga heli mbilu. (2 Petro 3:11, 12) Hi yingisa marito ya muapostola Pawulo, loyi a nga te: “Hi nga tshiki ku endla leswi nga swinene, hikuva hi nguva leyi faneleke hi ta tshovela loko hi nga karhali.”—Vagalatiya 6:9.
10. Hi kwihi ku hluleka loku Esaya a ku phofuleke a nga tilumalumi exikhongelweni xa yena?
10 Xikhongelo xa Esaya xa vuprofeta a xi nga ri ndlela leyi xiximekaka ya ku phofula vudyoho ntsena. Xi tlhele xi kombisa leswaku hakunene tiko a ri nga ta swi kota ku tiponisa. Muprofeta u te: “Hina hinkwerhu hi fana ni loyi a nga basangiki, swiendlo swa hina hinkwaswo swa ku lulama swi fana ni nguvu ya nkarhi wa switlhandla; hina hinkwerhu hi ta vuna kukota tluka, swihoxo swa hina swi ta hi yisa ekule kukota mheho.” (Esaya 64:6) Loko vuhlonga byi herile, Vayuda lava hundzukeke va nga ha va va phele vugwinehi ehansi. Va nga ha va va hundzulukele eka Yehovha, va endla leswo lulama. Kambe a va ha ri vanhu lava nga hetisekangiki. Mintirho ya vona leyinene, hambileswi a yi bumabumeleka, a yi fana ni tinguvu leti nga lo pyi, hi ngati loko swi ta emhakeni ya ku kombela ku rivaleriwa swidyoho. Ku rivalela ka Yehovha i nyiko leyi nga faneriwiki, leyi susumetiwaka hi tintswalo ta yena. A hi nchumu lowu munhu a nga hakeriwaka ha wona.—Varhoma 3:23, 24.
11. (a) Hi xihi xiyimo xo biha xa moya lexi a xi ri kona exikarhi ka Vayuda vo tala lava a va ri evuhlongeni, naswona sweswo swi nga va swi vangiwe hi yini? (b) I vamani lava a va ri swikombiso leswinene swa ripfumelo hi nkarhi wa vuhlonga?
11 Loko Esaya a languta emahlweni, xana u vone yini? Muprofeta loyi u khongerile a ku: “A nga kona loyi a vitanaka vito ra wena, a nga kona loyi a pfukaka a ku khoma; hikuva u hi tumbetele xikandza xa wena, naswona wa hi n’okisa hi matimba ya xihoxo xa hina.” (Esaya 64:7) Vumoya bya tiko a byi tsanile swinene. Vanhu a va nga ha vitani vito ra Xikwembu hi xikhongelo. Hambileswi a va nga ha ri na nandzu wa xidyoho lexikulu xa ku gandzela swikwembu swa hava, swi tikomba onge a va nga ha khathali hi nchumu evugandzerini bya vona, naswona a ku nga ri na ‘loyi a tikarhatelaka ku namarhela’ Yehovha. Swi le rivaleni leswaku a va nga ha ri na vuxaka lebyinene ni Mutumbuluxi. Kumbexana van’wana a va titwa va nga faneleki ku vulavula na Yehovha hi xikhongelo. Van’wana kumbexana a va pfuka va tiendlela swilo swa vona vini ni ku n’wi anakanya va nga n’wi anakanyi. Ina, exikarhi ka lava a va ri evuhlongeni a ku ri ni vanhu vo tanihi Daniyele, Hananiya, Mixayele, Azariya na Ezekiyele, lava a va ri swikombiso leswinene emhakeni ya ripfumelo. (Vaheveru 11:33, 34) Loko vuhlonga bya malembe ya 70 byi ri kusuhi ni ku hela, vanhu vo tanihi Hagayi, Zakariya, Zerubabele na Yoxuwa Muprista Lonkulu va lunghekele ku rhangela eku vitaneni ka vito ra Yehovha. Hambiswiritano, xikhongelo xa vuprofeta xa Esaya xi twala xi hlamusela xiyimo lexi mahlonga yo tala a ma ri eka xona.
“Ku Yingisa Swa Antswa Ku Ri Ni Xitlhavelo”
12. Esaya u ku phofule njhani ku tiyimisela ka Vayuda lava hundzukeke leswaku va cinca mahanyelo ya vona?
12 Vayuda lava hundzukeke a va tiyimisele ku hundzuka. Esaya u va khongelele eka Yehovha a ku: “Wena Yehovha, u Tata wa hina. Hina hi vumba, wena u Muvumbi; hina hinkwerhu hi endliwe hi mavoko ya wena.” (Esaya 64:8) Marito lawa na wona ma komba mfanelo ya Yehovha ya ku va Tatana, kumbe Munyiki wa Vutomi. (Yobo 10:9) Vayuda lava hundzukeke a va fanisiwa ni vumba byo tsakama. Lava va yingiseke loko Yehovha a va tshinya a va ta vumbiwa hi ndlela yo fanekisela, va fambisana ni mimpimanyeto ya Xikwembu. Kambe sweswo a swi ta endleka ntsena loko Yehovha, Muvumbi, a va rivalela. Kutani Esaya u n’wi kombele kambirhi leswaku a tsundzuka leswaku Vayuda i vanhu vakwe: “Oho Yehovha, u nga hlundzuki ku tlurisa, naswona u nga tsundzuki xihoxo xa hina hi masiku. Ndzi kombela u languta sweswi: hinkwerhu ka hina hi vanhu va wena.”—Esaya 64:9.
13. A xi ri xihi xiyimo xa tiko ra Israyele loko vanhu va Xikwembu va ha ri evuhlongeni?
13 Hi nkarhi wa vuhlonga, Vayuda a va tiyiselanga vuhlonga ntsena etikweni ra vahedeni. Ku va muti wa Yerusalema ni tempele ya kona swi sale swi ri marhumbi swi fumbe ndzhukano ehenhla ka vona ni le ka Xikwembu xa vona. Xikhongelo xa Esaya xa ku hundzuka xi andlale swin’wana swa swilo leswi pfindluseke ndzhukano lowu: “Miti ya wena yo kwetsima yi hundzuke mananga. Siyoni u hundzuke mananga lamakulu, Yerusalema u hundzuke rhumbi. Yindlu ya hina ya vukwetsimi ni ku saseka, leyi vatatana va ku dzuniseke eka yona, yi hundzuke nchumu wo hisiwa endzilweni; xin’wana ni xin’wana xa swilo swa hina leswi navelekaka swi herisiwile.”—Esaya 64:10, 11.
14. (a) Xana Yehovha a a lemukise njhani hi xiyimo lexi a xi ri kona sweswi? (b) Hambileswi Yehovha a a tsakisiwa hi tempele yakwe ni magandzelo lawa a ma endleriwa kona, i yini lexi a xi ri xa nkoka ngopfu?
14 Ina, Yehovha a a xi tiva kahle xiyimo xa tiko ra Vayuda. Malembe ya kwalomu ka 420 emahlweni ka ku lovisiwa ka Yerusalema, u lemukise vanhu vakwe leswaku loko va fularhela swileriso swa yena va ya gandzela swikwembu swin’wana, a a ta “[va lovisa] evuandlalweni bya misava,” kasi tempele leyo xonga a yi “ta va nhulu ya marhumbi.” (1 Tihosi 9:6-9) Ina, Yehovha a a tsakisiwa hi tiko leri a ri nyikeke vanhu vakwe, kun’we ni tempele ya manyunyu leyi yi akeriweke ku fundzha yena, ni magandzelo lawa a a endleriwa wona. Kambe ku tshembeka ni ku yingisa hi swona a swi ri swa nkoka ku tlula swilo leswi vonakaka, hambi ma ri magandzelo. Muprofeta Samuwele a a tiyisile loko a byela Hosi Sawulo a ku: “Xana Yehovha u tsakisiwa hi magandzelo yo hisiwa ni switlhavelo ku fana ni ku yingisa rito ra Yehovha? Waswivo! Ku yingisa swa antswa ku ri ni xitlhavelo, ku nyikela nyingiso ku ri ni mafurha ya makhuna.”—1 Samuwele 15:22.
15. (a) Hi xihi xikhongelo lexi Esaya a xi endleke eka Yehovha hi ndlela ya vuprofeta, naswona xi hlamuriwe njhani? (b) I yini leswi vangeke leswaku Yehovha a hetelela a fularhele tiko ra Vaisrayele?
15 Kambe, xana Xikwembu xa Israyele a xi ta phutsa mavoko xi hlalela ku cangayila ka vanhu va xona lava hundzukeke, xi nga va tweli vusiwana? Xivutiso xexo hi lexi Esaya a gimeteke xikhongelo xa yena xa vuprofeta ha xona. U yimele Vayuda lava nga evuhlongeni hi xikhongelo a ku: “Xana u ta hambeta u tikambela emahlweni ka swilo leswi, Wena Yehovha? Xana u ta miyela u hi tshika hi xaniseka ku tlurisa?” (Esaya 64:12) Kunene Yehovha u hetelele a rivalele vanhu vakwe, ivi hi 537 B.C.E., a va tlherisela etikweni ra vona leswaku va pfuxeta vugandzeri lebyi tengeke. (Yuwele 2:13) Kambe endzhaku ka madzana ya malembe, muti wa Yerusalema wu tlhele wu lovisiwa ni tempele ya wona, kutani Xikwembu xi hetelela xi fularhele tiko leri xi endleke ntwanano na rona. Ha yini? Hikuva vanhu va Yehovha a va hambuke eswilerisweni swa yena, naswona a va nga lavi ku twa nchumu hi Mesiya. (Yohane 1:11; 3:19, 20) Loko ku endleke sweswo, Yehovha u sive Israyele hi tiko lerintshwa ra moya, ku nga “Israyele wa Xikwembu.”—Vagalatiya 6:16; 1 Petro 2:9.
Yehovha I “Mutwi Wa Xikhongelo”
16. Bibele yi dyondzisa yini malunghana ni ku rivalela ka Yehovha?
16 Hi nga dyondza mhaka ya nkoka eka leswi humeleleke eka Vaisrayele. Ha swi vona leswaku Yehovha hi “lonene naswona u lunghekele ku rivalela.” (Pisalema 86:5) Tanihi swivumbiwa leswi nga hetisekangiki, hi titshege hi tintswalo ni ku rivalela ka yena leswaku hi ponisiwa. Mintirho ya hina vini a yi nge swi koti ku hi pfuna leswaku hi kuma mikateko leyi. Kambe Yehovha a ngo rivalela a pfale mahlo. U rivalela ntsena lava hundzukaka eswidyohweni swa vona va swi phela ehansi.—Mintirho 3:19.
17, 18. (a) Hi swi tivisa ku yini leswaku Yehovha wa khathala hakunene hi leswi hi swi ehleketaka ni hi ndlela leyi hi titwaka ha yona? (b) Ha yini Yehovha a lehisela vanhu va vudyoho mbilu?
17 Nakambe hi dyondza leswaku Yehovha wa khathala swinene hi leswi hi swi ehleketaka ni ndlela leyi hi titwaka ha yona, loko hi n’wi byela swona hi xikhongelo. I “Mutwi wa xikhongelo.” (Pisalema 65:2, 3) Muapostola Petro wa hi tiyisekisa a ku: “Mahlo ya Yehovha ma le ka lavo lulama, naswona tindleve ta yena ti yingisela swikombelo swa vona.” (1 Petro 3:12) Hi tlhela hi dyondza leswaku loko munhu a endla xikhongelo xa ku hundzuka u fanele ku phofula swidyoho swa yena hi ku titsongahata. (Swivuriso 28:13) Kambe leswi a swi vuli leswaku hi fanele hi tlanga hi tintswalo ta Xikwembu. Bibele yi tsundzuxa Vakreste leswaku va “nga amukeli musa lowu nga faneriwiki wa Xikwembu kutani [va] hupa xikongomelo xa wona.”—2 Vakorinto 6:1.
18 Xo hetelela, hi dyondza xikongomelo xa ku va Xikwembu xi va lehisela mbilu vanhu va xona lava nga ni vudyoho. Muapostola Petro u hlamusele leswaku Yehovha u hi lehisela mbilu “hikuva a nga naveli leswaku ku lova ni un’we kambe u navela leswaku [hinkwerhu hi] hundzuka.” (2 Petro 3:9) Kambe lava va phikelelaka va nga ri na mhaka loko Xikwembu xi va lehisela mbilu va ta khawula eku heteleleni. Malunghana ni mhaka leyi, ha hlaya: “[Yehovha u] ta nyika un’wana ni un’wana hi ku ya hi mintirho ya yena: vutomi lebyi nga heriki eka lava lavaka ku vangama ni ku xiximeka ni ku pfumala ku onhaka hi ku tiyisela entirhweni lowu nga wunene; hambiswiritano, lava kanetaka ni lava nga wu yingisiki ntiyiso, kambe va yingisa leswi nga lulamangiki, xa vona ku ta va vukarhi ni ku hlundzuka.”—Varhoma 2:6-8.
19. Hi tihi timfanelo leti nga hundzukiki leti Yehovha a nga ta ti kombisa minkarhi hinkwayo?
19 Leyi i ndlela leyi Xikwembu xi khomeke Vaisrayele va khale ha yona. Vuxaka lebyi hi nga na byona na Yehovha namuntlha byi lawuriwa hi misinya ya milawu leyi fanaka, hikuva a nga cinca-cinci. Hambileswi a nga tshikiki ku xupula lava swi va faneleke, minkarhi hinkwayo u ta tshama a ri “Yehovha, Xikwembu xa tintswalo ni nsovo, la hlwelaka ku hlundzuka, la teleke musa wa rirhandzu ni ntiyiso, la hlayiselaka vanhu va magidi musa wa rirhandzu, la rivalelaka xihoxo ni ku tlula nawu ni xidyoho.”—Eksoda 34:6, 7.
[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 362]
Xikhongelo Xa Daniyele Xa Ku Hundzuka
Eka malembe ya 70 lawa Vayuda va ma heteke va ri evuhlongeni, muprofeta Daniyele a a tshama eBabilona. Kwalomu ka lembe ra vu-68 ra vuhlonga, Daniyele u kume leswaku hi ku ya hi vuprofeta bya Yeremiya, vuhlonga bya Vaisrayele a byi ta chaputa ku nga ri khale. (Yeremiya 25:11; 29:10; Daniyele 9:1, 2) Daniyele u endle xikhongelo eka Yehovha—xikhongelo xa ku hundzuka xo yimela tiko hinkwaro ra Vayuda. Daniyele u te: “Ndzi hambeta ndzi veka xikandza xa mina eka Yehovha Xikwembu xa ntiyiso, leswaku ndzi n’wi lava hi xikhongelo ni hi swikombelo, hi ku titsona swakudya ni nguvu yo khwaxa ni nkuma. Ndzi sungula ku khongela eka Yehovha Xikwembu xanga, ndzi tiphofula.”—Daniyele 9:3, 4.
Daniyele u endle xikhongelo xakwe kwalomu ka malembe ya madzana mambirhi endzhaku ka loko Esaya a tsale xikhongelo xa vuprofeta lexi kumekaka eka ndzima 63 na 64 ebukwini yakwe. Handle ko kanakana, Vayuda vo tala lava tshembekaka va khongele Yehovha emalembeni lawa a va cangayila evuhlongeni. Kambe Bibele yi vulavula hi xikhongelo xa Daniyele ntsena, lexi handle ko tipfinyinga a xi phofula mintlhaveko ya Vayuda vo tala lava tshembekaka. Kutani xikhongelo xakwe xi komba leswaku mintlhaveko ya xikhongelo xa vuprofeta xa Esaya hakunene a yi ri mintlhaveko ya Vayuda lava tshembekaka lava a va ri eBabilona.
Xiya ku yelana ka xikhongelo xa Daniyele ni xa Esaya.
Esaya 64:10, 11 Daniyele 9:16-18
[Bokisi leri nga eka tluka 366]
“Tihlo A Ri Swi Vonanga”
Eka papila rakwe leri a ri tsaleleke Vakorinto, muapostola Pawulo u tshahe buku ya Esaya loko a tsala a ku: “Hilaha ku tsariweke hakona: ‘Tihlo a ri swi vonanga, ni ndleve a yi swi twanga, naswona mbilu ya munhu a yi swi ehleketanga swilo leswi Xikwembu xi swi lunghiseleleke lava xi rhandzaka.’” (1 Vakorinto 2:9)a Nhlamuselo ya Pawulo ni ya Esaya hatimbirhi a ti vulavuli hi swilo leswi Yehovha a swi lunghiseleleke vanhu lava nga ta dya ndzhaka ya le tilweni kumbe lava nga ta hanya eparadeyisini ya nkarhi lowu taka ya laha misaveni. Pawulo u tirhisa marito ya Esaya eka mikateko leyi ana se a yi kumiwa hi Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, yo tanihi ku twisisa swilo leswi dzikeke swa Xikwembu, ni ku voningeriwa hi Yehovha hi tlhelo ra moya.
Hi kota ku twisisa swilo leswi dzikeke swa moya, ntsena loko wu ri nkarhi wa Yehovha wa leswaku a hi paluxela swona—naswona hi nkarhi wolowo, hi ta swi twisisa ntsena loko hi ri vanhu va moya lava nga ni vuxaka lebyikulu na Yehovha. Marito ya Pawulo ma tirha eka lava va nga tiviki nchumu hi timhaka ta moya. Mahlo ya vona a ma voni kumbe ku twisisa ntiyiso wa timhaka ta moya, naswona tindleve ta vona a ti koti ku twa kumbe ku twisisa swilo swo tano. Ku tiva swilo leswi Xikwembu xi swi lunghiseleleke lava va xi rhandzaka a swi va tovi helo vanhu vo tano. Kambe lava va tinyiketeleke eka Xikwembu, vo kota Pawulo, Xikwembu xi va paluxele swilo sweswo hi moya wa xona.—1 Vakorinto 2:1-16.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Pawulo, marito yakwe a nga ma tsavulanga hi ku kongoma eMatsalweni ya Xiheveru. Swi vonaka onge u hlanganise mongo wa Esaya 52:15; 64:4; na 65:17.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 367]
Vanhu va Xikwembu va kume mikateko ya muti wa Yerusalema ni tempele ya kona “swa xinkarhana”