Ikaw Mahimong Mas Maayong Magbabasa!

WALAY tawong matagbaw sa usa ka sakyanan nga may usa lamang ka kambiyo nga nagtrabaho. Kon ang imong sakyanan aduna lamay kambiyo primera, dili kini makadagan ug kusog sa patag nga haywey. Kon kini aduna lamay kambiyo tersera, maglisod kini sa pagtungas. Aron mahimong maayong magbabasa, kinahanglang makaliso ka sa “laing kambiyada.”

Dili nimo basahon ang Bibliya o Shakespeare sa katulinon sama sa imong pagbasag pamantalaan o sa komiks, di ba? Apan tingali magbasa ka aron lamang malingaw, nga walay pagkabalaka sa katulinon. Kon mao kana ang situwasyon, mahimong ikatandi ka sa usa ka ‘bag-ong drayber’ nga walay pagkabalaka kon asa siya paingon o kon kanus-a siya moabot.

Ang pagmaneho nga ingon niana tingali makalingaw, apan dili sa tanang bag-ohan. Ug dili tanan sa atong pagbasa maoy sa paglingaw. Ang pipila niini tingali maoy alang sa pag-edukar sa atong kaugalingon, sa pagpalapad sa atong salabutan, o kaha bahin kini sa atong trabaho. Aron malikayan ang panahong mausik, kinahanglang makaliso ka sa laing “kambiyada.” Sugdan nato ang “tersera.”

Hinapawng Pagbasa—ang “Tersera”

Ang hinapawng pagbasa maoy pagkuha sa diwa sa materyal nga walay pagbasa pulong por pulong. Imong ipahapaw ang imong mata sa pagtan-aw sa tibuok panid, mohunong dinhi ug didto sa pagpangita sa pangunang mga ideya.

Apan, kon kini ra, dili gayod nimo masabtan ang katahom ug emosyonal nga tuno ug ang pagkamakalingaw sa maayong basahon. Daghan kaayo ang masipyatan. Ni makatabang kini sa imong memorya, tungod kay wala hatagi ang imong hunahuna sa higayon sa paghilis sa materyal. Apan ang kadaghanan sa mga ginasulat dili dagkong mga basahon ug dili kinahanglang hinumdoman. Ang negosyante, pananglitan, makadaginot ug oras matag semana sa yanong pahapaw nga pagbasa.

Makatabang ba kanimo ang tuling pagbasa aron matapos ang kinahanglanong pagbasa? Pinaagi sa komersiyal nga mga kurso, nadoble o natriple sa mga tawo ang ilang gikusgon sa pagbasa, ang uban nagapangangkong makaabot ug kaliboang mga pulong sa usa ka minuto. Nakakaton sila sa pagbasa sa grupo sa pulong ug mga prase (dili pulong por pulong) ug talagsa rang makamatikod sa “kini,” “be,” “ang,” “a” ug ubang gamayng mga pulong. Apan kon may moangkong makabasag kaliboang mga pulong sa usa ka minuto, iyang masipyatan ang daghang detalye.

Makapabalik kini sa panumdoman sa kasinatian sa usa ka magtutudlo sa pagbasa sa Columbia University, sumala sa gitaho sa magasing Across the Board. Nag-andam siya ug usa ka panid nga pasulit alang sa punong lawak sa “tulin nga mga magbabasa.” Sa katingalahan, ilang nabasa ang iyang pasulit hapit 6,000 ka pulong sa usa ka minuto. Aron matino kon nakasabot ba sila sa ilang gibasa, iyang gisugo sila sa pagbalikbalik niini sa pagbasa. Mihinay ang ilang katulinon hangtod sa 1,700 ka pulong sa usa ka minuto—talagsaon gihapon. Dayon gipahayag sa magtutudlo ang balita: Walay kahulogan ang ilang gibasa, kay gikuha kining mga linyaha gikan sa nagkalainlaing mga artikulo sa magasin.

Ang pagtulon-an? Ayaw “padala sa katulinon.” Sumala sa gisulat ni Mortimer Adler: “Ang hilabihang kapaspas sa pagbasa maoy usa ka kalamposang kaduhaduhaan; bililhon lamang kini kon ang imong ginabasa dili takos nga pagabasahon.”

Pasiunang Pag-aninaw—Sekreto sa Maayong Pagbasa

Adunay paagi aron mapauswag ang pagsabot ug ang pagdumdom sa ginabasa samtang gamiton ang hinapawng mga teknik sa pagbasa. Gitawag kini nga pasiunang pag-aninaw.

Nasayod ang tanang eksplorador nga ang pag-aninaw sa lugar gikan sa usa ka hataas nga dapit ug sa pagsusi sa mga tsart sa dili pa magsugod sa paglakbay sa dili pamilyar nga teritoryo maoy dalan sa kaalam. Maingon man, ang magbabasa nga magpasinati una sa iyang kaugalingon sa iyang “lugar” pinaagi sa hinapawng pagbasa makapasentro sa iyang panan-awon sa hustong direksiyon, ilhon ang hataas nga mga punto ug sa pagbantay sa iyang kaugalingon nga dili masaag sa makalibog nga mga pulong.

Unsaon kini sa paghimo kon hinagpat ang mga detalye? Ang usa ka paagi gigambalay sa kahon ning panira. Ang pasiunang pag-aninaw nagkinahanglan lamag usa o duha ka minuto, apan panahon kini nga maayong pagkagugol. Karon mokambiyada na usab kita sa diretsong pagbasa, “kambiyada primera,” pagaingon pa.

Pagbasa nga Aktibo!

“Ang labing seguradong paagi sa paghinumdom kon unsa ang imong ginabasa mao ang pagbasa sa magambalayong paagi, sa pagmatikod sa mahapsay nga pagbuklad sa hunahuna sa awtor,” miingon ang The Art of Book Reading. Sa walay duhaduha, ang imong kahimoan sa pagsubay sa kaugmaran sa mga ideya sa awtor makatabang sa imong pagsabot. Sa baylo, ang pagsabot makatabang sa pagpanumdom.

Bansaya ang imong kaugalingon sa pag-ila sa pangunang mga punto gikan sa ikaduhang mga punto ug mga detalye. Susiha ang topikong mga pulong nga makita diha sa kadaghanang mga parapo. Sumala sa pagkapahayag niana sa usa ka ekspertong magbabasa, sa ulahi makahimo ka “sa pagkakita sa pangunang mga pulong ingon nga daw alsado sila gikan sa panid.” Dugang pa, tun-i ang pagtagna kon unsay imong sunod nga mabasa ug isumariya ang imo nang nabasa. Sa mubo, paningkamota nga mahimong aktibong magbabasa!

Kon gamiton nimo ang teknik nga nailhang pagpangutana, makatabang kini kanimo sa pagpanagna kon unsay mosunod ug sa pagpauswag sa imong pagsabot. Unsaon kini sa paghimo?

Ang di-sulosugilanong materyal sa pagbasa sa kasagaran ginabahinbahin pinaagi sa mga titulo sa kapitulo ug sa mga sub-titulo. Matag abot nimo sa bag-ong ulohan, himoa kini nga pangutana. Dayon sa magbasa ka, pangitaa ang tubag.

Kon hinungdanon ang imong mga pangutana, ang kadaghanan sa pangunang mga punto malakip sa imong tubag. Ug kon imong hatagan ug tagsaong pagtagad ang pangunang mga punto, mas mahinumdoman nimo ang mga detalye kay sa imong tagdon ang tanang mga pulong nga sama ka importante.

Lain pa, ang tinguha nga makahinumdom makauswag sa imong pagbasa. Ang mga estudyanteng nasayod nga sila eksaminon sa ilang ginabasa, pananglitan, makahinumdom ug daghan kay sa niadtong nasayod nga dili sila eksaminon. Kaharmoniya niini, adunay laing “kambiyo” nga makahimo ka sa pagkambiyada nga makapauswag sa pagkaepektibo sa imong pagbasa. Kaamgid kini sa “atras” sa sakyanan.

Dihadihang Pagdumdom Tabang sa Pagmemorya

Aron mahinumdoman ang imong ginabasa, labaw pa sa pagsabot ang gikinahanglan. Kinahanglan kang “moatras” ug sa pagsentro sa labing importanteng mga punto nga imong nabasa. Nagpasabot ba kana sa pagbasag balik sa materyal? Usahay. Apan adunay maayong paagi—nga nailhang dihadihang pagdumdom.

Sa pagpasundayag sa pagkaepektibo niini, usa ka grupo sa mga estudyante gipangutana sa paghinumdom sa impormasyon human gilayon sa ilang pagbasa niini. Sa milabay ang pito ka adlaw nakahinumdom pa sila ug 83 porsiento sa ilang nakat-onan. Apan sa gipangutanag una ang laing grupo sa paghinumdom sa impormasyon sa milabay ang usa ka adlaw human sa pagbasa niana, nakahinumdom lamang silag 45 porsiento human sa pito ka adlaw. Ang konklusyon? Labing maayo ang pagrepaso dayon human sa imong pagbasa, bisan sa panahon sa imong pagbasa.

Ang paggamit sa paagi sama sa gigambalay sa kahon nining panira epektibo kaayo nga, sumala sa usa ka pagtuon, mas daghan ang mahinumdoman human sa duha ka bulan kay sa kasagarang mahinumdoman human sa usa ka adlaw nga walay pagrepaso. Diha sa laing pagtuon gipakita sa propesor sa kolehiyo nga ang usa ka minutong igugol sa pagrepaso makadugang sa pagpanumdom. Kana dili tantong mahal nga bili nga ibayad, di ba?

Aniay uban pang mga timan-anan: Hinumdomi ang mga ideya, dili ang mga pulong. Paghimog mugbong mga nota sa pangunang mga punto. Ug repasoha ang impormasyon sa matag karon ug unya imbes sa pagkakat-on niining tanan sa usa ka pagbasa.

Sa tinuod, dili tanang butang nga imong mabasa kinahanglang hinumdoman. Dili ba gikaingon kini: “Adunay mga libro nga pagatilawan, ang uban pagatunlon, ug ang pipila pagausapon ug hilison.” Aron labi pang mapuslan ang imong pagbasa, magmapilion. Ugmara ang gana sa magahing basahon dugang pa sa magaan, makalingawng pagbasa. Ilabina, ilakip ang Bibliya ingong pangunang bahin sa imong regular nga pagbasa.

Adunay daghang katakos sa pagbasa nga imong mabatonan. Diyutayng kahago lamang ang gikinahanglan. Apan ikaw mahimong mas maayong magbabasa!

[Kahon sa panid 12]

PASIUNANG PAG-ANINAW SA DI-SULOSUGILANON

1. Himoa ang ulohan nga mga pangutana nga imong gidahom nga kobrehan sa artikulo o kapitulo.

2. Unahag basa ang una o duha ka parapo.

3. Karon basaha ang mga subtitulo.

4. Basaha usab ang unang tudling-pulong sa matag parapo. Samtang buhaton mo kini, bantayi ang mga tudling-pulong nga adunay italisado ug pinaluta nga mga pulong.

5. Susiha ang mga ilustrasyon, tsart, dibuho, numerawong pagkasunodsunod ug ubang nangibabawng mga bahin.

6. Karon pangutan-a ang imong kaugalingon: Unsa ang pangunang punto ang ginapalutaw sa awtor? Giunsa paghan-ay ang materyal?

[Kahon sa panid 13]

PAGDUMDOM UG REPASO

1. Human sa pagbasa sa matag seksiyon, pangutan-a ang imong kaugalingon: Unsa ang pangunang punto? Litoka ang tubag. Diha na lamang unya baliki kon dili ka matagbaw sa imong tubag.

2. Sa kataposan, human sa imong pagbasa, eksamina ang imong kaugalingon sa enterong artikulo o kapitulo. Litoka ang pangunang mga punto, usa ka seksiyon sa usa ka higayon. Ayha pa balikig tan-aw kon dili ka makahinumdom.

[Graph sa panid 13]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

PILA ANG MAHINUMDOMAN?

TOTAL NGA MADUMDOMAN

Dihadihang pagrepaso

Girepaso human sa usa ka adlaw

Way gihimong pagrepaso

100%

80%

60%

40%

20%

0%

ADLAW

1

7

14

21

[Letrato sa panid 11]

Sanglit adunay daghan kaayong mabasa karong panahona, sa unsang paagi imong maapas kini? Aniay pipila ka mga sugyot