Mazgu gha Yehova Ghakutondeka Yayi
“Palive kutondeka kanthu pa viwemi vyose ivyo Yehova Ciuta winu wakayowoya namwe; vyose vyafiskika kwa imwe.”—JOSHUA 23:14.
1. Kasi Joshua wakaŵa njani, ndipo wakacitaci apo wakaŵa pafupi kufwa?
WAKAŴA mulongozgi wa nkhondo wankhongono ndiposo wacikanga, munthu wacipulikano ndiposo wakugomezgeka. Wakendanga na Mozesi ndipo pamanyuma pake, Yehova wakamusankha kuti walongozge mtundu wa Israyeli kufuma mu mapopa ghakofya na kuluta nawo mu caru cakwenda mkaka na uci. Apo wakaŵa pafupi kufwa, Joshua, uyo wakaŵa munthu wakucindikika, wakaphalira ŵanalume ŵalara mu Israyeli fundo yankhongono comene. Mwambura kukayika, ivyo wakayowoya vikakhozga comene awo ŵakamupulikanga. Nase vingatikhozga.
2, 3. Kasi vinthu vikaŵa wuli mu Israyeli apo Joshua wakayowoya na ŵanalume ŵalara ŵa Ŵaisrayeli, ndipo wakaŵaphalira vici?
2 Muŵe nga mukuwona vyakucitika ivyo Baibolo likuyowoya. Likuti: “Yikati yalutapo nyengo yitali Yehova wakati wapumuzga Israyeli ku ŵalwani ŵawo zingilizge, Joshua wakacekura, wakaŵa na vilimika vinandi, wakacema Israyeli yose, na ŵalara ŵawo, na ŵakuruŵakuru ŵawo, na ŵeruzgi ŵawo, na ŵacirongozi ŵawo, wakati kwa iwo, ‘Ndacekura, ndili wa vilimika vinandi.’”—Joshua 23:1, 2.
3 Joshua wakaŵa pafupi kukwaniska vilimika 110. Wakaŵa kuti wakhala mu nyengo yakukondweska comene mu mdauko wa ŵanthu ŵa Ciuta. Wakajiwonera yekha milimo yakuzizwiska ya Ciuta, ndiposo umo Yehova wakafiskira ivyo wakalayizga. Cifukwa ca ivyo wakajiwonera yekha, wakayowoya na cigomezgo cose kuti: “Mukumanya mu mitima yinu yose na miyoyo yinu yose, kuti palive kutondeka kanthu pa viwemi vyose ivyo Yehova Ciuta winu wakayowoya namwe; vyose vyafiskika kwa imwe, palive cinthu cimoza ca ivyo catondeka.”—Joshua 23:14.
4. Kasi ni vinthu wuli ivyo Yehova wakalayizga Ŵaisrayeli?
4 Kasi ni mazgu wuli gha Yehova agho ghakafiskika mu nyengo ya Joshua? Tiwonenge vinthu vitatu ivyo Yehova wakalayizga Ŵaisrayeli. Cakwamba, wakaŵalayizga kuti waŵawomborenge ku wuzga. Caciŵiri, kuti waŵavikilirenge. Ndipo cacitatu, kuti waŵapwelelerenge. Vinthu ivi ndivyoso Yehova walayizga kuti wacitirenge ŵanthu ŵake mazuŵa ghano, ndipo nase tikuwona kuti vikufiskika nadi. Kweni pambere tindadumbiskane ivyo Yehova wacita mu nyengo yithu, tiyeni tiwone dankha ivyo wakacita mu nyengo ya Joshua.
Yehova Wakawombora Ŵanthu Ŵake
5, 6. Kasi Yehova wakawombora wuli Ŵaisrayeli mu Eguputo, ndipo ici cikalongoraci?
5 Apo Ŵaisrayeli ŵakalilira Ciuta kuti waŵawombore ku wuzga ku Eguputo, Yehova wakapulika kulira kwawo. (Exodus 2:23-25) Mu civwati ico cikagoleranga moto, Yehova wakaphalira Mozesi kuti: “Ndakhira kuŵapoka mu mawoko gha ŵanthu Ŵaeguputo, na kuŵafumiska mu caru cira kukwelera ku caru ciwemi na cisani, caru cakuzara na sulu na uci.” (Exodus 3:8) Cikwenera kuti cikaŵa cakukondweska comene kuwona kuti Yehova wakawombora nadi ŵanthu ŵake. Apo Faro wakakananga kuzomerezga kuti Ŵaisrayeli ŵafume mu Eguputo, Mozesi wakamuphalira kuti Ciuta wazgorenge maji gha mu Nile kuŵa ndopa. Mazgu gha Yehova ghakatondeka yayi. Maji gha mu mronga wa Nile ghakazgoka nadi ndopa. Somba zikafwa, ndipo maji ghakaŵa ghakuti ghangamwekaso yayi. (Exodus 7:14-21) Faro wakalutilira kucita nkhwesa, ndipo Yehova wakatumaso vilengo vinyake vinkhondi na vinayi, na kulongosolerathu umo cilengo cilicose ciŵirenge. (Exodus, vipaturo 8-12) Pamanyuma pakuti cilengo cakhumi cakoma ŵana ŵakwamba ŵa Ŵaeguputo, Faro wakazomerezga kuti Ŵaisrayeli ŵalutenge, ndipo ŵakafuma nadi.—Exodus 12:29-32.
6 Cakucitika ici cikapeleka mwaŵi wakuti Yehova wambe kuwona Ŵaisrayeli kuŵa mtundu wake wakusankhika. Cikapangiska kuti ŵanthu ŵacindike Yehova cifukwa wakufiska ivyo walayizga, ndiposo mazgu ghake ghakutondeka yayi. Cikalongolerathu pakweru kuti Yehova ngwapacanya comene kuluska ŵaciuta ŵa ŵamitundu. Cipulikano cithu cikukhozgeka comene para tikuŵazga nkhani iyi. Ghanaghanirani waka umo Ŵaisrayeli ŵakajipulikira ŵakati ŵawomboleka. Joshua wakawona Yehova kuŵa “Wapacanyapose mu vyaru vyose.”—Salmo 83:18.
Yehova Wakavikilira Ŵanthu Ŵake
7. Kasi Yehova wakavikilira wuli Ŵaisrayeli kuti ŵaleke kukomeka na ŵasilikari ŵa Faro?
7 Wuli pakuyowoya za layizgo laciŵiri lakuti Yehova wazamuvikilira ŵanthu ŵake? Yehova wakayowoyerathu za ici apo wakalayizga Ŵaisrayeli kuti wazamuŵafumya mu caru ca Eguputo na kuluta nawo ku Caru ca Layizgano. Kumbukani kuti Faro na ŵasilikari ŵake ŵankhongono awo ŵakaŵa na ŵakavalo ŵanandi, ŵakalondezga Ŵaisrayeli. Wakwenera kuti wakaŵa na cigomezgo cose kuti waŵakora kale, comenecomene apo wakawona kuti Ŵaisrayeli ŵakaŵavya kwakucimbilira cifukwa ku cigaŵa cinyake kukaŵa mapiri ndipo kunyake nyanja. Panyengo iyi, Ciuta wakanjilirapo kuti wavikilire ŵanthu ŵake, ndipo wakaŵika bingu pakati pa Ŵaisrayeli na ŵankhondo ŵa Faro. Ku cigaŵa ico kukaŵa Ŵaeguputo kukaŵa cisi, kweni ca Ŵaisrayeli kukaŵa ungweru. Apo bingu likatondeskanga Ŵaeguputo kwenda luŵiro, Mozesi wakawuska nthonga yake ndipo maji gha Nyanja Yiswesi ghakagaŵikana, kuŵapa mpata Ŵaisrayeli kuti ŵajumphe, kweniso kuti Ŵaeguputo ŵamalire papo. Yehova wakaparanyirathu ŵasilikari ŵa Faro, na kuvikilira ŵanthu ŵake kuti ŵaleke kuthereskeka.—Exodus 14:19-28.
8. Kasi Ŵaisrayeli ŵakavikilirika wuli (a) mu mapopa (b) apo ŵakanjira mu Caru ca Layizgano?
8 Pamanyuma pa kwambuka Nyanja Yiswesi, Ŵaisrayeli ŵakendendeka “mukati mwa mapopa ghara ghakuru na ghakofya mwenemumo mukaŵa njoka za moto, na ŵakalizga, na cinkhamwa, mwambura maji.” (Duteronome 8:15) Mu malo agha namo Yehova wakavikilira ŵanthu ŵake. Wuli apo ŵakanjira mu Caru ca Layizgano? Ŵasilikari ŵankhongono ŵa Ŵakanani ŵakalimbana nawo. Kweni Yehova wakaphalira Joshua kuti: “Wuka, yambuka Yordani uyu, iwe na ŵanthu aŵa wose ku caru ico nkhuŵapa Ŵaisrayeli. Ntha wamkuŵako munthu wa mazaza kwima pamaso pako mazuŵa ghose gha umoyo wako; umo nkhaŵira na Mozesi, ntheura ndimo tindiŵirenge na iwe; ntha tindikulekelere panji kukusida.” (Joshua 1:2, 5) Mazgu gha Yehova agha, ghakatondeka yayi. Panji mu vilimika vinkhondi na cimoza pera, Joshua wakaŵa kuti wathereska kale mathemba 31 na kupoka cigaŵa cikuru ca Caru ca Layizgano. (Joshua 12:7-24) Yehova walekenge kuŵavikilira mphanyi ivi vikacitika yayi.
Yehova Wakapwelelera Ŵanthu Ŵake
9, 10. Kasi Yehova wakapwelelera wuli ŵanthu ŵake mu mapopa?
9 Wonani layizgano lacitatu lakuti Yehova wapwelelerenge ŵanthu ŵake. Ŵaisrayeli ŵakati ŵafuma waka mu Eguputo, Ciuta wakaŵalayizga kuti: “Nditimulokweskereni vingwa kufumira kucanya; ndipo ŵanthu ŵati ŵafume na kuyora mweso wa zuŵa na zuŵa.” Ndivyo Ciuta wakacita nadi. Wakaŵapa ‘vingwa vyakufuma kucanya.’ “Ŵaisrayeli ŵakati ŵakawona, ŵakayowoya yumo na munyake na kuti, ‘Kasi nchici ici?’” Ghakaŵa mana, vingwa ivyo Yehova wakaŵalayizga.—Exodus 16:4, 13-15.
10 Kwa vilimika 40 ivyo Ŵaisrayeli ŵakaŵira mu mapopa, Yehova wakaŵapwelelera mwakuŵapa cakurya na maji. Ndipo wakawoneseska kuti vyakuvwara vyawo vileke kumara ndiposo malundi ghawo ghaleke kutupa. (Duteronome 8:3, 4) Joshua wakawona vyose ivi. Yehova wakawombora, kuvikilira, na kupwelelera ŵanthu ŵake, nga umo wakaŵalayizgira.
Umo Wakuwombolera Mazuŵa Ghano
11. Nchipharazgo wuli ico cikapelekeka ku Brooklyn, New York, mu 1914, ndipo ni nyengo ya njani iyo yikakwana?
11 Wuli pakuyowoya za mu nyengo yithu? Pa cinkhondi namulenji, Okutobala 2, 1914, Charles Taze Russell, uyo wakaŵa mulongozgi wa Ŵasambiri ŵa Baibolo panyengo iyo, wakanjira mu cipinda cakulyeramo, ku Beteli ya ku Brooklyn, New York. Wakayowoya na cimwemwe kuti: “Mwawuka wuli mose?” Ndipo pambere wandakhale pasi wakapharazga kuti: “Nyengo za Ŵamitundu zamara, nyengo ya mafumu ghawo yamara.” Nyengo yikakwana kuti Yehova, Themba la cilengiwa cose, liwombore ŵanthu ŵake. Ndipo wakaŵawombora nadi.
12. Kasi nkhuwombokwa wuli uko kukacitika mu 1919, ndipo nchivici ico cacitika cifukwa ca kuwombokwa uku?
12 Pakati pajumpha vilimika vinkhondi, Yehova wakawombora ŵanthu ŵake ku “Babulone Mukuru,” uwo ni ufumu wa pa caru cose wa cisopa cautesi. (Civumbuzi 18:2) Mbanthu ŵacoko waka awo ŵakawona cakucitika ici awo ŵacali na umoyo panyengo yasono. Ndipouli, tikuwona ivyo vyacitika cifukwa ca kuwombokwa uku. Yehova wakambiskaso kusopa kwaunenesko na kuwunjika ŵanthu awo ŵakukhumba kumusopa. Yesaya wakacimirathu za ici apo wakati: “Kwamkuti mu mazuŵa gha umaliro kuti lupiri lwa nyumba ya Yehova lwamkwimikika kughaluska mapiri ghose utali wake, na kukwezgeka kujumpha mitununtha; ndipo mitundu yose ya ŵanthu yamkuwungana kura.”—Yesaya 2:2.
13. Kasi mwawona kuti ŵanthu ŵa Yehova ŵasazgikira wuli?
13 Mazgu gha Yesaya ghakatondeka yayi kufiskika. Mu 1919, Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakamba kupharazga mwamwamphu pa caru cose, ico cikapangiska kuti kusopa Ciuta waunenesko kukwezgeke. Mu vilimika vya m’ma 1930, cikawonekerathu kuti ŵa “mberere zinyake” ŵamba kuwunganiskika. (Yohane 10:16) Pakwamba ŵakaŵapo vikwi vicoko waka, pamanyuma vikwi vinandi, ndipo mazuŵa ghano, awo ŵakusopa mwaunenesko ŵalipo mamiliyoni. Mu mboniwoni iyo mpositole Yohane wakawona, ŵakulongosoreka kuti ni “mzinda ukuru, uwo pakaŵavye munthu wakamanya kupenda, kufuma ku mtundu wose, na ku mafuko na ku ŵanthu na ku malulimi.” (Civumbuzi 7:9) Nchivici ico mwawona pa umoyo winu? Kasi pa caru pakaŵa Ŵakaboni ŵa Yehova ŵalinga apo mukambanga unenesko? Mazuŵa ghano, awo ŵakuteŵetera Yehova ŵakujumpha 6,700,000. Ivyo Yehova wakacita apo wakawombora ŵanthu ŵake ku Babulone Mukuru, vyapangiska kuti ŵanthu ŵasazgikire mu gulu lake, nga umo tikuwonera sono.
14. Kasi nkhuwombokwa wuli uko kuli munthazi?
14 Kuwombokwa kunyake kuli munthazi. Kuwombokwa uku kuzamukhwaska waliyose pa caru capasi. Yehova wazamulongora nkhongono zake zikuru mwa kuwuskapo wose awo ŵakususkana nayo, na kuwombora ŵanthu ŵake, kuŵanjizga mu caru ciphya, umo muzamuŵa urunji. Cizamuŵa cakukondweska comene kuwona kuti vinthu viheni vyose vyamara ndipo ŵanthu wose ŵakukhala mwakukondwa.—Civumbuzi 21:1-4.
Umo Yehova Wakuvikililira Mazuŵa Ghano
15. Cifukwa wuli mazuŵa ghano tikukhumbikwira kuti Yehova wativikilire?
15 Nga umo tawonera, Ŵaisrayeli ŵa mu nyengo ya Joshua ŵakakhumbikiranga kuti Yehova waŵavikilire. Kasi ŵanthu ŵa Yehova mazuŵa ghano ŵakukhumbikwira civikiliro yayi? Ŵakucikhumba. Yesu wakacenjezga ŵalondezgi ŵake kuti: “Ŵamkumupelekani ku suzgo, ndipo ŵamkumukomani: ndipo mwamkutinkhika na mitundu yose cifukwa ca zina lane.” (Mateyu 24:9) Kwa vilimika vinandi, Ŵakaboni ŵa Yehova mu vyaru vinandi ŵazizipizga viyezgo vyakofya ndiposo nthambuzgo zikuru. Ndipouli, Yehova waŵawovwira ŵanthu ŵake. (Ŵaroma 8:31) Mazgu ghake ghakutisimikizgira kuti “palije homwa ilo lafulikira” ise ilo litondeskenge mulimo wa kupharazga Ufumu na kusambizga ŵanthu unenesko.—Yesaya 54:17.
16. Kasi mbukaboni wuli uwo mwawona wakuti Yehova wakuvikilira ŵanthu ŵake?
16 Nangauli caru cikuŵatinkha, kweni ŵanthu ŵa Yehova ŵakusazgikira nipera. Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakusangika mu vyaru 236, uwo mbukaboni ukuru wakuti Yehova wali nase ndipo wakutivikilira ku ŵanthu awo ŵakukhumba kutimara panji kulekeska mulimo withu. Kasi mungakumbuka mazina gha ŵalongozgi ŵa caru panji ŵa visopa ŵa mu nyengo yinu, awo kumanyuma uku ŵakasuzganga ŵanthu ŵa Ciuta? Nchivici caŵacitikira? Kasi sono ŵali nkhu? Ŵanandi ŵa iwo kulije, nga umo vikaŵira na Faro mu nyengo ya Mozesi na Joshua. Wuli pakuyowoya za ŵateŵeti ŵa Ciuta awo ŵali kufwa ŵakugomezgeka? Mbakuvikilirika cifukwa Yehova wakuŵakumbuka. Kulije kunyake uko ŵangasanga civikiliro canthena kuluska kwa Yehova. Apa nchakuwonekerathu kuti pakuyowoya za civikiliro, mazgu gha Yehova ghandawe pawaka.
Yehova Wakupwelelera Ŵanthu Ŵake Mazuŵa Ghano
17. Ni layizgo wuli lakukhwaskana na cakurya cauzimu ilo Yehova wakayowoya?
17 Yehova wakapwelelera ŵanthu ŵake mu mapopa. Mazuŵa ghano napo ndimo wakucitira. “Muzga wa magomezgeko na wa vinjeru” wakutiryeska mwauzimu. (Mateyu 24:45) Tikumanya vinthu vyauzimu ivyo vikaŵa vyamucindindi kwa vilimika vinandi. Mungelo wakaphalira Daniyeli kuti: “Usunge mazgu agha na kujarizga buku, kufikira nyengo ya umaliro; ŵanandi ŵamkucimbira uku na uko, na mahara ghamkwandana.”—Daniel 12:4.
18. Cifukwa wuli tingayowoya kuti mahara ghandana mazuŵa ghano?
18 Sono tili mu mazuŵa gha kuumaliro, ndipo mahara ghandana nadi. Pa caru cose, mzimu utuŵa wawovwira ŵanthu awo ŵakutemwa unenesko kuti ŵamanye vinandi vyakukhwaskana na Ciuta ndiposo khumbo lake. Mazuŵa ghano, Baibolo ndiposo mabuku agho ghakovwira ŵanthu kupulikiska unenesko wa mu Baibolo vyathandazgika pa caru cose. Mwaciyelezgero, wonani pa vyamukati mu buku la Kasi Baibolo Likusambizgaci Comenecomene?a Yinyake mwa mitu iyo yilipo njakuti: “Kasi Pali Unenesko Wuli Wakuyowoya za Ciuta?,” “Kasi Ŵakufwa Ŵali Nkhu?,” “Kasi Ufumu wa Ciuta Ni Vici?,” ndiposo “Cifukwa Wuli Ciuta Wakuzomerezga Masuzgo Kuŵako?” Ŵanthu ŵajifumba mafumbo agha kwa vilimika vinandi. Pasono mazgoro ghalipo. Nangauli ŵanthu ŵaŵa mu cisi kwanyengo yitali ndipo visopa vyautesi vyaŵasambizga visambizgo vyautesi, kweni Mazgu gha Ciuta ghandatondeke. Ghawovwira wose awo ŵakukhumba kuteŵetera Yehova.
19. Ni malayizgo wuli agho mwawona kuti ghafiskika, ndipo mukutipo wuli?
19 Nadi pano, kuyana na ivyo tawona na maso ghithu, tingayowoya kuti: ‘Palive kutondeka kanthu pa viwemi vyose ivyo Yehova Ciuta withu wakayowoya nase; vyose vyafiskika kwa ise, palive cinthu cimoza ca ivyo catondeka.’ (Joshua 23:14) Yehova wakuwombora, kuvikilira, na kupwelelera ŵateŵeti ŵake. Kasi mungazunura layizgo lake ilo likatondeka kufiskika pa nyengo yake? Mungazunura yayi. Ipo nchamahara kuti tigomezgenge Mazgu gha Ciuta.
20. Cifukwa wuli tingaŵa na cigomezgo cose kuti vyose ivyo Yehova walayizga vizamufiskika?
20 Wuli pakuyowoya za munthazi? Yehova watilayizga kuti ŵanandi ŵa ise tizamukhala mu caru ico cizamunozgekaso kuŵa paradiso wakutowa. Mbacoko waka ŵa ise awo ŵali na cilindizga ca kukawusa na Khristu kucanya. Kwali cilindizga cithu ncha kucanya panji yayi, tili na vifukwa vyakukwana vyakuŵira ŵakugomezgeka nyengo zose nga umo wakacitira Joshua. Nyengo yizenge apo vyose ivyo tikulindilira vizamufiskika. Tizamukumbukira vyose ivyo Yehova walayizga ndipo nase tizamuyowoya nga ni Joshua kuti: “Vyose vyafiskika.”
[Mazgu ghamusi]
a Lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
Kasi Mungalongosora?
• Kasi ni malayizgo wuli gha Yehova agho Joshua wakawona kuti ghafiskika?
• Ni malayizgo wuli gha Ciuta agho mwawona kuti ghafiskika?
• Kasi tili ŵakusimikizga za vici pakuyowoya za mazgu gha Ciuta?
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Yehova wakanjilirapo kuti wawombole ŵanthu ŵake
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Kasi Yehova wakavikilira wuli ŵanthu ŵake pa Nyanja Yiswesi?
[Vithuzithuzi pa peji 24]
Kasi Yehova wakapwelelera wuli ŵanthu ŵake mu mapopa?
[Vithuzithuzi pa peji 25]
Yehova wakupwelelera ŵanthu ŵake mazuŵa ghano