LIJIGANYO 03
Ana Akusajikulupilila Baibulo?
Baibulo jikusasala yayichitendekwa msogolo soni mwana yindu yejinji yakutukamuchisya. Komboleka kuti akusasaka kumanyilila yajikusajiganya Baibulo. Nambope mwine akusajiwona kuti jili jakusawusya kujikulupilila. Ana akusosekwa kukulupilila yajikusasala Baibulo atamose kuti jili buku jakalakala? Ana yajikusasala Baibulo yili yakamuchisya masiku agano? Ana mpaka tukulupilile yajikusasala yakwamba msogolo? Ŵandu ŵajinji akusaganisya myoyo. Alole maumboni gampaka gatendekasye kuti ajikulupilileje.
1. Ana ngani syasikusasimanikwa m’Baibulo sili sisyesyene?
M’Baibulo mwana “maloŵe gakuwona.” (Jwakulalichila 12:10) Jikusasala ngani sisyesyene sya ŵandu. (Aŵalanje Luka 1:3; 3:1, 2.) Ŵakulemba mbili soni ŵakuwukula ya m’masame asimichisye kuti yajikusasala Baibulo pakwamba ya ndaŵi, ŵandu, malo soni yakutendekwa, yili yisyesyene.
2. Ligongo chichi mpaka tujile kuti Baibulo jili jakamuchisya?
Baibulo jikusasala yindu yele nganiyimanyikaga chenene pandaŵi jijalembedwaga. Mwachisyasyo, jikusasala ngani syakwamba ya sayansi. Sine mwa nganisi syaliji syakusawusya kusikulupilila pandaŵi sisyalembedwaga. Nambope, ŵasayansi ŵa masiku agano akwitichisya kuti yajikusasala Baibulo yili yisyene. Yeleyi yikulosya kuti Baibulo jili jakudalilichika kwa “yaka yosope.”—Salimo 111:7, 8.
3. Ligongo chichi tukusosekwa kukulupilila yajikusasala Baibulo yakwamba msogolo?
Baibulo jikusasala yakulochesyaa yejinji ‘yele yichitendekwa.’ (Yesaya 46:10) Jasasilesoni mwayichitendechelaga yinduyo. Mulijiganyo ali, chitulole yindu yine yajasasile Baibulo kuti yichitendekwa.
KULIJIGANYA YEJINJI
Chitulole kukamulana kwakupali pa yapatile ŵasayansi ni yajikusasala Baibulo. Chitulolesoni yakulochesya yine ya m’Baibulo.
4. Sayansi jikusakamulana ni yajikusasala Baibulo
Kalakala, ŵandu ŵajinji ŵakulupililaga kuti chilambochi chitemi pamalo ganegakwe. Alolele FIDIYO.
Kwende tulole yajasasile buku ja Yobu yaka 3,500 yipiteyo. Aŵalanje Yobu 26:7, kaneko akambilane chiwusyo achi:
Ligongo chichi yalisasile lilembali yakuti ‘ŵachiŵisile chilambo pamalo pipaliji pangali chilichose’ yili yakutesya chidwi?
Lyuŵa palikuŵala mesi gakusajawula kwinani kutyochela m’nyasa. Kaneko ula pajigwile, mesi gakusawujilasoni kunyasa. Ŵandu nganamanyililaga kajende ka mesi keleka mpaka mu yaka 200 yipiteyo. Kwende tulole yajasasile Baibulo yaka 3,500 yipiteyo. Aŵalanje Yobu 36:27, 28, kaneko akambilane yiwusyo ayi:
Ligongo chichi yalisasile lilembali yili yakusangalasya?
Ana lilembali lyalimbikasisye chamtuli kujikulupilila Baibulo?
5. Baibulo jasasile kala yakutendekwa yakusosekwa mnope
Aŵalanje Yesaya 44:27–45:2, kaneko akambilane chiwusyo achi:
Ana Baibulo jasasile yamtuli yili yisigele yaka 200 kuti msinda wa Babiloni ujonanjidwe?
Mbili jakala jikusatusimichisya kuti Mwenye Sailasi, jwa Pelesiya, pampepe ni asilikali ŵakwe ŵawugomeche msinda wa Babiloni mu 539 B.C.E.b Jemanjaji ŵasepwisye mesi ga mlusulo lwalwachenjelaga msindawo. Ŵajinjile mumsindawo kupitila pa mlango wawaliji wangawugala ni kuwusumula mwangalajila kuputa ngondo. Sambano papitile yaka 2,500 msinda wa Babiloni wuli masame. Kwende tulole yajasasile Baibulo.
Aŵalanje Yesaya 13:19, 20, kaneko akambilane chiwusyo achi:
Ana yajasasile Baibulo ya konasika kwa Babiloni yakwanilichikwe chamtuli?
Msinda wa Babiloni uli masame ku Iraq
6. Baibulo jasasile kala yayikutendekwa masiku agano
Baibulo jikusasala kuti tukutama ‘m’masiku gambesi.’ (2 Timoteo 3:1) Kwende tulole yajasasile yakwamba ndaŵi jambesi:
Aŵalanje Mateyu 24:6, 7, kaneko akambilane chiwusyo achi:
Ana Baibulo jasasile kuti yindu yichiŵa uli m’masiku gambesi?
Aŵalanje 2 Timoteo 3:1-5, kaneko akambilane yiwusyo ayi:
Ana Baibulo jasasile kuti ŵandu chachiŵa ŵamtuli m’masiku gambesi?
Ana wawojo asiweni ndamo syapi sili mkutendekwa?
YAKUSAŴECHETA ŴANDU ŴANE: “Baibulo jili buku ja adisi.”
Ana ni chichi chachikwatendekasya kulupilila kuti Baibulo jili jakudalilichika?
YALIJIGANYISYE
Yajikusasala Baibulo pakwamba ya mbili jakala, yasayansi soni yakulochesya, yikusalosya kuti mpaka tujikulupilile Baibulo.
Yiwusyo Yakuwilisya
Ana ngani syasili m’Baibulo sili sisyesyene?
Ana ni ngani syapi sya Sayansi syasikusakamulana ni yajikusasala Baibulo?
Ana Baibulo mpaka jisale yayichitendekwa msogolo? Ligongo chichi akwanga myoyo?
YAKULINGA YINESONI
Ana Baibulo jikusasala yaunami pangani ja sayansi?
“Ana Yajikusasala Baibulo Yikusakamulana ni Sayansi?” (Ngani ja pa intaneti)
Ana ni yindu yapi yayikulosya kuti tuli ‘m’masiku gambesi?
“Yakulochesya 6 ya m’Baibulo Yatukuyiwona Yili Mkukwanilichikwa” (Sanja ja Mlonda, Meyi 1, 2011)
Alole kukwanilichikwa kwa yakulochesya ya m’Baibulo ya Ulamusi Wekulungwa wa Gilisi.
Aŵalanje yayamkamuchisye jwamlume jwine kuti ajiwoneje Baibulo mwakuŵajilwa.
“Nganingulupililaga Yakuti Mlungu Apali” (Sanja ja Mlonda Na. 5 2017)
a Yakulochesyayi yili utenga wa Mlungu wakusala yayichitendekwa msogolo.
b B.C.E. jikugopolela “Yesu mkanayiche,” soni C.E. jikugopolela “Yesu ali ayiche.”