Kasi Vingachitika Kusanga Chitemwa Chanadi?

1, 2. Kasi mbanjani awo ŵangasanga chandulo na buku la Sumu ya Solomoni? (Wonani chithuzithuzi chakwamba.)

YELEZGERANI kuti mukuwona mwanalume na mwanakazi awo ŵakwatiska waka sono. Ŵakutorana aŵa ŵakulaŵiskana mwachitemwa, ndipo waliyose wakuwona kuti ŵakutemwana nadi. Mubali uyo wadumbanga nkhani ya ukwati wakuwona kuti ŵakukorana mwachitemwa, ndipo mu mtima wakuti, ‘Kasi ŵalutilirenge kutemwana?’ Para mfumu na muwoli ŵakutemwana zanadi ubwezi wawo ungamara yayi nanga mpha nyengo ya masuzgo. Kweni, ŵakutorana ŵanandi ŵakulutilira yayi kuŵa ŵakukondwa, ndipo ŵakupatana. Ntheura mungafumba kuti, ‘Kasi vingachitika kuti ŵakutorana ŵalutilire kutemwana?’

² Nanga ni mu nyengo ya Themba Solomoni, chitemwa chanadi chikaŵa chakusoŵa. Chifukwa wuli? Solomoni wakalongosora kuti: ‘Mwanalume yumoza mukati mwa chikwi [1,000] ndamusanga, kweni mwanakazi mukati mwa wose nilije kumusanga.’ (Muph. 7:26-29) Ŵaisrayeli ŵakakhalanga na ŵanakazi awo ŵakasopanga Baala. Ntheura, Ŵaisrayeli ŵakatolerako nkharo ziheni.a Vyaka 20 pambere ivi vindachitike, Themba Solomoni likalemba sumu yakukhwaskana na mwanalume na mwanakazi awo ŵakatemwananga zanadi. Sumu ya Solomoni yingawovwira ŵakutorana na awo ŵandanjire mu nthengwa kumanya umo chitemwa chanadi chikuŵira ndiposo umo ŵangachilongolera.

 3. Chifukwa wuli ntchamachitiko kuti mwanalume na mwanakazi ŵatemwane zanadi?

³ Ŵazgani Sumu ya Solomoni 8:6. Pa lemba ili, Mabaibolo ghanyake ghakuti chitemwa ni “dimi la Ya.” Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti mukhaliro ukuru wa Yehova ntchitemwa, ndipo wakatilenga na mukhaliro wa chitemwa. (Gen. 1:26, 27) Yehova wakati walenga munthu wakwamba, Adamu, wakamupa mwanakazi wakutowa. Adamu wakati wawona Eva kakwamba, wakakondwa chomene mwakuti wakalongosora umo wakajipulikira. Kweniso Eva wakakondwa chomene kuwonana na mfumu wake. Nakuti Yehova wakalenga Eva kufuma kwa Adamu. (Gen. 2:21-23) Kufuma pakwamba, Yehova wakalenga mwanalume na mwanakazi kuti ŵatemwanenge zanadi.

4, 5. Mwakudumura, longosorani nkhani ya mu Sumu ya Solomoni.

⁴ Sumu ya Solomoni yikulongosora makora chomene chitemwa icho chikuŵa pakati pa mwanalume na mwanakazi. Sumu iyi yikuyowoya vya chitemwa icho chikaŵa pakati pa msungwana wa ku Shunemu na muliska. Nkhani iyi yikuti: Msungwana wakalindanga munda wa mpheska wa ŵadumbu ŵake uwo ukaŵa kufupi na msasa wa Themba Solomoni na ŵasilikali ŵake. Themba Solomoni likati lawona msungwana uyu, likatuma ŵateŵeti ŵake kuti ŵakamutore na kwiza nayo. Themba Solomoni likaphalira msungwana uyu kuti ngwakutowa ndipo likamupa vyawanangwa vinandi. Kweni msungwana uyu wakatemwanga muliska ndipo wakakhumbanga chomene kuŵa pamoza na wakutemweka wake. (Sumu. 1:4-14) Muliska wakaluta mu msasa kukapenja msungwana uyu. Wakati wamusanga, wose ŵakayowoyeskana mazgu ghachitemwa.—Sumu. 1:15-17.

⁵ Apo Solomoni wakaweleranga ku Yerusalemu, wakatora msungwana uyu na kuluta nayo, ndipo muliska wakalondezga. (Sumu. 4:1-5, 8, 9) Msungwana uyu wakalutilira kutemwa muliska nangauli Solomoni wakamunyengeleranga. (Sumu. 6:4-7; 7:1-10) Paumaliro, Mushulamu wakachema wakutemweka wake kuti wamuchimbilire “nga ndi mphala.”—Sumu. 8:14.

 6. Chifukwa wuli chingaŵa chakusuzga kumanya awo ŵakuyowoya mu Sumu ya Solomoni?

⁶ Sumu ya Solomoni njakunozga chomene. Nakuti yikuchemeka kuti “Sumu ya Zisumu.” (Sumu. 1:1) Kweni mu sumu iyi, Solomoni wandazunure mazina gha awo ŵakuyowoya. Wakakhumbanga kuti sumu iyi yipulikikwe makora kwambura kusazgamo vinthu vinandi. Nangauli mazina gha awo ŵakuyowoya ghandazunurike, kweni ntchipusu kuŵamanya chifukwa cha ivyo ŵakuyowoya.

7, 8. Kasi muliska na msungwana ŵakalongora wuli kuti ŵakatemwananga? Yowoyani chiyelezgero.

⁷ Msungwana na muliska ŵakayowoyerananga mazgu ghachitemwa. Ghanyake mwa mazgu agho ŵakayowoyanga ghangaŵa ghachilendo kwa ise chifukwa ghakalembeka vyaka 3,000 ivyo vyajumpha. Nangauli mitheto yawo yingapambana na ya mazuŵa ghano, kweni tingapulikiska chitemwa icho chikaŵa pakati pa msungwana na muliska. Mwachiyelezgero, muliska wakayowoya kuti maso gha Mushulamu ghakukozgana na gha “nkhunda.” (Sumu. 1:15) Ndipo Mushulamu wakayowoya kuti maso gha muliska ngakutowa nga ni nkhunda. (Ŵazgani Sumu ya Solomoni 5:12.) Iyo wakawonanga maso gha muliska kuti ngakutowa chomene.

⁸ Muliska na msungwana ŵakalumbananga kawonekero kakuwaro pera yayi. Muliska wakakondwanga na umo msungwana wakayowoyeranga mwalusungu na ŵanji. (Ŵazgani Sumu ya Solomoni 4:7, 11.) Wakamuphalira kuti: ‘Milomo yako, mwali wane, yikunthonya ngati chisa cha uchi; uchi na suru vili kusi kwa lulimi lwako.’ Kwa iyo, mazgu ghake ghakaŵa ghakunowa ndiposo ghawemi nga ni mkaka na uchi. Apo muliska wakaphaliranga msungwana kuti, “Uli muwemi mosemose” ndiposo ‘mulije chilema mwa iwe,’ wakang’anamuranga kuti ngwakutowa kweniso wali na mikhaliro yiwemi.

 9. (a) Kasi mfumu na muwoli ŵakwenera kulongorana chitemwa wuli? (b) Chifukwa wuli mfumu na muwoli ŵakwenera kuyowoyerana tumazgu twachitemwa?

⁹ Mazuŵa ghano, mfumu na muwoli awo ŵakuteŵetera Yehova, ŵakuwona nthengwa kuŵa phangano waka yayi. Iwo ŵakutemwana zanadi. Kweni kasi ŵakwenera kulongorana chitemwa wuli? Chitemwa chakujipata icho Baibolo likusambizga kuti ŵanthu wose ŵaŵe nacho. (1 Yoh. 4:8) Kasi ntchitemwa chakawiro icho chikuŵa pakati pa munthu na ŵa mu mbumba yake? Kasi ntchitemwa icho chikuŵa pakati pa ŵanthu awo ŵali paubwezi? (Yoh. 11:3) Kasi ntchitemwa icho chikuŵa pakati pa mwanalume na mwanakazi? (Zinth. 5:15-20) Mfumu na muwoli, ŵakwenera kulongorana mitundu yose iyi ya chitemwa. Ivyo mukuyowoya na kuchita vingalongora kuti mukutemwana ndipo mungaŵa ŵakukondwa mu nthengwa yinu. Nangauli mukutangwanika chomene kweni ntchakuzirwa chomene kulongorana chitemwa. Mu vyaru vinyake, mwanalume na mwanakazi ŵakuwonana yayi pambere ŵandatorane. Ntheura para ŵamba kumanyana makora, ŵakwenera kuyowoyerana tumazgu twachitemwa. Ichi chingawovwira kuti ŵaŵe paubwezi na kukhozga nthengwa yawo.

10. Kasi chingachitika ntchivichi para ŵakutorana ŵakuyowoyerana mazgu gha chitemwa?

¹⁰ Para ŵakutorana ŵakulongorana chitemwa, ŵakukhozgaso nthengwa yawo mu nthowa yinyake. Sumu ya Solomoni yikuti, Themba Solomoni likapa msungwana “vitowero vya golide, na ndondo za siliva.” Likamulumba kuti wakaŵa “wakutowa ngati mwezi, wakuŵala ngati dazi.” (Sumu. 1:9-11; 6:10) Kweni msungwana uyu wakaŵa kuti wali kale na chibwezi icho wakachitemwanga chomene. Kasi ntchivichi icho chikamovwira kuti walutilire kuŵa wakugomezgeka kwa chibwezi chake? Kasi ntchivichi icho chikamukhozganga apo waliyose wakaŵa kwayekha? (Ŵazgani Sumu ya Solomoni 1:2, 3.) Wakakumbukanga mazgu ghakukondweska gha wakutemweka wake. Mazgu gha muliska ghakaŵa ‘ghakuluska vinyo’ kwa iyo, ndipo ghakaŵa nga ni “mafuta” agho ghapungulika pa mutu. (Sal. 23:5; 104:15) Nyengo zose mwanalume na mwanakazi ŵakwenera kuyowoyerana mazgu ghachitemwa. Para ŵakuchita nthena chitemwa chawo chikukura. Nthengwa yawo yikukhora chifukwa ŵakukumbuka tumazgu twachitemwa.

11. Kasi mazgu agho Mushulamu wakaphalira ŵanakazi ŵa ku Yerusalemu ghakutisambizga vichi?

¹¹ Usange mukukhumba kutora panji kutengwa, kasi mungasambirako vichi kwa Mushulamu? Wakalitemwa yayi Themba Solomoni ndipo wakaphalira ŵanakazi ŵa mu nyumba ya themba kuti: ‘Mungayezganga chara kusunkhunya panji kuwuska chitemwa mwa ine m’paka chikhumbe chekha.’ (Sumu. 2:7; 3:5) Ntchiwemi yayi kusongana waka na munthu waliyose. Mukwenera kuzikira na kuzakatorana na munthu uyo mungazakamutemwa nadi.

12. Chifukwa wuli Mushulamu wakatemwanga muliska?

¹² Chifukwa wuli Mushulamu wakatemwanga muliska? Chifukwa chakuti wakaŵa wakutowa nga ni “mphoyo”; mawoko ghake ghakaŵa ghankhongono nga “mphete za golide”; ndipo malundi ghake ghakaŵa ghakutowa na ghakukhora nga “mizati ya mawe.” Kweni pakaŵa vinandi padera pakutowa ndiposo nkhongono. Msungwana wakamanyanga kuti muliska wakatemwanga Yehova kweniso wakaŵa na nkharo yiwemi. Lekani wakaŵa wapadera kwa iyo, “nga ni khuni la mbula mukati mwa makuni gha mu nkhorongo.”—Sumu. 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Chifukwa wuli muliska wakatemwanga Mushulamu?

¹³ Mushulamu wakaŵa wakutowa chomene. Nanga ni Themba Solomoni likakopeka nayo, nangauli pa nyengo iyo likaŵa na “mafumukazi makumi ghankhondi na limoza [60], na ŵawoli-jitolere makumi ghankhondi na ghatatu [80], na ŵamwali ŵambura mapendeko.” Kasi muliska wakatemwanga Mushulamu chifukwa chakuti wakaŵa waka kutowa? Yayi. Mushulamu wakatemwanga Yehova kweniso wakaŵa na nkharo yiwemi. Mwachiyelezgero msungwana uyu wakaŵa wakujiyuyura ndipo wakajiyaniskanga na luŵa bweka, “luŵa liswesi la ku Sharon.” Kweni muliska ndimo wakamuwoneranga yayi, wakamuwonanga kuti ngwapadera, “nga ndi luŵa-zoto mkati mwa minga.”—Sumu. 2:1, 2; 6:8.

14. Usange mukukhumba kutora panji kutengwa, kasi mungasambirako vichi kwa muliska na Mushulamu?

¹⁴ Yehova wakukhumba kuti ŵateŵeti ŵake kuti ŵatorenge panji kutengwa “mu Fumu pera.” (1 Kor. 7:39) Ichi chikung’anamura kuti tikwenera kuŵa pa chibwezi na kutorana na munthu uyo wali kubatizika pera. Kasi ichi ntchakuzirwa wuli mu nthengwa? Mfumu na muwoli ŵakumanenge na masuzgo gha zuŵa na zuŵa. Kweni usange wose ŵali paubwezi na Yehova, mu nthengwa yawo mukuŵa mtende na chimwemwe. Ntheura usange mukukhumba kutora panji kutengwa, londezgani chiyelezgero cha muliska na Mushulamu. Mukwenera kupenja munthu wa nkharo yiwemi na uyo wakutemwa nadi Yehova.

15. Chifukwa wuli Mushulamu ntchiyelezgero chiwemi ku Ŵakhristu awo ŵandanjire mu nthengwa?

¹⁵ Ŵazgani Sumu ya Solomoni 4:12. Chifukwa wuli muliska wakayowoya kuti Mushulamu wali nga ni ‘munda wakujalirika’? Munda uwo uli na mpanda munthu wakunjilira pa mulyango pera. Mushulamu wakaŵa nga ni munda uwu chifukwa wakatemwanga muliska pera. Ŵakapangana kuti ŵatoranenge lekani wakakana kukopeka na themba. Ndipo wakasintha yayi maghanoghano ghake. Wakaŵa nga ntchijaro yayi kweni wakaŵa nga ‘ntchiliŵa.’ (Sumu. 8:8-10) Mwakuyana waka, Ŵakhristu awo ŵapangana kuti ŵatoranenge ŵakwenera kuŵa ŵakugomezgeka kwa yumoza na munyake.

16. Kasi ni fundo wuli izo zili mu buku la Sumu ya Solomoni izo zingawovwira awo ŵali pa chibwezi?

¹⁶ Muliska wakapempha Mushulamu kuti ŵakatembeye. Kweni ŵadumbu ŵa Mushulamu ŵakamukanira Mushulamu kuti walute. M’malo mwake ŵakamutuma kuti wakalindenge munda wa mpheska. Kasi ŵakamukayikiranga? Kasi ŵakaghanaghananga kuti mudumbu wawo na muliska ŵakakhumbanga kuchita chinthu chinyake chiheni? Yayi. Ŵakavikiliranga mudumbu wawo ku chiyezgo cha uzaghali. (Sumu. 1:6; 2:10-15) Usange muli pa chibwezi, kasi mungachita wuli kuti muleke kuchita uzaghali? Mukwenera kupanganiranathu vinthu ivyo mukwenera kugega mwakuti muleke kuchita uzaghali. Lekani kuŵa pa malo agho ŵanthu ŵangamuwonani yayi. Mungalongorana chitemwa, kweni mu nthowa yakwenelera.

17, 18. Kasi ivyo tasambira mu buku la Sumu ya Solomoni vyamovwirani wuli?

¹⁷ Yehova wakukhumba yayi kuti nthengwa zimarenge. Wakukhumba kuti mfumu na muwoli ŵatemwanenge. Para ŵanthu ŵatorana waka ŵakutemwana chomene. Kweni kuti nthengwa yawo yikhore, ŵakwenera kulutilira kukhozga chitemwa chawo nga ni moto uwo ukulutilira kugolera.—Mrk. 10:6-9.

¹⁸ Usange mukukhumba kutora panji kutengwa, penjani munthu uyo mungamutemwa nadi. Usange mwamusanga, khozgani chitemwa chinu. Nga umo tasambilira mu Sumu ya Solomoni, vingachitika kusanga chitemwa chanadi, chifukwa chitemwa chanadi ni “dimi” la Ya.—Sumu. 8:6.