NGALAN

Usa ka pulong o prase nga nahimong linain nga pagtawag sa usa ka tawo, dapit, hayop, tanom, o ubang butang. Ang “ngalan” mahimong magpasabot sa reputasyon sa usa ka tawo o sa tawo mismo.

“Utang sa tanang kabanayan sa langit ug sa yuta ang ngalan niini” kang Jehova nga Diyos. (Efe 3:​14, 15) Iyang gitukod ang unang tawhanong pamilya ug gitugotan si Adan ug Eva nga makabaton ug mga anak. Busa, utang sa yutan-ong mga linya sa kaliwatan ang ilang ngalan kaniya. Siya mao usab ang Amahan sa iyang langitnong banay. Ug maingon nga iyang gitawag ang tanang dili-maihap nga mga bituon pinaagi sa ilang mga ngalan (Sal 147:4), walay duhaduha nga iyang gihatagag mga ngalan ang mga manulonda.​—Huk 13:18.

Ang usa ka makapaikag nga pananglitan kon giunsa pagngalan ang usa ka bag-o gayod nga butang maoy maylabot sa milagrosong gitagana nga mana. Sa dihang kini unang nakita sa mga Israelinhon, sila miingon: “Unsa ba kini?” (man huʼ?) (Ex 16:15) Dayag nga tungod niini nga ila kining gitawag ug “mana,” nga lagmit nagkahulogang “Unsa ba kini?”​—Ex 16:31.

Nagkalainlain ang mga opinyon sa mga eskolar bahin sa gigikanan sa pipila ka ngalan, sa lintunganayng mga pulong niini, ug sa kahulogan niini. Tungod niini nga mga katarongan, ang mga kahulogan nga gihatag alang sa mga ngalan diha sa Bibliya magkalahi diha sa lainlaing mga sinulat. Niini nga publikasyon, ang pangunang awtoridad sa pagtino sa mga kahulogan sa mga ngalan mao ang Bibliya mismo. Ang usa ka pananglitan mao ang kahulogan sa ngalang Babel. Sa Genesis 11:​9, si Moises misulat: “Mao nga ang ngalan niini gitawag ug Babel, tungod kay didto si Jehova naglahugay sa pinulongan sa tibuok yuta.” Dinhi gilangkit ni Moises ang “Babel” sa lintunganayng berbo nga ba·lalʹ (libog), sa ingon nagpakita nga ang “Babel” nagkahulogang “Kalibog.”

Ang mga ngalan diha sa Bibliya sa lainlaing paagi gilangkoban sa usa lamang ka pulong, mga prase, o mga tudling-pulong; ang mga ngalan nga adunay kapin sa usa ka silaba sagad may pinamubong mga porma. Kon ang Bibliya wala maghisgot nga espesipiko sa gigikanan sa usa ka ngalan, gipaningkamotan nga matino ang lintunganayng pulong niini pinaagi sa paggamit ug iladong moderno nga mga diksiyonaryo. Ang diksiyonaryo nga gigamit sa pagtino sa lintunganayng mga pulong sa Hebreohanon ug Aramaikong mga ngalan mao ang Lexicon in Veteris Testamenti Libros (gisulat ni L. Koehler ug W. Baumgartner, Leiden, 1958), lakip ang bahin niini nga rebisado na. Alang sa Gregong mga ngalan, ang ikasiyam nga edisyon sa A Greek-English Lexicon (gisulat ni H. G. Liddell ug R. Scott ug girebisar ni H. S. Jones, Oxford, 1968) mao ang pangunang diksiyonaryo nga gikonsulta. Dayon, ang mga hubad nga makaplagan diha sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan gigamit aron sa paghatag ug kahulogan niini nga lintunganayng mga pulong. Pananglitan, ang ngalang Elnatan gilangkoban sa lintunganayng mga pulong nga ʼEl (Diyos) ug na·thanʹ (hatag), sa ingon nagkahulogang “Ang Diyos Naghatag.”​—Itandi ang Gen 28:​4, diin ang na·thanʹ gihubad nga “gihatag.”

Mga Ngalan sa mga Hayop ug mga Tanom. Gihatag ni Jehova nga Diyos sa unang tawong si Adan ang pribilehiyo sa pagngalan sa ubos nga mga linalang. (Gen 2:19) Ang mga ngalan nga gihatag tino nga mahubiton. Kini makita sa pipila ka Hebreohanong mga ngalan sa mga hayop ug ingon man sa mga tanom. Ang usa ka Hebreohanong pulong alang sa “asno” (chamohrʹ) dayag nga naggikan sa usa ka lintunganayng pulong nga nagkahulogang “mahimong pula,” nga nagtumong sa kasagarang kolor sa hayop. Ang Hebreohanong pulong alang sa tukmo (tohr o tor) lagmit gisundog gikan sa “tur-r-r tur-r-r” nga maoy mabakhoong pagpiyakpiyak niini nga langgam. Ang mga pulong nga “usa nga nahigmata” maoy pagtawag sa kahoyng almendras, lagmit tungod kay usa kini sa labing unang mga kahoy nga mamulak.

Mga Ngalan sa Dapit ug Topograpiya sa Yuta. Usahay nganlan sa mga tawo ang mga dapit sumala sa ilang kaugalingong mga ngalan, sa ngalan sa ilang mga anak, o sa ilang mga katigulangan. Ang mamumuno nga si Cain nagtukod ug usa ka siyudad ug nagngalan niini sumala sa ngalan sa iyang anak nga lalaking si Enoc. (Gen 4:17) Si Noba nagtawag sa nasakop nga siyudad sa Kenat sumala sa iyang kaugalingong ngalan. (Num 32:42) Ang mga Danhanon, human mailog ang Lesem, nagtawag sa maong siyudad nga Dan, kay mao kini ang ngalan sa ilang katigulangan.​—Jos 19:47; tan-awa usab ang Deu 3:14.

Kon bahin sa mga halaran (Ex 17:14-16), mga atabay (Gen 26:19-22), ug mga tubod (Huk 15:19), ang mga dapit sagad ginganlan pinasukad sa mga panghitabo nga nahitabo didto. Ang mga pananglitan niini mao ang Babel (Gen 11:9), Jehova-jireh (Gen 22:​13, 14), Beer-seba (Gen 26:28-33), Bethel (Gen 28:10-19), Galeed (Gen 31:​44-47), Sucot (Gen 33:17), Abel-mizraim (Gen 50:11), Masah, Meriba (Ex 17:7), Tabera (Num 11:3), Kibrot-hataava (Num 11:34), Horma (Num 21:3), Gilgal (Jos 5:9), Ubos nga Patag sa Akor (Jos 7:26), ug Baal-perazim (2Sa 5:20).

May mga panahon nga ang pisikal nga mga dagway sa yuta nahimong pasukaranan alang sa mga ngalan sa mga dapit, mga bukid, ug mga suba. Ang mga siyudad sa Geba ug Gibea (parehong nagkahulogang “Bungtod”) sa walay duhaduha nakabaton sa mga ngalan niini tungod kay nahimutang kini sa kabungtoran. Ang Lebanon (nagkahulogang “Puti [nga Bukid]”) lagmit nakabaton sa ngalan niini tungod sa puti nga kolor sa anapog nga mga pangpang ug sa mga tumoy niini o tungod kay ang ibabaw nga mga bakilid niini matabonan ug niyebe sulod sa dakong bahin sa tuig. Tungod kay nahimutang duol sa mga atabay, tubod, ug mga sapa, ang mga lungsod ug mga siyudad sagad gihatagag mga ngalan nga may prefix nga “en” (tuboran, o, tubod), “beer” (atabay), ug “abel” (sapa).

Ang ubang mga ngalan gikuha gikan sa mga kinaiyahan sama sa gidak-on, trabaho, ug abot. Ang mga pananglitan niini mao ang Betlehem (nagkahulogang “Balay sa Tinapay”), Betsaida (Balay sa Mangangayam (o, Mangingisda)), Gat (Pug-anan sa Bino), ug Bezer (Dili Maduol nga Dapit).

Ang mga dapit ginganlan usab sa mga ngalan sa mga hayop ug mga tanom, ug daghan niini nga mga ngalan maoy kombinasyon. Lakip niini mao ang Aijalon (nagkahulogang “Dapit sa Bayeng Osa; Dapit sa Laking Osa”), En-gedi (Tuboran (Tubod) sa Nating Kanding), En-eglaim (Tuboran (Tubod) sa Duha ka Nating Baka), Akrabim (Mga Tanga), Baal-tamar (Tag-iya sa Kahoyng Palma), ug En-Tapua (Tuboran (Tubod) sa (Kahoyng) Mansanas).

Ang “bet” (nagkahulogang “balay”), “baal” (tag-iya; agalon), ug “kiriat” (lungsod) sagad nga mao ang unang bahin sa gikombinar nga mga ngalan.

Mga Ngalan sa mga Tawo. Sa unang kapanahonan sa kasaysayan sa Bibliya, ang mga anak nganlan sa dihang sila ipanganak. Apan sa ulahi, ang Hebreohanong mga anak nga lalaki ginganlan sa dihang sila tulion sa ikawalo nga adlaw. (Luc 1:59; 2:21) Kasagaran ang amahan o kaha ang inahan maoy magngalan sa masuso. (Gen 4:25; 5:29; 16:15; 19:​37, 38; 29:32) Apan, ang usa ka talagsaon nga eksepsiyon mao ang anak nga lalaki nga natawo kang Boaz pinaagi kang Ruth. Ang mga babayeng silingan ni Noemi nga ugangang babaye ni Ruth nagngalan sa batang lalaki nga Obed (nagkahulogang “Alagad; Usa nga Nag-alagad”). (Ru 4:13-17) May mga panahon usab nga ang mga ginikanan makadawat ug pagtultol sa Diyos bahin sa ngalan nga ingalan sa ilang mga anak. Lakip kanila nga ginganlan niining paagiha mao si Ismael (Ang Diyos Namati (Nagpatalinghog)) (Gen 16:11), Isaac (Pagkatawa) (Gen 17:19), Solomon (gikan sa lintunganayng pulong nga nagkahulogang “kalinaw”) (1Cr 22:9), ug Juan (ang Cebuanong katumbas sa Hebreohanong ngalan nga Jehohanan, nga nagkahulogang “Si Jehova Nagpakitag Pabor; Si Jehova Mapuangoron”) (Luc 1:13).

Sa linaing paagi ang mga ngalan nga gihatag ubos sa sugo sa Diyos sagad adunay matagnaong kahulogan. Ang ngalan sa anak nga lalaki ni Isaias nga Maher-salal-has-baz (nagkahulogang “Pagdali, Oh Inagaw! Siya Nagdalidali Pag-adto sa Inagaw; o, Nagdali Pag-adto sa Inagaw, Siya Nagdalidali Pag-adto sa Inagaw”) nagpakita nga sakopon gayod sa hari sa Asirya ang Damasco ug Samaria. (Isa 8:​3, 4) Ang ngalan sa anak nga lalaki ni Oseas nga Jezreel (Ang Diyos Magapugas ug Binhi) nagpunting sa umalabot nga paghusay batok sa balay ni Jehu. (Os 1:4) Ang mga ngalan sa duha ka ubang mga anak nga gipanganak sa asawa ni Oseas, Lo-ruhama ([Siya] Wala Kaluy-i) ug Lo-ami (Dili Akong Katawhan), nagpaila nga si Jehova nagsalikway sa Israel. (Os 1:6-10) Kon bahin sa Anak sa Diyos, ang ngalang Jesus (Si Jehova Maoy Kaluwasan) maoy matagnaon bahin sa iyang papel ingong tinudlong Manluluwas o instrumento ni Jehova sa kaluwasan.​—Mat 1:21; Luc 2:30.

Ang ngalan nga gingalan sa usa ka bata sagad nagpadayag sa mga panghitabo nga nalangkit sa iyang pagkahimugso o sa mga pagbati sa amahan o sa inahan. (Gen 29:32–​30:​13, 17-20, 22-24; 35:18; 41:​51, 52; Ex 2:22; 1Sa 1:20; 4:20-22) Ginganlan ni Eva ang iyang panganay nga Cain (nagkahulogang “May Napatungha”), kay, sumala sa iyang giingon: “Nakapatungha ako ug usa ka lalaki sa tabang ni Jehova.” (Gen 4:1) Bahin kaniya ingong kahulip ni Abel, ginganlan ni Eva nga Set (Gitudlo; Gibutang; Gitakda) ang anak nga lalaki nga natawo kaniya human sa pagbuno kang Abel. (Gen 4:25) Ginganlan ni Isaac nga Jacob (Usa nga Naghawid sa Tikod; Malipotong Magpupuli) ang manghod sa magkaluha niyang anak tungod kay sa pagkahimugso kini nga bata nagkupot sa tikod ni Esau nga iyang igsoon.​—Gen 25:26; itandi ang kahimtang ni Perez sa Gen 38:​28, 29.

Usahay ipasukad ang ngalan sa usa ka masuso sa hitsura niini panahon sa pagkatawo. Ang panganayng anak nga lalaki ni Isaac gitawag ug Esau (nagkahulogang “Balhiboon”) tungod sa iyang pagkabalhiboon sa dihang gipanganak.​—Gen 25:25.

Ang mga ngalan nga gingalan ngadto sa mga anak sagad gibutangag kombinasyon nga El (nagkahulogang “Diyos”) o sa pinamubo nga ngalan sa Diyos nga Jehova. Ang maong mga ngalan mahimong magpadayag sa paglaom sa mga ginikanan, magpabanaag sa ilang pagpabili tungod kay sila gipanalanginan ug anak, o magpasundayag ug pag-ila sa Diyos. Ang mga pananglitan mao ang Jedeias (lagmit, Hinaot Malipay si Jehova), Elnatan (Ang Diyos Naghatag), Jeberekias (Si Jehova Nagapanalangin), Jonatan (Si Jehova Naghatag), Jehozabad (lagmit, Si Jehova Naggasa), Eldad (lagmit, Ang Diyos Nahigugma), Abdiel (Alagad sa Diyos), Daniel (Ang Akong Maghuhukom Mao ang Diyos), Jehozadak (lagmit, Si Jehova Nagpahayag ug Matarong), ug Pelatias (Si Jehova Nagtaganag Kaikyasan).

Ang “ab” (nagkahulogang “amahan”), “ah” (igsoong lalaki), “am” (katawhan), “bat” (anak nga babaye), ug “ben” (anak nga lalaki) maoy bahin sa gikombinar nga mga ngalan sama sa Abida (Ang Amahan Nakaila (Kanako)), Abias (Akong Amahan si Jehova), Ahiezer (Ang Akong Igsoon Maoy Usa ka Magtatabang), Amihud (Ang Akong Katawhan Maoy Dignidad), Aminadab (Ang Akong Katawhan Andam (Hamili; Mahinatagon)), Bat-seba (Anak nga Babaye sa Kadagaya; lagmit, Anak nga Babaye nga [Natawo sa] Ikapito [nga Adlaw]), ug Ben-hanan (Anak sa Usa nga Nagpakitag Pabor; Anak sa Mapuangoron). Ang “melek” (hari), “adon” (ginoo), ug “baal” (tag-iya; agalon) gikombinar usab sa ubang mga pulong aron makapormag gikombinar nga mga ngalan sama sa Abimelek (Ang Akong Amahan Maoy Hari), Adonias (Si Jehova Maoy Ginoo), ug Baal-tamar (Tag-iya sa Kahoyng Palma).

Ang mga ngalan sa mga hayop ug mga tanom maoy lain pang gigikanan sa mga ngalan alang sa mga tawo. Ang pipila niini nga mga ngalan mao ang Debora (nagkahulogang “Putyokan”), Dorcas o Tabitha (Gasela), Jonas (Salampati), Raquel (Bayeng Karnero), Sapan (Koneho sa Kabatoan), ug Tamar (Kahoyng Palma).

Sumala sa gipakita sa pagsubli sa pipila ka ngalan diha sa mga talaan sa kagikan, dayag nga nabatasan ang pagngalan sa mga anak sumala sa ngalan sa usa ka paryente. (Tan-awa ang 1Cr 6:9-14, 34-36.) Mao kini ang hinungdan nga ang mga paryente ug mga kaila mitutol sa tinguha ni Elisabet nga nganlan ug Juan ang iyang bag-ong nahimugsong anak nga lalaki.​—Luc 1:57-61; tan-awa ang TALAAN SA KAGIKAN (Pagsubli sa mga ngalan).

Sa unang siglo K.P. komon na alang sa mga Hudiyo, ilabina kadtong nagpuyo sa gawas sa Israel o sa mga siyudad nga may nagsagol nga populasyon sa mga Hudiyo ug mga Hentil, nga makabaton ug usa ka Hebreohanon o usa ka Aramaiko nga ngalan duyog sa Latin o Grego nga ngalan. Tingali mao kini ang hinungdan nga si Dorcas gitawag usab ug Tabitha ug si apostol Pablo gitawag usab ug Saulo.

Usahay ang mga ngalan giisip ingong usa ka larawan sa personalidad o mga kinaiya sa usa ka tawo. Si Esau, nga naghisgot maylabot sa iyang igsoon, miingon: “Dili ba kana ang hinungdan kon nganong ang iyang ngalan gitawag ug Jacob [Usa nga Naghawid sa Tikod; Malipotong Magpupuli], sa pagkaagi nga siya sa pagkamalipoton nagpuli kanako niining duha ka higayon? Ang akong katungod sa pagkapanganay iya nang gikuha, ug ania, niining higayona iyang gikuha ang akong panalangin!” (Gen 27:36) Si Abigail mikomento bahin sa iyang bana: “Kon unsa ang iyang ngalan, mao usab siya. Nabal [Walay Salabotan; Hungog] ang iyang ngalan, ug ang kawalay-salabotan anaa kaniya.” (1Sa 25:25) Kay wala na mag-isip sa pagkahaom sa iyang ngalan tungod sa mga katalagman nga midangat kaniya, si Noemi miingon: “Ayaw ako tawga ug Noemi [Akong Kahimuot]. Tawga ako ug Mara [Mapait], kay ang Labing Gamhanan naghimong mapait kaayo alang kanako.”​—Ru 1:20.

Pag-ilis sa ngalan o bag-ong mga ngalan. Usahay alang sa usa ka partikular nga katuyoan nga ang mga ngalan ilisdan o ang usa ka tawo lagmit hatagan ug dugang nga ngalan. Samtang himalatyon, si Raquel nagngalan sa iyang bag-ong natawo nga batang lalaki nga Ben-oni (nagkahulogang “Anak sa Akong Pagbangotan”), apan ang iyang nagbangotang bana nga si Jacob mipalabi sa pagngalan kaniya nga Benjamin (Anak nga Lalaki sa Tuong Kamot). (Gen 35:16-18) Giilisdan ni Jehova ang ngalan ni Abram ingong Abraham (Amahan sa Panon (Daghan)) ug ang ngalan ni Sarai (lagmit, Malalison) ingong Sara (Prinsesa), sanglit kining duha ka bag-ong mga ngalan maoy matagnaon. (Gen 17:​5, 6, 15, 16) Tungod sa iyang paglahutay sa pagpakigdumog sa usa ka manulonda, si Jacob gisultihan: “Ang imong ngalan dili na pagatawgong Jacob kondili Israel [Nakigtigi (Nakigbisog) sa Diyos; o, Ang Diyos Nakigtigi], kay ikaw nakigtigi sa Diyos ug sa mga tawo mao nga ikaw sa kataposan midaog.” (Gen 32:28) Kini nga pag-ilis sa iyang ngalan maoy timaan sa panalangin sa Diyos ug gikompirmar sa ulahi. (Gen 35:10) Busa, dayag nga sa dihang ang Kasulatan matagnaong naghisgot bahin sa “usa ka bag-ong ngalan,” ang gitumong niini mao ang usa ka ngalan nga tukmang magrepresentar sa tag-iya niini nga ngalan.​—Isa 62:2; 65:15; Pin 3:12.

Usahay ang bag-ong mga ngalan gihatag ngadto sa mga tawo nga gituboy sa taas nga mga posisyon sa kagamhanan o ngadto sa mga gihatagan ug espesyal nga mga pribilehiyo. Sanglit ang maong mga ngalan gihatag gikan sa mga superyor, ang pag-ilis sa ngalan mahimong magpasabot usab nga ang tag-iya niining bag-o nga ngalan nailalom sa naghatag niini. Human sa iyang pagkahimong administrador sa pagkaon didto sa Ehipto, si Jose gitawag ug Zapenat-panea. (Gen 41:​44, 45) Si Paraon Neko, sa dihang naghimo kang Eliakim nga basalyong hari sa Juda, nag-ilis sa iyang ngalan ingong Jehoiakim. (2Ha 23:34) Sa susama, si Nabucodonosor, sa paghimo kang Matanias ingong iyang basalyo, nag-ilis sa iyang ngalan ingong Zedekias. (2Ha 24:17) Si Daniel ug ang iyang tulo ka Hebreohanong mga kauban, si Hananias, Misael, ug Azarias, gihatagan ug Babilonyanhong mga ngalan human pilia alang sa linaing pagbansay didto sa Babilonya.​—Dan 1:3-7.

Ang panghitabo sa ulahing pagkinabuhi sa usa ka tawo usahay naghatag ug pasukaranan nga bansagan siya ug bag-ong ngalan. Pananglitan, si Esau ginganlan ug Edom (nagkahulogang “Pula”) gikan sa pula nga linat-ang lentihas nga baylo niini iyang gibaligya ang iyang pagkapanganay.​—Gen 25:30-34.

Mga Ngalan sa mga Manulonda. Nahisulat sa Bibliya ang personal nga mga ngalan sa duha lamang ka manulonda, ang ngalang Gabriel (nagkahulogang “Usa nga Lig-on ug Lawas nga Iya sa Diyos”) ug Miguel (Kinsa ang Sama sa Diyos?). Tingali aron dili makadawat ug dili-nahiangay nga kadungganan o pagsimba, ang mga manulonda usahay wala magbutyag sa ilang mga ngalan ngadto sa mga tawo nga kanila sila nagpakita.​—Gen 32:29; Huk 13:​17, 18.

Unsa ang nalangkit sa pagkaila sa ngalan sa Diyos?

Ang pisikal nga kalalangan nagpamatuod sa paglungtad sa Diyos, apan wala kini magbutyag sa ngalan sa Diyos. (Sal 19:1; Rom 1:20) Ang pagkaila sa tawo sa ngalan sa Diyos nagkahulogan ug labaw pa kay sa pagkasinati lamang pinaagi sa pulong. (2Cr 6:33) Kini nagkahulogan sa aktuwal nga pagkaila sa Pagkapersona​—sa iyang mga katuyoan, kalihokan, ug mga hiyas sumala sa gibutyag sa iyang Pulong. (Itandi ang 1Ha 8:41-43; 9:​3, 7; Neh 9:10.) Kini giilustrar sa kahimtang ni Moises, usa ka tawo kinsa ‘nailhan ni Jehova pinaagi sa ngalan,’ buot ingnon, suod nga nailhan. (Ex 33:12) Si Moises nakapribilehiyo sa pagkakita sa himaya ni Jehova ug usab sa ‘pagkadungog sa pagpahayag sa ngalan ni Jehova.’ (Ex 34:5) Ang maong kapahayagan dili usa ka pagsubli lamang sa ngalan ni Jehova apan maoy usa ka pahayag bahin sa mga hiyas ug mga kalihokan sa Diyos. “Si Jehova, si Jehova, usa ka Diyos nga maluluy-on ug mapuangoron, mahinay sa kasuko ug dagaya sa mahigugmaong-kalulot ug kamatuoran, nagatipig ug mahigugmaong-kalulot alang sa linibo, nagapasaylo ug kasaypanan ug kalapasan ug sala, apan dili gayod magpahigawas gikan sa silot, nga nagapahamtang ug silot nganha sa mga anak ug nganha sa mga apo tungod sa kasaypanan sa mga amahan, nganha sa ikatulo nga kaliwatan ug nganha sa ikaupat nga kaliwatan.” (Ex 34:​6, 7) Sa susama, ang awit ni Moises, nga naundan sa mga pulong nga “kay akong ipahayag ang ngalan ni Jehova,” nagbatbat sa mga pakiglabot sa Diyos uban sa Israel ug naghubit sa iyang personalidad.​—Deu 32:3-44.

Sa dinhi pa si Jesu-Kristo sa yuta, iyang ‘gipadayag ang ngalan sa iyang Amahan’ ngadto sa iyang mga tinun-an. (Ju 17:​6, 26) Bisan tuod nahibalo nang daan sa maong ngalan ug nasinati na sa mga kalihokan sa Diyos sumala sa gitala diha sa Hebreohanong Kasulatan, kini nga mga tinun-an sa ulahi mas nakaila pa gayod kang Jehova pinaagi sa Usa nga “anaa sa sabakan sa Amahan.” (Ju 1:18) Si Kristo Jesus hingpit nga naghawas sa iyang Amahan, nga nagbuhat sa mga buhat sa iyang Amahan ug nagasulti, dili gikan sa iyang kaugalingon, kondili sa mga pulong sa iyang Amahan. (Ju 10:​37, 38; 12:50; 14:​10, 11, 24) Maoy hinungdan nga si Jesus nakaingon, “Siya nga nakakita kanako nakakita usab sa Amahan.”​—Ju 14:9.

Kini tin-awng nagpakita nga ang tinuod lamang nga nakaila sa ngalan sa Diyos mao ang iyang masinugtanong mga alagad. (Itandi ang 1Ju 4:8; 5:​2, 3.) Busa, ang pasalig ni Jehova diha sa Salmo 91:14 mapadapat ngadto sa maong mga tawo: “Panalipdan ko siya tungod kay nakaila siya sa akong ngalan.” Kining ngalana dili usa ka mahikanhong panagang, apan ang Usa nga gitawag niining ngalana makatagana ug proteksiyon alang sa iyang debotadong katawhan. Busa kining ngalana naghawas sa Diyos mismo. Maoy hinungdan nga ang proverbio nag-ingon: “Ang ngalan ni Jehova usa ka malig-ong torre. Nganha niana ang matarong modagan ug mahatagan sa panalipod.” (Pr 18:10) Kini mao ang gibuhat sa mga tawo nga nagtugyan sa ilang palas-anon kang Jehova. (Sal 55:22) Sa susama, ang paghigugma (Sal 5:11), pag-awit (Sal 7:17), pagtawag (Gen 12:8), pagpasalamat (1Cr 16:35), pagpanumpa (Deu 6:13), paghinumdom (Sal 119:55), pagkahadlok (Sal 61:5), pagpangita (Sal 83:16), pagsalig (Sal 33:21), pagbayaw (Sal 34:3), ug paglaom (Sal 52:9) sa maong ngalan nagkahulogan nga buhaton kining mga butanga ngadto kang Jehova mismo. Ang mapasipalahong pagsulti bahin sa ngalan sa Diyos maoy pagpanamastamas sa Diyos.​—Lev 24:​11, 15, 16.

Si Jehova abughoan sa iyang ngalan, nga dili motugot nga adunay kaindig o pagkadili-matinumanon maylabot sa pagsimba. (Ex 34:14; Eze 5:13) Ang mga Israelinhon gisugo nga dili gani hisgotan ang mga ngalan sa ubang mga diyos. (Ex 23:13) Sanglit ang mga ngalan sa bakak nga mga diyos makita man diha sa Kasulatan, dayag nga ang mga paghisgot niini maoy maylabot sa pagsimba sa mga ngalan sa bakak nga mga diyos.

Ang pagkapakyas sa Israel sa pagtuman sa iyang matarong nga mga sugo ingong katawhang naghupot sa ngalan sa Diyos maoy usa ka pagpasipala o paghugaw sa ngalan sa Diyos. (Eze 43:8; Am 2:7) Sanglit ang pagkadili-matinumanon sa mga Israelinhon misangpot sa pagsilot sa Diyos kanila, kini nakahatag usab ug kahigayonan nga mapasipalahan sa ubang mga nasod ang iyang ngalan. (Itandi ang Sal 74:10, 18; Isa 52:5.) Tungod kay wala moila nga ang maong pagkastigo naggikan kang Jehova, kini nga mga nasod nagpasangil nga ang maong mga katalagman nga nahitabo sa Israel maoy tungod sa pagkadili-makahimo ni Jehova sa pagpanalipod sa iyang katawhan. Aron mahinloan ang iyang ngalan gikan sa maong kaulawan, si Jehova milihok alang sa iyang ngalan ug nagpasig-uli sa usa ka nahibilin sa Israel ngadto sa ilang yuta.​—Eze 36:22-24.

Pinaagi sa pagpadayag sa iyang kaugalingon sa linaing mga paagi, gihimo ni Jehova nga pagahinumdoman ang iyang ngalan. Sa mga dapit diin kini nahitabo, gipangtukod ang mga halaran.​—Ex 20:24; itandi ang 2Sa 24:16-18; tan-awa ang JEHOVA.

Ang Ngalan sa Anak sa Diyos. Tungod sa pagpabiling matinumanon hangtod gayod sa kamatayon, si Jesu-Kristo gigantihan sa iyang Amahan ug nakadawat ug mas taas nga posisyon ug “ngalan nga labaw sa tanang uban pa nga ngalan.” (Flp 2:5-11) Ang tanan nga nagtinguha ug kinabuhi kinahanglang moila kon unsay gihawasan nianang ngalana (Buh 4:12), lakip na ang posisyon ni Jesus ingong Maghuhukom (Ju 5:22), Hari (Pin 19:16), Hataas nga Saserdote (Heb 6:20), Manlulukat (Mat 20:28), ug Pangulong Ahente sa kaluwasan.​—Heb 2:10; tan-awa ang JESU-KRISTO.

Si Kristo Jesus ingong “Hari sa mga hari ug Ginoo sa mga ginoo” manguna usab sa langitnong kasundalohan aron sa pagpakiggubat diha sa pagkamatarong. Ingong tigpahamtang sa panimalos sa Diyos, siya magapasundayag sa gahom ug katakos nga wala gayod mahibaloi niadtong nakig-away kaniya. Busa, haom gayod nga “siya adunay ngalan nga walay usa nga nahibalo gawas sa iyang kaugalingon.”​—Pin 19:11-16.

Nagkadaiyang mga Gamit sa Pulong nga “Ngalan.” Ang usa ka partikular nga ngalan mahimong ‘itawag’ sa usa ka tawo, siyudad, o tinukod. Si Jacob, sa dihang gisagop ang mga anak nga lalaki ni Jose ingong iyang kaugalingon, miingon: “Ang akong ngalan pagatawgon diha kanila ug ang ngalan sa akong mga amahan, si Abraham ug si Isaac.” (Gen 48:16; tan-awa usab ang Isa 4:1; 44:5.) Ang kamatuoran nga ang mga Israelinhon gitawag sa ngalan ni Jehova nagpakita nga sila iyang katawhan. (Deu 28:10; 2Cr 7:14; Isa 43:7; 63:19; Dan 9:19) Gibutang usab ni Jehova ang iyang ngalan diha sa Jerusalem ug sa templo, sa ingon nagdawat niini ingong ang nahiangayng sentro sa iyang pagsimba. (2Ha 21:​4, 7) Gipalabi ni Joab nga dili taposon ang pag-ilog sa Raba aron ang iyang ngalan dili maoy itawag niana nga siyudad, sa ato pa, aron dili pasidunggan sa pag-ilog niini.​—2Sa 12:28.

Ang usa ka tawo nga mamatay nga walay gibilin nga anak nga lalaki daw ‘nagkuha’ sa iyang ngalan. (Num 27:4; 2Sa 18:18) Busa, ang kahikayan sa kaminyoon sa bayaw nga lalaki nga gilatid sa Moisesnong Balaod nakatabang sa pagpreserbar sa ngalan sa namatay nga lalaki. (Deu 25:​5, 6) Sa laing bahin, ang paglaglag sa usa ka nasod, katawhan, o banay nagkahulogan sa pagpapas sa ilang ngalan.​—Deu 7:24; 9:14; Jos 7:9; 1Sa 24:21; Sal 9:5.

Ang pagsulti o paglihok ‘sa ngalan sa’ laing tawo nagtumong sa pagbuhat sa ingon isip usa ka hawas nianang tawhana. (Ex 5:23; Deu 10:8; 18:​5, 7, 19-22; 1Sa 17:45; Est 3:12; 8:​8, 10) Sa susama, ang pagdawat sa usa ka tawo sa ngalan sa usa ka partikular nga tawo nagpasabot sa pag-ila nianang tawhana. Busa, ang ‘pagdawat sa usa ka manalagna sa ngalan sa usa ka manalagna’ nagkahulogan sa pagdawat sa usa ka manalagna tungod kay siya usa man ka manalagna. (Mat 10:​41, KJ, NW) Ug ang pagbawtismo “sa ngalan sa Amahan ug sa Anak ug sa balaang espiritu” nagkahulogan sa pag-ila sa Amahan, sa Anak, ug sa balaang espiritu.​—Mat 28:19.

Reputasyon o Kabantog. Sa paggamit diha sa Kasulatan, ang “ngalan” sagad nagtumong sa kabantog o reputasyon. (1Cr 14:​17, ftn sa Rbi8) Ang pagduhig sa ngalan sa usa ka tawo nagkahulogan sa paghimog bakak nga akusasyon batok sa maong tawo, nga nagmantsa sa iyang reputasyon. (Deu 22:19) Ang ‘pagsalikway sa ngalan sa usa ka tawo ingong daotan’ nagkahulogan sa pagkahanaw sa maayong reputasyon. (Luc 6:22) Maoy aron sa paghimog usa ka “bantog nga ngalan” alang sa ilang kaugalingon ingong pagsupak kang Jehova nga ang mga tawo nagtukod ug usa ka torre ug usa ka siyudad human sa Lunop. (Gen 11:​3, 4) Sa laing bahin, si Jehova nagsaad sa pagpadako sa ngalan ni Abram kon siya mobiya sa iyang yuta ug sa iyang mga paryente aron moadto sa laing yuta. (Gen 12:​1, 2) Ingong pamatuod sa katumanan niana nga saad, diyutay lamang nga mga ngalan sa karaang kapanahonan ang nahimong sama ka bantog sa ngalan ni Abraham hangtod niining adlawa, ilabina ingong mga panig-ingnan sa talagsaong pagtuo. Milyonmilyon gihapon ang nangangkon ingong mga manununod sa mga panalangin ni Abraham tungod sa unodnong kagikan. Sa susama, gihimong bantog ni Jehova ang ngalan ni David pinaagi sa pagpanalangin kaniya ug sa paghatag kaniya ug mga kadaogan batok sa mga kaaway sa Israel.​—1Sa 18:30; 2Sa 7:9.

Sa pagkahimugso ang usa ka tawo walay reputasyon, ug busa ang iyang ngalan maoy usa lamang ka bansagon nga nagpaila kaniya. Maoy hinungdan nga ang Ecclesiastes 7:1 nag-ingon: “Ang usa ka ngalan mas maayo pa kay sa maayong lana, ug ang adlaw sa kamatayon kay sa adlaw nga natawhan.” Dili sa pagkahimugso, kondili panahon sa katibuk-ang pagkinabuhi sa usa ka tawo nga ang iyang “ngalan” makabaton ug tinuod nga kahulogan pinaagi sa pag-ila kaniya ingong usa ka tawo nga nagbuhat sa pagkamatarong o ingong usa nga nagbuhat sa pagkadaotan. (Pr 22:1) Tungod sa pagkamatinumanon ni Jesus hangtod sa kamatayon, ang iyang ngalan nahimong usa ka ngalan nga “gikahatag taliwala sa mga tawo nga pinaagi niini kita gayod maluwas,” ug siya “nakapanunod sa usa ka ngalan nga mas hamili” kay nianang sa mga manulonda. (Buh 4:12; Heb 1:​3, 4) Apan si Solomon, kang kinsa gipahayag ang paglaom nga ang iyang ngalan mahimo unta nga “labawng halangdon” kay sa ngalan ni David, namatay ingong dili maunongon sa matuod nga pagsimba. (1Ha 1:47; 11:​6, 9-11) “Ang ngalan sa mga daotan madunot,” o mahimong lang-og. (Pr 10:7) Tungod niini ang usa ka maayong ngalan “pagapilion inay ang daghang bahandi.”​—Pr 22:1.

Mga Ngalan nga Nahisulat sa “Basahon sa Kinabuhi.” Mopatim-aw nga si Jehova nga Diyos, sa mahulagwayong pagkasulti, nagasulat ug mga ngalan diha sa basahon sa kinabuhi sukad pa “sa pagkatukod sa kalibotan.” (Pin 17:8) Sanglit si Kristo Jesus naghisgot kang Abel ingong buhi sa panahon “sa pagkatukod sa kalibotan,” kini nagpakita nga ang gitumong mao ang kalibotan sa tubsonong katawhan nga mitungha human manganak si Adan ug Eva. (Luc 11:48-51) Ang ngalan ni Abel dayag nga mao ang unang natala diha sa maong simbolikong linukot nga basahon.

Apan, ang mga ngalan nga makita diha sa linukot nga basahon sa kinabuhi dili maoy mga ngalan sa mga tawo nga gimbut-an nang daan aron makabaton sa pag-uyon sa Diyos ug sa kinabuhi. Tinuod gayod kini tungod kay ang Kasulatan naghisgot bahin sa ‘pagpapas’ sa mga ngalan gikan sa “basahon sa kinabuhi.” Busa mopatim-aw nga gawas lamang nga ang usa ka tawo mahimong usa ka alagad ni Jehova nga ang iyang ngalan mahisulat diha sa “basahon sa kinabuhi,” ug gawas lamang kon siya magpadayong matinumanon nga ang iyang ngalan magpabilin diha sa maong basahon.​—Pin 3:5; 17:8; itandi ang Ex 32:​32, 33; Luc 10:20; Flp 4:3; tan-awa usab ang KINABUHI.

Mga Ngalan nga Nahisulat sa Linukot nga Basahon sa Kordero. Sa susama, ang mga ngalan sa mga tawo nga misimba sa simbolikong mapintas nga mananap wala isulat diha sa linukot nga basahon sa Kordero. (Pin 13:8) Ang maong mapintas nga mananap nakadawat sa iyang awtoridad, gahom, ug trono gikan sa dragon, si Satanas nga Yawa. Busa kadtong misimba sa mapintas nga mananap maoy bahin sa ‘binhi sa halas.’ (Pin 13:2; itandi ang Ju 8:44; Pin 12:9.) Bisan sa wala pa manganak si Adan ug Eva, gipakita ni Jehova nga Diyos nga aduna unyay panag-away tali sa ‘binhi sa babaye’ ug sa ‘binhi sa halas.’ (Gen 3:15) Busa sukad sa pagkatukod sa kalibotan gitino nang daan nga walay ngalan sa mga magsisimba sa mapintas nga mananap ang mahisulat diha sa linukot nga basahon sa Kordero. Ang mga tawo lamang nga sagrado sa panglantaw sa Diyos ang makapribilehiyo niana.​—Pin 21:27.

Tungod kay kini nga linukot nga basahon iya sa Kordero, makataronganon lamang nga ang mga ngalan nga makaplagan diha niini maoy mga tawo nga gihatag kaniya sa Diyos. (Pin 13:8; Ju 17:​9, 24) Busa makaiikag nga ang sunod nga paghisgot bahin sa Kordero diha sa basahon sa Pinadayag naghulagway kaniya ingong nagbarog diha sa Bukid sa Zion uban sa 144,000 ka tawo nga gipalit gikan sa katawhan.​—Pin 14:1-5.