An Pinakadakulang Tawo na Nabuhay Kasuarin Pa Man

“Ika an Cristo, an Aki kan nabubuhay na Dios.”​—MATEO 16:16.

1, 2. (a) Paano madedeterminaran an kadakulaan nin sarong tawo? (b) Sairisay an mga lalaki sa kasaysayan na inapod na Dakula, asin taano?

SIISAY daw sa paghona nindo an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man? Paano nindo pagtuturotimbangon an kadakulaan nin tawo? Paagi sa saiyang kadonongan sa militar? sa saiyang nangongorog na abilidad nin isip? sa saiyang pisikal na kosog?

² Dakol na tagapamahala an inapod na Dakula, siring ki Cirong Dakula, Alejandrong Dakula, asin Carlomagno, na inapod na “Dakula” maski kan sia nabubuhay pa. Paagi sa saindang kinatatakotan na presensia, an siring na mga lalaki nagkapot nin dakulang impluwensia sa saindang sinasakopan.

3. (a) Ano an pansokol sa kadakulaan nin tawo? (b) Sa paggamit kan siring na pansokol, siisay an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man?

³ Interesanteng gayo, ilinadawan kan historyador na si H. G. Wells an saiyang pansokol sa kadakulaan nin tawo. Labi nang 50 taon an nakaagi, isinurat nia: “An pansokol nin historyador sa kadakulaan nin sarong indibiduwal iyo an ‘Ano an iwinalat nia tanganing mag-oswag? Pinangyari daw nia an mga tawo na mag-isip nin bagong mga kaisipan na may puwersa na nagdanay paghale nia?’ Paagi sa pansokol na ini,” an nagin konklusyon ni Wells, “si Jesus an nangengenot.” Maski si Napoléon Bonaparte nagsabi: “Si Jesu-Cristo nagkaigwa nin impluwensia asin nagboot sa Saiyang mga nasasakopan minsan mayo an Saiyang presensia sa pisikal.”

4. (a) Anong magkakontrang mga punto-de-vista an nag-eeksister manongod ki Jesus? (b) Anong puwesto sa kasaysayan an itinao nin sarong bakong Kristianong historyador ki Jesus?

⁴ Pero, an iba nagsasabi na si Jesus bakong makasaysayan na persona kundi eroestorya sana. Sa ibong na kasobrahan, dakol an nag-iidolo ki Jesus bilang Dios, na sinasabing an Dios naghilig sa daga bilang si Jesus. Alagad, sa pagbasar sana kan saiyang mga konklusyon sa makasaysayan na ebidensia manongod sa pag-eksister ni Jesus bilang tawo, isinurat ni Wells: “Interesante asin makahulogan na an historyador, na daing ano man na teolohikong pagpaorog, makanompong na dai nia ikalaladawan nin sadiosan an pag-oswag kan katawohan na dai tinatawan nin pangenot na puwesto an daing kuwartang paratokdo hale sa Nazaret. . . . An historyador na arog sa sako, na dai ngani inaapod an saiyang sadiri na Kristiano, nakanompong na an mga pangyayari dai mapaiindahan na nakasentro sa buhay asin pagkatawo kan pinakamahalagang tawong ini.”

Totoo daw na Nabuhay si Jesus?

5, 6. Ano an sinabi kan mga historyador na si H. G. Wells asin Will Durant manongod sa pagigin makasaysayan ni Jesus?

⁵ Alagad kumusta kun may magsabi saindo na bakong totoong nabuhay si Jesus, na sia, sa katunayan, eroestorya sana, inimbento nin nagkapirang enot na siglong mga tawo? Paano nindo sisimbagon an akusasyon na ini? Mantang inaako ni Wells na “dikit sana an aram ta manongod [ki Jesus] kisa boot tang maaraman,” nagkomento man giraray sia: “An apat na Ebanghelyo . . . oroyon sa pagladawan sato nin sarong depinidong personalidad; iyan nagtatao nin kombiksion sa pagigin tunay. An pagpamugtak na dai nanggad sia nabuhay, na inimbento an mga rekord kan saiyang buhay, mas masakit asin nagpapalataw nin orog na problema para sa sarong historyador kisa sa akoon an mga elemento kan mga estorya kan Ebanghelyo bilang katunayan.”

⁶ An iginagalang na historyador na si Will Durant nangatanosan sa kaagid na paagi, na nagpaliwanag: “Na an nagkapirang simpleng tawo [na inapod an saindang sadiri na mga Kristiano] sa sarong kapag-arakian inimbento an mapuwersa asin nakaaakit nanggad na personalidad, an halangkawon na etika asin nakaiinspirar na gayong bisyon nin pagkamagturugang nin tawo, magigin sarong milagro na orog nanggad na pambihira kisa sa arin man na irinekord sa mga Ebanghelyo.”

7, 8. Gurano kadakula an epekto ni Jesus sa kasaysayan nin tawo?

⁷ Kaya, puwede kamong makipagrasonan sa siring na mapagduda: Puwede daw na an osipon sanang persona​—tawo na bakong totoong nabuhay—​pambihirang gayong makaapektar sa kasaysayan nin tawo? An reperensiang libro na The Historians’ History of the World nagkomento: “An makasaysayan na resulta kan mga gibohon [ni Jesus] mas mahalaga, maski ngani sa estriktong sekular na punto-de-vista, kisa sa mga gibo kan siisay man na ibang tawo sa kasaysayan. An bagong kapanahonan, na inaako kan pangenot na mga sibilisasyon sa kinaban, nagpoon sa saiyang pagkamundag.” Horophoropon iyan. Maski an ibang kalendaryo ngonyan basado sa taon na hinohonang namundag si Jesus. “An mga petsa bago an taon na iyan nalilista bilang B.C., o bago si Cristo,” an paliwanag kan The World Book Encyclopedia. “An mga petsa pakatapos kan taon na iyan nalilista bilang A.D., o anno Domini (sa taon kan satong Kagurangnan).”

⁸ Paagi kan saiyang mapuwersang mga katokdoan asin paagi kan saiyang pamumuhay na kaoyon kaiyan, mapuwersang nakaimpluwensia si Jesus sa buhay kan dai mabilang na kadaklan nin tawo sa laog nin haros duwang ribong taon. Siring kan angay na ipinahayag nin sarong parasurat: “An gabos na hukbong nagmartsa kasuarin man, asin an gabos na marina de guerra na pinundar kasuarin man, asin an gabos na parliamento na nagtukaw sa puwesto kasuarin man, an gabos na hadeng namahala kasuarin man, pagsararoon man dai nakaimpluwensia sa buhay nin tawo sa dagang ini nin siring kamapuwersa.” Pero, an sabi kan mga kritiko: ‘An gabos na talagang aram ta manongod ki Jesus manonompongan sa Biblia. Daing ibang kontemporanyong rekord manongod saiya an nag-eeksister.’ Pero, totoo daw iyan?

9, 10. (a) Ano an sinabi manongod ki Jesus kan enot na sekular na mga historyador asin mga parasurat? (b) Basado sa patotoo kan enot na mga historyador, ano an nagin konklusyon nin iginagalang na ensiklopedya?

⁹ Maski ngani dikit sana an mga reperensia manongod ki Jesu-Cristo kan enot na sekular na mga historyador, tunay na nag-eeksister an siring na mga reperensia. Si Cornelius Tacitus, sarong iginagalang na historyador sa Roma kan enot na siglo, nagsurat na an Romanong emperador na si Nero ‘ibinugtak an kasalan sa pagsolo kan Roma sa mga Kristiano,’ dangan ipinaliwanag ni Tacitus: “An ngaran [na Kristiano] hale ki Cristo, na ipinagadan kan prokurador na si Poncio Pilato kaidtong pamamahala ni Tiberio.” Si Suetonius asin si Pliny the Younger, iba pang Romanong mga parasurat kaidto, nagsambit man ki Cristo. Dugang pa, si Flavius Josephus, sarong Judiong historyador kan enot na siglo, nagsurat sa Antiquities of the Jews manongod sa kagadanan kan Kristianong disipulong si Santiago. Sinabi ni Josephus sa paliwanag na si Santiago “tugang ni Jesus, na inaapod Cristo.”

¹⁰ Kaya an The New Encyclopædia Britannica nagkonklusyon: “An independienteng mga rekord na ini nagpapatotoo na kan suanoy na mga panahon maski an mga kaiwal kan Kristianismo dai nanggad nagduwaduwa sa pagigin makasaysayan ni Jesus, na sa kaenot-enoteng pangyayari diniskutir asin sa bakong igong mga basihan sa katapusan kan ika-18, kan ika-19, asin sa pagpoon kan ika-20 siglo.”

Siisay Man Nanggad si Jesus?

11. (a) Sa pundamental, ano an solamenteng gikanan kan makasaysayan na impormasyon manongod ki Jesus? (b) Ano an hapot kan mismong mga parasunod ni Jesus manongod sa kun siisay sia?

¹¹ Alagad, sa pundamental, an gabos na aram sa presente manongod ki Jesus isinurat kan saiyang mga parasunod kan enot na siglo. An saindang mga report iningatan sa mga Ebanghelyo​—an mga libro sa Biblia na isinurat kan duwa niang apostol, si Mateo asin si Juan, asin kan duwa niang disipulo, si Marcos asin si Lucas. Ano an ihinahayag kan mga rekord kan mga lalaking ini manongod sa kun siisay si Jesus? Siisay man nanggad sia? An enot na siglong mga kairiba ni Jesus naghorophorop kan hapot na iyan. Kan maheling ninda kan pakalmahon ni Jesus an isinasalpok nin doros na kadagatan paagi sa pagsaway, nagharapot sinda sa pagngalas: “Siisay daw man nanggad ini?” Dangan sa saro pang okasyon, hinapot ni Jesus an saiyang mga apostol: “Ano an sabi nindo kun siisay ako?”​—Marcos 4:41; Mateo 16:15.

12. Paano ta maaaraman na si Jesus bakong an Dios?

¹² Kun hapoton kamo kan hapot na iyan, paano kamo masimbag? Siisay man nanggad si Jesus? Siyempre, an dakol sa Kakristianohan masabi na sia an Makakamhan sa gabos na Dios sa pormang tawo, an Dios na nagpakangtawo. Alagad, an personal na mga kairiba ni Jesus dai man lamang nagtubod na sia an Dios. Inapod sia ni apostol Pedro na “an Cristo, an Aki kan nabubuhay na Dios.” (Mateo 16:16) Asin maski kun magsiyasat kamo, dai nanggad kamong mababasa na naghingako si Jesus na Dios. Imbes, sinabi nia sa mga Judio na sia an “Aki nin Dios,” bakong Dios.​—Juan 10:36.

13. Paano si Jesus nalalaen sa gabos pang ibang tawo?

¹³ Kan naglakaw si Jesus sa ibabaw kan binabagyong dagat, an mga disipulo nagtubod sa katunayan na bako siang tawo na siring sa siisay man na ibang tawo. (Juan 6:​18-21) Sia sarong espesyal na gayong persona. Ini huling sia nabuhay na kan enot bilang sarong espiritung persona kaiba nin Dios sa langit, iyo, bilang sarong anghel, na ipinamidbid sa Biblia bilang arkanghel. (1 Tesalonica 4:16; Judas 9) Linalang sia nin Dios bago Nia linalang an gabos pang ibang bagay. (Colosas 1:15) Kaya, sa dai na mabilang na panahon, bago pa lalangon an pisikal na uniberso, si Jesus nagkaigwa nin dayupot na pakikiiba sa langit sa saiyang Ama, si Jehova Dios, an Dakulang Kaglalang.​—Talinhaga 8:​22, 27-31; Eclesiastes 12:1.

14. Paano nagin tawo si Jesus?

¹⁴ Dangan, mga duwang ribong taon na an nakaagi, ibinalyo nin Dios an buhay kan saiyang Aki sa matris nin sarong babae. Sa siring sia nagin tawong aki nin Dios, na sa normal na paagi namundag paagi sa sarong babae. (Galacia 4:4) Mantang si Jesus nagdadakula sa matris kan saiyang ina, si Maria, asin dangan kan nagdadakula sia bilang sarong aki, nagdepende sia sa mga pinili nin Dios bilang saiyang daganon na mga magurang. Dangan nagin soltero si Jesus, asin maliwanag na kaidto ipinagirumdom saiya an saiyang nakaaging pakikiiba sa Dios sa langit. Nangyari ini ‘kan an kalangitan nagkaburukasan sa saiya’ kan bautismohan sia.​—Mateo 3:16; Juan 8:23; 17:5.

15. Paano ta naaraman na si Jesus lubos na tawo kan sia nabuhay sa daga?

¹⁵ Tunay nanggad, si Jesus pambihirang tawo. Alagad sia tawong katimbang ni Adan, na enot na linalang nin Dios asin ibinugtak sa tatamnan nin Eden. Nagpaliwanag si apostol Pablo: “‘An enot na tawong si Adan nagin buhay na kalag.’ An huring Adan nagin espiritung nagtatao nin buhay.” Si Jesus inapod na “an huring Adan” huli ta, siring kan enot na Adan, si Jesus sangkap na tawo. Alagad, pagkagadan ni Jesus, binuhay sia liwat, asin nakiiba giraray sa saiyang Ama sa langit bilang espiritung persona.​—1 Corinto 15:45.

Kun Paano Pinakamarahay na Makanood Manongod sa Dios

16. (a) Ano an nagpangyari na an pakikiiba ki Jesus sarong pribilehiyo? (b) Taano ta masasabing an pakaheling ki Jesus kaagid kan pakaheling sa Dios?

¹⁶ Horophoropon nin madali an makangangalas na pribilehiyo na nakamtan nin iba bilang personal na mga kairiba ni Jesus kan anion sia sa daga! Imahinaron an paghinanyog asin pakipag-olay, pagmasid, asin maski an paggibong kaiba kan Saro na nabuhay nin tibaad binilyon na taon bilang dayupot na kairiba ni Jehova Dios sa langit! Bilang maimbod na aki, inarog ni Jesus an saiyang langitnon na Ama sa langit sa gabos niang ginibo. An totoo, sangkap nanggad na inarog ni Jesus an saiyang Ama kaya nasabi nia sa saiyang mga apostol dai nahaloy bago sia gadanon: “An nakaheling sa sako nakaheling man sa Ama.” (Juan 14:​9, 10) Iyo, sa gabos na situwasyon na inatubang nia digdi sa daga, ginibo ni Jesus kun ano an gigibohon kan saiyang Ama, an Makakamhan sa gabos na Dios, kun Sia anion. Kaya, kun pinag-aadalan niato an buhay asin ministeryo ni Jesu-Cristo, garo man sana pinag-aadalan niato kun anong klase nin persona an Dios.

17. Sa anong marahay na katuyohan nagserbi an serye kan Watchtower na “Jesus’ Life and Ministry”?

¹⁷ Kaya, an seryeng “Jesus’ Life and Ministry,” na sunod-sunod na nagluwas sa The Watchtower magpoon kan Abril 1985 sagkod Hunyo 1991, bako sanang nagtao nin marahay na pagladawan sa lalaking si Jesus kundi nagtokdo man nin dakol manongod sa saiyang langitnon na Ama, si Jehova Dios. Pakatapos kan enot na duwang kabtang kaiyan, sarong ministrong payunir an nagsurat sa pag-apresyar sa Watch Tower Society, na nagsabing: “Anong mas marhay na paagi na magin mas dayupot sa Ama kisa sa orog na midbidon an Aki!” Totoo nanggad iyan! An mamomoton na pangangataman kan Ama sa mga tawo asin an saiyang pagkamatinao malinaw na maheheling sa buhay kan Aki.

18. Siisay an Autor kan mensahe nin Kahadean, asin paano ini inako ni Jesus?

¹⁸ An pagkamoot ni Jesus para sa saiyang Ama, siring kan maheheling sa saiyang lubos na pagpasakop sa kabotan kan saiyang Ama, magayonon nanggad na pagmasdan. “Dai ako naggigibo nin ano man sa sakong sadiring kabotan,” an sinabi ni Jesus sa mga Judio na nagmawot na gadanon sia, “kundi siring sa pagkatokdo sa sako kan Ama itinataram ko an mga bagay na ini.” (Juan 8:28) Kaya, bakong si Jesus an autor kan mensahe kan Kahadean na ihinulit nia. Si Jehova Dios! Asin paorootrong itinao ni Jesus sa saiyang Ama an kredito. “Dai ako nagtaram gikan sa sakong sadiring kabotan,” an sinabi nia, “kundi an Ama mismo na nagsugo sako nagtao sa sako nin pagboot kun ano an sakong isasabi. . . . Kaya an gabos na sinasabi ko, sono sa pagkasabi sako kan Ama, kaya siring man an itinataram ko.”​—Juan 12:​49, 50.

19. (a) Paano ta naaraman na si Jesus nagtokdo sa paaging siring ki Jehova? (b) Taano ta si Jesus an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man?

¹⁹ Alagad, si Jesus dai sana basta nagtaram o nagtokdo kan sinabi saiya kan Ama. Orog pa an ginibo nia. Itinaram nia iyan o itinokdo iyan sa paagi na sasabihon iyan o itotokdo iyan kan Ama. Saro pa, sa gabos niang gibohon asin relasyon, naggawe asin naghiro sia kun paanong an Ama magawe asin mahiro sa irarom kan iyo man sanang mga kamugtakan. “An Aki dai makagigibo nin ano man sa saiyang sadiring boot,” an ipinaliwanag ni Jesus, “kundi an saiya sanang naheheling na ginigibo kan Ama. Huli ta ano man an mga ginigibo kan Sarong iyan, an mga ini man an ginigibo kan Aki sa kaparehong paagi.” (Juan 5:19) Sa gabos na paagi, si Jesus an sangkap na ladawan kan saiyang Ama, si Jehova Dios. Kaya bakong makangangalas na si Jesus an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man! Sierto nanggad na mahalagang maingat niatong konsideraron an pinakamahalagang tawong ini!

An Pagkamoot nin Dios Naheling ki Jesus

20. Paano naaraman ni apostol Juan na “an Dios pagkamoot”?

²⁰ Ano an espesyalmenteng nanodan niato paagi sa hararom, maingat na pag-adal sa buhay asin ministeryo ni Jesus? Bueno, inako ni apostol Juan na “mayo nin tawong nakaheling sa Dios.” (Juan 1:18) Minsan siring, isinurat ni Juan na may lubos na pananarig sa 1 Juan 4:8: “An Dios pagkamoot.” Nasabi ini ni Juan huli ta aram nia an pagkamoot nin Dios paagi sa naheling nia ki Jesus.

21. Ano an manongod ki Jesus na nagpangyari saiya na magin an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man?

²¹ Arog kan Ama, si Jesus maheherakon, maboot, mapakumbaba, asin madaling dolokan. An mga maluya asin mga inapi pamugtak an boot sa saiya, siring kan gabos na klase nin tawo​—mga lalaki, babae, kaakian, mayaman, pobre, makapangyarihan, asin an midbid na mga parakasala man. Iyo nanggad, espesyalmente an nangongorog na halimbawa nin pagkamoot ni Jesus, bilang pag-arog sa saiyang Ama, an nagpangyari saiya na magin an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man. Maski si Napoléon Bonaparte ibinaretang nagsabi: “Si Alejandro, Cesar, Carlomagno, asin ako mismo nagpundar nin mga imperyo, alagad ano an pasisikadan kan mga nagibo kan samong kadonongan? Puwersa. Si Jesu-Cristo sana an nagpundar kan saiyang kahadean sa pagkamoot, asin sa aldaw na ini minilyon na tawo an magugustong magadan para sa saiya.”

22. Ano an pambihira manongod sa mga katokdoan ni Jesus?

²² An mga katokdoan ni Jesus pambihira. “Dai ka magtumang sa maraot na tawo,” an sadol ni Jesus, “kundi an siisay man na tumampal sa saimo sa too mong pisngi, itao mo pa sa saiya an sa ibong.” “Padagos na mamoot sa saindong mga kaiwal asin ipamibi idtong mga naglalamag saindo.” ‘Gibohon sa iba an boot nindong gibohon ninda saindo.’ (Mateo 5:​39, 44; 7:12) Magigin laen nanggad an kinaban kun iaaplikar nin gabos an ekselenteng mga katokdoan na ini!

23. Ano an ginibo ni Jesus na nakatanyog sa mga puso asin nakapahiro sa mga tawo na gumibo nin marahay?

²³ An mga parabola, o ilustrasyon, ni Jesus nakatanyog sa mga puso, nakapahiro sa mga tawo na gumibo nin marahay asin lumikay sa maraot. Magigirumdoman nindo an saiyang bantog na gayong estorya kan ikinaaanggot na Samaritano na nagtabang sa nakolgan na tawo nin ibang rasa mantang dai iyan ginibo kan banal na mga tawo kan mismong rasa kan tawong iyan. O an estorya manongod sa maheherakon, mapagpatawad na ama asin an saiyang gastador na aki. Asin kumusta an manongod sa hade na nagpatawad sa oripon na may utang na 60 milyones na denario, mantang inatubang kan oripon asin ipinabilanggo an kapwa oripon na dai nakabayad nin utang na 100 na denario sana? Paagi sa simpleng mga ilustrasyon, ipinaheling ni Jesus na makababalde an mga gibo nin kapasloan asin kahanaban asin an mga gibo nin pagkamoot asin pagkaherak nakaaakit na gayo!​—Mateo 18:​23-35; Lucas 10:​30-37; 15:​11-32.

24. Taano ta daing pagduwaduwang masasabi niato na si Jesus an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man?

²⁴ Alagad, an nangorognang nakaakit sa mga tawo ki Jesus asin nakaimpluwensia sainda sa karahayan iyo an saiyang sadiring buhay na sangkap na nakaagid kan saiyang itinokdo. Isinagibo nia an saiyang ihinulit. May pakatios niang pinasensiahan an mga pagkukulang nin iba. Kan nagdiriskutiran an saiyang mga disipulo kun siisay an pinakadakula, may kabootan niang itinanos sinda imbes na may karingisan na sinagwe sinda. May kapakumbabaan siang naglingkod para sa saindang mga pangangaipo, na naghanaw pa ngani kan saindang mga bitis. (Marcos 9:​30-37; 10:​35-45; Lucas 22:​24-27; Juan 13:5) Sa katapustapusi, andam an boot niang tinios an makologon na kagadanan, bako sanang para sa saindang kapakanan, kundi sa kapakanan kan bilog na katawohan! Daing duwa-duwa, si Jesus an pinakadakulang tawo na nabuhay kasuarin pa man.

Paano Kamo Masimbag?

◻ Ano an patotoo na si Jesus sarong aktuwal na persona sa kasaysayan?

◻ Paano ta naaraman na si Jesus sarong tawo, alagad paano sia nalalaen sa gabos pang ibang tawo?

◻ Taano ta an pag-adal sa buhay ni Jesus an pinakamarahay na paagi na makanood manongod sa Dios?

◻ Ano an manonodan ta manongod sa pagkamoot nin Dios paagi sa pag-adal manongod ki Jesus?

[Ritrato sa pahina 10]

An mga apostol ni Jesus nagharapot sa pagngalas: “Siisay man nanggad ini?”