Libro kan Biblia Numero 41—Marcos

Kagsurat: Marcos

Kun Saen Isinurat: Roma

Natapos an Pagsurat: Mga 60–65 C.E.

Sakop na Panahon: 29–33 C.E.

KAN si Jesus inarestar sa Getsemane asin nagdurulag an mga apostol, sinundan sia nin “sarong hoben na lalaki na may sulot na gubing na pinong lino sa saiyang hawak na huba.” Kan probaran kan kadaklan na dakopon man ini, “binayaan nia an saiyang gubing na lino asin nagdulag na huba.” Dakol an naniniwala na an hoben na lalaking ini iyo si Marcos. Sinasabi sa Gibo na sia si “Juan na inaapod man na Marcos” asin posibleng naggikan sa sarong may kayang pamilya sa Jerusalem, huli ta igwa sinda nin sadiring harong asin mga surugoon. An saiyang ina, si Maria, saro man na Kristiana, asin ginamit kan enot na kongregasyon an saiyang harong bilang tiriponan. Kan si Pedro paluwason nin sarong anghel sa bilanggoan, nagduman sia sa harong na ini asin nanompongan nia an mga tugang na nagtitiripon duman.​—⁠Mar. 14:​51, 52; Gibo 12:​12, 13.

² An misyonerong si Bernabe, na sarong Levita hale sa Chipre, pinsan ni Marcos. (Gibo 4:36; Col. 4:10) Kan si Bernabe umiba ki Pablo sa Jerusalem may koneksion sa pag-ayuda para sa tiggutom, namidbid man ni Marcos si Pablo. An mga pakikiasosyar na ini sa kongregasyon asin sa maigot na nagdadalaw na mga ministro daing duwa-duwa na nagtadom ki Marcos kan pagmawot na lumaog sa paglilingkod bilang misyonero. Kaya maaaraman niato na sia kaidto kaibaiba asin katabang ni Pablo asin Bernabe sa saindang enot na biahe sa pagmimisyonero. Minsan siring, sa dai maaraman na dahelan, binayaan sinda ni Marcos sa Perga, Panfilia, asin nagbalik sa Jerusalem. (Gibo 11:​29, 30; 12:25; 13:​5, 13) Huli kaini, habo ni Pablo na iiba si Marcos sa ikaduwang biahe sa pagmimisyonero, asin nagresulta ini sa pagkakasuwayan ni Pablo asin Bernabe. Iniba ni Pablo si Silas, mantang iniba ni Bernabe an saiyang pinsan na si Marcos asin naglayag sinda pasiring sa Chipre.​—⁠Gibo 15:​36-41.

³ Pinatunayan ni Marcos na kualipikado sia sa ministeryo asin sia nagin mahalagang tabang bako sanang ki Bernabe kundi sa huri pati ki apostol Pedro saka Pablo. Si Marcos kaiba ni Pablo (mga 60-61 C.E.) durante kan saiyang enot na pagkabilanggo sa Roma. (Filem. 1, 24) Dangan maririsa niato na si Marcos kaiba ni Pedro sa Babilonya sa pag-oltanan kan taon 62 asin 64 C.E. (1 Ped. 5:13) Si Pablo sarong bilanggo giraray sa Roma posibleng kan taon 65 C.E., asin paagi sa surat pinakiolayan nia si Timoteo na iiba si Marcos, na nagsasabi, “huli ta sia magagamit ko sa paglilingkod.” (2 Tim. 1:8; 4:11) Ini an pinakahuring pagsambit ki Marcos sa rekord kan Biblia.

⁴ Si Marcos an minimidbid na nagsurat kan pinakahalipot na ini sa mga Ebanghelyo. Sia kapwa trabahador kan mga apostol ni Jesus asin ginamit nia an saiya mismong buhay sa paglilingkod para sa maogmang bareta. Alagad si Marcos bakong kabilang sa 12 apostol, asin dai sia nagin dayupot na kaibaiba ni Jesus. Saen nia kinua an pamilyar na mga detalye na ginigibong buhay nanggad an saiyang pagsaysay dapit sa ministeryo ni Jesus poon sa kapinonan sagkod sa katapusan? Oyon sa kaenot-enoteng tradisyon ni Papias, Origen, asin Tertuliano, an pinagkuanan kaini iyo si Pedro, na nagin dayupot na kaibaiba ni Marcos.a Bako daw na inapod sia ni Pedro na “aki ko”? (1 Ped. 5:13) Naheling mismo ni Pedro an haros gabos na isinurat ni Marcos, kaya posibleng nanodan nia ki Pedro an dakol na paglaladawan na mayo sa iba pa kan Ebanghelyo. Halimbawa, si Marcos may sinasabing “mga parapatangdan” na nagtatrabaho ki Zebedeo, daoton na “nakaluhod” na nakikimaherak ki Jesus, lalaki na sinaniban nin demonyo na “ginugurot nin mga gapo an saiyang sadiri,” asin pagtao ni Jesus kan saiyang hula manongod sa ‘pagdatong kan Aki nin tawo na may dakulang kapangyarihan asin kamurawayan’ mantang sia nagtutukaw sa Bukid nin mga Olibo “na natatanaw an templo.”​—⁠Mar. 1:​20, 40; 5:5; 13:​3, 26.

⁵ Si Pedro mismo sarong tawo na may hararom na emosyon kaya masasabotan asin ikakaladawan nia ki Marcos an mga pagmate asin emosyon ni Jesus. Kaya parateng isinusurat ni Marcos an namamatean asin reaksion ni Jesus; halimbawa, na sia ‘nangalagkalag sa sainda na may kaanggotan, na namomondo nin biyo,’ na “gumininhawa sia nin hararom,” asin na “nag-agrangay sia nin hararom sa saiyang espiritu.” (3:5; 7:34; 8:12) Si Marcos an nagsasabi sa sato dapit sa mga saboot ni Jesus sa mayaman na hoben na namamahala, na sinasabi na sia “nakamate nin pagkamoot para sa saiya.” (10:21) Asin nakakapaogma nanggad sa sato na bako sanang pinatindog ni Jesus an sarong sadit na aki sa tahaw kan saiyang mga disipulo kundi ‘kinugos man nia iyan,’ asin na sa saro pang okasyon “kinugos nia an mga aki”!​—⁠9:36; 10:​13-16.

⁶ An nagkapira sa mga karakteristiko ni Pedro maheheling sa estilo ni Marcos, na pabiglabigla, buhay, mapuersa, dinamiko, asin deskriptibo. Garo baga pirme siang naghihidali sa pagsaysay sa mga pangyayari. Halimbawa, paorootrong minalataw an terminong “tolos,” na ginigibong dramatiko an estorya.

⁷ Minsan ngani puedeng mabasa ni Marcos an Ebanghelyo ni Mateo asin 7 porsiento sana kan saiyang rekord an mayo sa iba pa kan Ebanghelyo, magigin sala na honaon na pinahalipot sana ni Marcos an Ebanghelyo ni Mateo asin dinagdagan iyan nin pira sanang espesyal na detalye. Minsan ngani ilinadawan ni Mateo si Jesus bilang an ipinanugang Mesiyas asin Hade, tinokar ngonyan ni Marcos an buhay asin mga gibo ni Jesus sa laen na anggulo. Ilinadawan nia si Jesus bilang Aki nin Dios na naggigibo nin mga milagro, an nandadaog na Paraligtas. Mas idinoon ni Marcos an manongod sa mga aktibidad ni Cristo imbes na an mga sermon asin katokdoan kaini. Sadit sanang kabtang kan mga parabola asin saro sana sa mas haralawig na pahayag ni Jesus an ibinareta, asin dai na iniba an Sermon sa Bukid. Ini an dahelan na an Ebanghelyo ni Marcos mas halipot, minsan ngani pano iyan nin aksion arog kan iba. Kisuerra 19 milagro an espesipikong sinambit.

⁸ Mantang sinurat ni Mateo an saiyang Ebanghelyo para sa mga Judio, minalataw na si Marcos pangenot na nagsurat para sa mga Romano. Paano niato naaaraman ini? An Ley ni Moises nasasambitan sana kun nagbabareta nin pag-orolay na nanonongod dian, asin dai iniba an kasaysayan kan linahe ni Jesus. An ebanghelyo kan Cristo ipinapaheling na mahalaga sa gabos. Nagtatao sia nin nagpapaliwanag na mga komento dapit sa mga kaugalean asin katokdoan nin mga Judio na tibaad bakong pamilyar sa mga nagbabasa na bakong Judio. (2:18; 7:​3, 4; 14:12; 15:42) Trinadusir nia an mga pananaram na Aramaiko. (3:17; 5:41; 7:​11, 34; 14:36; 15:​22, 34) Ipinapaliwanag nia an ngaran nin mga lugar asin an buhay nin mga tinanom sa Palestina. (1:​5, 13; 11:13; 13:⁠3) Itinao nia an kantidad nin sensilyong Judio sa kuartang Romano. (12:​42, nota sa ibaba) Naggamit sia nin mas dakol na tataramon na Latin kisa sa ibang kagsurat nin Ebanghelyo, na an mga halimbawa kaini iyo an speculator (bantay), praetorium (palasyo kan gobernador), asin centurio (opisyal nin hukbo).​—⁠6:27; 15:​16, 39.

⁹ Mantang minalataw na sa mga Romano pangenot na nagsurat si Marcos, posibleng marhay na ginibo nia an pagsurat sa Roma. An kaenot-enoteng tradisyon sagkod an mga laog kan libro nagsusuherir na iyan isinurat sa Roma magsalang durante kan enot o kan ikaduwang pagkabilanggo ni apostol Pablo, asin kun siring durante kan mga taon 60-65 C.E. Kan mga taon na idto, si Marcos nasa Roma kisuerra sarong beses, asin posibleng marhay na duwang beses. An gabos na pangenot na autoridad kan ikaduwa asin ikatolong siglo nagpapatunay na si Marcos an kagsurat. An Ebanghelyo lakop na sa tahaw kan mga Kristiano kan kabangaan kan ikaduwang siglo. An paglataw kaiyan sa gabos na enot na katalogo kan Kristianong Griegong Kasuratan nagpapatunay sa pagigin totoo kan Ebanghelyo ni Marcos.

¹⁰ Minsan siring, dai mapapanarigan an halaba asin halipot na mga kongklusyon na kun minsan idinadagdag pakatapos kan kapitulo 16, bersikulo 8. Mayo iyan sa kadaklan kan suanoy na mga manuskrito, arog kan Sinaitic asin kan Vatican No. 1209. An mga intelektuwal kan ikaapat na siglo na si Eusebio asin Jeronimo nagkakaoyon na an totoong rekord nagtatapos sa mga tataramon na “natatakot sinda.” An ibang mga kongklusyon posibleng idinagdag tanganing gibohon na suabe an pagtatapos kan Ebanghelyo.

¹¹ An pagigin tama kan pagkasaysay ni Marcos maheheling sa lubos na pagkakaoyon kan saiyang Ebanghelyo bako sanang sa iba pa kan Ebanghelyo kundi sa bilog man na Banal na Kasuratan poon sa Genesis sagkod Kapahayagan. Dugang pa, si Jesus paorootrong ipinapaheling kaiyan bilang may autoridad bako sanang sa saiyang mga itinataram kundi pati sa mga puersa kan naturalesa, ki Satanas asin sa mga demonyo, sa kamatean asin helang, iyo, sa kagadanan mismo. Kaya pinoponan ni Marcos an saiyang estorya paagi sa kahangahangang introduksion: “An kapinonan kan maogmang bareta manongod ki Jesu-Cristo.” An saiyang pagdatong asin ministeryo nangahulogan nin “maogmang bareta,” asin huli kaini seguradong magigin kapakipakinabang para sa gabos na nagbabasa an pag-adal sa Ebanghelyo ni Marcos. An mga pangyayari na ilinadawan ni Marcos iyo an mga nangyari poon sa tigsoli nin 29 C.E. sagkod sa tigsoli nin 33 C.E.

KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG

³¹ Paagi sa malinaw na paglaladawan na ini ki Jesu-Cristo, an gabos na nagbabasa sa Marcos, poon kan panahon kan enot na mga Kristiano sagkod ngonyan, nakaaram sa kaotoban kan dakol na hula kan Hebreong Kasuratan mapadapit sa Mesiyas. Magpoon sa pambukas na kotasyon na “Uya! Isinusugo ko an sakuyang mensahero sa atubangan kan saimong lalawgon,” sagkod sa nasasakitan na mga tataramon ni Jesus sa harigi na “Dios ko, Dios ko, tadaw ta pinabayaan mo ako?” an bilog na pagkasaysay kan saiyang maigot na ministeryo, na isinurat ni Marcos, kaoyon sa ihinula kan Hebreong Kasuratan. (Mar. 1:2; 15:34; Mal. 3:1; Sal. 22:⁠1) Dugang pa, an saiyang mga milagro asin makangangalas na mga gibo, an saiyang marahay na katokdoan, an saiyang daing kasalasala na mga pagpahimutik, an saiyang lubos na pagsarig sa Tataramon asin espiritu ni Jehova, asin an saiyang maboot na pagpastor sa mga karnero​—⁠ini gabos tanda na sia an Saro na nagdatong na may autoridad bilang Aki nin Dios. Sia nagtokdo “siring sa saro na igwa nin autoridad,” autoridad na inako hale ki Jehova, asin idinoon nia an ‘paghuhulit kan maogmang bareta nin Dios,’ arin na baga, na “an kahadean nin Dios harani na,” bilang saiyang pangenot na gibohon digdi sa daga. An saiyang katokdoan nagtao nin dai masokol na pakinabang sa gabos na naghimate dian.​—⁠Mar. 1:​22, 14, 15.

³² Si Jesus nagsabi sa saiyang mga disipulo: “Sa saindo itinao an sagradong hilom kan kahadean nin Dios.” Ginamit ni Marcos an mga tataramon na ini na “kahadean nin Dios” nin 14 beses asin nagtao sia nin dakol na naggigiyang prinsipyo para sa mga magkakamit nin buhay paagi sa Kahadean. Si Jesus nagsabi: “An siisay man na mawaran kan saiyang kalag huli sa sako asin sa maogmang bareta magliligtas kaiyan.” An gabos na kaolangan sa pagkamit nin buhay dapat na haleon: “Mas marahay pa saimo na lumaog sa kahadean nin Dios na saro sana an mata kisa may duwang mata na isugba sa Gehenna.” Sinabi pa ni Jesus: “An siisay man na dai mag-ako sa kahadean nin Dios na arog sa sarong sadang na aki dai nanggad makakalaog dian,” asin, “Magigin mapawot nanggad para sa mga may kuarta na lumaog sa kahadean nin Dios!” Sinabi nia na an nakakarisa na an pag-otob sa duwang dakulang pagboot mas mahalaga kisa sa gabos na bilog na dolot na tinotong asin atang ‘bakong harayo sa kahadean nin Dios.’ An mga ini asin an iba pang mga katokdoan dapit sa Kahadean na yaon sa Ebanghelyo ni Marcos igwa nin dakol na marahay na hatol na ikakaaplikar niato sa satong pangaroaldaw na buhay.​—⁠4:11; 8:35; 9:​43-48; 10:​13-15, 23-25; 12:​28-34.

³³ An maogmang bareta “sono ki Marcos” puedeng taposon na basahon sa laog nin saro o duwang oras, na tinatawan an nagbabasa nin nakakaogma, marikas, asin mapuersang pagrepaso sa ministeryo ni Jesus. An siring na derederetsong pagbasa sa ipinasabong na pagkasaysay na ini, saka an orog pang pag-adal asin paghorophorop dian, pirmeng magigin kapakipakinabang. An Ebanghelyo ni Marcos kapakipakinabang para sa pinepersegir na mga Kristiano ngonyan kapareho kaidtong enot na siglo, huli ta an tunay na mga Kristiano ngonyan napapaatubang sa “delikadong mga panahon na masakit pakibagayan” asin kaipuhan ninda an ipinasabong na paggiya na arog kan yaon sa rekord na ini mapadapit sa satong Arogan, si Jesu-Cristo. Basahon iyan, ikaogma an dramatikong aksion kaiyan, asin maparigon an boot nindo na sumunod sa mga lakad kan Pangenot na Ahente asin Parasangkap kan satong pagtubod, si Jesus, na igwa kan kaparehong dai nawawarang kagayagayahan na ipinaheling nia. (2 Tim. 3:1; Heb. 12:⁠2) Iyo, midbidon sia bilang saro na minahiro tolos, magpaimpluwensia sa saiyang kaigotan, asin arogon an saiyang marigon na integridad asin kosog nin boot sa tahaw nin pagbalo asin pagtumang. Magkamit nin karangahan hale sa malaman na kabtang na ini kan ipinasabong na Kasuratan. Pakinabangan nindo iyan sa saindong pagmamaigot na kamtan an buhay na daing katapusan!

[Nota sa Ibaba]