NDZIMA 22
“A Ku Yendleke Ku Rhandza Ka Yehovha”
Pawulo a ye Yerusalema na a tinyimisele ku yendla ku rhandza ka Xikwembu
Yi susiwe ka Mintirho 21:1-17
1-4. Hi mhaka muni Pawulo a ye Yerusalema naswona i yini leswi a swi ta mu yendlekela kohala?
VANHU hinkwavu aMileto a va nga tsakanga hi ku suka ka Pawulo na Luka. Ka Pawulo na Luka a swi nga vevuki a ku vhalelisana ni madoda ya Efeza hikusa a va ma rhandza hintamu! Hi vambirhi va khwele ka boti naswona swidjumba swa vona a swi ni swakudla va tlhela va va ni male ya minyikelo leyi va nga khomisiwa yona leswaku va ya yi nyika vamakwerhu lava a va li wusiwanini aYudiya naswona a va nga wu voni nkama wa ku nyika vamakwerhu male yoleyo.
2 A ku ba swimoyani naswona a boti a li ya li suka hi lani ku nyimelaka kona maboti. Pawulo na Luka ni 7 wa vavanuna lava a va yendza na vona, loko va txuvuka vamakwerhu lava nga sala, lava a va va heleketa a va swi vona swaku a va nga tsakanga. (Min. 20:4, 14, 15) Pawulo ni lava a a yendza na vona va vhalelisane ni vamakwerhu na va li ka boti anze va nga ha voneki.
3 Pawulo a hete malembe manharhu na a tirhisana ni madoda ya Efeza kambe hi ku kongomisiwa hi moya wa ku kwetsima se a a li ndleleni ya ku ya Yerusalema. A a swi tivanyana leswi a swi ta mu yendlekela koseniyani. A ku nga hundzanga nkama wa wunyingi na a byele madoda a ku: “Se swoswi moya wa ku kwetsima wu ni byela ku ya Yerusalema, hambileswi ni kalaka ni nga swi tivi swaku ku ta yendleka yini hi mina koseniyani, funtshi loko ni famba ka doropa lin’wani ni lin’wani moya wa ku kwetsima wu tshamela ku ni byela swaku ni ta khomiwa ni tlhela ni hluphiwa.” (Min. 20:22, 23) Pawulo a a li nghozini, kambe leswi a nga byeliwa hi “moya wa ku kwetsima” a a swi vona swi fanela ku famba a ya Yerusalema naswona a a tinyimiselile ku yendla swoleswo. A a nga lavi ku fa, kambe ku yendla ku rhandza ka Xikwembu hi swona a swi li swa lisima hintamu ka yena.
4 Wena ke, u titwa ku fana na mupostolo Pawulo? Phela nkama hi nga tinyiketela ka Yehovha hi tshembise swaku ku yendla ku rhandza ka yena ku ta va nchumu wa lisima hintamu ka wutomi la hina. Ku djondza hi xikombiso xa mupostolo Pawulo swi nga hi pfuna hintamu.
Va Hundze Hi Ka “Xihlala Xa Kipra” (Mintirho 21:1-3)
5. Nkama Pawulo ni lava a a li na vona a va ya Tiru va hundze hi kwini?
5 A boti leli Pawulo ni lava a a li na vona a va li ka lona li fambile na li nga djikadjiki li za li ya fika aKosi hi siku lolelo. (Min. 21:1) Swi tikomba a boti li nyimisiwe kolanu wusiku hinkwalu na li nga se suka li ya aRoda ni Patara. Nkama li nga fika Patara ku nga tlhelo la sul la Aziya Menor, a vamakwerhu va xikile va gama va khwela boti lin’wani leli a li pakela swilo, leli li nga gama li teka vamakwerhu volavo li va yisa Tiru wa Fenisiya. Loko va li ndleleni, va hundze hi ka “xihlala xa Kipra . . . hi tlhelo la ximatsi”. (Min. 21:3) Se hi mhaka muni Luka mutsali wa buku la Mintirho a vulavule hi swilo leswi hinkwaswu?
6. a) Hi mhaka muni ku vona xihlala xa Kipra swi nga yendleka swi mu tiyisile Pawulo? b) Ku pimisa hi leswi Yehovha a ku katekisaka xiswona a tlhela a ku pfuna swi nga ku tiyisisa ku yini?
6 Swi nga yendleka Pawulo a kombete xihlala a gama a vulavula hi leswi nga mu humelela ka xihlala xolexiyani. Ka liyendzo la yena la ku sungula la wumisiyonariyu kolomu ka 9 wa malembe lawa a ma hundzile, Pawulo, Barnaba na Yohani Marka, va kumane ni wanuna wa ku loya lweyi a vitaniwaka Elima lweyi a nga kaneta mahungu ya ku tsakisa lawa a va ma chumayela. (Min. 13:4-12) Ku vona xihlala xa Kipra a tlhela a pimisa hi leswi nga mu yendlekela kona, swi nga yendleka swi mu tiyisile Pawulo swi tlhela swi mu nyika ntamu wa ku lwisana ni leswi a swi ta mu yendlekela. Na hina hi nga pfuneka loko hi tinyika nkama wa ku pimisa hi leswi Xikwembu xi nga hi katekisisa xiswona xi tlhela xi hi pfuna nkama na hi kumana ni swikarhatu. Loko hi pimisa hi ndlela leyo swi ta hi pfuna ku titwa ku fana na Davhida lweyi a nga tsala leswi: “I manyingi makhombo ya lweyi wa ku lulama, kambe Yehovha wa mu ponisa ka wona hinkwawu.” — Ps. 34:19.
“Hi Lavetele Vadjondzisiwa Hi Za Hi Va Kuma” (Mintirho 21:4-9)
7. I yini leswi vamisiyonariyu va nga swi yendla nkama va nga fika aTiru?
7 Pawulo a a swi nyika lisima hintamu ku va ni Vakreste kuloni naswona a a swi lava hintamu ku va xikan’we ni vamakwerhu. Luka a tsale leswi yena ni lava a va yendza na yena va nga swi yendla nkama va nga fika aTiru, yena a te: “Hi lavetele vadjondzisiwa”. (Min. 21:4) Leswi a va swi tiva swaku a ku ni Vakreste aTiru, vamisiyonariyu lava va va lavetelile naswona swi nga yendleka va game va tshama na vona. Yin’we ya minkateko yayikulu hintamu ya ku tiva ntiyiso, hi leswaku ku nga na mhaka swaku hi kwini hi ta kuma vamakwerhu lava pimisaka ku fana na hina naswona va ta tlhela va hi yamukela kahle. Lava rhandzaka Xikwembu va tlhela va lumba wugandzeli la ntiyiso va ni vanghanu amisaveni hinkwayu.
8. Hi fanele hi twisisa yini ka Mintirho 21:4?
8 Loko Luka a tlhamusela leswi nga yendleka ka 7 wa masiku lawa yena ni lava a a famba na vona va nga ma heta aTiru, a vule minchumu leyi nga tikombaka yi nga twali ka hina. A vule leswi: “Hi ku pfuniwa hi moya wa ku kwetsima [vamakwerhu va Tiru] va byele Pawulo hi ku phindhaphindha swaku a nga yi aYerusalema.” (Min. 21:4) Ku nga va swaku Yehovha a a nga ha swi lavi swaku Pawulo a ya Yerusalema? Moya wa ku kwetsima wu kombe Pawulo swaku a a ta xanisiwa aYerusalema kambe a wu vulanga swaku a a nga fanelanga a ya ka doropa leliyani. Swi nga yendleka hi ku pfuniwa hi moya wa ku kwetsima vamakwerhu va swi vonile swaku Pawulo a a ta kumana ni swikarhatu aYerusalema. Hi mhaka leyo, leswi a va nga swi lavi swaku Pawulo a hluphiwa va mu byele swaku a nga yi ka doropa leliyani. Vona a va lava ku vhikelela Pawulo ka nghozi leyi a a ta kumana na yona naswona leswo swa twisiseka. Hambileswo, leswi Pawulo a a tinyimisele ku yendla ku rhandza ka Yehovha, a yendzile a ya aYerusalema. — Min. 21:12.
9, 10. a) Swi nga yendleka Pawulo a khumbuke yini nkama vamakwerhu va Tiru a va nga swi lavi swaku a ya Yerusalema? b) I mpsini leswi vanhu va swi rhandzaka namuntlha leswi kalaka swi nga fambisani ni marito ya Yesu?
9 Nkama Pawulo a nga twa leswi vamakwerhu va nga mu byela swona, swi nga yendleka a khumbuke leswi nga yendlekela Yesu nkama lowu a nga byela vadjondzisiwa va yena swaku a a ta ya Yerusalema a ya xanisiwa a tlhela a dlayiwa. Hi magugu Pedru a byele Yesu a ku: “Titsetseleli we Hosi; swilo leswo swi nga ta tshuka swi ku humelela.” Yesu a hlamule Pedru a ku: “Suka la ka mina Sathana! U ni sivela ku yendla ku rhandza ka Xikwembu, hikusa a wu pimisi ku fana ni Xikwembu, kambe u pimisa ku fana ni vanhu.” (Mat. 16:21-23) Yesu a a tinyimiselile ku yendla leswi Xikwembu xi nga mu rhuma swona hambiloko swi karhata. Pawulo na yena a a tinyimiselile ku yendla leswi fanaka. Swa tikomba swaku vamakwerhu va Tiru ku patsa na Pedru, a va va navelela swilo swaswinene vanhu van’wani kambe mapimiselo ya vona a ma nga fambelani ni ku rhandza ka Xikwembu.
10 Vanhu va vanyingi va swi rhandza ku tifelela naswona a va swi rhandzi ku yendla minchumu leyi va yi vonaka na yi karhata. Hi mhaka leyo, va langa wukhongeli leli nga ta va yendla va titwa va chunsekile naswona li kalaka li nga na minawu ya yinyingi. Ku hambana ni leswo, Yesu a vulavule hi ku va ni mapimiselo ya ku hambana ni ya vanhu lava. Yena a vule leswi ka vadjondzisiwa va yena: “Lweyi a lavaka ku ni landzela, a a titshiki, se a rhwala mhandzi ya yena ya nxaniso a ni landzela nkama hinkwawu.” (Mat. 16:24) Hi mhaka leyo, i wutlharhi ku landzela Yesu. Hambileswo, a swi vevuki.
11. Vamakwerhu va Tiru va swi kombisise ku yini swaku a va mu rhandza Pawulo naswona a va mu seketela?
11 Se a wu fikile nkama wa leswaku Pawulo, Luka ni van’wani lava a va li na vona va tama va famba ka liyendzo la vona. Leswi nga yendleka nkama va nga suka swi khumba mbilu. Swi kombisa swaku vamakwerhu va Tiru a va mu rhandza hintamu Pawulo naswona a va wu seketela hintamu ntirho wa yena. Vavanuna, vavasati, swivanani, ni va’wani lava a a famba na vona va hekete Pawulo anze va ya fika kusuhi ni lwandle. Se ntlawa lowu wu fike wu khizama, wu khongela va gama va lelelana. Pawulo, Luka ni lava a a famba a na vona va game va khwela boti va famba anze Pitolomayida, lani va nga kumana ni vamakwerhu naswona va tshama siku lin’we na vona. — Min. 21:5-7.
12, 13. a) Hi wini ntirho wa lisima lowu Filipi a nga wu yendla hi ku tshembeka ka wutomi la yena? b) Hi xini xikombiso xaxinene lexi Filipi a nga xi siyela vapapayi va mindjangu namuntlha?
12 Hi ku famba ka nkama, Luka a vule swaku Pawulo ni lava a a yendza na vona va ye Khezariya. Nkama va nga fika Khezariya va ‘nghene kaya ka Filipi lweyi wa muchumayeli’.a (Min. 21:8) Va tsake hintamu nkama va nga vona Filipi hikusa ka 20 wa malembe lawa ma nga hundza, a a rhumeliwe hi vapostolo swaku a ya pfunisa a ku nyikeleni ka swakudla aYerusalema ka bandla la Wukreste leli a la ha ku sungula. Filipi a a tirhe hintamu ka ntirho wa ku chumayela mahungu ya ku tsakisa. Khumbuka swaku nkama va nga hluphiwa, vadjondzisiwa va hangalakile, Filipi a ye Samariya naswona a sungule ku chumayela. Hi ku famba ka nkama a chumayele mutheniwa wa Muetiyopiya a tlhela a mu tsakamisa. (Min. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Lexi i xikombiso xa kahle xa ntirho wa ku tshembeka.
13 Filipi a a tama a yendla ntirho wa ku chumayela hi ku hiseka. Swoswi a a tshama Khezariya naswona a a tama a wu yendla kahle ntirho wa ku chumayela hikusa Luka a vula swaku a a li “muchumayeli”. Naswona ku kombisiwa swaku Filipi se a a ni 4 wa vana va xisati lava na vona a va profeta, leswi kombisaka swaku a va tekelele xikombiso xa papayi wa vona Filipi.b (Min. 21:9) Leswo swi kombisa swaku Filipi a yendle hinkwaswu leswi a nga swi kota swaku a pfuna ndjangu wa yena leswaku wu va ni wunghanu lalinene na Yehovha. Vapapayi lava nga Vakreste na vona va yendla kahle loko va tekelela xikombiso xa Filipi, hi ku rhangela ka ntirho wa ku chumayela ni ku pfuna vana va vona swaku va va ni wunghanu lalinene na Yehovha va tlhela va rhandza ntirho wa ku chumayela.
14. A ku yendleka yini loko Pawulo a yendzela vamakwerhu naswona ku yendleka yini loko hi yamukela vadjikelezi makaya ka hina?
14 Hinkwaku lomu Pawulo a a ya kona a a lavetela vamakwerhu swaku a heta nkama na vona. Vamakwerhu lava Pawulo a a va yendzela a va swi lava hintamu ku mu pfuna ni ku mu yamukela makaya ka vona, yena ni lava a a yendza na vona. Mayendzo wolawo a ma yendla leswaku Pawulo ni lava a a va yendzela va “tiyisana”. (Rom. 1:11, 12) Ninamuntlha ku ni swiyimu swa swinyingi lani hi nga yendlaka leswi fanaka. Ha pfuneka hintamu loko hi yamukela vadjikelezi ni vasati va vona makaya ka hina, hambiloko hi nga na swilo swa swinyingi. — Rom. 12:13.
“Ni Swi Lunghekelile . . . Ku Fa” (Mintirho 21:10-14)
15, 16. I yini leswi Agabu a nga swi vula naswona swi va khumbise ku yini lava nga swi twa?
15 Ka nkama lowu Pawulo a a li kaya ka Filipi ku fike wanuna mun’wani lweyi a a hloniphiwa, lweyi vito la yena a ku li Agabu. Lava a va li kaya ka Filipi a va swi tiva swaku Agabu a a li muprofeta. Yena se a a profetile swaku a ku ta va ni ndlala a nkama na ku fuma Klaudiyu. (Min. 11:27, 28) Swi nga ha yendleka va tivutise leswi: ‘Hi mhaka muni Agabu a tile? A tela ku ta hi byela yini?’ Hinkwavu a va langute Agabu loko a khoma bandhi leli Pawulo a a li tirhisa leli a li yendliwe hi panu, leli a swi koteka ku peta male ka lona kumbe swilo swin’wani. Agabu a tibohe minenge ni mavoko hi bandhi lolelo, kutani a sungula ku vulavula. Phela leswi a nga swi vula a swi li swa lisima hintamu. Yena a te: “Moya wa ku kwetsima wu li: ‘N’winyi wa bandhi leli a ta bohisiwa xileswi hi Vayuda aYerusalema naswona va ta mu nyikela ka vanhu vamatiko.’” — Min. 21:11.
16 Wuprofeta la Agabu li kombise swaku Pawulo a a ta ya Yerusalema. Li tlhele li kombisa swaku loko a fika, Vayuda a “va ta mu nyikela ka vanhu vamatiko.” Wuprofeta lolelo li va khumbe hintamu vanhu lava a va li kolanu. Loko a vulavula hi mhaka leyi, Luka a tsale leswi: “Nkama hina ni lava a va li kolanu hi nga twa leswo, hi sungule ku baba Pawulo swaku a nga yi Yerusalema. Se Pawulo a hlamula a ku: ‘Hi mhaka muni mi rila mi tlhela mi zama ku ni heta ntamu? Phela Ni swi lunghekelile ku khomiwa ni ku fa aYerusalema hi mhaka ya vito la Hosi Yesu.’” — Min. 21:12, 13.
17, 18. I yini leswi Pawulo a nga swi yendla nkama vamakwerhu va nga mu baba leswaku a nga yi Yerusalema naswona vamakwerhu va game va yendla yini?
17 Pimisa hi leswi nga yendleka. Vamakwerhu ku patsa na Luka a va zama ku baba Pawulo leswaku a nga yi Yerusalema naswona van’wani a va rila. Leswi Pawulo a a khumbeka hi ku vona swaku vamakwerhu a va ni mhaka na yena a te: “Hi mhaka muni . . . mi zama ku ni heta ntamu?” Kumbe hi ku ya hi Mabibele man’wani, “hi mhaka muni mi ni tshova mbilu?” Hambileswo Pawulo a nga txintxanga xiboho xa yena, ku fana ni nkama lowu a nga kumana ni vamakwerhu aTiru yena a nga pfumelelanga swaku swikombelo kumbe mihloti ya vona yi mu yendla a godola. Kambe Pawulo a va byele swaku hi mhaka muni a a ta ya mahlweni ni xiboho xa yena. Phela Pawulo a a nga chavi nchumu naswona a a tinyimiselile. Ku fana ni leswi Yesu a nga swi yendla, Pawulo a a tinyimiselile ku ya Yerusalema. (Heb. 12:2) Pawulo a a ngo lava ku dlayiwa kambe loko leswo a swo yendleka a a ta tsaka hi ku vuliwa mulandzeli wa Yesu Kreste.
18 I mpsini leswi vamakwerhu va nga swi yendla? Vamakwerhu va xi hloniphile xiboho xa Pawulo, vona va te: “Nkama hi nga vona swaku a nga pfumeli, hi tshike ku mu sindzisa hi gama hi ku: ‘A ku yendleke ku rhandza ka Yehovha.’” (Min. 21:14) Lava a va zama ku baba Pawulo swaku a nga yi Yerusalema, a va tshamelanga ku mu sindzisa swaku ku yendleka leswi vona a va swi lava. Va yingisele Pawulo va tlhela va pfumelela swaku ku rhandza ka Yehovha ku yendleka hambileswi leswo a swi karhata. Pawulo a a sungule ntirho lowu hi wugamu a wu ta mu yendla a fa kambe a swi ta mu vevukela hintamu ku hetisisa ntirho wolowo loko lava a va mu rhandza va nga sindzisi swaku a nga wu yendli.
19. Hi djondza yini ka leswi nga yendlekela Pawulo?
19 Hi djondza mhaka ya lisima hintamu ka leswi nga yendlekela Pawulo. Hi djondza swaku a hi fanelanga hi zama ku va heta matimba lava va titsonaka swin’wani swaku va yengesela ntirho wa vona ka Xikwembu. Hi nga tirhisa mhaka leyi ka swiyimu swa ku hambanahambana, ku nga li ka swiyimu swa ku karhata hintamu ntsena. Hi xikombiso, vapsali van’wani lava nga Vakreste va swi vona na swi va karhatela ku vona vana va vona va suka kaya va ya tirhela Yehovha na va li ka tindhawu leti nga kule kambe a va zami ku va heta ntamu. Phyllis, lweyi a tshamaka aInglaterra a khumbuka leswi a nga titwisa xiswona nkama n’wana wa yena wa mun’we a nga sungula ntirho wa wumisiyonariyu aÁfrica. A li: “Ka mina ku ve nkama wa ku karhata hintamu, lexi a xi ni karhatela ngopfu i ku tiva swaku n’wana wa mina a a ta ya ka kule hintamu, a ni vavisekile kambe a ni tsakile hi nkama wolowo wa wun’we. Ni khongele hintamu hi mhaka leyi, kambe lweyi a a fanele a yendla xiboho a ku li yena naswona mina a ni zamanga ku mu heta ntamu. Phela hi mina lweyi ni nga mu djondzisa leswaku a a fanele a rhangisa Mfumu wa Xikwembu ka wutomi la yena. Swoswi n’wana wa mina a ni 30 wa malembe na a tirha ka matiko man’wani naswona ni khensa Yehovha masiku hinkwawu hileswi a tamaka a mu tirhela hi ku tshembeka.” Swa tsakisa swinene loko hi nga va heti ntamu vamakwerhu lava titsonaka swin’wani swaku va yengesela ntirho wa vona ka Yehovha.
“Vamakwerhu Va Hi Yamukelile Hi Ku Tsaka” (Mintirho 21:15-17)
20, 21. I mpsini swi kombisaka swaku Pawulo a a swi lava ku va ni vamakwavu va yena naswona hi mhaka muni Pawulo a a lava ku va ni vanhu lava a va ni lipfumelo la ku fana ni la yena?
20 Ku yendliwe malulamiselo swaku Pawulo a yendza, vamakwerhu van’wani va Khezariya va mu heleketile, ku kombisa swaku a va mu seketela hi mbilu hinkwayu. Loko hi kambisisa a liyendzo la yena la ku ya Yerusalema, hi ta tsumbula swaku Pawulo ni lava a a yendza na vona a va swi rhandza ku va xikan’we ni vamakwerhu. Nkama va nga fika Tiru va kumane ni vadjondzisiwa van’wani lava nga tshama na vona 7 wa masiku. Loko va fikile aPitolomayida va pfuxele vamakwerhu va tlhela va tshama na vona siku hinkwalu. Naswona nkama va nga fika Khezariya, va hete masiku na va li kaya ka Filipi. Hi lani hi nga swi vona hi kona, vamakwerhu van’wani va Khezariya va mu heleketile Pawulo ni lava a a yendza na vona anze va fika aYerusalema lani va nga fika va tshama kaya ka Minasoni lweyi na yena a a li mudjondzisiwa. Luka a te: “Nkama hi nga fika Yerusalema, vamakwerhu va hi yamukele hi ku tsaka.” — Min. 21:17.
21 Swa tikomba swaku Pawulo a a lava ku va ni vanhu lava a va ni lipfumelo la ku fana ni la yena. Mupostolo Pawulo a a tiyisiwa hi vamakwavu ku fana na hina namuntlha hi tiyisiwaka hi vamakwerhu. A hi kanakani swaku ku tiyisiwa koloko ku mu pfunile Pawulo swaku a nga va chavi vanhu lava a va mu kaneta va tlhela va lava ku mu dlaya.
a Vona kwadru leli nge: “Khezariya, Doropa Lalikulu La Provhinsiya La Varoma A Yudiya,” ka pajina 198.
b Vona kwadru leli nge: “Indjhe Vavasati Lava Nga Vakreste A Va Fanele Va Djondzisa?” ka pajina 201.