Maliferensi gha Uteŵeti na Umoyo Wachikhristu—Kabuku ka Maungano

SEPUTEMBALA 3-9

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | YOHANE 1-2

“Munthondwe Wakwamba Uwo Yesu Wakachita”

Ivyo Tasambira

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 1:29

Mwana wa mberere wa Chiuta: Yesu wakati wabatizika kweniso pamanyuma pakuti wayezgeka na Dyabulosi, Yohane Mubatizi wakamuchema kuti ni “Mwana wa mberere wa Chiuta.” Mazgu agha ghakusangika pa lemba ili na pa Yoh 1:36 pera. (Wonani Vyakusazgirapo A7.) Ntchakupulikikwa kuyaniska Yesu na mwana wa mberere. Kale, para munthu wananga wakapelekanga mberere kuŵa sembe kuti zakwananga zake zigowokereke na kuŵaso paubwezi na Chiuta. Ichi chikimiranga sembe iyo pamasinda Yesu wakapeleka apo wakafwa na kupeleka umoyo wake kuti wawombore ŵanthu. Mazgu ghakuti “Mwana wa mberere wa Chiuta” ghakuyanako na mazgu ghanyake agho ghali mu Baibolo. Pakuti Yohane Mubatizi wakaghamanyanga makora Malemba gha Chihebere, mazgu agho wakayowoya ghakwenera kuti ghakang’anamuranga vinandi mwa vyakulondezgapo ivi panji chimoza chake: mberere yanalume iyo Abrahamu wakapeleka sembe m’malo mwa mwana wake Yisake (Ge 22:13), mberere ya Paska iyo ŵakakoma ku Eguputo kuti Ŵaisrayeli ŵawomboleke (Ek 12:1-13), panji mberere yanalume iyo yikapelekekanga pa jotchero la Chiuta ilo likaŵa ku Yerusalemu zuŵa lililose mulenji na namise (Ek 29:38-42). Yohane wakweneraso kuti wakaghanaghaniranga uchimi wa Yesaya, uwo Yehova wakachema Yesu kuti ni ‘muteŵeti wake’ uyo “wakatoleka nga ni mberere yikuluta kukakomeka.” (Yes 52:13; 53:5, 7, 11) Apo mpositole Paulosi wakalembanga kalata yake yakwamba yakuluta ku Korinte, wakati Yesu ni “mberere yithu ya Paska.” (1Ko 5:7) Mpositole Petrosi wakayowoya vya “ndopa za [Khristu kuti ni za] kuzirwa, nga za mwana mberere wambura kalema na wambura kabanga.” (1Pe 1:19) Kweniso mwakuyelezgera, Yesu wakuzunulika kuti ni “Mwana wa mberere” maulendo ghakujumpha 25 mu buku la Chivumbuzi.—Ghanyake mwa mavesi agha ni: Chiv 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.

SEPUTEMBALA 10-16

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | YOHANE 3-4

“Yesu Wakapharazgira Mwanakazi Musamariya”

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 4:6

wakavuka: Ni vesi ili pera mu Baibolo ilo likuyowoya kuti Yesu “wakavuka.” Kukaŵa pafupifupi 12:00 muhanya, ndipo na mulenji Yesu wakaŵa kuti wenda ulendo kufuma ku Yorodani mu Yudeya na kuluta ku Sukare ku Samariya, chikhizga cha mamita 900 panji kujumphirapo.—Yoh 4:3-5; wonani Vyakusazgirapo A7.

Ivyo Tasambira

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 3:29

mubwezi wa mweneko wa nthengwa: Kale, mubwezi wa mweneko nthengwa ndiyo wakendeskanga ndondomeko yose ya nthengwa. Ndipo ŵanthu ŵakamuwonanga kuti ndiyo wakwatiska ŵenenthengwa. Pa zuŵa la ukwati, ŵakuchanakazi ŵakafikiranga ku nyumba ya mweneko wa nthengwa panji kwa adada ŵake, uko ukwati ukeneranga kuchitikira. Pa nyengo ya ukwati, mubwezi wa mweneko nthengwa wakaŵanga wakukondwa para mweneko nthengwa wakuyowoyeskana na muwoli wake. Para vyaŵa nthena mubwezi wa mweneko nthengwa wakajipulikanga kuti wafiska nadi mulimo wake. Yohane Mubatizi wakajiyaniska na “mubwezi wa mweneko nthengwa.” Mu vesi ili, Yesu wakaŵa mweneko wa nthengwa ndipo ŵasambiri ŵake ŵakaŵa nga mbamwali. Kuti wanozge nthowa ya Mesiya, Yohane Mubatizi wakalongozgera ŵamwali ŵakwamba aŵa kwa Yesu Khristu. (Yoh 1:29, 35; 2Ko 11:2; Efe 5:22-27; Chiv 21:2, 9) “Mubwezi wa mweneko wa nthengwa” wakafiska mulimo wake wakunozga nthowa ya mweneko wa nthengwa mwa kuŵalongosolera makora ŵamwali aŵa. Mwakuyana waka pakuyowoya vya Yesu, Yohane wakayowoyaso kuti: “Iyo wakwenera kulutilira kusazgikira, kweni ine nkhwenera kulutilira kuchepa.”—Yoh 3:30.

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 4:10

maji gha umoyo: Mazgu agha mu Chigiriki ghangang’anamura maji agho ghakwenda, mbwiwi, panji maji ghawemi gha mu chisimi agho ghakufuma pasi. Maji agha ghakupambanako na maji agho ghali mu beseni panji mu thanki agho ghakwenda yayi. Mazgu Ghachihebere agho pa Le 14:5 ghali kung’anamulika kuti “maji ghakwenda,” ghakung’anamura “maji ghaumoyo.” Pa Yer 2:13 na 17:13, Yehova wakulongosoreka kuti ni “chisimi cha maji gha umoyo,” kung’anamura kuti ndiyo wakupeleka maji ghakuyelezgera gha umoyo. Apo Yesu wakayowoyeskananga na mwanakazi Musamariya, wakagwiliskira ntchito mazgu ghakuti “maji gha umoyo” mwakuyelezgera, kweni mwanakazi uyu wakaghanaghananga kuti Yesu wakayowoyanga za maji gheneko.—Yoh 4:11; wonani mazgu ghakulongosora vesi Yoh 4:14.

SEPUTEMBALA 17-23

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | YOHANE 5-6

“Londezgani Yesu na Maghanoghano Ghakwenelera”

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 6:10

Pa wumba uwu pakaŵa ŵanalume pafupifupi 5,000: Ni Mateyu pera uyo pakulongosora munthondwe uwu, wakasazgirako mazgu ghakuti “kwambura kupenderako ŵanakazi na ŵana.” (Mt 14:21) Vingachitika kuti awo ŵakarya ŵakaŵa ŵanthu ŵakujumpha 15,000.

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 6:14

Ntchimi: Ŵayuda ŵanandi mu nyengo yakale ŵakalindiliranga kuti ntchimi nga ni Mozesi, iyo yikuzunulika pa Do 18:15, 18 yizamuŵa Mesiya. Pa vesi ili, mazgu ghakuti yizenge mu charu ghakuyowoya nyengo iyo Mesiya wazamuwonekera mu charu. Ni Yohane pera uyo wakalemba vinthu ivyo vikuzunulika pa vesi ili.

nwtsty mazgu ghakulongosora mavesi Yoh 6:27, 54

chakurya icho chikumara . . . chakurya icho chikukhalilira na kupeleka umoyo wamuyirayira: Yesu wakamanya kuti ŵanthu ŵanyake ŵakalondezganga iyo na ŵasambiri chifukwa waka cha vinthu vyakuthupi. Chakurya cha kuthupi chikovwira waka ŵanthu kuŵa na umoyo wa zuŵa na zuŵa, kweni “chakurya” chakufuma mu Mazgu gha Chiuta chizamupangiska ŵanthu kuti ŵazakakhale na umoyo kwamuyirayira. Yesu wakachiska mzinda kuti ‘ugwire ntchito kuti usange chakurya icho chikukhalilira na kupeleka umoyo wamuyirayira.’ Ichi chikung’anamura kuŵikapo mtima kuti ŵaŵe paubwezi na Chiuta na kuŵa na chipulikano mu ivyo ŵakusambira.—Mt 4:4; 5:3; Yoh 6:28-39.

uyo wakurya thupi lane na kumwa ndopa zane: Nkhani iyi yikulongora kuti ŵanthu ŵakarya thupi na kumwa nadi ndopa za Yesu yayi. Kweni kumwa na kurya vikimiranga waka kuŵa na chipulikano mwa Yesu Khristu. (Yoh 6:35, 40) Yesu wakayowoya mazgu agha mu 32 C.E., ntheura pa nyengo iyi wakayowoyanga Mgonero wa Fumu yayi uwo ukeneranga kuchitika chaka chakulondezgapo. Wakayowoya mazgu agha apo “chiphikiro cha Ŵayuda cha Paska” chikaŵa pafupi kuchitika (Yoh 6:4), ntheura ŵategherezgi ŵake ŵakwenera kuti ŵakaghanaghaniranga za chiphikiro icho chikaŵa pafupi kuchitika na kughanaghanira kuzirwa kwa ndopa za mwana wa mberere izo zikaponoska Ŵaisrayeli pa usiku uwo ŵakafumanga mu Eguputo. (Ek 12:24-27) Ntheura Yesu wakadidimizganga fundo yakuti ndopa zake nazo ni zakuzirwa chomene kuti ŵasambiri ŵake ŵazakasange umoyo wamuyirayira.

Ivyo Tasambira

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 6:44

ŵamuguza: Nangauli lizgu Lachigiriki ilo lili kung’anamulika kuti ‘kuguza’ likuyowoya za kuguza mukwawu uwo uli na somba (Yoh 21:6, 11), kweni lizgu ili likung’anamura kuti Chiuta wakuguza ŵanthu mwakuŵachichizga yayi. Lizgu ili lingang’anamuraso “kukopa,” ndipo ivyo Yesu wakayowoya vikukolerana na ivyo vili pa Yer 31:3, apo kale Yehova wakaphalira ŵanthu ŵake kuti: “Nakuguza na lusungu.” (Pa lemba ili, Baibolo la Septuagint nalo lili kugwiliskira ntchito lizgu la Chigiriki lakuyana waka.) Lemba la Yoh 12:32 likulongora kuti mwakuyana waka Yesu nayo wakuguzira kwa iyo ŵanthu ŵamitundu yose. Malemba ghakulongora kuti Yehova wali kupeleka wanangwa wakusankha ku ŵanthu. Waliyose wakwenera kusankha yekha usange wakukhumba kuteŵetera Yehova. (Do 30:19, 20) Chiuta wakuguzira kwa iyo ŵanthu wose awo ŵali na mtima uwemi. (Sa 11:5; Zi 21:2; Mil 13:48) Yehova wakuchita ivi kwizira mu uthenga wa mu Baibolo kweniso mzimu utuŵa. Uchimi wa pa Yes 54:13, uwo uli kuzunulika pa Yoh 6:45, ukuyowoya za wose awo Adada panji kuti Yehova wali kuŵaguza.—Yaniskani na Yoh 6:65.

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 6:64

Yesu wakamanya . . . uyo wamupelekenge: Apa Yesu wakayowoyanga za Yuda Isikariyoti. Yesu wakalomba usiku wose ku Ŵadada ŵake pambere wandasankhe ŵapositole ŵake 12. (Lu 6:12-16) Pakwamba Yuda wakaŵa wakugomezgeka kwa Chiuta. Kweni Yesu wakamanya kwizira mu mauchimi agho ghali mu Malemba Ghachihebere kuti yumoza mwa ŵasambiri ŵake wamwenderenge mphiska. (Sa 41:9; 109:8; Yoh 13:18, 19) Ntheura apo Yuda wakamba kuchita viheni, Yesu wakamumanya pakuti wakamanyanga vya mu mtima kweniso ivyo munthu wakughanaghana. (Mt 9:4) Pakuti Chiuta wakumanyirathu vyamunthazi, iyo wakamanya kuti yumoza mwa ŵasambiri ŵake wazamumwendera mphiska. Kweni kughanaghana kuti Yehova wakanozgerathu kuti Yuda wazamuchita ivi ndikuti vikupambana na mikhaliro gha Chiuta kweniso umo wakachitiranga vinthu na ŵanthu kumasinda.

kufuma pakwamba: Mazgu agha ghakung’anamura kufuma apo Yuda wakababikira yayi, nesi kufuma apo wakasankhika nga mpositole, pamanyuma pakuti Yesu walomba usiku wose. (Lu 6:12-16) M’malo mwake mazgu agha ghakung’anamura nyengo iyo Yuda wakambira kuchita vinthu mwaupusikizgi ndipo Yesu wakamumanya mwaluŵiro. (Yoh 2:24, 25; Chiv 1:1; 2:23; wonani mazgu ghakulongosora mavesi Yoh 6:70; 13:11.) Ichi chikulongoraso kuti Yuda wakasintha waka mwamabuchi yayi, kweni wakanozgerathu umo wachitirenge. Lizgu lakuti “pakwamba” (mu Chigiriki, ar·kheʹ) mu Malemba Ghachigiriki likung’anamura vinandi mwakuyana na nkhani iyo yikuyowoyeka. Mwachiyelezgero, pa 2Pe 3:4, mazgu ghakuti “pakwamba” ghakuyowoya za kale chomene apo vinthu vikambanga kulengeka. Kweni mu malo ghanandi, ng’anamuro lake ndakupambanako. Mwachiyelezgero, Petrosi wakayowoya kuti mzimu utuŵa ukiza pa ŵanthu ŵamitundu “nga umo ukizira pa ise pakwamba.” (Mil 11:15) Apa, Petrosi wakayowoyanga za nyengo kufuma apo wakababikira yayi, nesi kufuma apo wakasankhikira kuŵa mpositole. M’malo mwake wakayowoyanga za zuŵa la Pentekoste pa 33 C.E. Pa zuŵa ili ndilo pakaŵa “pakwamba,” chifukwa ndipo ŵakambira kupokera mzimu utuŵa kuti Chiuta wafiske khumbo lake. (Mil 2:1-4) Wonani Malemba ghanyake ghakulondezgapo agha, agho mazgu ghakuti “pakwamba” ghakugwiliskika ntchito kuyana na nkhani iyo yikuyowoyeka. Malemba agha ni Lu 1:2; Yoh 15:27; na 1Yoh 2:7.

SEPUTEMBALA 24-30

MAZGU GHA CHIUTA MBUSAMBAZI | YOHANE 7-8

“Yesu Wakachindika Adada Ŵake”

Ivyo Tasambira

nwtsty mazgu ghakulongosora vesi Yoh 8:12

ungweru wa charu: Yesu wakajiyaniska na ungweru. Ivi vikwenera kuti vikakumbuskanga ŵategherezgi ŵake za vyakuŵikapo nyali vinayi vikuru ivyo vikaŵa mu Mphara ya Ŵanakazi ivyo pakaŵanga nyali pa Chiphikiro cha Visakasa, panji Misasa. (Yoh 7:2; wonani Vyakusazgirapo B11.) Ungweru wa nyali izi ukaŵalanga malo ghakuru. Kweniso mazgu ghakuti “ungweru wa charu” ghakuyanako na agho ghali mu buku la Yesaya agho ghakayowoyerathu kuti “ungweru ukuru” uzamuwoneka ku awo ‘ŵakukhala mu charu cha mfwiri’ kweniso uyo wakuzunulika kuti “muteŵeti” wa Yehova wazamuŵa nga “mbungweru ku mitundu.” (Yes 9:1, 2; 42:1, 6; 49:6) Pa upharazgi wa pa Phiri, Yesu wakayowoya vyakuyanako waka apo wakaphaliranga ŵasambiri ŵake kuti: “Ndimwe ungweru wa charu.” (Mt 5:14) Mazgu ghakuti “ungweru wa charu” (mu Chigiriki koʹsmos ghakuyowoya za ŵanthu pa charu chose) ghakukolerana na mazgu gha Yesaya agho ghakuyowoya kuti Mesiya ndiyo ni “ungweru wa charu.” Pa Mil 13:46, 47, Paulosi na Baranaba ŵakalongora kuti mazgu gha uchimi gha pa Yes 49:6 ni dango ku ŵalondezgi wose ŵa Khristu kuti ŵalutilire kuŵa nga mbungweru wa charu. Uteŵeti uwo Yesu wakachitanga kweniso wa ŵalondezgi ŵake ukungweluska ŵanthu mwauzimu na kuŵawombora ku visambizgo vyautesi ivyo visopa vikusambizga.