An Dakulaon na Gibohon ni Ernst Glück

KAIDTONG labi nang 300 na taon an nakaagi, pinonan ni Ernst Glück an sarong gibohon na pira sanang tawo sa bilog na kasaysayan an nagkaigwa nin igong kosog nin boot na ponan iyan. Nagdesisyon siang itradusir an Biblia sa sarong lenguahe na dai nia aram.

Namundag si Glück kaidtong mga 1654 sa sadit na banwaan nin Wettin harani sa Halle, Alemania. An saiyang ama sarong Luteranong pastor, asin an relihiosong kamugtakan sa saindang harong nagpangyari sa hoben na si Ernst na magin interesado sa espirituwal na mga bagay. Sa edad na 21, natapos nia an saiyang pag-adal nin teolohiya sa Alemania asin sia nagbalyo sa inaapod ngonyan na Latvia. Kan panahon na idto, an kadaklan sa mga tawo duman dai nakapag-adal, asin pira sana an makukuang libro sa saindang lenguahe. Si Glück nagsurat: “Kan magdatong ako bilang sarong hoben sa nasyon na ini, an enot na narisa kong pagkukulang iyo na an iglesia nin Latvia mayo nin Biblia . . . Ini an nagpahiro sa sako na magin determinado sa atubangan nin Dios na pag-adalan an lenguaheng ini asin magin lubos na eksperto dian.” Determinado sia na itao an Biblia sa mga Latviano sa lenguahe ninda.

Mga Preparasyon Para sa Pagtradusir

An lugar kun saen si Glück namirmehan inaapod kaidto na Livonia asin pinapamahalaan iyan kan Sweden. An lokal na representante kan hade nin Sweden iyo si Johannes Fischer. Interesado sia na ilangkaw an kalidad nin edukasyon sa nasyon asin siring man sa pagganansia nin kuarta. Nakipag-olay si Glück ki Fischer manongod sa pagtradusir kan Biblia sa lenguaheng Latviano. May sadiring imprentahan si Fischer sa kabiserang siudad nin Riga. Kun maimprenta sia kan Bibliang Latviano, mapapaoswag nia an saiyang gibohon sa edukasyon asin, kadungan kaiyan, makakalaom sia nin dakulang ganansia. Nakiolay si Fischer ki Hadeng Charles XI nin Sweden na autorisaran an pagtradusir. An hade nagtao nin permiso para sa proyekto asin nag-alok nin pondo para dian. Kan Agosto 31, 1681, sarong resolusyon na pinirmahan kan hade an nagtogot na ponan an pagtradusir.

Mientras tanto, nag-aandam si Glück para sa gibohon na ini. Paagi sa saiyang kaaraman sa lenguaheng Aleman, magagamit nia an traduksion ni Martin Luther bilang basehan para sa Bibliang Latviano. Alagad gusto ni Glück na magibo an pinakamarahay na bersion na posible asin nagkonklusyon sia na nangangaipo ini nin pagtradusir hale sa orihinal na Hebreo asin Griego. Kulang an kaaraman ni Glück sa mga lenguaheng ginamit sa pagsurat kan Biblia, kaya nagduman sia sa Hamburg, Alemania, tanganing mag-adal nin Hebreo asin Griego. Mantang yaon sia duman, sarong klerigong taga Livonia na an ngaran Jānis Reiters an posibleng marhay na nagtabang sa saiya sa lenguaheng Latviano saka sa Griegong ginamit sa pagsurat kan Biblia.

Dakol na Taon nin Paggibo Asin Paghalat

Kan matapos nia an pag-adal sa lenguahe kan 1680, nagbalik si Glück sa Latvia asin nagpoon na maglingkod bilang sarong ministro. Pinonan nia tolos an saiyang pagtradusir. Kan 1683, nag-ako si Glück nin bagong posisyon bilang pastor sa dakulang parokya nin Alūksne, na nagin midbid bilang an lugar kun saen nia ginibo an pagtradusir.

Kan panahon na idto, an lenguaheng Latviano kulang nin mga tataramon para sa dakol na termino asin konsepto sa Biblia. Huli kaini, naggamit si Glück sa saiyang traduksion nin nagkapirang tataramon na Aleman. Alagad ginibo nia an saiyang pinakamakakaya tanganing itradusir an Tataramon nin Dios sa Latviano, asin nag-oyon an mga eksperto na halangkaw an kalidad kan saiyang traduksion. Nag-imbento pa ngani si Glück nin bagong mga tataramon, asin an nagkapira sa inimbento niang tataramon ginagamit na ngonyan nin mahiwas sa Latviano. Kaiba digdi an mga terminong Latviano para sa “halimbawa,” “bangkete,” “higante,” “mag-espiya,” asin “magpatotoo.”

An hade kan Sweden danay na iniimpormaran ni Johannes Fischer manongod sa pag-oswag kan gibohon na pagtradusir, asin ihinahayag kan saindang mga surat na kan 1683, natradusir na ni Glück an Kristianong Griegong Kasuratan. Nakompleto nia an bilog na Biblia kan 1689 asin natapos an saiyang dakulaon na gibohon sa laog sana nin walong taon.a Haloy na naatraso an pagpublikar kaiyan, pero kan 1694 naabot nia an saiyang pasohan—inautorisaran kan gobyerno an pagdistribwir sa publiko kan Bibliang Latviano.

Kinuestion nin nagkapirang historyador kun baga solong ginibo ni Glück an saiyang traduksion kan Biblia. Daing duda na kinonsulta nia an traduksion ni Luther asin iiniba sa saiyang traduksion an mga kabtang kan Biblia na yaon na kaidto sa lenguaheng Latviano. Minsan siring, an mga kabtang na ini sadit sanang parte kan saiyang traduksion. May kalabot daw na iba pang paratradusir? Talagang nagkaigwa si Glück nin katabang mantang sia nagtatradusir, asin may iba pang nagtabang sa saiya sa pagbasa asin pagkorehir patin pagberepikar kan kalidad kan saiyang traduksion. Pero, minalataw na dai kaiba sa saindang pagtabang an aktuwal na pagtradusir. Kaya posibleng marhay na si Glück an solamenteng paratradusir.

An traduksion ni Glück sarong mahalagang pangyayari sa pag-oswag kan nasusurat na lenguaheng Latviano, pero may saro pang mas mahalaga nanggad na resulta. Sa katapustapusi, an mga Latviano makakabasa na kan Tataramon nin Dios sa sadiri nindang lenguahe asin ikakalaog sa isip an mga katokdoan kaiyan na nagtatao nin buhay. Dai ninda nalingawan an ginibo ni Ernst Glück para sa sainda. Sa laog nin labing 300 na taon, an mga tawo sa Alūksne nag-ataman nin duwang poon nin oak na inaapod na Glika ozoli, o oak ni Glück. Itinanom iyan ni Glück tanganing girumdomon an Bibliang Latviano. Igwa nin sarong sadit na museo sa Alūksne na may manlaenlaen na bersion kan Biblia, na kaiba dian an saro sa pinakaenot na inimprentang kopya kan traduksion ni Glück. Asin an simbolo kan Alūksne ipinapaheling an Biblia saka an petsang 1689, kan matapos ni Glück an saiyang gibohon.

An Saiyang Mas Huring Gibohon

Dai nahaloy pagdatong nia sa Latvia, nagpoon si Glück na mag-adal nin Ruso. Kan 1699 nagsurat sia na inootob nia an saro pang kamawotan—an itradusir an Biblia sa lenguaheng iyan. Sa sarong surat na may petsang 1702, sinabi nia na pinonan na niang rebisaron an Bibliang Latviano. Alagad natatapos na an paborableng mga kamugtakan para sa pagtradusir kan Biblia. Pakalihis nin dakol na taon nin katoninongan, an Latvia nagin sarong lugar nin ralaban. Kan 1702 dinaog kan mga hukbong Ruso an mga Sueco asin sinakop ninda an Alūksne. Si Glück asin an saiyang pamilya idineportar sa Rusya.b Sa maribok na mga panahon na idto, nawara ni Glück an mga manuskrito kan saiyang bagong Bibliang Latviano asin kan saiyang traduksion sa Ruso. Nagadan sia sa Moscow kan 1705.

An pagkawara kan mas huring mga bersion na idto sa Latviano asin Ruso sarong dakulang kawaran. Alagad sagkod sa aldaw na ini an lambang nagbabasa kan Bibliang Latviano nakikinabang sa orihinal na traduksion ni Glück.

Si Ernst Glück saro sana sa dakol na guminibo kan dakulaon na gibohon na pagtradusir kan Biblia sa lokal na mga lenguahe. Bilang resulta, an haros gabos na grupo nin magkakalenguahe sa daga makakabasa kan Tataramon nin Dios asin sa siring ikakalaog sa isip an daing kaagid sa halaga na tubig nin katotoohan. Iyo, paagi sa mga edisyon kan Biblia sa labing 2,000 na lenguahe, padagos na ipinapamidbid ni Jehova an saiyang sadiri sa mga tawo sa gabos na lugar.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 13]

An traduksion ni Glück

[Ritrato sa pahina 14]

An mga Saksi ni Jehova nagtotokdo kan Biblia sa banwaan kun saen iyan itrinadusir ni Glück