«Гарчи Ҳобил ўлган бўлса-да, имони орқали ҳозиргача гапирмоқда»

ҲОБИЛ қир бағрида боқаётган сурувига назар соляпти. Эҳтимол, у кўра оладиган масофада туриб қуёшнинг хира нурлари остида ўтлаётган қўйларини кузатяпти. Айнан ўша ерда Адан боғининг кираверишини қўриқлаш учун доимо айланиб турадиган алангали қилич ўрнатилганини у билади. Унинг ота-онаси бир вақтлар ўша ерда яшаган, энди эса на улар, на болалари у ерга кира олишмайди. Тасаввур қилинг, Ҳобил осмонга тикилиб қараб, Яратувчиси ҳақида ўйлаяпти ва кечки шабада унинг сочларини тўзитяпти. Эҳтимол уни: «Худо ва одам ўртасидаги алоқа қачондир тикланармикан?» — деган савол ташвишга солаётгандир. Ҳа, Ҳобилнинг биргина тилаги шудир.

Бугунги кунда биз Ҳобилнинг гапларини эшитишимиз мумкин. Қандай қилиб, дейсизми? Тўғри, Одаматонинг иккинчи ўғли аллақачон оламдан ўтган. Шубҳасизки, тахминан 60 аср мобайнида унинг суяклари ҳам йўқ бўлиб кетган. Муқаддас Китобда ўлган одам тўғрисида: «Марҳумлар эса ҳеч нарсани билмайдилар»,— дейилган (Воиз 9:5, 10). Бундан ташқари, Муқаддас Ёзувларда Ҳобилнинг бирон-бир сўзи ёзилмаган. Қизиқ, у бизга қандай қилиб гапириши мумкин экан?

Худонинг хизматчиси бўлмиш Павлус илоҳий илҳом билан бу киши тўғрисида шундай деган: «Ҳобил ўлган бўлса-да, имони орқали ҳозиргача гапирмоқда» (Ибронийларга 11:4). Эътибор берган бўлсангиз, бу оятда «имони орқали» гапирмоқда, деб ёзилган. Ҳа, Ҳобил — одамзод тарихида ҳақиқий имонни намоён этганлардан биринчиси эди. Унинг имони шунчалик кучли бўлганки, ҳатто ҳозиргача биз учун зўр бир намунадир. Агар биз Ҳобилнинг намунасидан ўрнак олиб, имонига эргашсак, у ҳақда ёзилган сўзлар биз учун жонли ва таъсирли бўлади.

Хўш, Муқаддас Китобда Ҳобил тўғрисида шунча кам ёзилган бўлишига қарамай, унинг ўзидан ва намоён этган имонидан нимани ўрганишимиз мумкин? Келинг, билиб оламиз.

Ҳобил одамзод тарихининг тонгида таваллуд топган. Кейинчалик Исо алайҳиссалом Ҳобилнинг яшаган вақтини «дунёга асос солинган» давр билан боғлаган (Луқо 11:50, 51). Эҳтимол, Ҳазрати Исо тўлов орқали гуноҳдан халос этилишга муҳтож бўлган одамларни назарда тутган. Гарчи Ҳобил яшаган одамлардан тўртинчиси бўлган бўлса-да, у Худонинг назарида халос этилишга лойиқ деб топилган биринчи инсон эдиa. Дарвоқе, Ҳобилнинг замонасида яхши таъсир қиладиган кишилар бўлмаган.

Дунё ҳали ёш бўлишига қарамай, одамзод оиласи бошига ғам-қайғу орттириб олди. Ҳобилнинг ота-онаси чиройли ва бақувват бўлгани эҳтимолдан йироқ эмас. Лекин улар ҳаётларида катта хатога йўл қўйишди. Ҳа, улар бир вақтлар мукаммал бўлиб, абадий ҳаёт истиқболига эга эдилар. Кейин эса улар Аллоҳимиз Яҳовага қарши чиқиб, Адан боғидаги жаннатмакон уйларидан ҳайдалишди. Улар ўз истакларини ҳар нарсадан, ҳатто ўз зурриётининг эҳтиёжларидан ҳам устун қўйиб, мукаммаллик ва мангу ҳаётдан маҳрум бўлишди (Ибтидо 2:15–3:24).

Жаннатдан ҳайдалгандан сўнг, Одамато билан Момоҳаво қийин ҳаёт кечира бошлашди. Бироқ, уларнинг биринчи фарзанди туғилганда, улар унинг исмини Қобил деб қўйишди. Бу исм «топилган» маънони англатади. Ўшанда Момоҳаво: «Худонинг қудрати билан ўғил топдим»,— деб хитоб қилганди. Унинг сўзларидан, Яҳованинг боғда айтган ваъдасини, яъни бир аёлдан «зот» пайдо бўлиб, Одамато билан Момоҳавони йўлдан оздирган ёвуз руҳни бир кун келиб йўқ қилиши тўғрисидаги ваъдани эсда тутган, деган хулосага келишимиз мумкин (Ибтидо 3:15; 4:1). Момоҳаво ўзини башоратдаги ўша аёл, Қобилни эса ваъда қилинган «зот», деб ўйлаганми?

Агар шундай бўлса, у қаттиқ адашган. Боз устига, агар у ва Одамато бундай фикрни Қобилга сингдиришган бўлса, унда улар номукаммал инсонда мағрурликни ривожлантиришган. Вақт ўтиб, Момоҳаво иккинчи ўғилни туғди, аммо у ҳақда у баландпарвоз гапирмаган. Улар унинг исмини Ҳобил қўйишди. Бу исм «нафас» ёки «бемаънилик», деган маънони билдириши мумкин эди (Ибтидо 4:2). Хўш, унга бундай исм танлаб, улар Қобилдан кўра Ҳобилга камроқ умид боғлашганини кўрсатишганми? Биз фақат тахмин қилишимиз мумкин.

Ҳар ҳолда, бугунги кунда ота-оналар илк жуфтликдан сабоқ олишлари мумкин. Сўзларингиз ва ҳаракатларингиз билан фарзандларингизда мағрурлик, нафсоният, худбинликни ривожлантирасизми? Ёки уларга Парвардигоримиз Яҳовага меҳр қўйишни ва У билан дўст бўлишни ўргатасизми? Минг афсуски, илк ота-она буни эплай олишмади. Бироқ, уларнинг фарзандлари бунинг уддасидан чиқиши мумкин.

Иккита ўғил катта бўлган сари, рўзғорни тебратиш учун Одамато уларни ишлашга ўргатган бўлиши мумкин. Қобил деҳқончилик билан шуғулланарди, Ҳобил эса қўйларни боқарди.

Аммо Ҳобил муҳимроқ нарсалар қиларди. Аниқроғи, у кўп йиллар мобайнида Павлус кейинчалик ёзган гўзал фазилат бўлмиш имонни намоён этарди. Бир ўйлаб кўринг. Ҳобилнинг замонасида ибратли кишилар бўлмаган. Қизиқ, қандай қилиб у Тангрига Яҳовага бўлган имонини намоён этган? Келинг, кучли имонга эга бўлишга Ҳобилга нима ёрдам берганини кўриб чиқайлик.

Тангри Яҳованинг ижодлари.

Тўғри, Тангри Яҳова ерни лаънатлади, энди унда деҳқончиликда тўғоноқ бўлаётган тикану қушқўнмаслар ўсяпти. Шунга қарамай, Ҳобил рўзғорни тебратиши учун ер анчагина егулик келтириб чиқарарди. Фақат у ердаги ҳайвонлар, жумладан қушлар ва балиқлар, ҳам тоғлар, кўллар, дарёлар ва денгизлар, ҳам осмон, булутлар, қуёш, ой ва юлдузлар лаънат остида қолмаган. Ҳар ерда Ҳобил бу барча яратилган нарсаларда Тангри Яҳованинг чин севгисининг, донолигининг ва ҳимматининг исботини кўрган (Римликларга 1:20). Булар ҳақида миннатдорчилик ила мулоҳаза юритиб, Ҳобил имонини мустаҳкамларди.

Ҳобил Аллоҳ Яҳова ҳақида ўйлашга вақт ажратгани турган гап. Унинг сурув боқаётганини бир тасаввур қилинг. Чўпон бўлиш узоқ йўл юришни талаб қиларди. У майсазорлар, зўр сувлоқлар бор жойларни қидириб, беозор жониворларни водийдан ўтказиб дарёлар орқали қирларга олиб бориши керак эди. Худонинг яратган барча ижодлари ичида қўйлар ёрдамга муҳтож бўлишади, уларга одамнинг бошқаруви ва ҳимояси зарур бўлади. Ҳобил ўзи ҳам бошқарувга, ҳимояга ва ҳар қандай инсондан донороқ ва қудратлироқ бўлган Шахснинг ғамхўрлигига муҳтож эканини тан олганми? Шубҳасизки, у ибодатда кўп бундай фикрларни айтарди ва натижада унинг имони ўсиб борарди.

Тангри Яҳованинг ваъдалари.

Одамато ва Момоҳаво ўғилларига Адан боғидан ҳайдалишларига олиб келган воқеаларни айтиб беришган бўлса керак. Шу сабабли, Ҳобил кўп нарсалар ҳақида мулоҳаза юритиши мумкин эди.

Аллоҳ Яҳова ерни лаънати қилганини айтганди. Шунинг учун Ҳобил тиканлару қушқўнмасларни кўриб, бу сўзлар бажо бўлганига ишонч ҳосил қилгандир. Бундан ташқари, Худованд Яҳова Момоҳавонинг ҳомиладорлигида ғоят азоб чекиб, машаққат ила бола туғишини башорат қилган. Ҳобил онасининг туғаётганини кўриб, бу сўзлар ҳам тўғри бўлиб чиққанига ишонч ҳосил қилгандир. Момоҳаво эрининг севгисига ва эътиборига ғоят муҳтожлик сезишини, Одамато эса унинг устидан ҳоким бўлишини ҳам Тангри Яҳова каромат қилган. Ҳобил бундай аянчли аҳволнинг гувоҳи бўлган. Ҳар бир вазиятда Ҳобил Аллоҳ Яҳованинг сўзлари ишончли эканини кўрган. Шундай қилиб, Ҳобилда Худонинг «зот» келиши ва у Адан боғидаги ёмон ишларни бир кун бартараф қилиши тўғрисидаги ваъдасига ишониш учун жиддий сабаблар бор эди (Ибтидо 3:15–19).

Аллоҳ Яҳованинг хизматчилари.

Ҳобилнинг замонасида унга ўрнак бўла оладиган инсонлар бўлмаган, аммо ўшанда ер юзида инсонлардан ташқари бошқа идрокли мавжудотлар ҳам яшаган. Одамато ва Момоҳаво жаннатдан ҳайдалишганда, на улар на фарзандлари у ерга қайтиб кира олмасликлари учун Худованд Яҳова чоралар кўрган. Яъни у боғнинг кираверишига жуда юксак мартабали фаришталар — карубларни ва доимо айланиб турадиган алангали қилични ўрнатган (Ибтидо 3:24).

Ҳобил кичкиналигида ўша карубларга қараб турганини бир тасаввур қилинг. Улар инсон қиёфасида бўлиб, Ҳобилнинг назарида кўринишлари баҳайбат бўлгандир. Ўша алангали «қилич» эса доимо айланиб туриб, инсонни даҳшатга соларди. Ҳобил улғайиб бораркан карубларнинг бирор марта ўз жойларини тарк этишганини кўрганми? Йўқ. Туну кун, йилдан-йилга, ўн йиллар мобайнида ўша идрокли, қудратли мавжудотлар жойларидан жилмай туришган. Бундан Ҳобил Тангри Яҳованинг одил ва садоқатли хизматчилари бўлганини билиб олган. Ўша карубларда Ҳобил Худованд Яҳовага бўлган садоқатни ва итоаткорликни кўрган, унинг оиласида эса бу фазилатлар йўқ эди. Албатта, ўша фаришталарнинг намунаси унинг имонини мустаҳкамлаган.

Аллоҳ Яҳова Ўзи ҳақида ижодлари, илоҳий ваъдалари ва хизматчиларининг намунаси орқали ошкор этган барча нарсалар тўғрисида мулоҳаза юритган сари Ҳобил имони кучлироқ бўлаётганини сезган. Ҳа, Ҳобил имони орқали ҳозиргача гапирмоқда. Ёшлар оила аъзолари бошқача йўл тутган тақдирда ҳам, Тангри Яҳовага ишончларини ўстириш имкониятига эга бўлишганидан тасалли топишлари мумкин. Атрофимизни ўраб турган бетакрор ижодлар билан бирга қўлимизда бўлган Муқаддас Китоб ва имонли кишиларнинг намунаси ҳам бугунги кунда имонни ўстиришимизга асос бўла олади.

Ҳобилнинг Худованд Яҳовага бўлган имони ўсган сайин, у уни амалда намоён этмоқчи эди. Бироқ, оддий бир инсон Парвардигори Оламга нима ҳам бериши мумкин? Албатта, Аллоҳ одамларнинг совғасию ёрдамига муҳтож эмас. Вақти билан Ҳобил муҳим бир ҳақиқатни тушуниб етди: агар тўғри ният билан бор нарсасидан энг яхшисини Худованд Яҳовага шунчаки тақдим этса, унинг самовий Отаси бундан мамнун бўлади.

Шундай қилиб, Ҳобил сурувидаги қўйларидан қурбонлик учун тайёрлаб қўйди. У энг яхшисини, биринчи туғилган қўзини танлаб, ёғли жойларини Эгамизга назр қилиб олиб келди. Шу билан бир вақтда Қобил ҳам Худонинг баракасига ва марҳаматига эга бўлиш ниятида ҳосилидан қурбонлик учун тайёрлади. Аммо унинг нияти Ҳобилникига ўхшамас эди. Бу, ака-уканинг қурбонлик келтираётганида ошкор бўлди.

Одаматонинг иккала ўғли қурбонгоҳдан фойдаланган бўлиши мумкин. Қурбонгоҳлар карубларнинг ёнида бўлгани эҳтимолдан йироқ эмас, чунки ўша вақтда карублар Тангри Яҳованинг ер юзидаги ягона вакиллари бўлган. Аллоҳ Яҳова бу қурбонликларга Ўз муносабатини билдирди! Тавротда шундай ёзилган: «Эгамиз Ҳобилни ва унинг назрини манзур кўрди» (Ибтидо 4:4). Худо манзур кўргани нимадан аён бўлгани ёзилмаган. Лекин нима учун У Ҳобилни манзур кўрди?

Аллоҳ қурбонликнинг ўзини манзур кўрдими? Ҳобил тирик, нафас олаётган ҳайвоннинг қимматбаҳо қонини тўкиб қурбон қилди. Бу қурбонлик қанчалик қадрли бўлишини Ҳобил тушунганми? Ҳобилнинг замонасидан кейин кўп асрлар ўтиб, Худо қусурсиз бир қўзини — «Худонинг Қўзиси» деб аталмиш азиз Ўғлини қурбон қилишини, унинг гуноҳсиз қони тўкилишини кўрсатди (Юҳанно 1:29; Чиқиш 12:5–7). Бироқ, бу Ҳобилнинг тушунчасидан анча устунроқ эди.

Бундан биз муайян нарсаларни билиб оляпмиз: Ҳобил боридан энг яхшисини қурбонлик қилган. Яҳова нафақат қурбонликни, балки кишининг ўзини манзур кўрган. Яҳовага бўлган севгиси ва ҳақиқий имони Ҳобилни ҳаракат қилишга ундаган.

Қобил эса умуман бошқача йўл тутди. Яҳовага «Қобилнинг ўзи ҳам, унинг назри ҳам маъқул бўлмади» (Ибтидо 4:5). Аммо Қобилнинг қурбонлиги нуқсонли бўлгани учун эмас, чунки Тавротга кўра, Худо кейинчалик ер ҳосилидан қурбонликка келтиришни амр этган (Левилар 6:14, 15). Инжилда ёзилганидек Қобилнинг «ишлари қабиҳ» эди (1 Юҳанно 3:12). Бугунги кунда кўпчилик қилганидек, Қобил ўзини художўй қилиб кўрсатиш етарли деб ўйлаган бўлса керак. Унинг ҳақиқий имони ёки Яҳовага бўлган севгиси заифлиги тез орада ишларидан аён бўлган.

Қобил Яҳова уни манзур кўрмаганини пайқаганда, Ҳобилнинг намунасидан сабоқ олдими? Йўқ. У нафратга тўлиб, укасига аччиғи келди. Яҳова Қобилнинг қалбида нималар бўлаётганини кўриб, сабр ила у билан суҳбатлашди. У Қобилнинг бундай йўл тутиши гуноҳ қилишига етаклаши ҳақида огоҳлантирди ва агар у нотўғри йўлидан қайтса Худо уни «қабул қилишига» ишонтирди (Ибтидо 4:6, 7).

Аммо Қобил Аллоҳнинг гапларига парво қилмади. Аксинча, у укасига далага бирга боришни таклиф қилди. Ўша ерда Қобил Ҳобилга ташланиб, уни ўлдирди (Ибтидо 4:8). Қайсидир маънода Ҳобил диний таъқибнинг қурбони бўлиб, илк шаҳидга айланди. Тўғри, у ўлдирилган эди, лекин унинг тарихи ҳали ўз ниҳоясига етгани йўқ.

Мажозий маънода Ҳобилнинг қони қасос олиниши ёки адолат ўрнатилиши учун Тангри Яҳовага фарёд қилмоқда. Охир-оқибат Аллоҳ ёвуз Қобилни жинояти учун жазолаб, адолат ўрнатди (Ибтидо 4:9–12). Энг муҳими эса, Ҳобил имони орқали ҳозиргача гапирмоқда. Ўша замонда яшаган одамлар учун унинг ҳаёти — эҳтимол бир асрга яқин бўлиб — қисқа кўринган, бироқ Ҳобил Худони мамнун қилиш учун ҳаёт кечирган. У самовий Отаси Яҳованинг розилигини олиб, ҳаётдан кўз юмган (Ибронийларга 11:4). У Яҳованинг чексиз хотирасида сақланганига ва келажакда тирилиб, ер юзида жаннатда яшашига ишончимиз комил (Юҳанно 5:28, 29). Сиз у билан кўришмоқчимисиз? Агар сиз Ҳобилдан ўрнак олиб, беназир имонига эргашишга қарор қилсангиз бунга эриша оласиз.