Ŵakalindiliranga Mesiya

“Ŵanthu ŵakalindiliranga ndipo wose ŵakaghanaghananga mu mitima yawo vya Yohane kuti [panji ndiyo Mesiya.]”—LUKA 3:15.

 1. Kasi nchipharazgo wuli ico ŵaliska ŵanji ŵakapulika kwa mungelo?

KUKAŴA usiku, ndipo ŵaliska ŵakalindanga miskambo yawo kuwaro. Ŵakwenera kuti ŵakacita wofi comene apo mungelo wakimilira pafupi nawo na kuwona kuti ucindami wa Ciuta waŵaŵalira zingilizge. Pamasinda, mungelo wakaŵaphalira kuti: “Kopa cara, pakuti wonani! nkhumupharazgirani makani ghawemi gha cimwemwe cikuru ico ŵanthu wose ŵaŵenge naco, cifukwa kwababika kwa imwe muhanya uno Mponoski, uyo ni Khristu Fumu,” uyo wazamulongora kuti ni Mesiya. Ŵaliska aŵa ŵakaphalirika kuti bonda uyu ŵamumusanga wakugona mu cakulyeramo viŵeto. Mwamabuci, “mawumba gha kucanya,” ghakamba kulumba Yehova, kuti: “Ucindami kucanya nkhanira kwa Ciuta, ndipo pa caru capasi mtende pakati pa ŵanthu awo wakukondwa nawo.”—Luka 2:8-14.

 2. Kasi zina lakuti “Mesiya” likung’anamuraci, ndipo wakatenge wamanyikwenge wuli?

² Ŵaliska aŵa ŵakamanyanga kuti zina lakuti “Mesiya” panji kuti Khristu likung’anamura ‘Wakuphakazgika’ wa Ciuta. (Ex. 29:5-7) Kweni kasi ŵakatenge ŵamanyenge wuli vinandi na kukhorweska ŵanji kuti bonda uyu ndiyo nadi wazamuŵa Mesiya wakusoleka na Yehova? Ŵakeneranga kusanda Malemba na kuyaniska vyakucita vya mwana uyu.

Cifukwa Wuli Ŵanthu Ŵakalindiliranga?

3, 4. Kasi lemba la Daniel 9:24, 25 tikwenera kulipulikiska wuli?

³ Ivyo Yohane Mbapatizi wakayowoya na kucita vikapangiska ŵanji kughanaghana kuti panji ndiyo ni Mesiya. (Ŵazgani Luka 3:15.) Ŵanji ŵakwenera kuti ŵakapulikiska makora za ucimi wa Mesiya wakuyowoya za “masabata makumi ghankhondi na ghaŵiri.” Ntheura, ŵakwenera kuti ŵakamanyanga nyengo iyo Mesiya wakeneranga kuwonekera. Cigaŵa ca ucimi uwu cikati: “Kwamba kwa kufuma kwa dango la kuwezga na kuzengaso Yerusalemu kufikira kwiza kwa wakuphakazgika [Mesiya], karonga, kuŵenge masabata ghankhondi na ghaŵiri. Na masabata makumi ghankhondi na limo pacanya ghaŵiri.”—Dan. 9:24, 25.

⁴ Mazuŵa ghano, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakumanya kuti masabata 69 panji kuti vilimika 483 ivyo vikuyowoyeka pa Daniel 9:25 vikamba mu 455 B.C.E., apo Themba Aritazekisisi la ku Peresiya likapira mazaza Nehemiya ghakuzengaso Yerusalemu. (Neh. 2:1-8) Masabata agha ghakamara pamanyuma pa vilimika 483, mu 29 C.E., apo Yesu wa ku Nazarete wakabapatizikira na kuphakazgika na mzimu utuŵa kuŵa Mesiya.—Mat. 3:13-17.a

 5. Kasi tidumbiskanenge maucimi wuli?

⁵ Sono tiyeni tidumbiskane maucimi ghanyake ghakuyowoya za Mesiya agho ghakafiskika pa nyengo ya kubabika kwa Yesu, umoyo wake wakwambilira, na uteŵeti wake. Maucimi agha ghatovwirenge kuŵa na cipulikano cakukhora mu mazgu gha Ciuta. Ghakupelekaso ukaboni wakukwana wakuti Yesu wakaŵa nadi Mesiya uyo ŵanthu ŵakamulindilira nyengo yitali.

Ucimi Ukayowoyerathu za Umoyo Wake Wakwambilira

 6. Longosorani umo ucimi wa pa Genesis 49:10 ukafiskikira.

⁶ Ucimi ukati Mesiya wazamubabikira mu Israyeli mu fuko la Yuda. Apo Yakobe wakaŵa pafupi kufwa, wakatumbika ŵana ŵake, ndipo wakati: “Nthonga ya ufumu kuti yamkuwukako kwa Yuda cara, nesi nthonga ya kazembe kufumapo pakati pa malundi ghake, wasuke wize mweneuyu ndi mweneco wake; kwa iye kwamkuŵa kupulikira kwa ŵanthu.” (Gen. 49:10) Ŵayuda ŵanandi ŵakusambira ŵakamanyanga kuti mazgu agha ghakuyowoya za Mesiya. Kwambira pa Themba Davide, nthonga ya ufumu (mazaza gha ufumu) na nthonga ya kazembe (nkhongono zakuwusira) yikawukapo cara pa fuko la Yuda. Mazgu ghakuti “mweneuyu ndi mweneco wake” ghali kufuma ku lizgu la Cihebere lakuti “Shilo.” Nthonga ya ufumu yikeneranga kuwukapo cara pa Yuda mpaka ‘mweneco wize’ uyo ni muhaliri wamuyirayira. Ciuta wakaphalira Zedekiya, themba laumaliro mu fuko la Yuda kuti muwuso uwu uzamupelekeka kwa mweneuyo ngwakwenelera mwakuyana na dango. (Ezek. 21:26, 27) Pamanyuma pa Zedekiya, Yesu yekha ndiyo wakaŵa mphapu ya Davide uyo wakalayizgika uthemba. Pambere Yesu wandababike, mungelo Gabriyeli wakaphalira Mariya kuti: “Yehova Ciuta wazamumupa cizumbe ca Davide ŵawiske, Ndipo wazamuwusa nga ni themba pa nyumba ya Yakobe muyirayira, ndipo ufumu wake uzamumara cara.” (Luka 1:32, 33) Mweneco wakaŵa nadi Yesu Khristu, uyo wakafuma mu nyumba ya Yuda na Davide.—Mat. 1:1-3, 6; Luka 3:23, 31-34.

 7. Kasi ucimi wakuyowoya za kubabika kwa Mesiya ukafiskika wuli?

⁷ Ucimi ukati Mesiya wazamubabikira mu Betelehemu. Mika wakalemba kuti: “Iwe, Betelehemu Efrata, nanga uli mucoko mukati kwa mafuko gha Yuda, mwa iwe mwamkufuma kwa ine uyo wamkuŵa muwusi mwa Israyeli, mweneuyo mafumiro ghake nga kale na kale, nga mazuŵa gha mwaka.” (Mika 5:2) Ucimi ukati Mesiya wamubabikira mu Yuda mu muzi wa Betelehemu, uwo ukacemekangaso kuti Efrata. Nangauli Yosefe na Mariya ŵakakhalanga ku Nazarete, kweni kalembera wa Ŵaroma wakaŵawuska kuti ŵalute ku Betelehemu uko Yesu wakababikira ca mu 2 B.C.E. (Mat. 2:1, 5, 6) Yesu wakababikira nadi uko ucimi ukayowoya.

8, 9. Kasi ucimi ukayowoyaci za kubabika kwa Mesiya, ndipo ukati nchivici cizamucitika para wababika?

⁸ Ucimi ukati Mesiya wazamubabika na mwali wakulangwa. (Ŵazgani Yesaya 7:14.) Lizgu la Cihebere lakuti bethu·lahʹ likung’anamura mwali wakulangwa (wambura kumanya mwanalume), kweni pa Yesaya 7:14 pali lizgu linyake. Apa ucimi ukati “mwali [al·mahʹ] tiwazuwuke na kubaba mwana mwanalume.” Mwaciyelezgero, Rabeka pambere wandatengwe Baibolo likuti wakaŵa mwali wambura kumanya mwanalume (al·mahʹ). (Gen. 24:16, 43) Pakuyowoya umo lemba la Yesaya 7:14 likafiskikira pa kubabika kwa Yesu, Mateyu wakalemba lizgu la Cigiriki (par·theʹnos), ilo nalo likung’anamura mwali wakulangwa. Mateyu na Luka ŵakati Mariya wakaŵa mwali wambura kumanya mwanalume ndipo wakaŵa na nthumbo wati wabenekelereka na mzimu wa Ciuta.—Mat. 1:18-25; Luka 1:26-35.

⁹ Ucimi ukati para Mesiya wababika ŵana ŵazamukomeka. Ucimi uwu ukuyanako na ivyo Faro wakalangura kuti ŵabonda ŵanalume Ŵacihebere ŵaponyeke mu mlonga wa Nile. (Ex. 1:22) Kweni pa Yeremiya 31:15, 16, ucimi ukati Rakeli “wakulilira ŵana ŵake” cifukwa ŵatolekera ku “caru ca mulwani.” Kutengera kwake kukapulikikwa ku Rama, ku cigaŵa ca Benjamini ku mpoto kwa Yerusalemu. Mateyu wakalongora kuti mazgu gha Yeremiya ghakafiskika apo Themba Herode likalangura kuti ŵana ŵanalume ŵa mu Betelehemu na vigaŵa vyapafupi ŵakomeke. (Ŵazgani Mateyu 2:16-18.) Ghanaghanirani waka citima ico ŵanthu ŵakaŵa naco ku malo agha.

10. Longosorani umo ucimi wa pa Hoseya 11:1 ukafiskikira pa Yesu.

¹⁰ Ucimi ukati nga Mbaisrayeli, Mesiya nayo wazamucemeka kufuma mu Eguputo. (Hos. 11:1) Pambere Herode wandalangure kuti ŵana ŵakomeke, mungelo wakaphalira Yosefe na Mariya kuti ŵacimbilire na Yesu ku Eguputo. Ŵakakhalako “mpaka kupotera kwa Herode, mwakuti cifiskike ico cikayowoyeka na Yehova kwizira mu nchimi yake [Hoseya], kuti: ‘Nkhamucema mwana wane kuti wafumemo mu Eguputo.’” (Mat. 2:13-15) Manyani kuti Yesu wakaŵavya mazaza pa vinthu ivyo vikamucitikiranga apo wakababikanga kweniso apo wakakuranga.

Mesiya Wakwamba Uteŵeti Wake

11. Kasi nthowa ya wakuphakazgika wa Yehova yikanozgeka wuli?

¹¹ Ucimi ukati nthowa yikenera kunozgeka pambere Wakuphakazgika wa Ciuta wandize. Malaki wakacima kuti “Eliya” ndiyo wazamucita mulimo uwu, kunozgekereska mitima ya ŵanthu kwiza kwa Mesiya. (Ŵazgani Malaki 4:5, 6.) Yesu wakalongora kuti “Eliya” uyu wakuyowoyeka apa wakaŵa Yohane Mbapatizi. (Mat. 11:12-14) Ndipo Mariko wakalongora kuti Yohane wakafiska ucimi wa Yesaya. (Yes. 40:3; Mrk. 1:1-4) Ni Yesu yayi uyo wakamutuma Yohane kuti wanozge nthowa. Likaŵa khumbo la Ciuta kuti Yohane wacite mulimo wa kunozga nthowa kuti ŵanthu ŵamumanye Mesiya.

12. Kasi ni mulimo wuli uwo ukawovwira kuti Mesiya wamanyikwe?

¹² Mulimo uwo Ciuta wakapeleka ukawovwira kuti Mesiya wamanyikwe. Apo Yesu wakaŵa ku Nazarete, zuŵa linyake mu sunagoge wakaŵazga mu mpukutu wa Yesaya mazgu agho ghakayowoyanga za iyo mwene kuti: “Mzimu wa Yehova uli pa ine, cifukwa wali kuniphakazga kuti nipharazge makani ghawemi ku ŵakavu, wali kunituma kupharazga kufwatuka kwa ŵamikoli na kuwonaso kwa ŵacibulumutira, kufwatura ŵakuyuzgika, kupharazga cilimika cakuzomerezgeka ca Yehova.” Pakuti Yesu ndiyo wakaŵa Mesiya, wakenera nadi kuyowoya kuti: “Muhanya uno lemba ilo mwapulika lafiskika.”—Luka 4:16-21.

13. Kasi Yesaya wakayowoyaci za uko Yesu wamwambira uteŵeti wake?

¹³ Ucimi ukayowoyerathu kuti Mesiya wazamwambira ku Galileya uteŵeti wake. Pakuyowoya za “caru ca Zebuloni na caru ca Nafutali . . . Galileya wa mitundu,” Yesaya wakalemba kuti: “Awo ŵakendanga mu mdima ŵawona kungweluka kukuru; awo ŵakakhalanga mu caru ca mfwiri wa nyifwa pa iwo paŵala kungweluka.” (Yes. 9:1, 2) Yesu wakamba kupharazga ku Galileya mu cigaŵa ca Kaperenaumu, uko ŵanthu ŵanandi ŵa mu caru ca Zebuloni na Nafutali ŵakawona ungweru ukuru wauzimu. (Mat. 4:12-16) Milimo yinyake iyo Yesu wakacitira ku Galileya ni iyi: upharazgi wa pa lupiri, kusora ŵapositole ŵake, kucita munthondwe wake wakwamba, nakuti ndiko wakwenera kuti wakawonekera ku ŵasambiri 500 pamanyuma pakuti wawuka ku ŵakufwa. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mrk. 3:13, 14; Yoh. 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Ntheura, wakafiska ucimi uwu mwa kupharazga mu “caru ca Zebuloni na caru ca Nafutali.” Ndipouli, Yesu wakapharazgaso Ufumu mu vigaŵa vinyake vya Israyeli.

Ucimi Ukayowoyerathu za Milimo Yinyake ya Mesiya

14. Kasi Yesu wakafiska wuli ucimi wa pa Salmo 78:2?

¹⁴ Ucimi ukati Mesiya wazamuyowoya mu ntharika. Wamasalimo Asafu wakimba kuti: “Ndijure mulomo na ntharika.” (Sal. 78:2) Kasi tikumanya wuli kuti ucimi uwu ukayowoyanga za Yesu? Mateyu wakutovwira kusanga zgoro. Pamanyuma pakulongosora ntharika za Yesu izo wakayaniska Ufumu na njere ya sinapi ndiposo cilungo, Mateyu wakati: “Kwambura ntharika kuti [Yesu] wakayowoyanga nawo cara; mwakuti cifiskike ico cikayowoyeka kwizira mwa nchimi iyo yikayowoya kuti: ‘Nizamubanura mulomo wane na zintharika, Nizamupharazga vinthu ivyo vyabisika kufuma pa kuzikika kwa caru.’” (Mat. 13:31-35) Kuyowoya ntharika yikaŵa nthowa yimoza iyo Yesu wakasambizgiranga unenesko.

15. Yowoyani umo lemba la Yesaya 53:4 likafiskikira.

¹⁵ Ucimi ukati Mesiya wazamunyamura maulwari ghithu. Yesaya wakayowoyerathu kuti: “Nadi wayegha vyakuŵinya vithu na kuthwika vitima vithu.” (Yes. 53:4) Mateyu wakati Yesu wati wacizga nyinavyara wa Petrosi, wakacizgaso ŵanji mwakuti “cifiskike ico cikayowoyeka kwizira mwa Yesaya nchimi, kuti: ‘Iyo wakatora maulwari ghithu ndipo wakayegha matenda ghithu.’” (Mat. 8:14-17) Iyi njimoza mwa nkhani izo zili kulembeka, izo zikulongora kuti Yesu wakacizganga ŵalwari.

16. Kasi Yohane wakalongora wuli kuti Yesu wakafiska lemba la Yesaya 53:1?

¹⁶ Ucimi ukati nangauli Mesiya wazamucita milimo yiwemi yinandi, kweni ŵanthu ŵanandi ŵazamumugomezga yayi. (Ŵazgani Yesaya 53:1.) Pakuyowoya za umo ucimi uwu ukafiskikira, mpositole Yohane wakati: “Nangauli [Yesu] wakacita vimanyikwiro vinandi panthazi pawo, ŵakapulikananga mwa iyo cara, ntheura kuti mazgu gha Yesaya nchimi ghakafiskika agho wakati: ‘Yehova, ni njani wapulikana mu cinthu ico capulikikwa na ise? Ndipo kasi woko la Yehova lavumbulika kwa njani?’” (Yoh. 12:37, 38) Nanga ni apo Paulosi wakapharazganga makani ghawemi, mbanthu ŵacoko comene awo ŵakagomezga kuti Yesu ni Mesiya.—Rom. 10:16, 17.

17. Kasi Yohane wakalongosora wuli lemba la Salmo 69:4?

¹⁷ Ucimi ukati Mesiya wazamutinkhika kwambura cifukwa. (Sal. 69:4) Mpositole Yohane wakakora mazgu gha Yesu ghakuti: “Niŵenge kuti nindacite pakati pawo milimo iyo palije munthu munyake wali kucitapo, mphanyi ŵalije kwananga; kweni sono ŵawona na kunitinkha ine kweniso Ŵadada. Kweni vyaŵa ntheura kuti mazgu ghakulembeka mu Dango lawo ghafiskike ghakuti, ‘Ŵakanitinkha kwambura cifukwa.’” (Yoh. 15:24, 25) Kanandi lizgu lakuti “Dango” likwimira Malemba ghose. (Yoh. 10:34; 12:34) Ivyo Mateyu, Mariko, Luka, na Yohane ŵali kulemba vikulongora kuti Yesu wakatinkhikanga, comenecomene na Ŵayuda awo ŵakaŵa ŵalongozgi ŵa cisopa. Nakuti Khristu wakati: “Caru cilije cifukwa cakumutinkhirani, kweni ine cikunitinkha, cifukwa nkhucipanikizgira kuti milimo yake njiheni.”—Yoh. 7:7.

18. Kasi tingacita wuli kuti tilutilire kugomezga kuti Yesu ni Mesiya?

¹⁸ Ŵalondezgi ŵakwambilira ŵa Yesu ŵakagomezga kuti Yesu wakaŵa Mesiya cifukwa maucimi ghanandi ghakuyowoya za Mesiya agho ghakusangika mu Malemba Ghacihebere ghakafiskika. (Mat. 16:16) Nga umo tawonera, ghanyake mwa maucimi agha ghakafiskika apo Yesu wakaŵa mwana ndiposo wati wamba uteŵeti wake. Mu nkhani yakulondezgapo tizamusandaso maucimi ghanyake ghakuyowoya za Mesiya. Usange tikughanaghanirapo comene pa maucimi agha, tilutilirenge kugomezga kuti Yesu ndiyo Yehova wali kumusora kuŵa Mesiya.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungazgora Wuli?

• Kasi ni maucimi wuli agho ghakafiskika pa kubabika kwa Yesu?

• Kasi nthowa yikanozgeka wuli pambere Mesiya wandawoneke?

• Kasi ni mazgu wuli gha mu Yesaya cipaturo 53 agho ghakafiskika pa Yesu?