Ikaw Makalahutay Hangtod sa Kataposan

“Atong daganon nga may pag-agwanta ang lumba nga gibutang atubangan kanato.”​—HEBREOHANON 12:1.

1, 2. Unsay kahulogan sa paglahutay?

“KAMO nanginahanglan ug pag-agwanta,” nagsulat si apostol Pablo ngadto sa unang-siglo nga Hebreohanong mga Kristohanon. (Hebreohanon 10:36) Nagpasiugda sa kahinungdanon niining hiyasa, si apostol Pedro sa susama nagdasig sa mga Kristohanon: “Ipuno sa inyong pagtuo ang . . . pag-agwanta.” (2 Pedro 1:5, 6) Apan unsa ba gayod ang pag-agwanta o paglahutay?

² Ang usa ka Grego-Iningles nga leksikon naghubit sa Gregong berbo sa “paglahutay” ingong “pabilin imbes mokalagiw . . . pagbarog nga malig-on, pag-agwanta.” Mahitungod sa Gregong nombre sa “paglahutay,” usa ka reperensiya nag-ingon: “Kini mao ang kinaiya nga makaantos sa mga butang, dili monunot na lamang, kondili adunay nagdilaab nga paglaom . . . Kini mao ang kalidad nga makapabarog sa tawo atubangan sa hangin. Kini mao ang hiyas nga makausab sa labing malisod nga pagsulay ngadto sa himaya tungod kay saylo sa kasakit kini makakita sa tumong.” Nan, ang paglahutay makapaarang sa usa ka tawo sa pagbarog nga malig-on sa atubangan sa mga kababagan ug mga kalisdanan ug dili mawad-ag paglaom. Kinsa ilabina ang nanginahanglan niining hiyasa?

3, 4. (a) Kinsa ang nagkinahanglan ug paglahutay? (b) Nganong kinahanglan kitang molahutay hangtod sa kataposan?

³ Ang tanang Kristohanon mahulagwayong nahiapil sa usa ka lumba nga nagkinahanglan ug paglahutay. Sa mga tuig 65 K.P., gisulatan ni apostol Pablo ang iyang isigkamagbubuhat ug kasaligang kauban sa pagpanaw nga si Timoteo niining makapadasig nga mga pulong: “Gibugno ko na ang maayong bugno, ako nakadagan na hangtod sa pagkatapos, nasunod ko na ang pagtuo.” (2 Timoteo 4:7) Pinaagi sa ekspresyon nga “nakadagan na hangtod sa pagkatapos,” si Pablo nagtandi sa iyang kinabuhi ingong usa ka Kristohanon ngadto sa usa ka lumba, nga may gitakdang dalan nga subayon ug dag-anang linya. Nianang panahona, si Pablo malamposong nagkaduol sa sangkoanan sa lumba, ug siya masaligong nagpaabot sa pagdawat sa ganti. “Sukad niining panahona,” siya nagpadayon sa pag-ingon, “adunay gigahin alang kanako nga purongpurong sa pagkamatarong, nga ihatag kanako sa Ginoo, ang matarong nga maghuhukom, isip ganti nianang adlawa.” (2 Timoteo 4:8) Segurado si Pablo nga iyang madawat ang ganti tungod kay siya nakalahutay hangtod sa kataposan. Komosta na man kita?

⁴ Sa pagdasig niadtong miapil sa lumba, si Pablo nagsulat: “Atong daganon nga may pag-agwanta ang lumba nga gibutang atubangan kanato.” (Hebreohanon 12:1) Ingong mga Kristohanon, miapil kita niining lumba sa paglahutay sa dihang kita nagpahinungod sa atong kaugalingon kang Jehova nga Diyos pinaagi kang Jesu-Kristo. Ang usa ka maayong pagsugod diha sa dalan sa pagkatinun-an importante, apan ang hinungdanon sa kataposan mao nga atong matapos ang lumba. Si Jesus nagpahayag: “Siya nga nakalahutay hangtod sa kataposan mao ang maluwas.” (Mateo 24:13) Ang ganti nga nagahulat niadtong malamposong makatapos sa lumba maoy walay-kataposang kinabuhi! Busa, tungod kay adunay tumong nga gihuptan sa hunahuna, kita kinahanglang molahutay hangtod sa kataposan. Unsa ang makatabang kanato sa pagkab-ot niana nga tumong?

Hustong Pagkaon​—Hinungdanon

5, 6. (a) Aron makalahutay sa lumba alang sa kinabuhi, unsay angay natong hatagag pagtagad? (b) Unsang espirituwal nga mga tagana ang kinahanglan natong pahimuslan, ug ngano?

⁵ Duol sa siyudad sa Corinto, Gresya, mao ang lugar diin ang gibantog nga mga Dula sa Isthmus gidula sa karaang kapanahonan. Walay duhaduha nasayod si Pablo nga ang mga igsoon sa Corinto sinati sa atletikong mga panagsangka ug ubang mga panag-indigay nga gihimo didto. Sa pagtudlo pinasikad sa ilang nahibaloan, siya nagpahinumdom kanila sa lumba sa kinabuhi nga ilang giapilan: “Wala ba kamo mahibalo nga ang mga magdadagan sa usa ka lumba tanan modagan, apan usa lamang ang makadawat sa ganti? Dagan sa paagi nga inyong makab-ot kini.” Gipasiugda ni Pablo ang kahinungdanon sa pagpabilin diha sa lumba ug sa pagpakigbisog hangtod sa kataposan. Apan unsay makatabang kanila sa paghimo niini? “Ang matag tawo nga nagaapil sa usa ka sangka nagagawing may pagpugong-sa-kaugalingon sa tanang butang,” siya midugang. Oo, ang mga sumasalmot sa karaang mga dula magpailalom sa ilang kaugalingon sa estriktong pagbansay, mag-amping pag-ayo sa ilang gikaon ug giinom, ug magkontrolar sa ilang tanang kalihokan aron makadaog.​—1 Corinto 9:24, 25.

⁶ Komosta ang lumba nga giapilan sa mga Kristohanon? “Kinahanglang imong hatagag pagtagad ang imong espirituwal nga pagkaon aron makalahutay ka sa lumba alang sa kinabuhi,” matod sa usa ka ansiyano sa kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova. Hunahunaa kon unsang espirituwal nga pagkaon ang gitagana ni Jehova, “ang Diyos nga nagahatag ug pag-agwanta,” alang kanato. (Roma 15:5) Ang atong pangunang tinubdan sa espirituwal nga sustansiya mao ang iyang Pulong, ang Bibliya. Dili ba angay lang nga maghupot kita ug maayong eskedyul sa pagbasa sa Bibliya? Pinaagi sa “kasaligan ug mabuot nga ulipon,” si Jehova nagtagana usab sa nunot-sa-panahong mga basahon nga Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! ug ubang pinasukad-sa-Bibliya nga mga publikasyon. (Mateo 24:45) Ang makugihong pagtuon niini makapalig-on kanato sa espirituwal. Oo, kita kinahanglang maggahin ug panahon​—‘magpalit sa nahiangayng panahon’—​alang sa personal nga pagtuon.​—Efeso 5:16.

 7. (a) Nganong dili kita angayng makontento nga mahibalo lamang sa paninugdan nga Kristohanong mga doktrina? (b) Sa unsang paagi kita ‘mouswag ngadto sa pagkahamtong’?

⁷ Aron makapabilin sa lumba sa Kristohanong pagkatinun-an, kita kinahanglang moabante saylo pa sa paninugdan nga “pang-una nga doktrina” ug ‘mouswag ngadto sa pagkahamtong.’ (Hebreohanon 6:1) Busa kinahanglang atong ugmaron ang interes sa “gilapdon ug gitas-on ug gihabogon ug giladmon” sa kamatuoran ug magkuhag sustansiya gikan sa “gahi nga pagkaon [nga] ilaha sa hamtong nga mga tawo.” (Efeso 3:18; Hebreohanon 5:12-14) Tagda, pananglitan, ang upat ka kasaligang mga asoy bahin sa kinabuhi ni Jesus dinhi sa yuta​—ang mga Ebanghelyo ni Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan. Pinaagi sa pagtuon ug maayo niining mga rekord sa Ebanghelyo, atong mahibaloan dili lamang ang gipangbuhat ni Jesus ug ang iyang pagkatawo kondili masabtan usab ang sumbanan sa panghunahuna nga nagtukmod sa iyang mga lihok. Sa ingon atong ‘mabatonan ang kaisipan ni Kristo.’​—1 Corinto 2:16.

 8. Sa unsang paagi ang Kristohanong mga tigom nagtabang kanato sa paglahutay diha sa lumba alang sa kinabuhi?

⁸ Gitambagan ni Pablo ang mga isigkamagtutuo: “Tagdon nato ang usag usa aron sa pagpasibot sa paghigugma ug sa maayong mga buhat, nga dili talikdan ang atong mga panagkatigom, sama sa nabatasan sa pipila, apan magdinasigay sa usag usa, ug labi pa gayod nga ingon samtang inyong nakita nga ang adlaw nagakaduol na.” (Hebreohanon 10:24, 25) Pagkadakong tinubdan sa pagdasig ang Kristohanong mga tigom! Ug pagkamakapalagsik nga makauban ang mahigugmaong mga igsoong lalaki ug babaye nga interesado kanato ug buot nga motabang kanato nga makalahutay hangtod sa kataposan! Dili puwedeng atong ibalewala kining mahigugmaong tagana gikan kang Jehova. Pinaagi sa atong makugihong personal nga pagtuon ug regular nga pagtambong sa tigom, ‘magpakahingkod kita diha sa mga kagahom sa pagsabot.’​—1 Corinto 14:20.

Mga Tumatan-aw nga Magdasig Kanimo sa Pagpadayon

9, 10. (a) Sa unsang paagi ang mga tumatan-aw mahimong tinubdan sa pagdasig diha sa usa ka lumba sa paglahutay? (b) Unsa ang ‘dakong panganod sa mga saksi nga nagalibot kanato’ nga gihisgotan sa Hebreohanon 12:1?

⁹ Ugaling, bisan pag nakapangandam pag-ayo ang usa ka magdadagan, mahimong dunay mahitabo samtang nagdagan nga makapapandol kaniya. “Maayo ang inyong pagdagan. Kinsa ang nagbabag kaninyo sa pagpadayon sa pagsunod sa kamatuoran?” nangutana si Pablo. (Galacia 5:7) Dayag, ang ubang mga Kristohanon sa Galacia may daotang pagpakig-uban ug, tungod niini, nalinga sa ubang butang diha sa ilang lumba alang sa kinabuhi. Sa laing bahin, ang pagpaluyo ug pagdasig gikan sa uban makahimo sa lumba nga mas sayon lahutayon. Kini sama gayod sa epekto sa mga tumatan-aw nganha sa mga sumasalmot diha sa usa ka dula. Ang maikagong mga tawo makapasamot sa kaukyab nga maoy magdasig sa mga sumasalmot gikan sa sinugdanan hangtod sa kataposan. Ang paghugyaw sa mga tumatan-aw, nga sagad dinuyogan sa kusog nga musika ug pagpakpak, makahatag sa mga sumasalmot ug dugang pagdasig nga ilang gikinahanglan samtang nagkaduol sila sa kataposan. Sa pagkatinuod, ang madapigong mga tumatan-aw makahatag ug positibong impluwensiya niadtong nahiapil sa lumba.

¹⁰ Sa lumba alang sa kinabuhi nga giapilan sa mga Kristohanon, kinsa ang mga tumatan-aw? Human manganli ang matinumanong mga saksi ni Jehova sa una-Kristohanong panahon, sumala sa gitala diha sa ika-11ng kapitulo sa Hebreohanon, si Pablo nagsulat: “Busa, tungod kay kita aduna may ingon gayod kadakong panganod sa mga saksi nga nagalibot kanato, . . . atong daganon nga may pag-agwanta ang lumba nga gibutang atubangan kanato.” (Hebreohanon 12:1) Sa paggamit sa sambingay sa panganod, si Pablo wala maggamit sa Gregong pulong nga naghubit sa klarong pagkapormang panganod nga may tinong gidak-on ug porma. Hinunoa, siya migamit ug usa ka pulong nga sumala sa leksikograpo nga si W. E. Vine “nagpasabot ug usa ka gabonon, way-pormang masa nga nagtabon sa kalangitan.” Dayag, si Pablo naghunahuna sa dakong pundok sa mga saksi​—daghan kaayo nga sila sama sa usa ka bagang panganod.

11, 12. (a) Sa unsang paagi ang matinumanong mga saksi sa una-Kristohanong panahon makadasig kanatong magpadayon, ingnon ta, sa pagdagan sa lumba uban ang pagkamalahutayon? (b) Sa unsang paagi kita mas bug-os nga makabatog kaayohan gikan sa ‘dakong panganod sa mga saksi’?

¹¹ Puwede kahang ang matinumanong una-Kristohanong mga saksi mahimong literal nga presenteng-adlaw nga mga tumatan-aw? Dili gayod. Silang tanan natulog na sa kamatayon, nga nagpaabot sa pagkabanhaw. Apan, sila mismo maoy malamposong mga magdadagan sa buhi pa, ug ang ilang mga panig-ingnan nagpabiling buhi diha sa mga panid sa Bibliya. Samtang magtuon kita sa Kasulatan, kining matinumanong mga tawo mabuhi pag-usab diha sa atong mga kaisipan ug makadasig kanatong magpadayon, ingnon ta, sa pagdagan sa lumba hangtod sa kataposan.​—Roma 15:4.a

¹² Pananglitan, sa dihang kita tentalon sa kalibotanong mga oportunidad, dili ba ang pagkonsiderar kon sa unsang paagi gisalikway ni Moises ang mga himaya sa Ehipto magdasig kanato nga magpadayon sa pagdagan sa lumba? Kon ang pagsulay nga atong giatubang daw malisod kaayo, ang paghinumdom sa malisod nga pagsulay nga giatubang ni Abraham sa dihang giingnan siyang ihalad ang iyang anak nga si Isaac tino gayod nga magdasig kanato nga dili moangka diha sa pakigsangka sa pagtuo. Kon sa unsang sukod nga kita madasig niining paagiha sa ‘dakong panganod’ niining maong mga saksi nag-agad sa kon unsa ka klaro natong makita sila pinaagi sa atong mga mata sa pagsabot.

13. Sa unsang paagi ang modernong-adlaw nga mga Saksi ni Jehova magdasig kanatong magpadayon diha sa lumba alang sa kinabuhi?

¹³ Gilibotan usab kita sa daghan kaayong Saksi ni Jehova sa modernong kapanahonan. Pagkatalagsaong mga panig-ingnan sa pagtuo ang gipakita sa dinihogang mga Kristohanon maingon man sa mga lalaki ug mga babaye sa “dakong panon”! (Pinadayag 7:9) Ang ilang mga sugilanon sa kinabuhi sa matag karon ug unya atong mabasa niining magasina ug sa ubang mga publikasyon sa Watch Tower.b Samtang atong gipalandong ang ilang pagtuo, kita madasig sa paglahutay hangtod sa kataposan. Ug pagkanindot nga mabatonan ang pagpaluyo sa suod nga mga higala ug mga paryente nga nag-alagad usab nga matinumanon kang Jehova! Oo, daghan ang magdasig kanatong magpadayon diha sa lumba alang sa kinabuhi.

Maalamong Modagan Sumala sa Imong Gikusgon

14, 15. (a) Nganong hinungdanon nga maalamong modagan sumala sa atong gikusgon? (b) Nganong angay kitang magmakataronganon sa paghimog mga tumong?

¹⁴ Kon nagdagan ug usa ka taas nga lumba, sama sa maraton, kinahanglang maalamong modagan ang usa ka magdadagan sumala sa iyang gikusgon. “Ang pagsugod nga paspas kaayo basin mosangpot sa imong kapakyasan,” nag-ingon ang magasing New York Runner. “Ang malagmit nga resulta mao ang hilabihang pagpanglimbasog sa pangataposang pipila ka milya o pag-undang.” Usa ka magdadagan sa maraton nahinumdom: “Ang mamumulong sa lektyur nga akong gitambongan isip pagpangandam alang sa lumba tin-awng nagpasidaan: ‘Ayaw tinguhaa nga makigdungan sa mas paspas nga mga magdadagan. Dagan sumala sa imong kaugalingong gikusgon. Kay kon dili kapoyon ka unya ug tingali kinahanglang moundang.’ Ang pagsunod niining tambaga nagtabang kanako nga matapos ang lumba.”

¹⁵ Diha sa lumba alang sa kinabuhi, ang mga alagad sa Diyos kinahanglang kusganong manlimbasog. (Lucas 13:24) Hinunoa, ang tinun-an nga si Santiago nagsulat: “Ang kaalam gikan sa itaas . . . makatarunganon.” (Santiago 3:17) Bisan tuod ang maayong panig-ingnan sa uban makadasig tingali kanato sa paghimog dugang pa, ang pagkamakataronganon magtabang kanato sa paghimog realistikanhong mga tumong uyon sa atong mga katakos ug mga kahimtang. Ang Kasulatan nagpahinumdom kanato: “Ipapamatuod sa matag usa kon unsa ang iyang kaugalingong buhat, ug niana siya may hinungdan sa pagsadya labot sa iyang kaugalingon lamang, ug dili sa pagtandi sa laing tawo. Kay ang matag usa magapas-an sa iyang kaugalingong luwan.”​—Galacia 6:4, 5.

16. Sa unsang paagi ang pagkamakasaranganon magtabang kanato sa pagdagan sumala sa atong gikusgon?

¹⁶ Sa Miqueas 6:8, gipangutana kita niining makapukaw-sa-kaisipan nga pangutana: “Unsa ba ang gipangayo ni Jehova kanimo kondili . . . ang paglakaw nga makasaranganon uban sa imong Diyos?” Ang pagkamakasaranganon naglakip sa pagkahibalo sa atong mga limitasyon. Ang nagakaluyang panglawas ba o pagkatigulang naglimite sa atong mahimo diha sa pag-alagad sa Diyos? Dili kita magpaluya. Si Jehova modawat sa atong mga paningkamot ug mga sakripisyo ‘sumala sa kon unsay atong ginabatonan, dili sumala sa kon unsay wala kanato.’​—2 Corinto 8:12; itandi ang Lucas 21:1-4.

Itutok ang Imong mga Mata sa Ganti

17, 18. Natabangan si Jesus nga maantos ang sakitanang estaka pinaagi sa paglantaw sa unsa?

¹⁷ Sa dihang gipunting ngadto sa mga Kristohanon sa Corinto ang panginahanglan sa paglahutay diha sa lumba alang sa kinabuhi, gihisgotan ni Pablo ang laing bahin sa mga Dula sa Isthmus nga takos sa ilang pagtagad. Mahitungod sa mga sumasalmot niadtong maong mga dula, si Pablo nagsulat: “Karon sila, tataw, [modagan] aron sila makabaton ug madunotong purongpurong, apan kita sa usa nga dili-madunoton. Busa, ang paagi nga ako nagadagan dili kay walay-katinoan; ang paagi nga ako nagapatunong sa akong mga suntok dili ingon nga nagapanuntok sa hangin.” (1 Corinto 9:25, 26) Ang ganti sa mananaog niadtong karaang mga dula maoy usa ka purongpurong, o lukong, nga ginama sa pino o ubang mga tanom, o bisan sa gipaugang ihalas nga celery​—usa gayod ka “madunotong purongpurong.” Apan, unsa ang nagahulat sa mga Kristohanong molahutay hangtod sa kataposan?

¹⁸ Nga naghisgot sa atong Panig-ingnan, nga si Jesu-Kristo, si apostol Pablo nagsulat: “Tungod sa kangaya nga gibutang atubangan kaniya siya miagwanta ug sakitanang estaka, nagpakawalay-bili sa kaulaw, ug milingkod na sa tuong kamot sa trono sa Diyos.” (Hebreohanon 12:2) Si Jesus milahutay hangtod sa kataposan sa iyang tawhanong kinabuhi pinaagi sa paglantaw saylo sa sakitanang estaka ngadto sa iyang ganti, nga naglakip sa kalipay nga iyang nabatonan tungod sa pagbalaan sa ngalan ni Jehova, sa paglukat sa tawhanong pamilya gikan sa kamatayon, ug sa pagmando ingong Hari ug Hataas nga Saserdote samtang iyang ipasig-uli ang masinugtanong mga tawo ngadto sa walay-kataposang kinabuhi diha sa usa ka paraisong yuta.​—Mateo 6:9, 10; 20:28; Hebreohanon 7:23-26.

19. Unsay angay natong huptan sa hunahuna samtang atong gisubay ang dalan sa Kristohanong pagkatinun-an?

¹⁹ Palandonga ang kalipay nga gibutang sa atong atubangan samtang atong gisubay ang dalan sa Kristohanong pagkatinun-an. Si Jehova naghatag kanato sa makapatagbaw kaayong buluhaton sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos ug sa pagpaambit sa nagaluwas-kinabuhing kahibalo sa Bibliya ngadto sa uban. (Mateo 28:19, 20) Pagkamakapalipay nga makakaplag ug usa ka tawo nga interesado sa matuod nga Diyos ug sa pagtabang nianang tawhana sa pag-apil sa lumba alang sa kinabuhi! Ug bisag unsa pa ang sanong sa mga tawo nga atong sangyawan, usa ka pribilehiyo nga makigbahin sa buluhaton nga nalangkit sa pagbalaan sa ngalan ni Jehova. Kon molahutay kita sa ministeryo bisan pa sa kawalay-pagtagad o pagsupak niadtong nagpuyo diha sa atong ginasangyawan nga teritoryo, kita makaangkon sa kangaya tungod sa atong paglipay sa kasingkasing ni Jehova. (Proverbio 27:11) Ug ang dakong ganti nga iyang gisaad kanato mao ang walay-kataposang kinabuhi. Pagkasadya unya niana! Kinahanglan nga kanunay natong hunahunaon kining maong mga panalangin ug magpadayon diha sa lumba.

Samtang Nagkaduol ang Kataposan

20. Sa unsang paagi ang lumba alang sa kinabuhi magkaanam ka lisod samtang nagkaduol ang kataposan niini?

²⁰ Diha sa lumba alang sa kinabuhi, kinahanglan kitang makigbisog sa atong pangunang kaaway, si Satanas nga Yawa. Samtang nagkaduol kita sa kataposan, siya walay-puas nga maningkamot sa pagpandol kanato o pagpahinay kanato. (Pinadayag 12:12, 17) Ug dili sayon nga magpadayon ingong matinumanon, dedikadong mga magmamantala sa Gingharian tungod sa mga gubat, sa gutom, sa kamatay, ug sa tanang uban nga mga kalisdanan nga nagtimaan “sa panahon sa kataposan.” (Daniel 12:4; Mateo 24:3-14; Lucas 21:11; 2 Timoteo 3:1-5) Dugang pa, usahay ang kataposan tingali daw layo pa kay sa atong gidahom, ilabina kon miapil kita sa lumba mga dekada na kanhi. Apan, ang Pulong sa Diyos nagpasalig kanato nga ang kataposan moabot. Si Jehova nag-ingon nga kini dili malangan. Ang kataposan haduol na.​—Habacuc 2:3; 2 Pedro 3:9, 10.

21. (a) Unsay magpalig-on kanato samtang nagpadayon kita diha sa lumba alang sa kinabuhi? (b) Unsay angay natong determinasyon samtang nagkaduol ang kataposan?

²¹ Nan, aron molampos diha sa lumba alang sa kinabuhi, kinahanglang mokuha kitag kusog gikan sa mahigugmaong tagana ni Jehova alang sa atong espirituwal nga kahimsog. Gikinahanglan usab nato ang tanang pagdasig nga atong makuha gikan sa regular nga pagpakig-uban sa atong mga isigkamagtutuo, nga nagadagan usab sa lumba. Bisan pag ang grabeng paglutos ug wala-damhang mga panghitabo samtang nagsubay sa dalan magpasamot sa kalisod sa atong lumba, makalahutay kita hangtod sa kataposan tungod kay si Jehova magtagana sa “gahom nga labaw sa kasarangan.” (2 Corinto 4:7) Pagkamakapahupay ang pagkahibalo nga buot ni Jehova nga atong matapos nga malamposon ang lumba! Uban ang lig-ong determinasyon, “atong daganon nga may pag-agwanta ang lumba nga gibutang atubangan kanato,” nga bug-os ang pagsalig nga “sa takdang panahon kita moani kon dili kita molunga.”​—Hebreohanon 12:1; Galacia 6:9.

[Mga footnote]

Nahinumdom Ka Ba?

◻ Nganong kinahanglan kitang molahutay hangtod sa kataposan?

◻ Unsang mga tagana ni Jehova ang dili nato angayng pasagdan?

◻ Nganong hinungdanon nga maalamong modagan sumala sa atong gikusgon?

◻ Unsang kalipay ang gibutang sa atong atubangan samtang nagpadayon kita diha sa lumba?

[Hulagway sa panid 18]

Pagkuhag kadasig gikan sa Kristohanong mga tigom