SUBA
Ang Hebreohanong termino nga na·harʹ nagtumong sa usa ka suba, nga mao, usa ka dakong tubig nga padayong nagaagos agi sa usa ka kinaiyanhong agosanan. Sa kasukwahi, ang lugot, o bul-oganang walog (Heb., naʹchal), sagad mahubsan apan usahay may kusog nga bul-og sa tubig. Lakip sa pangunang mga suba nga gihisgotan sa Bibliya mao ang Hidekel (Tigris), Euprates, Jordan, Abana, ug Parpar. (Gen 2:14; 2Ha 5:10, 12) Ang Nilo, bisan tuod wala tawga nianang ngalana, gitawag ingong yeʼorʹ (usahay yeʼohrʹ), nga gisabot nga nagkahulogan usab ingong usa ka sapa o kanal (Isa 33:21) o usa ka punog-tubig nga tunel o kanal. (Job 28:10) Mailhan sa konteksto kon ang mga terminong yeʼorʹ o yeʼohrʹ nagtumong ba sa Nilo; busa ang ngalang Nilo makita diha sa mga hubad sa Bibliya.—Gen 41:17, 18.
Ang “suba sa Ehipto” (Gen 15:18) lagmit mao ra ang “bul-oganang walog sa Ehipto.”—Num 34:5; tan-awa ang SIHOR.
Ang Euprates sagad gitawag lamang nga “Suba.” (Jos 24:2, 3; Esd 8:36; Isa 7:20; 27:12; Miq 7:12) Ingong kinatas-an ug labing importanteng suba sa HK sa Asia, ang Euprates mao ang “dakong suba” alang sa mga Hebreohanon. (Gen 15:18) Busa, ang pagtawag niini ingong “Suba” dili makapalibog.
Si Haring David, uban sa tabang ni Jehova, nakahimo sa pagpasangkad sa mga utlanan sa Yutang Saad hangtod sa Euprates. (1Cr 18:3-8) Mahitungod sa iyang anak nga lalaking si Solomon, kini giingon: “Aduna unya siyay mga sakop gikan sa usa ka dagat ngadto sa laing dagat ug gikan sa Suba [Euprates] hangtod sa mga kinatumyan sa yuta.” (Sal 72:8) Sa tagna ni Zacarias kining mga pulonga gisubli ug nagpunting sa tibuok-yutang pagmando sa Mesiyas.—Zac 9:9, 10; itandi ang Dan 2:44; Mat 21:4, 5.
Ang unang suba nga gihisgotan sa Bibliya mao ang suba nga mopatim-awng naggikan sa Eden ug nagpatubig sa tanaman nga gitagana ni Jehova ingong puloy-anan ni Adan ug Eva. Kining subaa nabahin sa upat ka tinubdan, nga nahimo usab nga mga suba, ang Pison, Gihon, Hidekel, ug ang Euprates. Ang mga rehiyon (Havila, Cus, ug Asirya) nga gihisgotan maylabot niining upat ka suba naglungtad sa yugto human sa Lunop. (Gen 2:10-14) Busa mopatim-aw nga ang magsusulat niini nga asoy, si Moises, migamit ug mga termino nga pamilyar sa iyang adlaw aron ipaila ang nahimutangan sa tanaman sa Eden. Tungod niini, dili-tinong maestablisar kon ang gihisgotang mga agianan sa tubig sa Pison, Gihon, ug Hidekel nagtumong ba sa yugto human sa Lunop o sa yugto sa wala pa ang Lunop. Kon ang gihubit nagpunting sa panahon nga wala pa ang Lunop, ang Lunop lagmit maoy nakapausab sa mga agianan sa tubig niini nga mga suba. Apan kon ang gihubit nagpunting sa yugto human sa Lunop, ang ubang kinaiyanhon nga mga panghitabo, sama sa mga linog, tingali maoy nakapausab niini nga mga agianan sa tubig sukad pa kaniadto, maong dili na mailhan ang pipila niini.
Mahulagwayong Paggamit. Ang mga suba nagsilbing proteksiyon batok sa mosulong nga mga kaawayng kasundalohan ug hinungdanon kaayo sa pagdepensa diha sa pipila ka siyudad, sama sa Babilonya. Apan ang Jerusalem walay suba nga magamit ingong kinaiyanhong pangdepensa. Bisan pa niana, si Jehova nga Diyos gihubit ingong tinubdan sa dakong suba sa panalipod nianang siyudara. Ang mga kaaway nga sama sa usa ka panon sa sakayang ginaoran nga tingali mosulong batok sa Jerusalem makaagom ug katalagman.—Isa 33:21, 22; tan-awa ang SAKAYANG GINAORAN.
Ang makatalagmanong pagbaha sa usa ka suba gigamit sa paghawas sa pagsulong sa mga kaawayng kasundalohan.—Isa 8:7.
Ang tubig hinungdanon alang sa kinabuhi, ug si Jehova gihisgotan ingong Tuboran sa buhi nga tubig. (Jer 2:13) Apan ang apostatang mga Israelinhon miliso sa ilang pagtagad ngadto sa Ehipto ug Asirya. Busa si Jehova, pinaagi sa iyang manalagna nga si Jeremias, miingon: “Unsay labot nimo sa dalan sa Ehipto aron sa pag-inom sa mga tubig sa Sihor? Ug unsay labot nimo sa dalan sa Asirya aron sa pag-inom sa mga tubig sa Suba? . . . Nan, hibaloi ug tan-awa nga ang imong pagbiya kang Jehova nga imong Diyos maoy butang nga daotan ug mapait.” (Jer 2:18, 19) Dayag nga ang mga tubig gikan sa tawhanong mga tinubdan nga gilantaw ingong hinungdanon sa paglungtad sa usa ka tawo gihisgotan usab diha sa Pinadayag 8:10 ug 16:4.
Bahin sa “suba sa tubig sa kinabuhi” (Pin 22:1), tan-awa ang KINABUHI (Suba sa Tubig sa Kinabuhi).