Stefano — “Lweyi A A Tsakeliwa Hi Xikwembu Ni Lweyi Xi Nga Mu Nyika Matimba”

1-3. a) Hi xini xiyimu xa ku chavisa lexi Stefano a a li ka xona, naswona a yendle yini? b) Hi swini swivutiso leswi hi nga ta bula hi swona ka nhlokomhaka leyi?

STEFANO a a nyimile ndzeni ka Tribunali. A ku li sala la lisima, leli a li li kusuhi ni tempele aYerusalema, naswona a ku ni 71 wa vavanuna lava a va tshame ka switshamu ndzeni ka Tribunali leli. Tribunali Lalikulu la Vayuda, a li tinyimisele ku yavanyisa Stefano. Vayavanyisi va kona a ku li vavanuna va matimba, lava a va voniwa na va li va lisima naswona ku tala ka vona a va nga mu hloniphi funtshi a va nga na mhaka na yena Stefano. Ku vula ntiyiso lweyi a nga tlhanganisa Tribunali leli a ku li Muprista Wamukulu Kayafasi, lweyi a nga rhangela Tribunali Lalikulu la Vayuda nkama ku nga bohiwa swaku Yesu Kreste a a fanele a dlayiwa ka tiwheti leti ti nga hundza. Indjhe Stefano a a chava?

² Ku ni nchumu xa ku hlamalisa lexi a xi voneka ka nghohe ya Stefano. Nkama vayavanyisi va nga mu txuvuka va vone “swaku nghohe ya yena yi fana ni ya ntsumi.” (Min. 6:15) Phela tintsumi hi tona ti vulavulaka leswi taka hi ka Yehovha Xikwembu, hi mhaka leyo ti ni swivangelo leswi twalaka swaku ti nga chavi, ti tiya, ti tlhela ti rhula. Hi leswo swi nga yendleka ka Stefano hambi hi vayavanyisi lava a va mu nyenya swinene, a va swi vona swaku a a nga chavi nchumu. Hi mhaka muni Stefano a a nga chavi nchumu?

³ Na hina namuntlha leswi hi nga Vakreste, hi nga djondza swilo swa swinyingi ka nhlamulu ya xivutiso lexi. Naswona hi fanele hi tiva swaku i mpsini swi nga yendla Stefano a va ka xiyimu lexi. Stefano se a a li lwelise ku yini lipfumelo la yena ka nkama lowu nga hundza? Naswona hi nga yendla yini swaku hi mu tekelela?

4, 5. a) Hi mhaka muni Stefano a a li wa lisima hintamu ka bandla? b) Hi mhaka muni hi nga vulaka swaku Stefano a a ‘tsakeliwa hi Xikwembu naswona a xi mu nyika matimba’?

⁴ Se hi swi vonile swaku Stefano a a li munhu wa lisima hintamu ka bandla la Wukreste leli a la ha ku sunguliwa. Ka ndzima yi nga hundza ka buku leli, hi vone swaku a a li mun’we ka 7 wa vavanuna lava va nga pfumela ku yendla ntirho lowu va nga nyikiwa hi vapostolo. Phela ku tiveka hansi ka yena ka hi hlamalisa hikusa Yehovha a mu nyike nyiko. Hi xikombiso, Mintirho 6:8 yi vula leswaku a a “yendla swilo swaswikulu swa ku hlamalisa ni masingita,” ku fana ni vapostolo van’wani. Naswona a a li lweyi a a “tsakeliwa hi Xikwembu ni lweyi xi nga mu nyika matimba”. Swi vula yini leswo?

⁵ Swa tikomba swaku Stefano, a a hanyisana kahle ni vanhu van’wani a a li munene, a a ni timpsalu naswona a a ni mhaka ni vanhu van’wani. Hi mavulavulelo ya yena a a yendla swaku vanhu va mu tshemba. Vanhu va vanyingi a va kholwa leswi a a swi vula naswona a va tshemba swaku swi nga va pfuna ka wutomi la vona. Stefano a a ni matimba hikusa moya wa ku kwetsima wa Xikwembu a wu tirha ka yena. Leswo swi kombisa swaku hi ku tiveka hansi, a a pfumelela swaku moya wa Xikwembu wu mu kongomisa. Ku hambana ni ku a tikhuza hileswi a a kota ku swi yendla ni tinyiko leti a a li na tona, a a yendla swaku ku khensiwa Yehovha naswona a a ni mhaka ni vanhu van’wani lava a a vulavula na vona. Phela vanhu lava a va mu nyenya a va mu bedjelile hintamu!

6-8. a) Hi swini swilo swimbirhi leswi lava a va nyenya Stefano va nga mu lumbeta hi swona, naswona hi mhaka muni? b) Hi mhaka muni xikombiso xa Stefano xi hi pfuna namuntlha?

⁶ Siku lin’wani vavanuna va ku hambanahambana va tile swaku va ta holovisa Stefano kambe “a va gwentanga hikusa a a ni wutlharhi ni moya wa ku kwetsima.”a Leswi a va vavisekile, va sungule ku “hlohlotela vanhu” swaku va mu lumbeta hambileswi a a nga na nandzu. Naswona a “va xengetela xitshungu,” madoda ni vatsali swaku va khoma Stefano va mu yisa ka Tribunali Lalikulu va mu yisa ka Vayuda hi nkanu. (Min. 6:9-12) Vanhu lava a va nyenya Stefano, a va mu lumbeta hi swilo swimbirhi: Ku rhuketela Xikwembu na Moxe. Se va swi yendlise ku yini leswo?

⁷ Lava a va lumbeta Stefano, a va vula swaku a rhuketela Xikwembu hi ku vulavula ku biha “hi ndhawu leyi ya ku kwetsima” ku nga tempele leyi a yi li Yerusalema. (Min. 6:13) Naswona a va vula swaku a rhuketela Moxe, hi ku vulavula ku biha hi Nawu wa Moxe, a tlhela a txintxa leswi swi nga djondzisiwa hi Moxe. Leswi a va mu lumbeta hi swona, a ku li mhaka yayikulu swinene hikusa Vayuda va minkameni liyani, a va yi nyika lisima tempele ni swinawanawani leswi a swi li kona ka Nawu wa Moxe leswi vona va nga swi yengesela. Hi mhaka leyo, leswi a va mu lumbeta hi swona a swi yendla ingi Stefano a a li munhu wa ku biha naswona a a faneliwa hi ku fa!

⁸ Leswi vavisaka, hi swaku vanhu va wukhongeli la mavunhwa va yendla swa ku fana swaku va lumbeta vanhu lava va tirhelaka Yehovha. Ninamuntlha, vanhu va wukhongeli la mavunhwa va hlohlotela tihosi swaku ti xanisa vanhu va Yehovha. Se hi fanele hi yendla yini loko hi lumbetiwa? Hi nga djondza swa swinyingi ka xikombiso xa Stefano.

9, 10. I yini leswi vanhu van’wani va swi vulaka hi leswi Stefano a nga swi vula ka Tribunali Lalikulu la Vayuda, naswona hi fanele hi pimisa hi yini?

⁹ Hi lani hi nga swi vona hi kona ku sunguleni ka ndzima leyi, nkama a nga lumbetiwa, Stefano a tame a rhula, naswona nghohe ya yena a yi fana ni ya ntsumi. Kayafasi a ndzulukile a mu vutisa a ku: “Mhaka leyo i ntiyiso ke?” (Min. 7:1) Se a swi lava swaku Stefano a vulavula. Naswona hi leswo a nga swi yendla!

¹⁰ Vanhu van’wani va vula swaku leswi Stefano a nga swi vula hambileswi swi nga leha, a swi nga hlamuli leswi a va mu lumbeta hi swona kambe Stefano a hi vekele xikombiso xaxinene xa “ku tihlamulela” ka lweyi a lavaka ku tiva hi ta mahungu ya ku tsakisa. (1 Pe. 3:15) Khumbuka swaku Stefano a lumbetiwe swaku a a rhuketela Xikwembu hi ku vulavula ku biha hi tempele naswona a a rhuketela Moxe hi ku vulavula ku biha hi Nawu wa Moxe. Leswi Stefano a nga swi vula a swi khumba swilo swinharhu swa lisima leswi nga yendleka ka Vayisrayele naswona a a kombisa tipontu ta lisima. Swoswi a hi voneni pontu ha yin’we ka leswi a nga swi vula.

11, 12. a) Stefano a xi tirhisise ku yini xikombiso xa Abrahamu? b) Hi mhaka muni xikombiso xa Yosefa a xi laveka ka leswi Stefano a nga swi vula?

¹¹ Aminkameni ya varhangeli va mindjangu ya Vayisrayele. (Mintirho 7:1-16) Stefano a sungule hi ku vulavula hi Abrahamu, lweyi Vayuda a va mu hlonipha swinene hi mhaka ya lipfumelo la yena. Nkama lowu a nga vulavula hi mhaka leyi a va pfumelelana ka yona, Stefano a kombise swaku Yehovha ku nga “Xikwembu lexi kwetsimaka,” a humelelile hi khambi la ku sungula ka Abrahamu, na a li Mezopotamiya. (Min. 7:2) Ku vula ntiyiso, Abrahamu a tshame ka Tiko la Xitshembiso na a li munhu wa ku ta hi ka tiko lin’wani. Abrahamu a a nga na tempele naswona a a nga tirhisi Nawu wa Moxe. Se a ku nga na munhu lweyi a a ta vula swaku ku laveka tempele kumbe Nawu swaku vanhu va tshembeka ka Xikwembu.

¹² Yosefa lweyi a a ta hi ka lixaka la Abrahamu, na yena a a li munhu lweyi a a rhandziwa hi vanhu lava a va yingisela Stefano kambe Stefano a va khumbukise swaku vamakwavu va Yosefa lava tinxaka ta Israyele ti sukelaka ka vona, hi vona va nga xanisa Yosefa hambileswi a a nga na nandzu va tlhela va mu xavisa swaku a va xikarawa. Hambileswo, Xikwembu xi tirhise Yosefa swaku a ponisa Israyele ka ndlala. Stefano a a ku vona ku yelana ka leswi swi nga yendleka ka Yosefa ni leswi va nga mu hluphisa xiswona Yesu Kreste, kambe a nga tekelanga ku vulavula hi swona hikusa a a lava swaku lava a va mu yingisela va tama va mu yingisela hi nkama wa ku leha.

13. Ku vulavula hi xikombiso xa Moxe swi hlamulise ku yini leswi Stefano a va mu lumbeta hi swona, naswona hi yini mhaka ya lisima leyi kalaka yi nga txintxanga?

¹³ Nkama wa Moxe. (Mintirho 7:17-43) Stefano a vulavule hintamu hi Moxe naswona leswo a swi li swinene hikusa vanhu va vanyingi lava a va li kona ka Tribunali la Vayuda a va li Vasaduki naswona mabuku man’wani ya Bibele lawa a ma nga tsaliwanga hi Moxe, a va nga ma yamukeli. Khumbuka, swaku Stefano a a lumbetiwa swaku a a rhuketela Moxe. Marito ya Stefano a ku li nhlamulu ya ku kongoma leyi a yi kombisa swaku a a mu hlonipha hintamu Moxe a tlhela a hlonipha ni Nawu wa Moxe. (Min. 7:38) Stefano a kombise swaku hambi hi Moxe, vanhu lava a a zama ku va ponisa va lwisane na yena. Xitshungu xi lwisane na Moxe, nkama na a ni 40 wa malembe. Naswona loko se ku hundze 40 wa malembe, xi tlhele xi lwisana na yena hi ku kala xi nga pfumeli ku rhangeliwa hi yena.b Ka leswi Stefano a nga swi vula, ku ni mhaka yin’we ya lisima leyi kalaka yi nga txintxi: Vanhu va Xikwembu va yale ku kongomisiwa hi lava nga langiwa hi Yehovha leswaku va va rhangela.

14. Ku va Stefano a tirhise xikombiso xa Moxe swi kombise tipontu tini ta lisima?

¹⁴ Stefano a khumbukise lava a va mu yingisela swaku Moxe a a vulile swaku a ku ta humelela muprofeta wa ku fana na yena aIsrayele. I mani muprofeta wa kona, naswona a a ta yamukelisiwa ku yini? Stefano a hlamule swivutiso leswo ka marito ya yena ya wugamu. Kambe ku sungula a kombise mhaka yin’wani ya lisima: Moxe a a djondze swaku ndhawu yin’wani ni yin’wani, yi nga va ndhawu ya ku kwetsima ku fana ni ndhawu leyi a ku ni xinsinyani lexi a xi pfurha lani Yehovha a nga vulavula na yena kona. Indjhe swa twala ku vula swaku Yehovha a a lava ku gandzeliwa ka ndhawu yin’we ntsena, ka tempele leyi a yi li aYerusalema? A hi swi voneni.

15, 16. a) Hi mhaka muni a swi li swa lisima ku vulavula hi tabernakela ka nhlamulu ya Stefano? b) Hi mhaka muni Stefano a vulavule hi tempele ya Solomoni?

¹⁵ Tabernakela ni tempele. (Mintirho 7:44-50) Stefano a khumbukise Tribunali swaku na ku nge se va ni tempele aYerusalema, Xikwembu a xi byele Moxe swaku a hamba tabernakela ku nga ndhawu ya ku gandzela ka yona, leyi a swi koteka ku yi susa ka ndhawu yin’we u yi yisa ka ndhawu yin’wani naswona a yi fana ni tende. I mani lweyi a a ta vula swaku tabernakela a yi nga li ya nchumu ka tempele, leswi Moxe a a gandzela Yehovha ka tabernakela?

¹⁶ Hi ku famba ka nkama, nkama Solomoni a nga yaka tempele aYerusalema, a pfuniwe hi moya wa ku kwetsima leswaku a vula mhaka ya lisima swinene ka xikhongelo xa yena. Loko a phindha leswi nga vuliwa hi Solomoni, Stefano a tlhamusele swaku, “Lweyi A Nga Tlakuka Hintamu a nga tshami ka tiyindlo leti nga yakiwa hi vanhu”. (Min. 7:48; 2 Tik. 6:18) Yehovha a nga tirhisa tempele swaku a hetisisa leswi a swi lavaka, kambe a nga swi kota ku hetisisa swikongomelo swa yena na a nga tirhisi tempele. Se, hi mhaka muni vanhu lava va mu gandzelaka, va fanele va pimisa swaku wugandzeli la ntiyiso li fanele li yendliwa ntsena ka ndhawu leyi yi nga yakiwa hi vanhu? Stefano a pfale mhaka ya yena hi ku vula marito ya matimba swinene lawa ma nga ka buku la Esaya, a te: “Tilo i xitshamu xa mina xa wuhosi, kasi misava hi lomu ni vekaka kona minenge ya mina. I yindlo muni leyi mi nga ni yakelaka yona? Ku vula Yehovha. Kumbe, yi kwini ndhawu leyi ni nga humulaka ka yona ke? Hi mina ni nga yendla minchumu leyi hinkwayu, a hi swona ke?” — Min. 7:49, 50; Esa. 66:1, 2.

17. Marito ya Stefano a) ma swi kombise ku yini swaku lava a va mu nyenya a va ni mapimiselo ya ku biha? b) ma nyikelise ku yini nhlamulu ka leswi a va mu lumbeta hi swona?

¹⁷ Loko hi kambisisa marito ya Stefano lani, hi vona swaku a tirhise wutlharhi leswaku a kombisa swaku mapimiselo ya vanhu lava a va mu nyenya a ma nga li manene. A kombise swaku Yehovha a nga karhati naswona a nga khomeleli ka swinawanawani, wa swi kota ku titwananisa ni swiyimu naswona hi ku famba ka nkama a nga ha txintxa swilo swin’wani swaku a yendla ku rhandza ka yena. Vanhu lava a va yi nyika lisima hintamu tempele ya Yerusalema, ku patsa ni mahanyelo ni swinawanawani leswi nga humelela hi mhaka ya Nawu wa Moxe, a va nga xi twisisi xivangelo xa ntiyiso xa ku vekiwa ka Nawu wa Moxe ni tempele! Hi marito man’wani, Stefano a tirhise wutlharhi leswaku a humesa mhaka leyi ya lisima: Ku yingisa Yehovha swa yampsa ku tlula ku hlonipha Nawu ni tempele. Phela hi marito ya yena, Stefano a kote ku swi nyimelela kahle leswi a a swi yendla hikusa yena a a yingisa Yehovha hilani a nga kotaka hi kona.

18. Hi nga mu tekelelisa ku yini Stefano?

¹⁸ Hi nga djondza yini ka marito ya Stefano? Stefano a a ma tiva kahle Matsalwa. Na hina, swi lava hi djondza kahle Matsalwa loko hi lava ku “djondzisa rito la ntiyiso ni ku li tlhamusela kahle.” (2 Tm. 2:15) Naswona hi nga djondza ka ndlela leyi Stefano a a va khoma hi yona vanhu hi ku va na hina hi va vanhu vavanene hi tlhela hi hanyisana kahle ni vanhu van’wani. Hambileswi vanhu lava a va yingisela Stefano a va li vanhu va ku biha, yena a zame ku vulavula hi leswi a va pfumelelana ka swona, a tlhela a vulavula hi timhaka leti vanhu lava, a va tivona na ti li ta lisima hintamu. Stefano a vulavule hi xihlonipho ni vanhu lava a va voniwa na va li va lisima a tlhela a vula swaku i “vapapayi”. (Min. 7:2) Na hina swi lava hi byela vanhu ntiyiso lowu wu nga ka Rito la Xikwembu kambe hi swi yendla “hi ku rhula ni hi xihlonipho xaxikulu.” — 1 Pe. 3:15.

19. Stefano a vulavulise ku yini hi wuyavanyisi la Yehovha ka Tribunali la Vayuda na a nga chavi nchumu?

¹⁹ Hambileswo, a hi tshiki ku chumayela mintiyiso ya Bibele hi ku chava ku kwatisa vanhu, naswona a hi txintxi mhaka ya wuyavanyisi ya Yehovha. Stefano i xikombiso xaxinene xa leswo. Phela a a swi vona swaku lava a va mu yavanyisa a va nga na mhaka ni hinkwaswu leswi a a swi vula ka Tribunali Lalikulu la Vayuda, hikusa a va tlanyale timbilu. Kambe hi ku pfuniwa hi moya wa Xikwembu a tame a vulavula na a nga chavi a tlhela a kombisa swaku vayavanyisi lavayani a va fana ni vavhovho va vona lava va nga yala Yosefa, Moxe ni vaprofeta hinkwavu. (Min. 7:51-53) Ku vula ntiyiso vayavanyisi lava a va li kona aTribunali Lalikulu la Vayuda, hi vona va nga dlaya Mesiya, lweyi Moxe ni vaprofeta hinkwavu a va vule swaku a a ta ta lani misaveni. Phela vayavanyisi lava, a va tlule Nawu wa Moxe, hi ndlela ya ku biha swinene!

20, 21. Tribunali Lalikulu la Vayuda li yendle yini nkama li nga twa leswi Stefano a nga swi vula, naswona Yehovha a mu pfunise ku yini?

²⁰ Phela ntiyiso lowu Stefano a nga wu vula wu va kwatise hintamu vayavanyisi lavayani va za va mu bedjela. Phela Stefano a a swi vona swaku a va nga ta mu tsetselela ku fana ni leswi va kalaka va nga mu tsetselelanga Yesu Hosi ya yena.

²¹ Phela a swi lava swaku Stefano a tiya a nga chavi ka leswi a swi ta mu yendlekela naswona ha tiyiseka swaku a tiyisiwile hi leswi Yehovha a nga mu komba swona hi ndlela ya ku hlamalisa. Stefano a vone ku phatima ka Xikwembu, a tlhela a vona Yesu Kreste na a li ka tlhelo la xinene la Yehovha! Nkama Stefano a nga tlhamusela leswi a nga swi vona, vayavanyisi va tipfale tindleve. Hi mhaka muni? Hi mhaka Yesu a va byelile swaku hi yena Mesiya ni swaku a a ta va ka tlhelo la xinene la Papayi wa yena. (Mar. 14:62) Leswi Stefano a nga swi vona swi kombise swaku marito ya Yesu a ma li ntiyiso. Vanhu lava a va li ka Tribunali Lalikulu la Vayuda phela hi vona va nga xenga Mesiya va tlhela va mu dlaya! Naswona hinkwavu va lwisane na Stefano va tlhela va mu ba hi maribye anze a fa.c

22, 23. Leswi Stefano a nga fisa xiswona swi fanisa ku yini ni leswi Yesu a nga fisa xiswona, naswona Vakreste namuntlha va nga tiyiseka hi yini ku fana na Stefano?

²² Hi tindlela ta tinyingi Stefano a fe ku fana ni Hosi ya yena Yesu. A fe na a rhulile naswona a a tshemba Yehovha hi ku helela a tlhela a rivalela lava va nga mu dlaya. A te: “Hosi Yesu, yamukela wutomi la mina,” swi nga yendleka a vule leswo hikusa a wa ha swi kota ku vona Yesu na Yehovha. Ha tiyiseka swaku Stefano a a ma tiva kahle marito ya Yesu lawa ma tiyisanaka lawa ma nge: “Hi mina ni pfuxaka vafi ni tlhela ni va nyika wutomi.” (Yoh. 11:25) Hi wugamu Stefano a khongele ka Xikwembu hi ku kongoma hi rito la ku twala a ku: “Yehovha, u nga va khatisi hi mhaka ya xidjoho lexi.” Nkama a nga gama ku vula leswo, a file. — Min. 7:59, 60.

²³ Ka valandzeli va Yesu Kreste, Stefano a ve munhu wa ku sungula lweyi a nga dlayiwa hi mhaka ya lipfumelo. (Vona kwadru leli nge: “A Dlayiwe Hi Mhaka Ya Lipfumelo,” ka pajina 54.) Leswi vavisaka hi leswaku Stefano a a nga ta va wa wugamu. Ni ka masiku ya hina vanhu van’wani lava va tirhelaka Yehovha, va dlayiwa hi varhangeli va wukhongeli, tihosi ni vanhu van’wani va ku biha lava va va kanetaka. Hambileswo, hi ni swivangelo swa ku twala swa ku kala hi nga chavi ku fana na Stefano. Phela Yesu se i Hosi naswona se wa fuma hi matimba yamakulu lawa Papayi wa yena a nga mu nyika. A ku na nchumu lexi nga ta mu pfalela swaku a pfuxa valandzeli va yena va ku tshembeka. — Yoh. 5:28, 29.

24. Sawulo a yendle yini nkama ku nga dlayiwa Stefano, naswona ku dlayiwa ka Stefano ku va pfunise ku yini vanhu van’wani?

²⁴ Djaha lin’wani leli vitaniwaka Sawulo, a li li kona nkama leswi swi nga yendleka. A li seketela ku dlayiwa ka Stefano, naswona hi lona li nga sala ni mpahla ya lava a va ba Stefano hi maribye. Hi ku famba ka nkama djaha leli, li rhangele vanhu lava a va xanisa Vakreste. Kambe ku dlayiwa ka Stefano a swi nga ta khohlwiwa. Xikombiso xa yena a xi ta tiyisa Vakreste swaku va tshama na va tshembekile va tlhela va hlula ku fana na yena. Naswona Sawulo lweyi hi ku famba ka nkama, a nga vitaniwa Pawulo a game a tisola hileswi na yena a nga va kona nkama na ku dlayiwa Stefano. (Min. 22:20) Hambileswi a nga pfunisa ka ku dlayiwa ka Stefano, hi ku famba ka nkama a vule leswi: “A ni rhuketela Xikwembu, ni hlupha vanhu va xona ni tlhela ni tiwomisa nhloko.” (1 Tm. 1:13) Ha tiyiseka swaku Pawulo a nga zanga a mu khohlwa Stefano naswona a nga ma khohlwanga marito ya yena siku leli a nga dlayiwa hi lona. Ku vula ntiyiso swin’wani swa leswi Pawulo a nga swi vula, ni ku swi tsala, i timhaka leti Stefano a nga vulavula hi tona siku leli a nga dlayiwa hi lona. (Min. 7:48; 17:24; Heb. 9:24) Hi ku famba ka nkama, Pawulo a tekelele xikombiso xa Stefano wanuna lweyi a a ni lipfumelo, a a nga chavi nchumu, a a “tsakeliwa hi Xikwembu” xi tlhela xi “mu nyika matimba”. Se xivutiso hi lexi: Hina ke hi ta mu tekelela?