Ŵakasanga Mesiya
“Tamusanga Mesiya.”—YOH. 1:41.
1. Cifukwa wuli Andireya wakati: “Tamusanga Mesiya”?
YOHANE MBAPATIZI wakimilira pamoza na ŵasambiri ŵake ŵaŵiri. Apo Yesu wakizanga kufupi na iwo, Yohane wakacemerezga kuti, “Wonani, Mwanamberere wa Ciuta!” Mwaluŵiro Andireya pamoza na msambiri munyake ŵakalondezga Yesu ndipo ŵakakhala nayo zuŵa lose lira. Pamasinda, Andireya wakasanga mukuru wake Simoni Petrosi, ndipo wakamuphalira kuti: “Tamusanga Mesiya,” ndipo ŵakalongozgana kuluta kwa Yesu.—Yoh. 1:35-41.
2. Kasi titumbikikenge wuli usange tikulutilira kusanda maucimi ghakukhwaskana na Mesiya?
2 Pamanyuma, Andireya, Petrosi, na ŵanji ŵakasanda mu Malemba kuti ŵapanikizge kuti Yesu wa ku Nazarete ndiyo ni Mesiya wakulayizgika. Apo tikulutilira kusanda maucimi ghakukhwaskana na Mesiya, cipulikano cithu mu Mazgu gha Ciuta ndiposo mwa Wakuphakazgika Wake cikhorenge.
“Wona! Themba Lako Likwiza”
3. Kasi ni maucimi wuli agho ghakafiskika apo Yesu wakanjiranga mu Yerusalemu?
3 Ucimi ukayowoyerathu umo Mesiya wamunjilira mu Yerusalemu. Zekariya wakacima kuti: “Sekelera comene, mwanamwanakazi wa Ziyoni! Cemerezga, mwanamwanakazi wa Yerusalemu! Wona, themba lako likwiza kwa iwe; ngwaurunji ndipo wali na ciponosko, ngwakuzika, wakukwera pa mbunda, pa mwana wa mbunda yanakazi.” (Zek. 9:9) Wamasalimo wakati: “Ngwakutumbikika uyo wakwiza mu zina la Yehova!” (Sal. 118:26) Apo Yesu wakanjiranga mu Yerusalemu, mzinda ukuru ukamba kucemerezga mwakukondwa comene. Mzinda uwu ukatumika na Yesu yayi kuti ucite nthena, kweni ukafiskanga waka ivyo ucimi ukayowoya. Apo mukuŵazga nkhani iyi, ŵani na cithuzithuzi ca ivyo vikacitika.—Ŵazgani Mateyu 21:4-9.
4. Kasi lemba la Salmo 118:22, 23 likafiskika wuli?
4 Nangauli ŵanandi ŵakamukana Yesu, kweni mu maso gha Ciuta wakaŵa wakuzirwa. Nga umo ucimi ukayowoyera, Yesu ‘wakatumbikika cara,’ na ŵanthu awo ŵakakana kugomezga ivyo wakacitanga, ndipo ŵakamutora nga ngwambura nchito. (Yes. 53:3; Mrk. 9:12) Ndipouli, Ciuta wakaciska wamasalimo kuyowoya kuti: “Libwe ilo ŵakalikana ŵazengi ndilo sono lazgoka mutu pa cingodya. Cacitika na Yehova ici.” (Sal. 118:22, 23) Nyengo yinyake apo Yesu wakayowoyanga na ŵalwani ŵake ŵacisopa wakaŵakumbuska za ucimi uwu, ndipo Petrosi wakati Khristu ndiyo wakafiska ucimi uwu. (Mrk. 12:10, 11; Mil. 4:8-11) Yesu wakazgoka nadi “libwe lakuzirwa la pa cingodya” (pakona) la mpingo Wacikhristu. Nangauli ŵanthu ŵambura cipulikano ŵakamukana, kweni ndiyo Ciuta wakamusora kuŵa Mesiya.—1 Pet. 2:4-6.
Kumwendera Mphiska na Kumujowora
5, 6. Kasi ucimi ukayowoyaci za uyo wakendera mphiska Mesiya, ndipo ukafiskika wuli?
5 Ucimi ukati Mesiya wazamwendereka mphiska na mubwezi wake. Davide wakati: “Mwanase wane mweneco uyo nkhamutamira, uyo wakaryangako cingwa cane, iyeso wandiwuskira citende cake.” (Sal. 41:9) Kulyera pamoza cingwa cikaŵanga cilongolero ca ubwezi. (Gen. 31:54) Yuda Isikariyoti wakacita cinthu ciheni comene pakwendera mphiska Yesu. Pakuyowoya na ŵapositole ŵake umo ucimi wa Davide ufiskikirenge wakukhwaskana na uyo wamwenderenge mphiska, Yesu wakati: “Nkhunena mose imwe cara; nkhumanya awo nasora. Kweni vili ntheura mwakuti Lemba lifiskike, lakuti ‘uyo wakaryanga cingwa cane watumphuska citende cake kwimikana nane.’”—Yoh. 13:18.
6 Ucimi ukati uyo wazamwendera mphiska Mesiya ŵazamupokera ndalama za siliva 30, uwo ukaŵa mtengo wakuguliskira muzga. Mateyu wakalongora kuti Yesu wakaguliskika nadi pa mtengo uwu kufiska ucimi wa pa Zekariya 11:12, 13. Kweni cifukwa wuli Mateyu wakati ucimi uwu ukayowoyeka “kwizira mwa Yeremiya nchimi”? Mu nyengo ya Mateyu, ucimi wa Yeremiya ukwenera kuti ndiwo ukaŵa pakwamba mu mabuku agho muliso ucimi wa Zekariya. (Yaniskani na Luka 24:44.) Yuda wakandula nazo yayi ndalama za malikho izi, wakaziponya waka mu tempele na kuluta kukajikoma.—Mat. 26:14-16; 27:3-10.
7. Kasi ucimi wa pa Zekariya 13:7, ukafiskika wuli?
7 Ucimi ukati ŵasambiri ŵa Mesiya ŵazamumbininika. Zekariya wakati: “Timba muliska kuti mberere zamkumbininika.” (Zek. 13:7) Pa Nisani 14, 33 C.E., Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Mose imwe mukhuŵarenge cifukwa ca ivyo vinicitikirenge usiku uno, pakuti kuli kulembeka, ‘Nizamutimba muliska, ndipo mberere za mskambo wake zizamumbininika.’” Ndivyo vikacitika nadi, ndipo Mateyu wakati “ŵasambiri wose ŵakamusida na kucimbira.”—Mat. 26:31, 56.
Kutundulika na Kutimbika
8. Kasi ucimi wa pa Yesaya 53:8 ukafiskika wuli?
8 Ucimi ukati Mesiya wazamweruzgika na kukomeka. (Ŵazgani Yesaya 53:8.) Pa Nisani 14 ca ku matandakuca, Sanihedirini yose yikakumana na kulangura kuti Yesu wakakike na kumupeleka kwa Pontiyo Pilato Kazembe wa Ŵaroma. Pilato wakamufumba Yesu ndipo wakamusanga na mulandu wuli wose yayi. Ndipouli, apo Pilato wakakhumbanga kufwatura Yesu, mzinda ukacemerezga kuti: “Mupayikani!” na kupempha kuti wafwature Baraba uyo wakaŵa cigeŵenga. Pakukhumba kukhorweska mzinda, wakaŵafwatulira Baraba, ndipo wakati walangura kuti Yesu wathyapulike, wakamupeleka kuti wakapayikike.—Mrk. 15:1-15.
9. Kasi ucimi wa pa Salmo 35:11 ukafiskika wuli pa Yesu?
9 Ucimi ukati ŵakaboni ŵatesi ŵazamwimikana na Mesiya. Davide wakati: “Ŵakaboni ŵakutokota ŵawuka; ŵakundifumba ivyo kuti nkhuvimanya cara.” (Sal. 35:11) Mwakuyana na ucimi uwu, “ŵalara ŵa ŵasofi na Sanihedirini yose ŵakapenjanga ukaboni wautesi kwimikana na Yesu mwakuti ŵamukome.” (Mat. 26:59) Nadi, “ŵanandi ŵakapelekanga ukaboni wautesi kwimikana nayo, kweni maukaboni ghawo ghakakolerananga cara.” (Mrk. 14:56) Ŵalwani ŵa Yesu aŵa ŵakaŵikako mahara yayi ku maukaboni ghautesi cifukwa mtima wawo wose ukaŵa pakuti Yesu wakomeke.
10. Longosorani umo ucimi wa pa Yesaya 53:7 ukafiskikira.
10 Ucimi ukayowoya kuti Mesiya wazamukhala cete panthazi pa ŵalwani ŵake. Yesaya wakati: “Wakanyekezgeka, wakakweŵeskeka, ndipouli ntha wakajura mulomo wake; wakatoleka kwiza naye nga ndi kanamberere kuyakakomeka, ndipo nga ni mberere pamaso pa ŵakukhata yili cete ntheuraso na iye kuti wakajura mulomo cara.” (Yes. 53:7) Apo Yesu “wakatundulikanga na ŵalara ŵa ŵasofi na ŵanalume ŵalara, wakazgorapo cara.” Pilato wakafumba kuti: “Kasi ukupulika yayi unandi wa vinthu ivyo ŵakukupanikizgira?” Ndipouli, Yesu “wakamuzgora cara, cara nadi, nanga ni lizgu limoza, mwakuti kazembe wakazizwa comene.” (Mat. 27:12-14) Yesu wakaŵawezgera uheni cara ŵalwani ŵake.—Rom. 12:17-21; 1 Pet. 2:23.
11. Kasi malemba agha, Yesaya 50:6 na Mika 5:1 ghakafiskika wuli?
11 Yesaya wakayowoyerathu kuti Mesiya wazamutimbika. Yesaya wakati: “Ndarazga msana wane ku ŵakutimba, na matama ghane ku awo ŵakwenyura mwembe wane; kuti nkhabisa cisko cara ku soni na kufunyirika mata.” (Yes. 50:6) Mika ŵakayowoyerathu kuti: “Na nthonga ŵakutimba pa thama muwusi wa Israyeli.” (Mika 5:1) Pakulongora kuti maucimi agha ghakafiskika, Mariko wakati: “Ŵanji ŵakamba kumuthunyira mata [Yesu] na kumujara ku maso kose kweniso kumutimba na mafayiti ghawo ndipo ŵakati kwa iyo: ‘Cima!’ Ndipo, pakumuŵapura ku maso, ŵalinda ŵa mphara ŵakamutora.” Mariko wakayowoya kuti ŵasilikari “ŵakamutimbanga pa mutu na thete na kumuthunyira mata kweniso ŵakajikama pa makongono ghawo [kumuseka] ndipo ŵakamusindamiranga.” (Mrk. 14:65; 15:19) Ndipouli, Yesu wakakhala waka cete.
Wakagomezgeka Mpaka Nyifwa
12. Kasi malemba agha, Salmo 22:16 na Yesaya 53:12 ghakafiskika wuli?
12 Ucimi ukayowoyerathu za kupayikika kwa Mesiya. Davide wakati: “Ciwuru ca ŵabendezi nawoso kwete; ŵandilasa mu mawoko na malundi.” (Sal. 22:16) Ŵanandi awo ŵakuŵazga Baibolo ŵakumanya kuti ucimi uwu uli kufiskika, ndipo Mariko wakati: “Sono likaŵa ora lacitatu, [ca m’ma 9 koloko mulenji] ndipo ŵakamupayika.” (Mrk. 15:25) Ucimi unyake ukati Mesiya wazamukomeka pamoza na ŵakwananga. Yesaya wakati: “Wakapungulira mzimu wake ku nyifwa, wakapendeka pamo na ŵakwananga.” (Yes. 53:12) Ucimi uwu ukafiskika apo “ŵakupoka vyaŵene ŵaŵiri ŵakapayikika pamoza nayo, yumoza kumalyero [gha Yesu] ndipo munyake kumazere ghake.”—Mat. 27:38.
13. Kasi lemba la Salmo 22:7, 8 likafiskika wuli?
13 Davide wakacima kuti Mesiya wazamuneneka. (Ŵazgani Salmo 22:7, 8.) Yesu wakatukika apo wakatambuzgikanga pa khuni lakusuzgikirapo. Mateyu wakati: “Ŵanthu awo ŵakajumphanga ŵakamba kumunena, kupukunya mitu yawo ndipo ŵakati: ‘Iwe, wamweneiwe ukatenge uwiskirenge pasi tempele na kulizenga mu mazuŵa ghatatu, jiponoska wamwene! Usange ndiwe mwana wa Ciuta, khira pa khuni lakusuzgikirapo!’” Kweniso ŵalara ŵa ŵasofi, ŵalembi, na ŵanalume ŵalara nawo ŵakamba kumuhoya ndipo ŵakati: “Wakaponoska ŵanyake; iyomwene wangajiponoska cara! Iyo ni Themba la Israyeli; sono lekani wakhire pa khuni lakusuzgikirapo ndipo timugomezgenge. Iyo waŵika cigomezgo cake mwa Ciuta; usange Ciuta wakukondwa nayo, ipo wamuthaske, cifukwa wakati, ‘Nili Mwana wa Ciuta.’” (Mat. 27:39-43) Kweni Yesu wakazizipizga vyose ivi, ndipo nchakuwonerapo ciwemi comene kwa ise.
14, 15. Kasi ucimi wakukhwaskana na ca kuvwara ca Mesiya ndiposo kupika vinyo lakuŵaŵa ukafiskika wuli?
14 Ucimi ukati ŵamucita mayere pa vyakuvwara vya Mesiya. Wamasalimo wakati: “Ŵakugaŵana vyakuvwara vyane, munjilira wane ŵakuwupenduzgira.” (Sal. 22:18) Ici ndico nadi cikacitika, “ŵakati ŵamupayika [ŵasilikari Ŵaciroma] ŵakagaŵa malaya ghake ghakuwaro mwa kupenduzga.”—Mat. 27:35; ŵazgani Yohane 19:23, 24.
15 Ucimi ukati Mesiya wazamupika vinyo lakuŵaŵa. Wamasalimo wakati: “Ŵakandipa ndulu yiŵenge kurya kwane, ndipo ŵakandimweska vinyo lakuŵaŵa para nkhaŵa na nyota.” (Sal. 69:21) Mateyu wakalemba kuti: “Ŵakamupa vinyo lakusazgako nyongo kuti wamwe; kweni wakati waliceta, wakakana kumwa.” Pamasinda, “yumoza wawo wakacimbira wakatora sipanji na kuyibizga mu vinyo lakuŵaŵa wakayiŵika ku thete ndipo wakamupa kuti wamwe.”—Mat. 27:34, 48.
16. Longosorani umo ucimi wa pa Salmo 22:1 ukafiskikira.
16 Ucimi ukati vizamuwoneka nga Ciuta wamujowora Mesiya. (Ŵazgani Salmo 22:1.) Mwakuyana na ucimi uwu, “pa ora lacinkhondi na cinayi, [ca m’ma 3 koloko muhanya] Yesu wakacemerezga na lizgu likuru, wakati: ‘Eli Eli lama sabakatani?’ ico cikung’anamura kuti, ‘Ciuta wane, Ciuta wane, kasi mwanisidiraci?’” (Mrk. 15:34) Yesu wakaŵavya cipulikano mwa Ŵawiske yayi. Ciuta wakasida Yesu mu mawoko gha ŵalwani mwakuti wayezgeke mwakukwana. Ndipo apo wakaliranga, Yesu wakafiskanga ucimi uwo wuli pa Salmo 22:1.
17. Kasi malemba agha, Zekariya 12:10 na Salmo 34:20 ghakafiskika wuli?
17 Ucimi ukati Mesiya wazamulasika kweni viwangwa vyake vyamukuphyoka cara. Zekariya wakati, “ŵakulaŵiska pa uyo ŵakamulasa.” (Zek. 12:10) Ndipo Salmo 34:20, likuti: “[Ciuta] wakupwelera viwangwa vyake vyose; kuti caphyokapo nanga nchimoza cara.” Pakukhozgera fundo iyi, Yohane wakalemba kuti: “Yumoza wa ŵasilikari wakamuvotora [Yesu] mu mbambo na mkondo, ndipo nyengo yeneyiyo ndopa na maji vikafuma. Ndipo [Yohane] uyo wakawona ici wacitira ukaboni, ndipo ukaboni wake ngwaunenesko . . . Vinthu ivi vikacitika mwakuti lemba lifiskike lakuti: ‘Palije ciwangwa cake ico cizamuphyoreka.’ Ndiposo lemba linyake likuti: ‘Ŵazamulaŵiska kwa Uyo ŵakamulasa.’”—Yoh. 19:33-37.
18. Kasi ucimi wakuti Yesu wazamusungika pamoza na ŵasambazi ukafiskika wuli?
18 Ucimi ukati Mesiya wazamusungika pamoza na ŵasambazi. (Ŵazgani Yesaya 53:5, 8, 9.) Ca kumise pa Nisani 14, “munthu musambazi wa ku Arimatiya, zina lake Yosefe,” wakaluta kwa Pilato na kulomba thupi la Yesu ndipo wakazomerezgeka. Mateyu wakati: “Yosefe wakatora thupi, wakalivunga mu salu yiwemi yakutowa, ndipo wakaliŵika mu dindi lake liphya, ilo wakajoba mu jalawe. Ndipo wakati wakunkhuzgirapo libwe likuru pa mulyango wa dindi, wakaluta.”—Mat. 27:57-60.
Lumbani Mesiya
19. Kasi ucimi wa pa Salmo 16:10 ukafiskika wuli?
19 Ucimi ukati Mesiya wazamuwuskika. Davide wakati: “Pakuti Imwe [Yehova] mulije kundipeleka ku Sheol.” (Sal. 16:10) Ŵanakazi awo ŵakaluta ku dindi ilo ŵakasungako Yesu, ŵakwenera kuti ŵakazizikika comene. Ŵakasangana na mungelo uyo wakaŵaphalira kuti: “Lekani kutindikika. Mukupenja Yesu Munazarete, uyo wakapayikika. Wali kuwuskika, wali muno cara. Wonani! Malo agho ŵakamugonekapo.” (Mrk. 16:6) Petrosi wakayowoya ku wumba uwo ukaŵa mu Yerusalemu pa Pentekoste 33 C.E, kuti: “[Davide] wakawonerathu ndipo wakayowoya vya ciwuka ca Khristu, kuti wakasidika mu Hadesi cara nesi thupi lake kuti likawona kuvunda cara.” (Mil. 2:29-31) Ciuta wakazomerezga cara kuti thupi la Mwana wake wakutemweka livunde. Nakuti mwamunthondwe Yesu wakawuskika wamoyo mu mzimu.—1 Pet. 3:18.
20. Kasi ucimi ukayowoyaci vyakukhwaskana na muwuso wa Mesiya?
20 Nga umo ucimi ukayowoyera, Ciuta wakapharazga kuti Yesu ni Mwana wake. (Ŵazgani Salmo 2:7; Mateyu 3:17.) Mzinda nawo ukalumba Yesu na Ufumu wake, mazuŵa ghano napo tikucita ntheura pera. (Mrk. 11:7-10) Sonosono apa Khristu waparanyenge ŵalwani ŵake apo wazamuvikilira unenesko na urunji. (Sal. 2:8, 9; 45:1-6) Ufumu wake wizenge na mtende kweniso uzamumazga ukavu. (Sal. 72:1, 3, 12, 16; Yes. 9:6, 7) Pakuŵa Ŵakaboni ŵa Yehova, ndise ŵakutumbikika comene kuti tikupharazga unenesko uwu, ndipo Mwana wake wali kwamba kale kuwusa kucanya.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi ucimi wakuti Yesu wazamwendeleka mphiska na kujowoleka ukafiskika wuli?
• Kasi ni vinthu wuli vinyake vyakukhwaskana na kupayikika kwa Yesu Khristu ivyo ucimi ukayowoyerathu?
• Nchivici cikumukhorweskani imwe kuti Yesu ni Mesiya nadi?
[Cithuzithuzi pa peji 13]
Kasi ni ucimi wuli uwo ukafiskika apo Yesu wakanjiranga mu Yerusalemu?
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Yesu wakafwira zakwananga zithu, kweni sono wakuwusa nga ni Themba