Mariko Wakaŵa ‘Wakovwira pa Uteŵeti’

MPINGO wa Antiyoke ukaŵa na masuzgo, kweni mphindano iyo yikaŵa pakati pa Paulosi na Baranaba yikaŵa yakupmbanako na suzgo iyo yikaŵa mu mpingo uwu. Ŵanthu aŵa ŵakapangana kuti ŵalute ku ulendo wa umishonale. Kweni pakaŵa “kukwiyiskana kukuru” pakati pawo apo ŵakakhumbanga kusora munthu wakuti ŵalute nayo. (Mil. 15:39) Ntheura, ŵakapatukana ndipo waliyose wakanjilira kunyake. Ŵakapambana maghanoghano cifukwa ca Mariko, uyo wakaŵa mishonale munyawo.

Kasi Mariko wakaŵa njani? Nchivici cikacitiska kuti ŵapositole ŵaŵiri aŵa ŵakwesane cifukwa ca iyo? Cifukwa wuli ŵakatondeka kupulikana? Kasi ŵakasintha maghanoghano ghawo? Kasi tingasambiraci ku nkhani ya Mariko?

Ku Nyumba Yakwake ku Yerusalemu

Mariko, uyo wakwenera kuti wakababikira mu mbumba yisambazi Yaciyuda, wakakulira mu Yerusalemu. Baibolo likuzunura Mariko kakwamba apo likuyowoya za jando la mpingo Wacikhristu. Mu 44 C.E., apo mungelo wa Yehova wakafwatura mpositole Petrosi mu gadi la Herode Agripa wakwamba, Petrosi wakaluta ku “nyumba ya Mariya nyina wa Yohane uyo wakacemekangaso Mariko, uko ŵanandi ŵakawungana pamoza ndipo ŵakalombanga.”—Mil. 12:1-12.a

Ntheura, vikuwoneka kuti mpingo wa mu Yerusalemu ukawungananga mu nyumba ya anyina Mariko. Mazgu ghakuti “ŵanandi” ŵakawungana mu nyumba iyi, ghakulongora kuti yikaŵa yikuru. Mariya wakaŵa na muteŵetikazi zina lake Roda uyo wakazgora apo Petrosi wakakhung’uska “pa mulyango wa cipata.” Vyose ivi vikulongora kuti Mariya wakaŵa musambazi. Ndipo nyumba yikuzunulika kuti nyumba yake m’malo mwa ya mfumu wake. Ntheura vingacitika kuti wakaŵa cokoro ndipo Mariko wakaŵa kuti wacali mucoko.—Mil 12:13.

Mariko wakwenera kuti wakaŵa yumoza wa ŵanthu awo ŵakawungana ndipo ŵakalombanga. Wakwenera kuti wakazgoŵerana comene na ŵasambiri ŵa Yesu ndiposo ŵanyake awo ŵakawonanga umo Yesu wakacitiranga uteŵeti wake. Nakuti munyamata uyo wakadika salu kwambura kanthu mukati wakwenera kuti wakaŵa Mariko. Apo Yesu wakakakika, wakalondezganga ndipo ŵakayezga kumukora, kweni wakacimbira.—Mrk. 14:51, 52.

Milimo Iyo Wakaŵa Nayo mu Mpingo

Tikukayika yayi kuti Ŵakhristu ŵakukhwima awo Mariko wakacezganga nawo ŵakamovwira comene. Wakakura mwauzimu ndipo ŵabali ŵalara ŵakakondwa nayo. Ca m’ma 46 C.E., apo Paulosi na Baranaba ŵakacita “uteŵeti wakupeleka wovwiri” kufuma ku Antiyoke kuluta ku Yerusalemu kuti ŵamazge njara, ŵakawona kuti Mariko wangateŵetera. Apo Paulosi na Baranaba ŵakaweleranga ku Antiyoke, ŵakatora Mariko.—Mil. 11:27-30; 12:25.

Munthu uyo wakuŵazga mwambura kughanaghanirapo wangawona nga kuti padera pa ubali wauzimu, pakaŵavya ubali unyake pakati pa ŵatatu aŵa. Wangaghanaghana kuti Paulosi na Baranaba ŵakatora Mariko cifukwa ca maluso ghake pera. Kweni kalata yinyake ya Paulosi yikulongora kuti Mariko wakaŵa muvyara wa Baranaba. (Kol. 4:10) Fundo iyi yikutovwira kupulikiska vinthu vyakukhwaskana na Mariko ivyo vikacitika.

Pakati pajumpha cilimika cimoza panji kujumphirapo, mzimu utuŵa ukalongozga Paulosi na Baranaba kuti ŵende ulendo wa umishonale. Ŵakawuka kufuma ku Antiyoke kuluta ku Kipro. Yohane Mariko wakaluta nawo “nga muteŵeti.” (Mil. 13:2-5) Panji Mariko wakaŵa wakukhumbikwa kuti wacitenge milimo yinyake pa ulendo wura mwakuti ŵapositole ŵacite mwakukwana vinthu vyauzimu.

Paulosi, Baranaba, na Mariko ŵakajumpha mu Kipro, ŵakapharazganga, kufuma apo, ŵakalazga ku Asiya. Apo ŵakaŵa ku malo agha, ivyo Yohane Mariko wakacita vikamukwiyiska Paulosi. Nkhani iyi yikulongosora kuti ŵanthu aŵa ŵakati ŵafika pa Perega, “Yohane wakaŵaleka ndipo wakawelera ku Yerusalemu.” (Mil. 13:13) Cifukwa ico wakawelelera cikumanyikwa yayi.

Vilimika viŵiri vikati vyajumphapo, Paulosi, Baranaba, na Mariko ŵakalutaso ku Antiyoke. Ŵapositole ŵaŵiri aŵa, ŵakadumbiskananga za ulendo waciŵiri wa umishonale kuti ŵakakhozge ŵanthu awo ŵakaŵapharazgira pa ulendo wakwamba. Baranaba wakakhumbanga kutora muvyara wake Mariko kuti ŵaŵe lumoza, kweni Paulosi wakakhumba yayi kuti viŵe nthena cifukwa cakuti pakwamba Mariko wakaŵaleka. Ici ndico cikawuska mphindano iyo yalongosoreka ku uyambiliro wa nkhani iyi. Baranaba wakatora Mariko na kuluta kukateŵetera kukwake ku Kipro, peneapo Paulosi wakaluta ku Siriya. (Mil. 15:36-41) Nchakuwonekerathu kuti Paulosi na Baranaba wakapambana maghanoghano pa ivyo Mariko wakacita paulendo wakwamba.

Ŵakaŵaso Paubwezi

Nchakuwonekerathu kuti Mariko wakadandawura na vinthu ivi. Ndipouli, wakalutilira kuteŵetera mwakugomezgeka. Pakati pajumpha vilimika 11 panji 12 kufuma apo ivi vikacitikira, Mariko wakazunurikaso mu mdauko wa Ŵakhristu ŵakwambilira. Wakazunurikaso mpha? Wakazunulika pamoza na Paulosi.

Mu 60 mpaka 61 C.E., apo Paulosi wakaŵa mu gadi ku Romu, wakatumizga makalata ghanandi agho sono nchigaŵa ca Malemba Ghakupatulika. Mu kalata yakuluta ku Ŵakolose, wakalemba kuti: “Arisitariko wamikoli munyane wakumutawuzgani, ntheura pera Mariko muvyara wa Baranaba, (uyo mukalangurika kuti mumupokelere para wiza kwa imwe) . . . Ŵekha aŵa ndiwo mbanchito ŵanyane cifukwa ca ufumu wa Ciuta, nakuti ŵeneaŵa ndiwo ŵazgoka cakukhozga kwa ine.”—Kol. 4:10, 11.

Apa vinthu vikasintha comene. M’malo mwakuti Paulosi walutilire kutinkha Mariko, wakamba kumuwonaso kuŵa muteŵeti munyake wakuzirwa comene. Paulosi wakwenera kuti wakaphalira Ŵakolose kuti nchamacitiko kwa Mariko kuŵayendera. Ici cikulongora kuti Mariko walutenge, mphanyi wakimira Paulosi.

Kasi pakwambilira Paulosi wakaŵa munonono comene kwa Mariko? Kasi Mariko ndiyo wakaŵa na suzgo? Panji kasi vyose viŵiri vingaŵa kuti ni vyaunenesko? Mulimose umo vikaŵira, pakuti ŵakaŵaso paubwezi, vikulongora kuti Paulosi na Mariko ŵakaŵa ŵakukhwima mwauzimu. Ŵakaluwako vinthu vyakumasinda na kwambaso kuteŵetera lumoza. Apa waliyose uyo wali na cimphindikwa na Mkhristu munyake wasambirepo kanthu.

Mariko Wakaŵa Muteŵeti Wakwendakwenda

Apo mukuŵazga za maulendo agho Mariko wakenda, muwonenge kuti wakenda comene. Wakafuma ku Yerusalemu, kuluta ku Antiyoke ndipo kufuma ku Antiyoke wakenda pa nyanja kuluta ku Kipro na Perega. Kufuma apa wakaluta ku Romu. Apo wakaŵa ku Romu, Paulosi wakakhumbanga kumutuma ku Kolose. Wakamalira penepapa yayi, wakendaso maulendo ghanyake.

Mpositole Petrosi wakalemba kalata yake yakwamba ca m’ma 62 mpaka 64 C.E. Wakalemba kuti: “Uyo wali mu Babuloni, wakumutawuzgani, ntheura pera mwana wane Mariko.” (1 Pet. 5:13) Ntheura, Mariko wakaluta ku Babuloni, kukateŵetera na mpositole uyo kale wakawungananga mu nyumba ya anyina.

Apo Paulosi wakajalirika mu gadi kaciŵiri ku Romu ca m’ma 65 C.E., wakalemba kalata yake kucemera Timote ku Efeso. Mu kalata iyi wakayowoyaso kuti: “Tora Mariko ndipo wize nayo.” (2 Tim. 4:11) Ici cikulongora kuti pa nyengo iyi Mariko wakaŵa mu Efeso. Ndipo tikukayika yayi kuti Mariko wakapulikira nchemo ya Paulosi yakuti walute ku Romu pamoza na Timote. Kale, mendero ghakaŵa ghakusuzga comene, kweni Mariko wakenda maulendo ghose agha mwambura kucicizgika.

Mulimo Unyake Wapadera

Mulimo unyake wapadera uwo Mariko wakapika ngwa kulemba Makani Ghawemi mwakukhuŵilizgika na Yehova. Nangauli buku laciŵiri la Makani Ghawemi likuzunurapo yayi uyo wakalemba, kweni mdauko wakwamba ukulongora kuti uyo wakalemba ni Mariko ndiposo kuti ivyo wakalemba wakaphalirika na Petrosi. Nakuti Mariko wakalemba ivyo Petrosi wakawona vikucitika.

Nkhwantha zakusanda Makani Ghawemi gha Mariko zikugomezga kuti wakalembera Ŵamitundu, kuŵalongosolera makora mitheto ya Ŵayuda. (Mrk. 7:3; 14:12; 15:42) Mariko wakang’anamura mazgu Ghaciaramu agho mphanyi ŵanthu ŵa mitundu yinyake padera pa Ŵayuda ŵakapulikiska yayi. (Mrk. 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) Wakagwiliskira nchito mazgu ghanandi Ghacilatini ndipo wakalongosora nanga ni mazgu ghapusu Ghacigiriki mu Cilatini. Vyose ivi mbukaboni wakuti Mariko wakalemba buku la Makani Ghawemi ilo likumanyikwa na zina lake apo wakaŵa ku Romu.

“Ngwakovwira kwa Ine pa Uteŵeti”

Apo Mariko wakaŵa mu Romu, wakacita mulimo wa kulemba makani ghawemi pera yayi. Pakaŵaso vinthu vinyake ivyo wakacita. Kumbukani ivyo Paulosi wakaphalira Timote, wakati: “Tora Mariko ndipo wize nayo.” Kasi Paulosi wakapeleka cifukwa wuli cakucitira nthena? Wakati: “Pakuti ngwakovwira kwa ine pa uteŵeti.”—2 Tim. 4:11.

Mwakuyana na ndondomeko ya vyakucitika vya mu Malemba, apa, peneapo Mariko wakuzunulika kaumaliro, ndipo pakuyowoya vinandi vyakukhwaskana na iyo. Mu vyose ivyo vili kulembeka vyakukhwaskana na mulimo wa Mariko, palije apo pakulongora kuti wakaŵa mpositole, mulongozgi panji nchimi. Wakaŵa muteŵeti, ndiko kuti, munthu uyo wakalindanga panji kuteŵetera ŵanji. Ndipo pa nyengo iyi, apo Paulosi wakaŵa pafupi kufwa, Mariko wakwenera kuti wakamovwira comene.

Kuyana na fundo zakukhwaskana na Mariko izo tasambira mu nkhani iyi, tili na cithuzithuzi cakuti wakaŵa munthu wamwamphu pa kuthandazga makani ghawemi mu vigaŵa vyakupambanapambana, ndiposo kuti wakatemwanga kuteŵetera ŵanji. Nadi, Mariko wakatumbikika comene cifukwa cakuti wakagongowa yayi.

Nga ni Mariko, nase lero pakuŵa ŵateŵeti ŵa Ciuta, tikupharazga makani ghawemi gha Ufumu na mtima wose. Ŵanji ŵa ise ŵakusamira ku vigaŵa vinyake, nanga nkhu caru cinyake kuti ŵakapharazge makani ghawemi. Vingacitika yayi kuti tose tisamire ku caru cinyake. Ndipouli, mu nthowa yinyake yakuzirwa tingacita nga ni Mariko. Nga umo wakajipelekera pa kuteŵetera ŵabali, nase tili ŵakukhumbisiska kovwira Ŵakhristu ŵanyithu kuti ŵalutilire kuteŵetera Ciuta. Apo tikulutilira kucita nthena, tikuŵa na cigomezgo cose kuti Yehova watitumbikikenge.—Zinth. 3:27; 10:22; Gal. 6:2.

[Mazgu ghamusi]

[Mapu/Cithuzithuzi pa peji 8, 9]

(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)

Yinyake mwa Misumba Iyo Mariko Wakendako

Romu

Efeso

Kolose

Perega

Antiyoke (wa ku Siriya)

Kipro

NYANJA YA MEDITERENIYANI

Yerusalemu

Babuloni