HAMAN

Anak nga lalaki ni Hamedata nga Agagihanon. Ang pagtawag kang Haman ingong “Agagihanon” lagmit nagkahulogan nga siya maoy usa ka harianong Amalekanhon. (Est 3:1; tan-awa ang AGAG Num. 1; AGAGIHANON.) Kon tinuod nga si Haman maoy usa ka Amalekanhon, kini mismo magpatin-aw kon nganong siya naghambin ug grabeng pagdumot sa mga Hudiyo, kay si Jehova nagmando nga puohon ra sa ulahi ang mga Amalekanhon. (Ex 17:14-16) Tungod kini kay sila nagpakitag pagdumot sa Diyos ug sa iyang katawhan pinaagi sa pag-atake sa mga Israelinhon sa dihang sila nagpanaw latas sa kamingawan.​—Ex 17:8.

Si Haman maoy usa ka alagad ni Haring Ahasuero (Jerjes I) sa Persia kinsa nagmando sa sayong bahin sa ikalimang siglo W.K.P. Si Haman gipasidunggan ug gitudlo ingong primer ministro sa Imperyo sa Persia. Kay nag-alintabo ang kapungot tungod sa pagdumili ni Mardokeo nga Hudiyo sa pagyukbo kaniya, si Haman naglaraw sa kalaglagan ni Mardokeo ug sa tanang Hudiyo diha sa imperyo. Iyang gihulagway ang mga Hudiyo ingong wala kinahanglana sa imperyo, mga malinapason sa balaod, may mga balaod nga “lahi nianang sa tanang ubang katawhan.” Siya nagtanyag pag salapi aron sa pagdani sa hari, nga nag-ingon: “Ipasulat nga sila pagalaglagon; ug napulo ka libong talanton nga plata [mga $66,060,000] ang akong ibayad ngadto sa mga kamot niadtong magabuhat sa buluhaton pinaagi sa pagdala niini ngadto sa tipiganan sa bahandi sa hari.” Gihatag sa hari ang iyang igtitimbre nga singsing kang Haman ug mitubag: “Ang salapi gihatag kanimo, usab ang katawhan, aron buhaton kanila ang sumala sa kon unsay maayo sa imong mga mata.”​—Est 3:1-11.

Si Haman miburot pag-ayo sa garbo tungod sa pagkadawat ug awtoridad gikan sa hari sa pagpagulag mando sa paglaglag ug sa pagpangagaw sa mga Hudiyo ug, dugang pa, tungod kay sa ulahi siya gidapit sa duha ka bangkete nga gihikay ni Rayna Ester. (Est 3:​12, 13; 5:4-12) Apan sa dihang gihunahuna na ni Haman nga matuman na niya ang iyang kinatas-ang mga ambisyon, ang kahimtang nabalit-ad batok kaniya. Nagdahom nga bayawon tungod sa pagpaimportante sa kaugalingon, naagoman ni Haman ang makapahugnong kaulawan sa dihang ang hari nagmando kaniya nga dumalahon ang usa ka publikong seremonyas nga magpasidungog sa iyang gidumtang si Mardokeo, kinsa sa miagi nakadiskobre sa laraw batok sa kinabuhi sa hari. (Est 6:1-12; 2:21-23) Ang maalamong mga tawo ni Haman ug ang iyang asawa nag-isip niini nga usa ka tilimad-on nga si Haman mapukan atubangan sa Hudiyong si Mardokeo.​—Est 6:13.

Midangat ang bug-os nga pagkapukan ni Haman sa panahon sa ikaduhang linain nga bangkete nga gihikay ni Rayna Ester nga ig-agaw ni Mardokeo. (Est 2:7) Sa pagkamaisogon, sa atubangan ni Haman, si Ester nangaliyupo sa hari. Iyang gibutyag sa nahingangha nga hari nga ang kaugalingong kaayohan sa hari nameligro; gani, ang kinabuhi sa iyang rayna nameligro tungod sa usa ka laraw sa pagpatay. Samtang nag-alintabo ang kapungot sa hari, maisogong gipaila ni Ester ang nalisang na nga primer ministro ingong mao ang malipotong naglaraw, “kining daotan nga Haman.” (Est 7:1-6) Human niana, ang hari nagsugo nga ang mabunoong si Haman bitayon sa 22-m-gitas-on (73 p) nga estaka nga giandam ni Haman aron bitayan unta kang Mardokeo. (Est 7:7-10) Unya, ang balay ni Haman gihatag kang Ester (Est 8:7), ug si Mardokeo gihimong primer ministro, nga may awtorisasyon nga tugotan ang mga Hudiyo sa pagpanalipod sa ilang kaugalingon. (Est 8:​2, 10-15) Sa duha ka adlaw nga pagpanimalos batok sa ilang mga kaaway, ang mga Hudiyo nakabatog dakong kadaogan, nga nagpatay ug kapin sa 75,000 sa ilang mga kaaway. Ang napulo ka anak nga lalaki ni Haman gipatay; dayon, sa pagkasunod adlaw, sila gibitay atubangan sa katawhan ingong kaulawan.​—Est 9:1-17; tan-awa ang ESTER; ESTER, BASAHON NI; MARDOKEO Num. 2; PURIM.

Si Haman nagpasundayag sa mga kinaiya sa mga Amalekanhon. Dayag nga siya maoy usa ka magsisimba sa bakak nga mga diyos, ug siya lagmit misalig sa mga astrologo sa dihang nagripa aron mapiho ang maayong adlaw aron laglagon ang mga Hudiyo. (Est 3:7; tan-awa ang RIPA.) Iyang gihimo “ang mga buhat sa unod,” gihimo ang pagsimba sa diyosdiyos, espiritismo, gipasundayag ang iyang mabunoong pagdumot sa mga Hudiyo, gipakita ang espiritu sa pagkagarboso, pagkamapahitas-on ug pagpaimportante sa kaugalingon uban ang hilabihang pangabugho ug kasina sa uban, ilabina sa mga alagad sa Diyos. (Gal 5:19-21) Siya bakakon ug limbongan (Est 3:8) ug usa ka talawan nga mikupoy sa dihang ang iyang mga plano napakyas ug siya gihukman. (Est 7:6-8) Gipakita ni Haman nga siya maoy alagad sa Kaaway sa Diyos, ang Yawa, sumala sa prinsipyo sa Roma 6:16.