Kasi Cilindizga ca Ciwuka Nchanadi kwa Imwe?
“Camkuŵa ciwuka.”—MILIMO 24:15.
1. Cifukwa wuli nyifwa yikuwoneka kuti njambura kugwentheka?
“MU CARU muli vinthu viŵiri ivyo ni vyambura kugwentheka, nyifwa na misonkho.” Fundo iyi yikalembeka mu 1789 na wandyali munyake wa ku America, Benjamin Franklin, ndipo ŵanji ŵakuyiwona kuŵa yamahara. Ndipouli, ŵanthu ŵanandi ŵakugomezgeka yayi pa kupeleka misonkho. Nyifwa yikuwoneka kuti ndiyo njambura kugwentheka nadi. Taŵanthu patekha tingayigwentha yayi. Tose yikutiskera. Cifukwa cambura kukhuta, Hadesi panji kuti malaro, ghakumilimitizga ŵakutemweka ŵithu. (Zintharika 27:20) Kweni tiyeni tiwone fundo iyo yingatipembuzga.
2, 3. (a) Nangauli ŵanandi ŵakuwona kuti nyifwa njambura kugwentheka, kweni cifukwa wuli tingati yingagwentheka? (b) Kasi tidumbiskanenge vici mu nkhani iyi?
2 Mazgu gha Yehova ghakutisimikizgira kuti cilindizga ca ciwuka nchanadi. Kuti ni maloto waka yayi, ndipo palije ico cingatondeska Yehova kuzakawuska ŵakufwa. Mwakupambana na umo ŵanthu ŵanandi ŵakughanaghanira, pali ŵanyake awo ŵakuwona kuti nyifwa yingagwentheka. Cifukwa wuli ŵakuwona nthena? Cifukwa “mzinda ukuru” wambura mapendeko uzamupona “cisuzgo cikuru” ico cili pafupi kwiza. (Civumbuzi 7:9, 10, 14) Pamasinda pake, mzinda ukuru uwu uzamukhala kwamuyirayira. Lekani ŵakuwona kuti nyifwa yingagwentheka. Nakuti ‘nyifwa yizamumara.’—1 Ŵakorinte 15:26.
3 Tikwenera kuwona cilindizga ca ciwuka kuŵa canadi nga ni umo mpositole Paulosi wakaciwoneranga. Iyo wakati: “Camkuŵa ciwuka ca ŵarunji na ŵambura urunji wuwo.” (Milimo 24:15) Tiyeni tidumbirane mafumbo ghatatu ghakukhwaskana na ciwuka. Lakwamba, kasi nchivici ico cikucitiska cilindizga ici kuŵa canadi? Laciŵiri, nimwauli umo imwe pamwekha mungapembuzgikira na cilindizga ici? Lacitatu, kasi cilindizga ici cingakhwaska wuli umoyo winu sono?
Ciwuka Nchanadi
4. Nimwauli umo ciwuka ciliri cakukhumbikwa comene kuti khumbo la Yehova lifiskike?
4 Pali vifukwa vinandi ivyo vikulongora kuti ciwuka cizamuŵako nadi. Cifukwa cikuru nchakuti ciwuka nchakukhumbikwa comene kuti khumbo la Yehova lifiskike. Kumbukani kuti Satana wakanjizga ŵanthu mu kwananga uko kukaŵacemera nyifwa iyo njakusuzga kuyigwentha. Ndico cifukwa cake, Yesu pakuyowoya za Satana wakati: “Wakaŵa mbanda [wakukoma] kufuma ku mtendeko.” (Yohane 8:44) Kweni Yehova wakalayizga kuti mu “mwanakazi” wake, panji kuti cigaŵa ca kucanya ca gulu lake, muzamufuma “mphapu” iyo yizamung’anya mutu wa “njoka ya ciyamwaka,” iyo ni Satana. (Genesis 3:1-6, 15; Civumbuzi 12:9, 10; 20:10) Apo Yehova wakavumburanga khumbo lake pacokopacoko lakukhwaskana na Mphapu iyi, cikawonekerathu kuti Mphapu iyi yikeneranga kuzakacita vinandi padera pa kuparanya Satana. Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Ceneici ndico cifukwa Mwana wa Ciuta wakavumbukwira, mwakuti waparanye milimo ya Satana.” (1 Yohane 3:8) Nyifwa, yeneiyo yikambika cifukwa ca kwananga kwa Adamu uko tili kuhara, njimoza mwa milimo yikuru ya Satana iyo Yehova wanozga kuti mwana wake Yesu Khristu ‘wazakaparanye.’ Ndico cifukwa cake, sembe yakuwombora ya Yesu lumoza na ciwuka ni vyakukhumbikwa comene.—Milimo 2:22-24; Ŵaroma 6:23.
5. Cifukwa wuli ciwuka cizamucindika zina la Yehova?
5 Yehova ngwakusimikizga kuti zina lake lituŵa licindikike. Satana wayuyura zina la Ciuta ndipo wateta mautesi ghanandi. Wakateta kuti Adamu na Heva ‘ŵafwenge cara’ usange ŵaryenge cipambi ico Ciuta wakaŵakanizga kurya. (Genesis 2:16, 17; 3:4) Kufuma nyengo yira, Satana watetaso mautesi ghakuyana waka. Unyake mwa mautesi agha ngwakuti mzimu ukufwa yayi para munthu wafwa. Ndipouli, para Yehova wazakawuska ŵakufwa, mautesi ghose agha ghazamuvumbukwa. Ku muyirayira wose, Yehova wazamulongora kuti ndiyo pera wakuvikilira na kupelekaso umoyo.
6, 7. Kasi Yehova wakuyiwona wuli nkhani ya kuwuska ŵakufwa, ndipo tikumanya wuli maghanoghano ghake?
6 Yehova ngwakunweka kuzakawuska ŵakufwa. Baibolo likulongosora mwakupulikikwa makora maghanoghano gha Yehova pa nkhani iyi. Mwaciyelezgero, ghanaghanirani mazgu agho munthu wakugomezgeka Yobu wakayowoya mwakukhuŵirizgika na mzimu. Wakati: “Usange munthu wafwa, kasi tiwaghumeso? Mazuŵa ghose gha kuteŵetera kwane mphanyi ndalindira kusuke kwiza kusutuka kwane. Mundiceme ndipo ine ndimuzgoreni; panji munganwekera mulimo wa mawoko ghinu.” (Job 14:14, 15) Kasi mazgu agha ghakung’anamuraci?
7 Yobu wakamanyanga kuti para wazakafwa, wamugona ku malaro na kulindilira. Wakawona nyengo yakuŵira mu dindi kuŵa ‘uteŵeti’ wakucicizga, kulindilira nyengo ya kusutukira. Wakakayikanga yayi kuti nyengo ya kusutukira yizamukwana. Yobu wakamanyanga kuti kuwombokwa kwake kuzamwiza. Cifukwa wuli? Cifukwa wakamanyanga kuti Yehova ‘wazamunwekera’ kuwonaso mteŵeti wake wakugomezgeka. Enya nadi, Ciuta ngwakunweka kuzakawuska ŵarunji wose awo ŵali kufwa. Yehova wazamupelekaso mwaŵi ku ŵanji kuti ŵazakakhale kwamuyirayira mu Paradiso pa caru capasi. (Luka 23:43; Yohane 5:28, 29) Pakuti ili ni khumbo la Ciuta, ni njani uyo wangamutondeska?
8. Kasi nimwauli umo Yehova ‘wapanikizgira’ kuti cilindizga ca ciwuka nchanadi?
8 Kuwuskika kwa Yesu nchisimikizgo cakuti cilindizga ca ciwuka nchanadi. Apo Paulosi wakapharazganga ku Athene wakati: Ciuta “wali kutema zuŵa mwa ilo wamkweruzga caru mu urunji na munthu uyo wali kwimika; ndipo wakapanikizgira wose na ceneici pa kumuwuska ku ŵakufwa.” (Milimo 17:31) Ŵanyake mwa ŵanthu awo ŵakategherezganga Paulosi ŵakamuseka apo ŵakapulika za ciwuka. Ndipouli, ŵanji ŵakagomezga. Mutepanji fundo yakuti cilindizga ici nchanadi yikaŵakhorweska. Apo Yehova wakawuska Yesu, wakacita munthondwe ukuru comene. Mwana wake wakati wawuka ku ŵakufwa, wakaŵa cilengiwa cauzimu cankhongono. (1 Petros 3:18) Yesu wakati wawuka, wakaŵa wapacanya comene kuluska umo wakaŵira pambere wandize pa caru. Pakuti Yesu wali na umoyo wambura kufwa, ndipo ngwaciŵiri kwa Yehova, sono wali na mazaza ghakucitira mulimo ukuru uwo Awiske ŵali kumupa. Yesu ndiyo ni nthowa ya Yehova yakuwuskira ŵakufwa, kwali cilindizga cawo ncha kucanya panji ca pa caru. Yesu iyomwene wakati: “Ine ndine ciwuka na umoyo.” (Yohane 5:25; 11:25) Mwakuwuska mwana wake, Yehova wakasimikizgira kuti ŵanthu wose ŵakugomezgeka awo ŵali kufwa ŵazamuwuka.
9. Nimwauli umo Baibolo likulongolera kuti ciwuka nchanadi?
9 Ŵanandi ŵakawonapo ŵanthu ŵakuwuskika, ndiposo vili kulembeka mu Mazgu gha Ciuta. Baibolo likuyowoya za ŵakufwa ŵankhondi na ŵatatu awo ŵakawuka. Minthondwe iyi kanandi yikacitikiranga pamaso pa ŵanthu, kuubendi yayi. Pakati pajumpha mazuŵa ghanayi kufuma apo Lazaro wakafwira, Yesu wakamuwuska. Ciwuka ici cikacitikira pamaso pa wumba uwo ukaliranga, ndipo nchakuwonekerathu kuti pakaŵa ŵabali ŵake, ŵabwezi, na ŵazengezgani. Uwu ukaŵa ukaboni wambura kususkika wakuti Yesu wakatumika nadi na Ciuta, mwakuti nanga ni ŵalwani ŵa Yesu ŵa cisopa ŵakasuska yayi kuti ciwuka ici cikacitika. M’malo mwake, ŵakaghanaghana kukoma Yesu na Lazaro wuwo. (Yohane 11:17-44, 53; 12:9-11) Enya nadi, tingaŵa na cisimikizgo cakuti ciwuka cizamucitika nadi. Ciuta watipa nkhani za awo ŵakawuskika mu nyengo ya kale kuti zitipembuzge na kukhozga cipulikano cithu.
Kupembuzgika na Cilindizga ca Ciwuka
10. Nchivici ico cingatovwira kuti tipembuzgike na nkhani za ciwuka izo zili mu Baibolo?
10 Kasi mukukhumba cipembuzgo usange muli pafupi kufwa? Cipembuzgo canadi cikusangika mu nkhani za mu Baibolo izo zikulongosora za ciwuka. Kuŵazga nkhani izi, kughanaghanirapo, na kuŵa nga mukuviwona vikucitika, kungapangiska kuti cilindizga ca ciwuka ciŵe canadi kwa imwe. (Ŵaroma 15:4) Nkhani izi ni vidokoni waka yayi. Zikacitika nadi kwa ŵanthu ŵa nga ndise awo ŵakaŵako mu nyengo ya kale. Tiyeni tidumbiskane pacoko waka nkhani yimoza ya mu Baibolo iyo yikulongosora munthu uyo wakafwa ndipo wakaŵa wakwamba kuwuskika.
11, 12. (a) Ni suzgo wuli ilo likawira cokoro ca ku Zarefati, ndipo pakwamba cikacita wuli? (b) Longosorani ivyo Yehova wakazomerezga Eliya kucitira cokoro.
11 Iŵani nga mukuwona vyakucitika ivi. Kwa masabata ghanandiko, mprofeti Eliya, ni mulendo wa cokoro ca ku Zarefati, ndipo wakukhala mu cipinda ca mucanya. Ni nyengo yakusuzga comene. Vula yakalara ndipo caru cose cili na gwang’wang’wa. Ŵanthu ŵanandi ŵakufwa na njara. Kuti wawonge cokoro ici cifukwa ca cipulikano cake, Yehova, kwizira mwa Eliya, wakaŵa kuti wacita kale cakuzizwiska ico cikawovwira mbumba iyi kwa mazuŵa ghanandi. Njara yikaŵa kuti yakhala pacoko kunjira mu nyumba ya cokoro ici na mwana wake, ndipo Ciuta wakapa nkhongono Eliya kuti wacite munthondwe kuti ufu na mafuta vileke kumara. Kweni cinthu cinyake cacitima cikawiraso cokoro ici. Mwana wake wakalwara mwamabuci na kufwa. Ghanaghanirani waka citima ico cikaŵa na cokoro ici. Cikaŵa kale na citima cifukwa ca nyifwa ya mfumu wake, mbwenu mwana uyo cikagomezganga nayo wakufwaso. Cifukwa ca citima, cokoro ici cikamba kumupa mulandu Eliya na Ciuta wake, Yehova. Kasi mprofeti uyu wakacitaci?
12 Eliya wakacicenya yayi cifukwa ca ivyo cikayowoya. M’malo mwake, wakati: “Ndipe mwana wako.” Eliya wakati waluta na mwana ku cipinda ca mucanya, wakalomba nyengo yitali kuti mwana wawuke. Paumaliro Yehova wakamuzgora. Ghanaghanirani waka umo Eliya wakakondwera apo wakawona kuti mwana wamba kuthuta. Mwana wakabenura maso, kulongora kuti wawuka. Eliya wakamutora na kuluta nayo kwa nyina, ndipo wakati: “Wona, mwana wako ngwamoyo.” Cokoro cikaŵa na cimwemwe cambura mayowoyeko. Ndipo cikati: “Sono na ici nkhumanya kuti ndimwe munthu wa Ciuta, nakuti mazgu gha Yehova mu mlomo winu ndi unenesko.” (1 Mathemba 17:8-24) Cipulikano cake mwa Yehova ndiposo mwa muteŵeti wake cikakura kuluska pakwamba.
13. Nchifukwa wuli nase mazuŵa ghano tikupembuzgika na nkhani yakuti Eliya wakawuska mwana wa cokoro?
13 Kughanaghanira pa nkhani iyi kumupembuzganinge comene. Apa nchakuwonekerathu kuti Yehova wangathereska mulwani withu nyifwa. Ghanaghanirani waka umo cimwemwe cakuyana na ca cokoro ici cizamuŵira panyengo iyo ŵanthu ŵanandi awo ŵali mu malaro ŵazamuwuka. Kucanya nako kuzamuŵa cimwemwe cikuru comene apo Yehova wazamutuma mwana wake kuti wawuske ŵakufwa pa caru cose capasi. (Yohane 5:28, 29) Kasi walipo wakutemweka winu uyo wali kufwa? Nchakukondweska comene kumanya kuti Yehova wangawuska ŵakufwa, ndipo ndico wazamucita.
Umo Cilindizga Ici Cikukhwaskira Umoyo Winu
14. Kasi cilindizga ca ciwuka cingakhwaska wuli umoyo winu?
14 Kasi cilindizga ca ciwuka cingakhwaska wuli umoyo winu pa nyengo ya sono? Cilindizga ici cingamukhozgani para mwasangana na masuzgo, vyakumara mahara, nthambuzgo, panji para umoyo winu wuli pangozi. Satana wakukhumba kuti mopenge comene nyifwa ndipo muleke kugomezgeka kuti mujiponoske. Kumbukani kuti Satana wakaphalira Yehova kuti: “Munthu tiwapeleke vyose ivyo wali navyo kuwombora umoyo wake.” (Job 2:4) Pakuyowoya mazgu agha, Satana wakanyoza munthu waliyose, kusazgapo imwe. Kasi mbunenesko kuti mulekenge kuteŵetera Yehova para umoyo winu wuli pangozi? Para mughanaghanirenge pa cilindizga ca ciwuka, muŵenge ŵakukhora pakucita khumbo la Ŵadada ŵinu ŵakucanya.
15. Kasi mazgu gha Yesu gha pa Mateyu 10:28 ghangatipembuzga wuli para umoyo withu wuli pangozi?
15 Yesu wakati: “Mungopanga awo ŵakukoma thupi, kweni ŵalive kumanya kukoma mzimu: kweni uyo wakumanya kukoma mzimu na thupi mu Gehena, ndiyo mumopenge.” (Mateyu 10:28) Tingatenthemanga na Satana yayi ndiposo ŵanthu ŵake. Mbunenesko kuti ŵanji ŵangaŵa na nkhongono zakutipwetekera, nanga nkhutikoma. Ndipouli, ciheni cilicose ico ŵangaticitira nchakanyengo waka. Yehova wali na nkhongono zakuwuskirapo viheni vyose ivyo vikuwira ŵateŵeti ŵake, ndipo ndico wazamucita. Wazamuwuska nanga ni ŵakufwa. Ni Yehova yekha uyo tikwenera kumopa na kumucindika. Ndiyo yekha wali na nkhongono zakuti wangakomerathu munthu. Kweni cakukondweska nchakuti, Yehova wakukhumba yayi kuti tizakafwe. (2 Petros 3:9) Cifukwa ca cilindizga ca ciwuka, ise ŵateŵeti ŵa Ciuta tingaŵa na cigomezgo cose kuti tili ŵakuvikilirika. Usange talutilira kugomezgeka, umoyo wamuyirayira ukutilindilira, ndipo palije ico Satana panji ŵateŵeti ŵake ŵangacita.—Salmo 118:6; Ŵahebere 13:6.
16. Kasi cilindizga ca ciwuka cikukhwaska wuli vinthu ivyo vikuŵa pakwamba mu umoyo withu?
16 Usange cilindizga ca ciwuka nchanadi kwa ise, citovwirenge kuti tiwonenge umoyo mwakwenelera. Tikumanya kuti ‘usange tili ŵamoyo, panji usange tikufwa, tikufwira Fumu.’ (Ŵaroma 14:7, 8) Mwantheura, para tikusankha vinthu vyakuti viŵe pakwamba mu umoyo withu, tikulondezga ulongozgi wa Paulosi wakuti: “Mungalinganizgikanga na caru cino, kweni musanduke mu kuweleramo kuphya kwa mano ghinu, mwakuti mupimiske ico ndi khumbo la Ciuta, ciwemi na cakukondweska, na cakufikapo.” (Ŵaroma 12:2) Ŵanthu ŵanandi ŵali na umoyo wakukhumba kujikondweska na kukhorweska makhumbiro ghawo ghose. Cifukwa ca kuwona kuti umoyo ngufupi, mtima wawo wose ukuŵa pa kujikondweska. Ndipo nanga nkhusopa kwawo kukukolerana yayi na “khumbo la Ciuta.”
17, 18. (a) Kasi Mazgu gha Yehova ghakulongora wuli kuti umoyo wa munthu ngufupi, kweni Ciuta wakutikhumbira vici? (b) Nchivici cikutipangiska kuti tilumbenge Yehova zuŵa lililose?
17 Mbunenesko nadi kuti umoyo ngufupi. Vilimika vithu “vikuwukapo luŵiro ndipo ise tikurakata,” nyengo zinyake vikukwana waka 70 panji 80. (Salmo 90:10) Ŵanthu ŵakubabika na kufwa nga umo utheka ukumelera na kufota, umo mfwiri ukujumphira, ndiposo nga ni mvuci. (Salmo 103:15; 144:3, 4) Kweni likaŵa khumbo la Ciuta yayi kuti tikhalenge vilimika vicoko waka. Iyo kuti wakakhumbanga kuti tikule, timanye vinthu, mbwenu pamanyuma pake kucekura, kulwara na kufwa yayi. Yehova wali kupa ŵanthu khumbo lakuti ŵakhalenge kwamuyirayira. Baibolo likutiphalira kuti: “Wimika vya muyirayira mu mtima wa munthu.” (Mupharazgi 3:11) Kasi Ciuta wangaŵa wankhaza nthena kutipa khumbo ili na kuleka kulifiska? Cara nadi, pakuti “Ciuta nkhutemwa.” (1 Yohane 4:8) Wazamuwuska awo ŵali kufwa kuti khumbo lakuti ŵakhalenge kwamuyirayira lifiskike.
18 Tikuwonga kuti cifukwa ca kuŵa na cilindizga ca ciwuka, sono tili na munthazi mwakugomezgeka. Tileke kuŵa na phyumphyu lakuti vyose ivyo tikukhumba vifiskike pa nyengo yasono. Tileke ‘kusuŵilira nkhanira’ na caru ici, ico cili pafupi kumara. (1 Ŵakorinte 7:29-31; 1 Yohane 2:17) Mwakupambana na awo ŵalije cilindizga canadi, ise ndise ŵakukondwa cifukwa tikumanya kuti usange talutilira kugomezgeka kwa Yehova Ciuta, tizamuŵa na mwaŵi wa kumulumba muyirayira na kusangwa na umoyo. Mulimose umo vingaŵira, ipo tiyeni zuŵa lililose tilumbenge Yehova, uyo wazamuwuska nadi ŵakufwa.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi ciwuka tikwenera kuciwona wuli?
• Ni vifukwa wuli ivyo vikupangiska ciwuka kuŵa canadi?
• Kasi mungapembuzgika wuli na cilindizga ca ciwuka?
• Kasi cilindizga ca ciwuka cikwenera kukhwaska wuli umo mukukhalira?
[Cithuzithuzi pa peji 20]
Yobu wakamanyanga kuti Yehova ngwakunweka kuwuska ŵarunji awo ŵali kufwa
[Cithuzithuzi pa peji 23]
“Wona, mwana wako ngwamoyo”