Japta 25

Tufala Wetnes i Laef Bakegen

 1. ?Enjel we i gat paoa i singaot Jon blong mekem wanem?

BIFO we namba tu trabol i finis, enjel ya we i gat paoa i singaot Jon blong joen long wan narafala profet tok long saed blong haos blong God. (Revelesen 9:12; 10:1) Hemia nao ripot blong Jon: “Nao oli givim wan waelken long mi we i olsem wan longfala futrul. Mo God i talem long mi, i se ‘Yu girap, yu go makem haos blong mi mo olta blong mi. Mo yu go kaontem olgeta ya we oli stap mekem wosip insaed long haos blong mi.’ ”—Revelesen 11:1.

Haos Blong God

 2. (a) ?Wanem haos blong God i stap kasem taem blong yumi? (b) ?Hu ya Hae Pris long haos ya blong God? ?Mo wanem Tabu Ples we i Tabu Tumas long hem?

² Long vas ya, haos blong God i no minim wan haos blong God long Jerusalem, from we laswan long ol haos ya, ol ami blong ol man Rom oli spolem long 70 K.T. Be aposol Pol i soemaot se biaen we haos ya i lus, i gat wan narafala haos blong God we bambae i stap kam kasem tede. Hemia i bigfala haos blong God long saed blong speret. Haos tapolen bifo mo ol haos blong God we oli bildim long Jerusalem biaen oli olsem saen blong bigfala haos ya blong God. Hem i “prapa haos tapolen blong prea, we Hae God [Jeova, NW ] nomo i stanemap long heven.” Jisas i Hae Pris blong hem. Pol i talem se Jisas i “stap long heven finis, i stap sidaon long raet saed blong God ya we i gat olgeta paoa.” Tabu Ples we i Tabu Tumas long haos ya, hemia stret ples blong God long heven.—Hibrus 8:1, 2; 9:11, 24.

 3. ?Long haos tapolen, (a) kaliko we i seraotem Tabu Ples we i Tabu Tumas mo Tabu Ples i pija blong wanem? (b) ?Ol anamol sakrifaes oli pija blong wanem? (c) ?Olta blong sakrifaes i pija blong wanem?

³ Aposol Pol i eksplenem se kaliko insaed long haos blong God we i seraotem Tabu Ples we i Tabu Tumas mo Tabu Ples, hemia i pija blong bodi blong Jisas. Taem Jisas i ded olsem wan sakrifaes, kaliko ya i brok long tu haf. Hemia i soemaot se bodi blong Jisas i no moa blokem hem, blong hem i no save go stanap long fes blong Jeova long heven. From sakrifaes blong Jisas, ol narafala tabu pris we oli stap daon long hem, mo oli stap tru long God gogo oli ded, bambae olgeta tu oli save go long heven. (Matyu 27:50, 51; Hibrus 9:3; 10:19, 20) Mo tu, Pol i talem se ol sakrifaes blong anamol long haos blong God, oli pija long wan sakrifaes nomo, hemia stret laef blong Jisas. Olta blong sakrifaes long yad blong haos blong God i pija blong rod we Jeova i yusum, stret long wil blong hem, blong akseptem sakrifaes blong Jisas blong tekemaot sin blong “plante man.” Hemia olgeta we tabu speret i makemaot wetem ol narafala sipsip we oli ‘stap wet long hem blong sevem olgeta.’—Hibrus 9:28; 10:9, 10; Jon 10:16.

 4. (a) ?Tabu Ples i pija blong wanem? (b) ?Yad we i stap insaed long haos blong God i pija blong wanem?

⁴ From ol save ya we God i givim, yumi luksave se Tabu Ples long haos tapolen i pija blong tabu fasin blong Kraes, mo biaen blong ol narafala 144,000 tabu pris, taem oli stap yet long wol, bifo we oli pastru long “kaliko.” (Hibrus 6:19, 20; 1 Pita 2:9) Hem i minim se God i tekemaot olgeta olsem ol speret pikinini blong hem, olsem we God i talem se Jisas i Pikinini blong hem, taem Jisas i baptaes long reva Jodan long 29 K.T. (Luk 3:22; Rom 8:15) ?Mo olsem wanem long yad insaed long haos blong God, hemia haf blong haos tapolen we ol man Isrel we oli no pris oli save luk, ples blong mekem ol sakrifaes? Hemia i saen we i min se man ya Jisas i stret olgeta. From samting ya, hem i naf blong givim laef blong hem blong sevem ol man. Mo tu hem i minim se God i luk ol tabu man olsem we oli stret man finis, from sakrifaes blong Jisas Kraes, taem oli stap yet long wol.a—Rom 1:7; 5:1.

Makem Haos Blong God

 5. ?Long ol profet tok long Hibru haf blong Baebol, wanem mining blong (a) fasin blong makem Jerusalem? (b) fasin blong makem haos blong God we Esikel i luk long vison?

⁵ Jon i harem tok ya se hem i mas ‘go makem haos blong God mo olta blong hem, mo kaontem olgeta we oli stap mekem wosip insaed long haos blong God.’ ?Hemia i minim wanem? Long ol profet tok long Hibru haf blong Baebol, fasin blong makem i minim wan promes se bambae i gat stret fasin wetem fasin sore, we i stanap long ol stret loa blong Jeova. Long taem blong rabis King Manase, fasin blong makem Jerusalem we profet tok i talem, i minim se jajmen long taon ya i no save jenis. Hem i mas lus. (2 King 21:13; Lamentesin 2:8) Be biaen, taem Jeremaea i luk we oli stap makem Jerusalem, hemia i pruvum se bambae oli bildim taon ya bakegen. (Jeremaea 31:39; mo lukluk Sekaraea 2:2-8.) Olsem nao, taem Esikel i luk wan vison we oli stap makem haos blong God, hemia i olsem promes long ol man Jyu we oli kalabus long Babilon se trufala wosip bambae i stanap bakegen long ples blong olgeta. Mo tu, samting ya i talem bakegen long ol man Isrel se, from we oli mekem plante rong, nao oli mas laenap wetem ol tabu rul blong God, olsem we God i ‘makem’ olgeta wetem futrul.—Esikel 40:3, 4; 43:10.

 6. ?Taem Jon i kasem oda blong makem haos blong God mo kaontem ol pris we oli wosip long hem, hemia i saen blong wanem? Eksplenem.

⁶ From samting ya, taem Jon i kasem oda blong makem haos blong God mo kaontem olgeta we oli stap mekem wosip long hem, hemia i olsem wan saen se i no gat samting we i save blokem ol plan blong God long saed blong haos blong hem mo ol man we oli joen long haos ya. Mo hem i minim tu se ol plan blong hem kolosap oli kamtru olgeta. Olgeta samting oli stap daon finis, aninit long leg blong enjel blong Jeova we i gat paoa. Taswe naoia i stret taem blong “bigfala hil blong haos blong Jeova bambae i stanap strong antap long ol bigfala hil.” (Aesea 2:2-4) Yes, plante handred yia finis Krisendom i stap tanem baksaed long tru wosip. Naoia, klin wosip blong Jeova i mas kam antap. Mo tu, naoia i taem blong ol tru brata blong Jisas we oli ded finis, oli laef bakegen, oli go long “Tabu Ples we i Tabu Tumas.” (Daniel 9:24; 1 Tesalonaeka 4:14-16; Revelesen 6:11; 14:4) Ol laswan “man blong wok blong God blong yumi” long wol we oli kasem mak blong God finis, oli mas laenap wetem ol rul blong God, blong oli naf blong kasem ples blong olgeta blong olwe long haos blong God, olsem ol speret pikinini blong hem. Grup we i olsem Jon tede oli save gud ol tabu rul ya, mo oli gat strong tingting blong kasem ol mak ya.—Revelesen 7:1-3; Matyu 13:41, 42; Efesas 1:13, 14; skelem wetem Rom 11:20.

Purumbut Long Yad Blong Haos

 7. (a) ?From wanem i tabu we Jon i makem yad blong haos blong God? (b) ?Wetaem oli purumbut long tabu taon ya gogo 42 manis i pas? (c) ?Olsem wanem ol lida blong Krisendom oli no holemtaet ol stret rul blong Jeova long ol 42 manis ya?

⁷ ?From wanem i tabu blong Jon i makem yad blong haos blong God? Hem i talem long yumi se: “Be yad blong haos blong mi we i stap afsaed, we i no blong mekem wosip, yu livim hem i stap [yu sakemaot hem olgeta, “NW”]. Yu no makem hem from we ples ya i go long ol hiten man finis. Bambae ol hiten man ya oli stap purumpurumbut long taon ya we i tabu, i blong mi, gogo kasem fotetu manis i pas.” (Revelesen 11:2) Yumi lanem finis se yad insaed long haos blong God i min se God i luk ol tabu Kristin we oli stap yet long wol olsem we oli stret man finis. Bambae yumi luksave se 42 manis ya i minim 42 prapa manis, i stat long Oktoba 1914 go kasem 1918. Long taem ya, ol man we oli talem se oli Kristin oli kasem strong traem. ?Oli holemtaet ol stret rul blong Jeova long ol yia blong faet? Bighaf blong olgeta, no gat. Ol lida blong Krisendom oli leftemap nesen blong olgeta antap long fasin blong obei long ol loa blong God. Long faet ya we i bigwan moa long ol kantri blong Krisendom, long olgeta nesen we oli faet agens long olgeta nomo, ol lida blong Krisendom oli pulum ol yang man blong faet. Plante milyan man oli ded. Taem jajmen i stat long haos blong God long 1918, Amerika tu i joen long faet ya. Mo ol lida blong Krisendom oli mekem blad i ron, we i stap kraeaot yet blong God i givimbak long olgeta from. (1 Pita 4:17) God i sakem olgeta blong olwe, oli no moa save stanap bakegen.—Aesea 59:1-3, 7, 8; Jeremaea 19:3, 4.

 8. ?Long Faswan Bigfala Faet Blong Wol, plante Baebol Studen oli luksave wanem? ?Be oli no kasem ful save long wanem?

⁸ ?Be olsem wanem long smol grup blong ol Baebol Studen? ?Oli “makem” olgeta wantaem long 1914 from fasin blong olgeta blong fasgud long ol rul blong God? No gat. Oli mas kasem traem tu, olsem ol man long Krisendom we oli stap talem se oli Kristin. Taswe ‘oli sakemaot olgeta, oli go long ol hiten man’ blong oli traem olgeta mo mekem strong trabol long olgeta. Plante long olgeta oli luksave se oli no mas kilim i ded narafala man. Be oli no kasem ful save se Kristin i mas no joen nating long ol faet blong wol. (Maeka 4:3; Jon 17:14, 16; 1 Jon 3:15) Ale taem ol nesen oli traem olgeta, samfala oli lego bilif.

 9. ?Wanem tabu taon ya we ol nesen oli purumbut long hem? ?Mo hu i ambasada blong taon ya long wol ya?

⁹ ?Be olsem wanem ol nesen oli purumbut long tabu taon ya? I klia se hemia i no Jerusalem we ol ami oli spolem 25 yia bifo we Jon i raetemdaon Revelesen. Tabu taon ya i Nyu Jerusalem, we Revelesen i tokbaot biaen. Smolhaf blong grup blong ol tabu Kristin we oli stap long wol yet, olsem we oli stap long yad insaed long haos blong God, oli ambasada blong taon ya. Long fyuja, olgeta tu bambae oli kam haf long tabu taon ya. Taswe taem ol nesen oli purumbut long olgeta, i olsem we oli purumbut long tabu taon ya stret.—Revelesen 21:2, 9-21.

Tufala Wetnes

10. ?Nating we ol nesen oli purumbut long olgeta, be ol trufala Wetnes blong Jeova oli mas mekem wanem?

¹⁰ Nating se ol nesen oli stap purumbut long ol gudfala man ya, be ol man ya oli no stop blong wetnes long Jeova. Taswe profet tok i gohed olsem: “ ‘Mo bambae mi mi sanem tufala wetnes blong mi, we klos blong tufala, oli wokem long bag nomo blong mekem saen blong ded. Nao long ol twelef handred sikiste dei ya, tufala wetnes ya blong mi bambae tufala i stap talemaot tok we mi bambae mi givim long tufala.’ Nao tufala wetnes ya, tufala i olsem tufala stampa blong oliftri ya, mo tufala laet ya we tufala i stap stanap long fes blong . . . Masta blong wol.”—Revelesen 11:3, 4.

11. ?Taem ol trufala tabu Kristin oli talemaot tok blong God ‘long klos we oli wokem long bag nomo,’ hemia i minim wanem?

¹¹ Ol trufala tabu Kristin ya oli nidim fasin stanap strong oltaem, from we oli mas talemaot tok blong God wetem ‘klos we oli wokem long bag nomo.’ ?Hemia i minim wanem? Taem oli raetem Baebol, samtaem bag i saen blong fasin blong krae from ded. Klos we oli wokem long bag i soemaot se tingting blong man i foldaon from soasore no from trabol. (Jenesis 37:34; Job 16:15, 16; Esikel 27:31) Bag ya i joen wetem ol nogud mesej blong panis mo soasore we ol profet blong God oli mas talemaot. (Aesea 3:8, 24-26; Jeremaea 48:37; 49:3) Klos we oli wokem long bag i save soemaot se man i gat fasin daon no hem i tanem tingting blong hem taem hem i harem ol woning blong God. (Jona 3:5) I luk olsem we bag we tufala wetnes i werem i soemaot se oli stap stanap strong wetem fasin daon long wok blong talemaot ol jajmen blong Jeova. Tufala i wetnes, tufala i talemaot dei blong God blong givimbak we bambae i mekem ol nesen tu oli krae.—Dutronome 32:41-43.

12. ?From wanem i luk olsem se 42 manis ya we oli purumbut long tabu taon ya i minim ol prapa manis nomo?

¹² Profet tok ya i talem stret taem we grup olsem Jon i mas stap talemaot mesej ya: gogo 1,260 dei i pas, no 42 manis. Hemia i sem mak long taem we ol nesen oli mas purumbut long tabu taon ya. I luk olsem we hemia fotetu prapa manis, from we Jon i talem long tu defren fasin, long ol manis fastaem, mo long ol dei biaen. Mo tu, long stat blong dei blong Masta, i gat wan spesel taem, hemia tri yia haf, we ol man blong God oli kasem ol traem we oli stret long profet tok ya. Taem ya i stat long lashaf blong 1914, taem faswan bigfala faet i stat go kasem fashaf blong 1918. (Revelesen 1:10) Oli talemaot mesej we i olsem “bag nomo,” long saed blong ol jajmen blong Jeova long Krisendom mo long wol.

13. (a) ?I gat tu wetnes we tufala i saen blong ol tabu Kristin man, hemia i minim wanem? (b) ?Taem Jon i talem se tufala wetnes ya i olsem “tufala stampa blong oliftri ya mo tufala laet ya,” yumi tingbaot wanem profet tok blong Sekaraea?

¹³ Tufala wetnes i saen blong ol man ya blong God. From we i gat ‘tu’ wetnes, samting ya i pruvum se mesej blong ol man ya blong God i stret mo i stanap long trutok nomo. (Skelem Dutronome 17:6; Jon 8:17, 18.) Jon i kolem olgeta se ‘tufala stampa blong oliftri mo tufala laet,’ mo oli ‘stap stanap long fes blong Masta blong wol.’ I klia se vison blong Jon i sem mak long profet tok blong Sekaraea. Sekaraea i luk wan ples blong putum laet i stanap we i gat seven han blong hem, mo tu oliftri. Hem i talem se tufala oliftri ya i pija blong “tufala man we God i makemaot,” hemia Hed Gavman Serubabel mo Hae Pris Josua, “we tufala i stanap kolosap long Masta blong olgeta wol.”—Sekaraea 4:1-3, 14.

14. (a) ?Vison blong Sekaraea long tufala oliftri i minim wanem? ?Mo ples blong putum laet i minim wanem? (b) ?Wanem i hapen long ol tabu Kristin long faswan bigfala faet blong wol?

¹⁴ Sekaraea i stap laef taem oli stap bildim bakegen haos blong God. Vison ya blong tufala oliftri i min se Jeova bambae i givim tabu speret long Serubabel mo Josua, nao tufala i save leftemap tingting blong ol man blong mekem wok ya. Vison blong ples blong putum laet i talem bakegen long Sekaraea se hem i ‘no mas daonem dei blong ol smosmol samting.’ From we plan blong Jeova bambae i kamtru “ ‘i no from ol ami, no from paoa blong man, be from speret blong mi nomo.’ Hemia nao tok blong Jeova blong ol ami.” (Sekaraea 4:6, 10; 8:9) Olsem nao, smol kampani blong ol Kristin we oli gohed blong karem laet blong trutok long ol man long faswan bigfala faet blong wol, oli mekem wan wok blong bildim bakegen tu. Oli mas leftemap tingting blong ol narafala man tu. Nating we grup ya i smol nomo, be bambae oli lanem blong dipen long paoa blong Jeova. Mo bambae oli no daonem dei blong ol smosmol samting we i statem wan bigfala samting.

15. (a) ?Tufala wetnes ya we tufala i saen blong ol tabu Kristin, oli pulum yumi blong tingbaot wanem bakegen? Eksplenem. (b) ?Tufala wetnes ya i gat paoa blong mekem wanem bigfala wok?

¹⁵ Profet tok ya i talem tufala wetnes. Samting ya i pulum yumi blong tingbaot taem we bodi blong Jisas i jenis i kam narafala. Long vison ya, trifala aposol blong Jisas oli luk hem olsem we hem i stap rul long Kingdom finis. Moses mo Elaeja tufala i stap wetem hem. Hemia i soemaot se Jisas bambae i sidaon long jea blong king long 1914 blong mekem wan wok. Tufala profet ya nao i saen blong wok ya. (Matyu 17:1-3; 25:31) I stret nomo we tufala wetnes i mekem sam bigfala wok we oli kolosap sem mak long wok blong Moses mo Elaeja. Olsem nao, Jon i talem long saed blong tufala, se: “Sipos sam man oli traem spolem tufala, faea i save kamaot long maot blong tufala blong spolem ol enemi blong tufala. From samting ya, olgeta we oli traem spolem tufala, bambae oli ded. Tufala i gat paoa blong blokem ren, blong bambae taem tufala i talemaot tok we God i givim long tufala, be ren i no save foldaon.”—Revelesen 11:5, 6a.

16. (a) ?Olsem wanem saen ya long saed blong faea i pulum yumi blong tingbaot taem we ol man Isrel oli stanemap kwestin se Moses i no gat raet blong lidim olgeta? (b) ?Olsem wanem ol lida blong Krisendom oli agensem ol Baebol Studen mo oli mekem trabol long olgeta long faswan bigfala faet blong wol? ?Be olsem wanem ol Baebol Studen oli ansa long olgeta bakegen?

¹⁶ Samting ya i pulum yumi blong tingbaot taem sam man Isrel oli stanemap kwestin se Moses i no gat raet blong lidim olgeta. Nao profet ya Moses i jajem olgeta strong, olsem faea. Mo Jeova i spolem ol stronghed ya, hem i sanem prapa faea i aot long heven, i kakae 250 blong olgeta. (Namba 16:1-7, 28-35) Long sem fasin, ol lida blong Krisendom oli agensem ol Baebol Studen, oli talem se oli no kasem stefeket long ol kolej we i trenem ol man blong kam pasta no pris. Be ol wetnes blong God oli gat stefeket we i hae moa blong soemaot se oli olsem minista blong God: hemia ol man we oli gat tingting daon, we oli harem mesej blong Baebol we oli talemaot. (2 Korin 3:2, 3) Long 1917, ol Baebol Studen oli prentem buk ya The Finished Mystery. Ol toktok blong hem i gat paoa, mo i eksplenem Revelesen mo Esikel. Biaen, oli givimaot ten milyan kopi blong wan traket we i gat fo pej blong hem: The Bible Students Monthly. Bigfala haf blong hem se: “Babilon i Foldaon—?From Wanem Krisendom i Mas Harem Nogud Naoia?—En Blong Bisnes Ya.” Long Amerika, ol lida blong skul oli kros from, oli yusum ol krangke tingting blong faet olsem eskyus blong putum tabu long buk ya. Long sam narafala kantri, oli jekem ol toktok long buk ya. Be blong ansa long olgeta bakegen, ol man blong God oli yusum ol mesej we i olsem faea long ol traket ya we i gat fo pej, Kingdom News. Taem dei blong Masta i stap gohed, oli yusum sam narafala buk bakegen blong talemaot klia se Krisendom i ded long saed blong speret.—Skelem wetem Jeremaea 5:14.

17. (a) ?Wanem i kamaot long taem blong Elaeja long saed blong drae taem mo faea? (b) ?Olsem wanem faea i kamaot long maot blong tufala wetnes ya? ?Mo wanem drae taem ya?

¹⁷ ?Olsem wanem long Elaeja? Taem ol king oli rul long Isrel, profet ya i talemaot se bambae Jeova i blokem ren blong soemaot kros blong hem long ol man Isrel we oli wosip long Bal. Drae taem ya i stap gogo tri yia haf i pas. (1 King 17:1; 18:41-45; Luk 4:25; Jemes 5:17) Biaen, taem King Ahasaea we i no obei long God i sanem ol soldia blong tekem Elaeja i kam stanap long fes blong hem, profet ya i singaot faea i kamdaon long heven blong kakae ol soldia ya. Taem wan kapten blong ami ya i soemaot respek long Elaeja from we hem i profet, long taem ya nomo Elaeja i agri blong go wetem hem blong luk king. (2 King 1:5-16) Olsem nao, i stat long 1914 go kasem 1918, smol kampani blong ol tabu man oli no fraet blong talemaot se Krisendom i drae ples long saed blong speret. Mo oli givim woning se strong jajmen olsem faea bambae i kam long “bigfala dei blong Jeova we i mekem ol man oli fraet.”—Malakae 4:1, 5; Emos 8:11.

18. (a) ?Tufala wetnes ya i kasem paoa blong mekem wanem? ?Olsem wanem samting ya i kolosap sem mak long paoa we Moses i kasem? (b) ?Olsem wanem tufala wetnes ya i soemaot trufala fasin blong Krisendom?

¹⁸ Jon i gohed blong tokbaot tufala wetnes ya, i se: “Tufala i gat paoa long ol springwora tu, blong tanem olgeta i kam blad. Mo tufala i gat paoa tu, se evri taem tufala i wantem mekem olsem, tufala i save tekem ol narafala sik oli kam spolem ol man long wol.” (Revelesen 11:6b) Blong pulum Fero blong letem ol man Isrel oli gofri, Jeova i yusum Moses blong kilim strong nesen ya Ijip wetem ol panis. Wan long olgeta, hem i jenisim wora i kam blad. Plante handred yia biaen, ol man Filistia we oli enemi blong Isrel, oli rimemba klia ol wok blong Jeova agens long Ijip. From samting ya oli kraeaot se: “?Hu bambae i sevem mifala long han blong hae God ya? Hemia nao God ya we i kilim Ijip wetem evrikaen samting blong spolem olgeta [“evrikaen panis,” Revised Standard Version] long drae ples.” (1 Samuel 4:8; Ol Sam 105:29) Moses i saen blong Jisas, we hem i yusum paoa blong hem blong talemaot ol jajmen blong God long ol lida blong ol skul long taem blong hem. (Matyu 23:13; 28:18; Ol Wok 3:22) Mo long faswan bigfala faet blong wol, ol brata blong Kraes, hemia tufala wetnes ya, oli soemaot klia se “ol springwora” we Krisendom i givim long ol sipsip blong hem, i karem ded nomo.

Tufala Wetnes i Ded

19. ?Profet tok blong Revelesen i talem se wanem i hapen taem tufala wetnes ya i talemaot ol tok blong God finis?

¹⁹ Panis we tufala wetnes ya i givim long Krisendom i strong tumas. Taswe taem tufala ya i talemaot profet tok gogo 42 manis i pas wetem klos we i olsem bag, Krisendom i yusum ol paoa blong hem long wol blong “kilim tufala i ded.” Jon i raetemdaon se: “ Taem tufala wetnes ya, tufala i talemaot ol tok ya finis we mi mi givim long tufala, bambae bigfala wael anamol ya i kamaot long bigfala hol ya we i godaon we i godaon olgeta, nao hem bambae i faetem tufala. Hem bambae i winim tufala, i kilim tufala i ded, nao bambae bodi blong tufala i stap slip nomo long rod, insaed long bigfala taon ya we bifo olgeta oli nilim Masta blong tufala long [pos, “NW”] blong i ded. Bigfala taon ya, yumi save putum nem blong hem blong makem hem, se ‘Sodom’ no ‘Ijip’. Nao long tri dei haf, bambae ol man blong olgeta kantri mo laen mo lanwis mo kala oli stap lukluk dedbodi blong tufala. Bambae oli no letem blong ol man oli berem tufala. Bambae tok blong God we tufala i talem i mekem ol man blong wol oli harem nogud tumas. Be taem tufala wetnes ya blong hem, tufala i ded, bambae olgeta ya oli save harem gud. Nao bambae oli mekem lafet from we tufala i ded, oli stap givgivim presen long olgeta blong makem ded blong tufala.”—Revelesen 11:7-10.

20. ?Wanem ‘wael anamol ya we i kamaot long bigfala hol ya we i godaon we i godaon olgeta’?

²⁰ Hemia i faswan long ol 37 taem we Revelesen i tokbaot wael anamol. Bambae yumi luklukgud long mining blong hem mo sam narafala wael anamol. Naoia i naf we yumi save se ‘wael anamol ya we i kamaot long bigfala hol ya we i godaon we i godaon olgeta,’ hem i wok blong Setan, hemia ol politik blong wol.b—Skelem Revelesen 13:1; Daniel 7:2, 3, 17.

21. (a) ?Olsem wanem ol skul oli yusum ol krangke tingting long taem blong faet blong agensem tufala wetnes ya? (b) ?Oli no berem tufala wetnes ya, hemia i minim wanem? (c) ?Yumi mas tingbaot tri dei haf ya olsem wanem? (Luk futnot.)

²¹ I stat long 1914 go kasem 1918, ol nesen oli bisi long faswan bigfala faet blong wol. Ol man oli tinghae tumas long nesen blong olgeta wanwan. Mo long spring taem blong 1918, ol skul we oli enemi blong tufala wetnes ya, oli yusum tingting ya blong agensem tufala wetnes. Oli pulum ol man blong loa we gavman i yusum, nao oli sakem ol lida blong Watch Tower Sosaeti long kalabus, from gyaman poen ya se oli agensem gavman. Ol gudfala man we oli wok wetem ol lida blong Sosaeti ya oli sek. Wok blong talemaot Kingdom, kolosap i stop olgeta. I olsem we wok blong prij i ded. Long taem we oli raetem Baebol, sipos oli no berem wan dedman, samting ya i spolem nem blong hem bigwan. (Ol Sam 79:1-3; 1 King 13:21, 22) Taswe i samting blong sem we oli no berem tufala wetnes ya. Palestaen i hot ples, mo sipos oli no berem dedbodi gogo tri dei haf i pas, bambae hem i sting.c (Skelem wetem Jon 11:39.) Taswe poen ya long profet tok i makem bigfala sem we tufala wetnes ya i harem. Ol lida blong Sosaeti we oli stap long kalabus oli askem blong kot i harem olgeta bakegen. Be oli no letem olgeta oli putum mane olsem promes, blong oli save gofri gogo kot i harem olgeta bakegen. Oli spolem nem blong olgeta gogo ol man long “bigfala taon” oli luk olgeta olsem samting we i sting. ?Be wanem “bigfala taon” ya?

22. (a) ?Wanem bigfala taon ya? (b) ?Olsem wanem ol nyuspepa oli joen wetem ol lida blong ol skul blong haremgud from we oli satem maot blong tufala wetnes? (Luk bokis.)

²² Jon i halpem yumi blong faenem ansa. Hem i talem se oli nilim Jisas long pos long taon ya. Taswe wantaem nomo yumi tingbaot Jerusalem. Be hem i talem tu se oli kolem bigfala taon ya Sodom mo Ijip. Wan taem bifo, oli putum nem ya Sodom long Jerusalem from ol doti fasin blong hem. (Aesea 1:8-10; skelem wetem Esikel 16:49, 53-58.) Mo Ijip, we hem i faswan nesen blong rul long wol, samtaem hem i pija blong wol ya. (Aesea 19:1, 19; Joel 3:19) Taswe, bigfala taon ya i pija blong wan narafala “Jerusalem” we i kam nogud. Hem i talem se i stap wosip long God, be ol fasin blong hem oli kam doti mo fulap long sin, olsem Sodom bifo. Mo hem i haf long wol ya blong Setan, olsem Ijip bifo. Hem i pija blong Krisendom. Fasin blong hem i stret nomo long Jerusalem bifo we i no stap tru long God. Hemia ogenaesesen ya we ol memba blong hem oli glad tumas taem oli blokem wok blong prij blong tufala wetnes, we i stap stikim olgeta.

!Laef Bakegen!

23. (a) ?Taem tri dei haf i pas finis, wanem i hapen long tufala wetnes ya? ?Mo samting ya i mekem wanem long ol enemi blong olgeta? (b) ?Wetaem profet tok blong Revelesen 11:11, 12 mo blong Esikel we Jeova i putum win long ol drae bun, oli kamtru tede?

²³ Ol nyuspepa oli joen wetem ol lida blong ol skul blong spolem nem blong ol man blong God. Wan nyuspepa i talem se: “The Finished Mystery i kasem en blong hem finis.” !Be tok ya i no tru nating! Tufala wetnes ya i no stap ded. Yumi ridim tok blong Jon: “Nao long drim ya blong mi, biaen long tri dei haf ya, win blong God i kam insaed long dedbodi blong tufala blong mekem tufala i laef bakegen, nao tufala i stanap long leg blong tufala. Mo olgeta man we oli luk, oli fraet tumas. Nao tufala profet ya, tufala i harem wan tok i kamaot long heven, i singaot bigfala, i se ‘Yutufala i kam antap long ples ya.’ Nao stret long fes blong ol enemi blong tufala, tufala i go antap long heven, tufala i go insaed long wan klaod.” (Revelesen 11:11, 12) Ekspiryens blong olgeta i kolosap sem mak long ol drae bun long flat ples bitwin tu laen blong hil, we Esikel i luk long vison. Jeova i blou win long ol drae bun ya, nao oli laef bakegen. Hemia i pija se nesen blong Isrel bambae i bon bakegen, afta we oli stap kalabus 70 yia long Babilon. (Esikel 37:1-14) Tufala profet tok ya long Esikel mo Revelesen, i kamtru klia nomo long 1919, taem Jeova i givim laef bakegen long ol “ded” wetnes blong hem.

24. ?Wetaem tufala wetnes ya i laef bakegen? ?Samting ya i mekem wanem long ol man blong skul we oli agensem olgeta?

²⁴ !Ol man ya we oli agensem olgeta oli sek! Wantaem nomo, dedbodi blong tufala wetnes i laef bakegen, ale tufala i wok strong bakegen. Samting ya, ol lida blong skul oli no wantem nating. Mo oli harem nogud moa from we ol Kristin minista we oli sakem olgeta long kalabus from plan blong olgeta, oli fri bakegen, mo biaen kot i talemaot se oli no gat fol nating. Ating ol man we oli agensem ol Wetnes oli sek moa long Septemba 1919, taem ol Baebol Studen oli mekem wan asembli long Seda Poen, long Amerika. Long taem ya, presiden blong Watch Tower Sosaeti, J. F. Rutherford, we i jes aot long kalabus, i wekemap tingting blong ol man long asembli ya wetem tok ya: “Talemaot Kingdom.” Tok ya i stanap long Revelesen 15:2 mo Aesea 52:7. Olgeta long grup olsem Jon oli stat bakegen kwiktaem blong “talemaot tok blong God,” no blong prij long pablik ples. Oli kam strong moa oltaem, oli no fraet nating blong mekem tu fes fasin blong Krisendom i kam long klia ples.

25. (a) ?Wetaem God i talem long tufala wetnes ya se: “Yutufala i kam antap long ples ya”? ?Mo olsem wanem samting ya i hapen? (b) ?Taem tufala wetnes ya i laef bakegen, olsem wanem samting ya i gat bigfala paoa long taon ya?

²⁵ Plante taem Krisendom i traem win bakegen olsem we hem i mekem long 1918. Hem i yusum ol man we oli mekem kampani blong agensem ol Wetnes, hem i traem jenisim loa, sakem olgeta long kalabus, mo kilim sam i ded. !Be hem i no win! Biaen long 1919, tufala wetnes ya i strong tumas long saed blong speret, Krisendom i no moa save daonem tufala. Long 1919 Jeova i talem long tufala se: “Yutufala i kam antap long ples ya.” Mo tru, tufala i kam antap olgeta long saed blong speret. Ol enemi blong olgeta oli save luk olgeta, be oli no save daonem olgeta. Jon i tokbaot bigbigfala samting we i kamaot long taon ya from we tu wetnes i laef bakegen, i se: “Nao wantaem nomo, graon i seksek bigfala. Long bigfala taon ya, wan haf blong hem i brobrok olgeta, naen haf blong hem i stap. Mo i gat seven taosen man oli ded from we graon i seksek. Ol man we oli stap laef oli fraet tumas, nao oli stap leftemap nem blong God we i stap long heven.” (Revelesen 11:13) Yes, samting ya i mekem sam bigfala jenis long ol skul. I olsem we graon i seksek aninit long leg blong ol lida blong ol bigfala skul, taem grup blong ol Kristin ya we oli laef bakegen oli stat wok. Hem i gat paoa long wan haf blong taon blong olgeta, naen haf i stap. 7,000 man i saen blong haf ya. Hem i spolem haf ya bigwan, taswe i olsem we oli kilim ol man ya i ded.

26. ?‘Wan haf blong bigfala taon ya’ mo “seven taosen man” long Revelesen 11:13 i minim hu? Eksplenem.

²⁶ Tok ya ‘wan haf blong taon ya i brobrok, naen haf i stap,’ i pulum yumi blong tingbaot profet tok blong Aesea long saed blong Jerusalem bifo. Hem i talem se taem oli spolem taon ya, wan haf blong ol man i stap laef olsem tabu laen, naen haf i ded. (Aesea 6:13) Olsem nao, namba ya 7,000 i pulum yumi blong tingbaot taem we Elaeja i harem se hem nomo i stap tru long God, ol narafala man Isrel, no gat. Be Jeova i talem long hem se i gat 7,000 man i stap we oli no bodaon long Bal. (1 King 19:14, 18) Long faswan handred yia, aposol Pol i talem se 7,000 man ya oli pija blong smolhaf blong ol man Isrel we oli harem gud nyus long saed blong Kraes. (Rom 11:1-5) Ol vas ya oli givhan long yumi blong kasem save se “seven taosen man” ya no ‘wan haf blong bigfala taon ya’ long Revelesen 11:13, hemia olgeta we oli harem mesej blong tufala wetnes, nao oli aot long bigfala taon ya we i fulap long sin. I olsem we oli ded long saed blong Krisendom. Oli tekemaot nem blong olgeta i no moa stap long lis blong ol memba blong skul. Long ae blong ol skul ya oli no moa stap laef, oli ded.d

27, 28. (a) ?Olsem wanem ‘ol man we oli stap laef oli stap leftemap nem blong God we i stap long heven’? (b) ?Samting we i kamaot i fosem ol lida blong Krisendom blong luksave wanem?

²⁷ ?Be olsem wanem ‘ol man we oli stap laef [long Krisendom] oli stap leftemap nem blong God we i stap long heven’? I no from we oli aot long gyaman skul blong olgeta nao oli kam man blong God. No gat. Buk ya we Vincent i raetem (Word Studies in the New Testament), i talem stret ansa long kwestin ya, taem hem i tokbaot mining blong tok ya “leftemap nem blong God we i stap long heven.” Hem i se: “Tok ya i no minim se oli jenisim laef, no oli tanem tingting from sin, no oli talem tangkyu, be hem i minim se oli luksave. Kolosap evritaem Baebol i yusum mining ya. Skelem Josua 7:19 (Sept.). Jon 9:24; Ol Wok 12:23; Rom 4:20.” Krisendom i sem tumas from we hem i mas luksave se God blong ol Baebol Studen hem i mekem wan bigfala wok, taem Hem i givim paoa long olgeta bakegen blong gohed strong long Kristin wok.

²⁸ Ating ol lida blong Krisendom oli luksave long tingting blong olgeta nomo. I no gat wan long olgeta we i talemaot long fes blong ol man se God blong tufala wetnes ya i gat paoa. Be profet tok we Jeova i givim long Jon i mekem se yumi save wanem i stap long hat blong olgeta, mo olsem wanem oli sek long 1919 mo oli sem tumas. I stat long 1919, nating we ol lida blong Krisendom oli traehad blong holem ol ‘sipsip,’ be taem ol “seven taosen” man ya oli aot long hem, samting ya i fosem ol lida blong Krisendom blong luksave se God blong grup ya olsem Jon i strong moa i bitim god blong olgeta. Long ol yia biaen, bambae oli mas luksave samting ya klia moa, taem plante moa long ol ‘sipsip’ blong olgeta oli livim olgeta. Ol ‘sipsip’ ya bambae oli talem sem tok we ol man oli talem, taem Elaeja i winim ol man we oli wosip long Bal long Hil ya Kamel. Oli talem se: “!Jeova i trufala God ya! !Jeova i trufala God ya!”—1 King 18:39.

29. ?Jon i talem se wanem bambae i kamtru long smoltaem nomo? ?Mo wanem bambae i mekem Krisendom i seksek moa?

²⁹ !Be lesin! Jon i talem long yumi se: “Hemia seken wan long tri bigfala trabol ya i finis. Be long smoltaem nomo, bambae namba tri trabol i kamtru.” (Revelesen 11:14) Krisendom i seksek finis from seken bigfala trabol. ?Olsem wanem nao taem namba tri trabol i kamtru mo namba seven enjel i blou pupu blong hem, mo tabu tok haed blong God i kamtru olgeta?—Revelesen 10:7.

[Ol Futnot]

[Bokis blong pija long pej 168]

‘Oli Harem Gud’ Long Revelesen 11:10

Long 1933, Ray H. Abrams i prentem wan buk, Preachers Present Arms. Hem i tokbaot olsem wanem ol lida blong ol skul oli agensem strong, buk blong Watch Tower Sosaeti, The Finished Mystery. Hem i talem bakegen olsem wanem ol lida blong skul oli traehad blong blokem ol Baebol Studen mo blokem “toktok blong olgeta we i pulum ol man.” Oli mekem olgeta oli pas long kot, nao kot i jajem J. F. Rutherford mo seven long kampani blong hem se oli mas stap plante yia long kalabus. Abrams i talem moa i se: “Taem yumi skelemgud, yumi luksave se ol skul mo ol lida blong olgeta oli stampa blong bisnes ya blong traem kilimaot ol Rasalaet. Long Kanada, long Febuwari 1918, ol lida blong ol skul oli statem wan kampen agensem ol Baebol Studen mo ol buk blong olgeta. Oli agensem moa buk ya The Finished Mystery. Wan nyuspepa long Winipeg (Tribune,) i talem se . . . ‘ol man we ol lida blong skul oli yusum,’ olgeta ya nao oli traem blokem buk ya.”

Abrams i gohed olsem: “Taem ol man we oli raetem ol nyuspepa blong skul oli harem we kot i jajem olgeta se oli mas stap twante yia long kalabus, kolosap olgeta nyuspepa ya, ol bigwan mo ol smolwan tu, oli glad tumas. Mi mi no save faenem wan tok long olgeta nyuspepa blong ol skul ya we i soem sore. Upton Sinclair i talem se: ‘I klia nomo se wan risen blong ol trabol agensem ol Baebol Studen . . . hemia from we ol “otodoks” skul oli no laekem olgeta nating.’ Ol samting we ol skul ya oli wantem mekem agens long olgeta be oli no gat paoa blong mekem, gavman nao i mekem.” Man ya i talem ol nogud toktok blong sam buk blong ol skul agens long ol Baebol Studen. Nao biaen, hem i tokbaot we Kot blong Apil i jenisim disisen agens long ol Baebol Studen. Hem i se: “Ol skul oli stap kwaet nomo taem oli harem nyufala disisen.”

[Tok Blong Pija Long Pej 163]

Jon i yusum futrul blong makem haos blong God long saed blong speret—ol tabu pris oli mas kasem sam mak

[Tok Blong Pija Long Pej 165]

Wok blong Serubabel mo Josua blong bildim bakegen haos blong God i soemaot se smol namba blong ol Wetnes blong Jeova long stat blong dei blong Masta bambae i kam antap bigwan biaen. Ol woksap blong prentem ol buk, olsem long pija antap long Bruklin, Nyu Yok, oli mekem olgeta oli bigwan moa, olsem oli nidim

[Tok Blong Pija Long Pej 166]

Wok blong tufala profet ya Moses mo Elaeja i pija blong ol jajmen mesej blong tufala wetnes, we ol mesej ya oli olsem faea

[Tok Blong Pija Long Pej 169]

Sem mak long ol drae bun long Esikel japta 37, tufala wetnes i laef bakegen blong prij tede