Malongeso a Mukanda Wakuzachisa ha Kukunguluka cha Mwono ni Mulimo Wetu
6-12 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | SHIMBI YAMUCHIALI 33-34
“Fupa Uchinyino ku “Moko a Mutolo” ja Yehova”
(Shimbi Yamuchiali 33:26) Niumwe walifwa ni Zambi ya Yeshurene yoze wakuzomboka ha malilu mukukukwasa, wakuzomboka mu tetela ni wanangana.
it-2 533
Yeshurene
Chisanyiko chilemu cha Izalele. Ha Septuaginta ya Ngregu chisanyiko, “Yeshurene” kakuchilumbununa ngwo “zangi.” Chisanyiko “Yeshurene” chapwile ni kwiwulula A-Izalele ngwo, kali vungu lize Yehova alingile nalio usendo, ni chiteli cho cha kununga ni kushishika kuli iye. (Shi 33:5, 26; Iza 44:2) Ha Shimbi Yamuchiali 32:15, chisanyiko Yeshurene kakuchivuluka ngwe mu jila ya kukekuna, mumu shimbu A-Izalele atwame kulita ni jina lio Yeshurene, ayo yalipwisa yihulia, yehuka Sakatanga yo, ni kulengulula Chilamwina cho.
(Shimbi Yamuchiali 33:27) Zambi ya mutolo iye chiswamo che mba kushi kwatwama moko a mutolo. Iye makahuma akwa kole kumeso je mamba ngwenyi, Aonwonenu.
rr 120, mushete
Yehova Mahasa Kutukwasa Hanga Tumane
Twiwulukenu yize Mose ambile ha miaka yinji kunyima muze mashimbu ja Ezekiele te kanda achiheta. Iye kambile ngwenyi, Yehova kali ni ndundo jinji nawa kanazange kuzachisa ndundo jacho hanga akwase tuvumbi twenyi. Mose yasoneka ngwenyi: “Zambi ya mutolo iye chiswamo che mba kushi kwatwama moko a mutolo.” (Shi 33:27) Ewa, mutuhasa kufuliela ngwetu, nyi mutufupa ukwaso wa Yehova ha mashimbu akalu, iye matusa kushi lia ‘moko jenyi a mutolo’ ni kutukwasa hanga tumane ngu.—Eze 37:10.
(Shimbi Yamuchiali 33:29) Izalele! Kuwawaha. Iya walifwa ni yena? Uli vungu alilamwinyine kuli Yehova. Iye lukepwe wa kukukwasa. Iye katana wa kukumba che. Akwa kole je kumakeza nikuliumba kuli yena mba kumukaliata ha ma-nangamo jo.
w11 15/9 19 ¶16
Nyongonona ni Kuzomboka
16 Chizechene ngwe Apalahama, Mose neye kakamwene umanunuko wa yilakenyo ya Zambi. Muze te kwasala hakehe hanga A-Izalele anjile mu Chifuchi cha Chilakenyo, Zambi yalweza Mose ngwenyi: “Mumona chifuchi chize chili kulutwe lie, alioze kuchi kunjila mu chifuchi ngunahana kuli A-Izalele.” Chino chinakalingiwa mumu ha mashimbu amwe kunyima, Mose kevwilile uli A-Izalele yihulia, chocho iye ni Arone ‘yatangula shimbi ya Zambi hakachi ka A-Izalele ku meya a Meripa-Kandeshe.’ (Shi 32:51, 52) Shina Mose kanakalinyenga hanji kupwa ni kakucha ku mbunge? Ka. Iye yawahisa A-Izalele ni kwamba ngwenyi: “Izalele! Kuwawaha. Iya walifwa ni yena? Uli vungu alilamwinyine kuli Yehova. Iye lukepwe wa kukukwasa. Iye katana wa kukumba che.”—Shi 33:29.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Shimbi Yamuchiali 34:6) Yamufunda mu chikulo, mu chifuchi cha Moape, kwalitalangana ni Mbete-Peore, alioze niumwe unanyingika fuka lienyi ndo ku tangwa lino.
it-3 21 ¶2
Mose
Muze Mose afwile te kali ni miaka 120. Hakutwala ku tachi ja mujimba wenyi, Mbimbiliya yinambe ngwo: “Meso jenyi kafuwileko, chipwe tachi ja mujimba wenyi kujatepulukile.” Mose kamufunjile kuli Yehova, ku chihela chize niumwe kachinyingikine. (Shi 34:5-7) Kota Yehova kalingile chino, hanga afunge A-Izalele ahone kwapiangula ni uwayilo wa mahuza ha kutenga fuka lia Mose ngwe chihela cha uwayilo. Chinasoloka nawa ngwe Ndiapu kota kazangile kukalakala ni mujimba wa Mose hanga alinge yimwe yuma. Kashika Yundase, kambaji ka Yesu nawa mwanako, asonekene ngwenyi: “Mikele mungelo wa lutwe, muze ahangulwile Ndiapu wahamikine ha kutwala ku mujimba wa Mose, kahamukine kumukumika ni maliji a kutukana, alioze wambile ngwenyi, Mwene akwambile.”—Yu 9.
Kutanga Mbimbiliya
(Shimbi Yamuchiali 33:1-17) Mose mwe mutu wa Zambi shimbu kanda afwa wawahishile A-Izalele ni yiwape yino, 2 ngwenyi, Yehova wakatukile ku Sinai, ku Sere wavumbukile hali ayo ngwe mwalwa. Ku mulundu wa Parane wapangulukile. Yakatuka ku kumi lia tununu twa asandu ni shimbi ya kahia mu kwoko lienyi lia chindume. 3 Chamwenemwene kazanga atu jenyi. Asandu jenyi eswe ali mu kwoko lie. Eswe kakutwama ku molu je. Kakutambula maliji je. 4 Mose yatwaha shimbi, ayo chihinga cha chikungulwila cha Yakomba. 5 Iye te mwanangana mu Yeshurene muze akwa lutwe ja atu akungulukile, minyachi yeswe ya Izalele hamuwika. 6 Rupene atwame ni mwono; kanda afwa. Chipwe malunga jenyi kanda atepuluka. 7 Ha kutwala kuli Yunda yamba ngwenyi, Yehova, ivwa kama liji lia Yunda, ukamunehe kuli atu jenyi. Ukamwashile jita ni moko je, ukamukwase kulimika ni akwa kole jenyi. 8 Ha kutwala kuli Levi yamba ngwenyi, Tumimi ye ni Urimi ye, kuyili kuli mukwa uwayilo we, yoze wamwesekele ku Masa, walitachikile nenyi ku meya a Meripa. 9 Yoze te wambile ha kutwala kuli tato ni naye ngwenyi, Chaasele mbunge. Katayijile usoko wenyi. Katalile kuli ana jenyi. Mumu wafungile liji lie, katangwile usendo we. 10 Walongesele Yakomba upatwilo we. Walongesele Izalele shimbi je. Wasele insensu kumeso je. Wasele milambu ya kulumba ya muwundu ha chilumbilo che. 11 Yehova, wahisa kama yikumba yenyi. Tambula kanawa yitanga ya moko jenyi. Wonda kama miongo ya akwa kulimika nenyi, ni ya akwa kole jenyi, kanda ahinduka nawa. 12 Ha kutwala kuli Mbenjamine yamba ngwenyi, Iye kamuzanga kuli Yehova, hakamwihi nenyi makatwama kawape. Makamufuka tangwa lieswe nganganga. Iye makatwama hakachi ka yipaya yenyi. 13 Ha kutwala kuli Yosefwe yamba ngwenyi, Yehova akawahise chifuchi chenyi, ni yawana ya mwilu yize yahiana kupema, ni ya mume, ni ya meya atwama kushi. 14 Akamwehe mihuko yipema ya ha mwalwa, ni mbuto yeswe ya tungonge eswe, 15 ni yuma yipema ya ku milundu yikulu, ni kulumbama cha milundu ya mutolo, 16 ni yawana yahiana ya mu mavu ni kulumbama cho, ni uwape wa yoze watwamine mu mungonga. Yino yeswe yikatwame ha mutwe wa Yosefwe, ha mbanda-mutwe wa yoze amuhandunwine hakachi ka ayayo. 17 Uhenya wenyi wapwa ngwe ngombe yenyi wa kuji mutangu kusemuka, mbinga jenyi japwa ngwe ja mbau mashinjika najo mavungu, e eswe lume, ndo ku masongo a hashi. Chocho apwa kumi lia tununu a Eframe ni tununu twa Manase.
13-19 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOSHUA 1-2
“Chize Muhasa Kuwahisa Jila Ye”
(Yoshua 1:7, 8) Takama wika. Pwako ni hamu linji, nikufunga kanawa shimbi jeswe kavumbi kami Mose akutumine. Kanda ukapiasuka ku chindume hanji ku chimeso, hanga yuma ye yikawahe kweswako mwoya. 8 Mukanda uno wa shimbi kanda ukakatuka mu kanwa lie, alioze ukaupukune mwalwa ni ufuku, ukalinge kanawa nikulita ni yize yeswe yinasonewamo. Chocho muwahisa jila ye; chocho yuma ye muyiwaha.
w13 15/1 8 ¶7
Hamuka—Yehova Hwali Hamwe ni Yena!
7 Twatamba kulilongesa Liji lia Zambi ni kukaula yize twakulilongesa, mba tupwe ni hamu lia kulinga upale wenyi. Yenayo akolwezele Yoshua hanga alinge muze asalakanyine Mose. Yehova yamba ngwenyi: “Pwako ni hamu linji, nikufunga kanawa shimbi jeswe kavumbi kami Mose akutumine. . . . Mukanda uno wa shimbi kanda ukakatuka mu kanwa lie, alioze ukaupukune mwalwa ni ufuku, ukalinge kanawa nikulita ni yize yeswe yinasonewamo. Chocho muwahisa jila ye; chocho yuma ye muyiwaha.” (Yos 1:7, 8) Yoshua kakawile chiyulo chino, hachino, ‘jila yenyi yiyiwaha.’ Ni yetu nyi twachilinga, mutupwa ni hamu linji nawa mutulinga kanawa milimo ya Zambi.
(Yoshua 1:9) Te chakutumine nyi? Takama; hamuka; kanda wivwa woma hanji mwongo, mumu Yehova Zambi ye hwali hamwe ni yena kweswako muoya.
w13 15/1 11 ¶20
Hamuka—Yehova Hwali Hamwe ni Yena!
20 Muze tunapalika mu yipikalo ya hano hashi hapi, muchihasa kupwa chikalu kupwa ni mwono uze muuvwisa Zambi kuwaha. Alioze kutushi ukawetu. Zambi kali hamwe ni yetu. Nawa Mwanenyi, yoze uli Mutwe wa chikungulwila neye kali hamwe ni yetu. Chikwo nawa, tuli ni unji wa Yela ja Yehova kuhina 7 milhões a hashi heswe. Yetweswe, tunanungu ni kukolesa ufulielo wetu ni kwambujola sango lipema lia Wanangana wa Zambi, kulita ni chisoneko cha mwaka 2013 chinambe ngwo: “Takama; hamuka. . . . Yehova Zambi ye hwali hamwe ni yena.”—Yos 1:9.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoshua 2:4, 5) Alioze mwe pwo te handa malunga aze aali, haasweka. Ngwenyi, Chamwenemwene malunga ezanga kuli yami alioze chanyingikine kuze akatukanga. 5 Ha ola ya kwajila pito ha ufuku malunga jacho yatuhuka. Chanyingikine kuze ayanga. Kaulenu fuji, mba munuawana.
w04 1/12 9 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Yoshua
2:4, 5—Mumu liaka Rahape ongele malunga waze mwanangana atumine hanga aye ni kufupa ngendeshi? Mumu lia ufulielo uze Rahape apwile nawo muli Yehova, iye yasa mwono wenyi mu ponde hanga afunge ngendeshi. Kashika iye kakalwezele malunga waze afupile kulinga atu ja Zambi upi, kuze ngendeshi te ali. (Mat 7:6; 21:23-27; Yo 7:3-10) Kwamba umwenemwene, Rahape kamusambishile “ku yitanga” yenyi yipema, kuchingako yize ongele malunga a mwanangana.—Tia 2:24-26.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoshua 2:1-16) Ku Shitime Yoshua mwana wa Nune watumine malunga aali ngendeshi ku tenga ngwenyi, Yeenu nukendese chifuchi ni Yeriku. O yaya, yaheta ku zuwo lia umwe chikoi jina lienyi, Rahape. Yapombako. 2 Achilwezele kuli mwanangana wa Yeriku ngwo, Talenu, amwe malunga A-Izalele haneza ufuku wa musono mukwendesa chifuchi. 3 Mwanangana wa Yeriku yatuma kuli Rahape ngwenyi, Malunga waze ezanga kuli yena ni nikunjila mu zuwo lie, uanehe haze mumu heza mukwendesa chifuchi cheswe. 4 Alioze mwe pwo te handa malunga aze aali, haasweka. Ngwenyi, Chamwenemwene malunga ezanga kuli yami alioze chanyingikine kuze akatukanga. 5 Ha ola ya kwajila pito ha ufuku malunga jacho yatuhuka. Chanyingikine kuze ayanga. Kaulenu fuji, mba munuawana. 6 Alioze iye te haatwala helu lia zuwo, haasweka ni mishachi ya linyu yize te ananyika ha zuwo. 7 Chocho malunga yaakaula mu jila ya kuya ku Yordau ndo ku chau. Muze akwa kukaula hatuhuka ajilile pito. 8 Shimbu kanda achipomba, mwe pwo wejile kuli ayo helu lia zuwo. 9 Yamba kuli malunga ngwenyi, Ngunanyingika ngwami, Yehova hanwaha chifuchi, ni woma wa yenu hiwatukwata. Chikwo nawa akwa chifuchi eswe kanasangunuka kumeso jenu. 10 Mumu hitunevu chize Yehova omishine meya a Kalunga-lwiji-Muchila kumeso jenu muze nwakatukile ku Engitu. Hitunevu nawa chize nwalingile kuli mianangana aali a A-Amore waze atwamine mu sali lia Yordau ngwami, Sahone ni Oge waze nwanongesene wupu. 11 Muze twachivwile mbunge jetu jasangunukine; niumwe mutu kapwile ni hamu nawa mumu hali yenu. Mumu Yehova Zambi yenu iye Zambi mwilu ni hashi. 12 Kashika lilakenyenu ni yami ni shingo kuli Yehova se yami hinanulinga vumbi, ni yenu nawa nukalinge ni vumbi kuli akwa zuwo lia tata. Ngwehenu chilayi chamwenemwene. 13 Nukalamwine ni mwono tata ni mama, ni mandumbu jami, ni ayaya, ni ana-akwetu, ni waze eswe ali no, nukapulule mwono wetu ku kufwa. 14 Malunga yamba kuli iye ngwo, Nyi kuchi kusolola milimo yino ya yetu mututumbika mwono wetu ha mwono we ngwetu, muze Yehova matwaha che chifuchi mutulinga ni yena ni vumbi ni umwenemwene. 15 Mba Rahape waasunwishine ni muhipu mu kapenda, mumu zuwo lienyi te liatwama ha chipanga-cha-mawe cha chihunda, chocho iye watwamine ha chipanga. 16 Yamba kuli ayo ngwenyi, Yeenu ku milundu kuchina akwa kukaula manuwana, nukaswameko matangwa atatu ndo akwa kukaula mahiluka, mba munuya kwenu.
20-26 SETEMBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOSHUA 3-5
“Yehova Kakuwahisa Yitanga ya Ufulielo”
(Yoshua 3:12, 13) Kashika sakulenu kumi ni malunga aali ku minyachi ya Izalele, ku munyachi mutu, ku munyachi mutu. 13 Mba muze yiliato ya asasendote aze anambata mushete wa Yehova, Mwene wa hashi heswe, muyimana mu meya a Yordau, hohene meya a Yordau aze anapalika mamana. E meya anakatuka ku tunda mamanyina ha mulumba umuwika.
it-2 595
Yordau
Kanji-kanji Yordau sali lia ku mwanda ku Kalunga-lwiji wa Ngalileya kali ni usuhwe wa tando 1 hanji 3 ni utohwe wa tando 27 hanji 30. Alioze ha kakweji wa kucha mbuto lwiji Yordau kakuzala chinji ni kusupwokela ku mungilingili, kashika akutohwa ni kusuhwa chinji. (Yos 3:15) Ha mashimbu waze Yordau akuzala chinji, te hi chipema ko vungu lia Izalele, haze hapwile malunga, mapwo ni ana kuzauka Yordau, chipi-chipi muze ali kusuku ni Yeriku. Mihuji yapwile ni tachi jinji, ha miaka yikehe kunyima yahungumwine akwa-kusana. Kashika Yehova kupalikila mu chikomokeso yateta lwiji Yordau ni kupwisa chashi A-Izalele hanga amuzawuke ha mavu omu. (Yos 3:14-17) Ha sekulu jimwe kulutwe, kwalingiwile nawa chikomokeso ngwe chino muze Eliya te ali ni Elisha. Hakupalika cha mashimbu, yichilingiwa nawa kuli Elisha muze te ali ukawenyi.—2Mi 2:7, 8, 13, 14.
(Yoshua 3:14) Chocho muze atu akatukile ku mbalaka jo akazauke Yordau, hamwe ni asasendote anambata mushete wa usendo kumeso ja atu.
w13 15/9 16 ¶17
Pwisa Shimbi ja Yehova Uwahililo wa Mbunge Ye
17 Kuchi chitanga cha ufulielo chakutukwasa kujikijila muli Yehova? Tutalenu lusango wa A-Izalele muze te ananjila mu Chifuchi cha Chilakenyo. Yehova kalwezele asasendote waze te anambata mushete wa usendo hanga ende mu Lwiji Yordau. Alioze, muze te anakundama ku lwiji, atu yamona ngwo lwiji te kanazale chinji ni kusupwokela ku mungilingili mumu lia vula munji yoze te wakunoka ha mashimbu a lwiza. Yika ayo alingile? Shina kasele chilombo ku sesa lia lwiji ni kushimbwila poso hanji tukweji ndo muze meya matepuluka? Ka, ayo yajikijila pundu muli Yehova ni ha usongwelo wenyi. Mba yika yalingiwileko? Lusango kanasolola ngwo, ‘muze yiliato ya asasendote yamanyine mu meya, hohene meya a mu lwiji amanyine, . . . Asasendote amanyine ha mavu omu hakachi ka Yordau ndo muze vungu lieswe liazaukile Yordau.’ (Yos 3:12-17, Contemporary English Version) Achinyonga ha chiseke chize atu ja Zambi evwile hakumona meya waze apwile ni mihuji yinji mamana susumuku! Chino chinasolola pundu ngwo, ufulielo wa A-Izalele hali Yehova wakolele ha kujikijila ha usongwelo wenyi.
(Yoshua 3:15-17) ni muze akwa kumbata mushete haheta ku Yordau, ni yiliato ya asasendote akwa kumbata mushete hiyanjila mu sesa lia meya (Yordau kakusupwokela ha mungilingili wenyi weswe ha kakweji wa kucha mbuto), 16 e meya aze anakatuka ku tunda yamanyina ha mulumba kusuku, te ku Alama chihunda chasulangana ni Zaretane. Meya waze anayi ku mwanda ku chitende cha Arapa, che Chitende cha Mungwa, o apatukile ngwi. Chocho atu yazauka hatalanganyi ni Yeriku. 17 Shimbu te A-Izalele eswe anapalika ha mavu omu, asasendote akwa kumbata mushete wa usendo wa Yehova amanyine ha mavu omu hakachi ka Yordau ndo vungu lieswe hiliahwa kuzauka Yordau.
w13 15/9 16 ¶18
Pwisa Shimbi ja Yehova Uwahililo wa Mbunge Ye
18 Tunanyingika ngwetu, musono Yehova kechi kulinga yikomokeso hanga akwase atu jenyi, alioze iye kakuwahisa yitanga yo ya ufulielo. Spiritu yisandu ya Zambi, yakutukwasa kumanununa mulimo wetu wa kwambujola sango lipema lia Wanangana hashi heswe. Nawa Chela mutangu wa Yehova, Kristu Yesu yoze ahindwishile, kanakalakenya kukwasa tumbaji twenyi mu mulimo uno ulemu muze ambile ngwenyi: “Yeenu nukatayise tumbaji a ku mavungu eswe. . . . Nyingikenu, yami hamuwika ni yenu nguli matangwa eswe ndo kumanunuka cha miaka.” (Mat 28:19, 20) Yela ja Yehova anji waze akwivwa sonyi, kakwamba ngwo, spiritu yisandu ya Zambi yakwaha hamu lia kwambujola kuli atu waze kanyingikine.—Tanga Samu 119:46; 2 A-Korindu 4:7.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoshua 5:14, 15) Aye yakumbulula ngwenyi, Ka, alioze yami hineza ngukapwe kapitau ka tujita twa Yehova. Mba Yoshua yafulamana meso jenyi hashi ni kuwayila ngwenyi, Mwene, kuchi mutuma yami ngamba ye? 15 Kapitau ka tujita twa Yehova yamba kuli Yoshua ngwenyi, Chiza haku je ku molu je mumu homaho unamana hasandu. Chocho Yoshua yalinga.
w04 1/12 9 ¶2
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Yoshua
5:14, 15—“Kapitau ka tujita twa Yehova” iya? Kapitau yoze wayile ni kutakamisa Yoshua muze aputukile kukumba Chifuchi cha Chilakenyo kota te “Liji”—Yesu Kristu muze te uchili mu malilu. (Yo 1:1; Da 10:13) Chili utakamiso unene hakunyingika ngwetu, chipwe musono Yesu Kristu kali hamwe ni atu ja Zambi, muze ayo anase jita ya ku spiritu!
Kutanga Mbimbiliya
(Yoshua 3:1-13) Ha chimenemene Yoshua yakatuka ku Shitime hamuwika ni A-Izalele eswe. Yaheta ku Yordau, yapombako shimbu kanda azauka. 2 Kulutwe lia matangwa atatu yilolo yapalika mu chilombo, 3 nikutuma e atu ngwo, Muze munumona mushete wa usendo wa Yehova Zambi yenu kanaumbata kuli asasendote A-Levi, hikatukenu kuze nwatwama nukaukaule, 4 nukanyingike jila yize munuya, se kanda nuchipalika jila yino. Hindu munusela kapinji hakachi ka yenu ni mushete ngwe tununu aali a mbandu. Kanda nukundamako. 5 Yoshua yamba kuli atu ngwenyi, Liselenu ku usandu mumu hamene Yehova malinga yipupu hakachi kenu. 6 Yoshua yamba kuli asasendote ngwenyi, Andenu mushete wa usendo nukatetekele e atu. O yanda mushete wa usendo yatetekela e atu. 7 Yehova yamba kuli Yoshua ngwenyi, Musono munguputuka kukunangamisa kumeso ja A-Izalele eswe, akanyingike ngwo, Chizechene apwile ni Mose chocho kwali nawa ni iye. 8 Ena muwambila asasendote aze anambata mushete wa usendo ngwe, Muze munuhete kusesa lia meya a Yordau munumana kuuluu mwe mu Yordau. 9 Yoshua yamba kuli A-Izalele ngwenyi, Tweyenu hano nwivwe maliji a Yehova Zambi yenu. 10 Yoshua yamba ngwenyi, Ha chikuma chino mununyingika ngwenu, Zambi ya mwono hwali hakachi ka yetu, mba iye kechi kuhona kuhuma A-Kanana, ni A-Hete, ni A-Hevwe, ni A-Perize, ni A-Ngikashe, ni A-Amore, ni A-Yepushe kumeso jetu. 11 Talenu mushete wa usendo wa Mwene wa hashi heswe muupalika kulutwe lienu mu Yordau. 12 Kashika sakulenu kumi ni malunga aali ku minyachi ya Izalele, ku munyachi mutu, ku munyachi mutu. 13 Mba muze yiliato ya asasendote aze anambata mushete wa Yehova, Mwene wa hashi heswe, muyimana mu meya a Yordau, hohene meya a Yordau aze anapalika mamana. E meya anakatuka ku tunda mamanyina ha mulumba umuwika.
27 SETEMBRO–3 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOSHUA 6-7
“Ehuka Yuma Yize Kuyishi Ulemu”
(Yoshua 7:1, 20, 21) Alioze A-Izalele avulumwine ha kutwala ku yuma ya jila. Mumu Akane mwana wa Kame, mwana wa Zapati, mwana wa Zera wa ku munyachi wa Yunda wapunjile yimwe ya yuma Zambi hayikanjisa. Kashika utenu wa Yehova walekwokele hali A-Izalele. 20 Akane yakumbulula kuli Yoshua ngwenyi, Chamwenemwene hinavulumuna Yehova Zambi ya Izalele mumu nalingile chino: 21 Muze namwene hakachi ka yuma yakupupa chikuto chimwe chipema cha ku Babilonia, ni kulakaji aali a shekele ja prata, ni chipinji cha oru cha makumi atano a shekele nayivwilile kuzo, yinguyitambula. Kuyili ya kusweka mu mavu muchima lia mbalaka yami. Prata kushi yili.
w10 15/4 20 ¶5
Tewulula Meso Je ku Yuma Yamokomoko!
5 Hakupalika cha jimwe sekulu, meso ja Akane umwe Ka-Izalele, kamutwalile hanga eye yuma yakukanjisa muze apupile mbonge ya Yeriku. Zambi kahanyine shimbi ngwo katamba kunongesa yuma yeswe kuchizako yuma yize te matwala mu zuwo lia Yehova. Zambi katowezele A-Izalele ngwenyi: “Lifungenu ku yuma yize hanayijilila ha kwonwona, kuchina muze hinwayijilila” munwiya yuma ya mu mbonge. Amu Akane kakawile usongwelo uno, A-Izalele yakumba kuli akwa Ayi, anji akuli ayo yafwa. Akane katayijile wika ngwo keya muze amusolwele ha mbunga. Yamba ngwenyi: “Muze namwene” yuma yakupupa yinguyanda. Usolo wa meso wamutwalile ku kufwa, hamwe ni “upite wenyi weswe.” (Yos 6:18, 19; 7:1-26) Akane yazanga chinji chuma chakukanjisa.
(Yoshua 7:4, 5, 24-26) Kashika ngwe tununu atatu (3000) akandukile a hakachi ka atu alioze achinyine ku meso ja akwa Ayi. 5 Akwa Ayi ashihile ngwe makumi atatu ni malunga asambano hakachi ko. Yaahanga ku chikolo ndo ku Shebarimi nikuashiha ha kupalumuka. Kashika mbunge ja atu yijisangunuka, yijalumuka ngwe meya. 24 Mba Yoshua ni A-Izalele eswe yanda Akane mwana Zera, ni prata, ni chikuto, ni chipinji cha oru, ni anenyi a malunga ni a mapwo, ni ngombe jenyi, ni yimbulu jenyi, ni mapanga jenyi, ni mbalaka yenyi, ni upite wenyi weswe, yayitwala ku chikulo cha Akore. 25 Yoshua yamba ngwenyi, Kuchi te hiwatukokela lamba? Kashika Yehova makulamba musono. A-Izalele eswe yamwasa mawe. Yaocha ni kahia nikuaasa mawe. 26 Yalumbika hali iye mulumba unene wa mawe. Kuwatwama ndo musono. Mba Yehova watewulukile ku kusasaminya cha utenu wenyi. Kashika jina liako ndo musono ngwo, Chikulo cha Akore.
w97 15/8 28 ¶2
Mumu Liaka Twatamba Kwambulula Shili?
Yetu twakwambulula shili mumu chino chakukwasa chikungulwila hanga chilinange. Yehova kali Zambi walinanga, nawa musandu. Iye kakuzanga hanga waze eswe akumuwayila alinange ku spiritu ni ku yitanga. Liji lienyi linatoweza ngwo: “Nuli ana, akwa kwononoka, kanda nulitesa ni usolo wenu wa kunyima mu kwalajala chenu: alioze se yoze wanutambikile iye musandu, ni yenu nawa pwenu asandu ha kwenda chenu cheswe. Mumu chinasonewa ngwo, Pwenu asandu, mumu yami nguli musandu.” (1Pe 1:14-16) Nyi umwe mutu malinga yuma yaluchisa hanji shili, chino chakupihisa chikungulwila cheswe, nawa chikungulwila kuchishi kupwa ni utayizo wa Yehova, ndo muze mulonga wacho muupwa kusopa hanji kuchiza chivulumunyi mu chikungulwila.—Tesa ni Yoshua kapitulu 7.
w10 15/4 21 ¶8
Tewulula Meso Je ku Yuma Yamokomoko!
8 Chipwe akwa-Kristu amwenemwene, kakupinda ni usolo wa meso ni wa musunya. Kashika Liji lia Zambi linatukolweza hanga tulifumbe hakutwala ku yize twakutala ni yize twakuzanga. (1Ko 9:25, 27; tanga 1 Yoano 2:15-17.) Yombi lunga washishika kanyingikine kulita chize chatwama hakachi ka kutala ni kuzanga. Iye yamba ngwenyi: “Nakolesele shingo ni meso jami; mba kuchi munguhasa kusa meso jami hali mwana pwo?” (Yom 31:1) Yombi kakehukile wika kukwata pwo ni nyonga lipi, alioze kehukile nawa manyonga a utanji. Yesu yashindakenya ngwenyi manyonga jetu katamba kulifunga ku yuma ya luchisa, kashika ambile ngwenyi: “Mweswawo matala pwo mukumuvwila usolo, halinga nenyi utanji kulu mu mbunge yenyi.”—Mat 5:28.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoshua 6:20) Chocho atu akololokele, ni yitavwi yahanjikile. Muze atu evwile liji lia yitavwi o yakololoka ni liji linene, mba chipanga-cha-mawe yichinunguka. Chocho atu anjilile mu chihunda, fwapu lume, mutu mweswe kwe ku meso jenyi, nikutambula che chihunda.
w15 15/11 13 ¶2-3
Yihula ya Waze Akutanga Mikanda Yetu
Ku mashimbu akunyima, maswalale kapwile ni kujingilika mbonge hanga ahase kuyikumba. Chipwe ngwe kujingilika chacho chapwile ni kumbata mashimbu anji, nihindu maswalale te kakupupa mbonge hanga ande upite ni kulia. Alioze mu yikulu ya Yeriku, akwa-kuvumbula yuma yikulu kawanyinemo kulia chinji. Umwe mukanda unambe ngwo: “Yuma yinji yize anakawana mu yikulu ya mbonge ya Yeriku, yili kulia ni yihanda ya uma. . . . Yino yinalise chinji ni yuma yize akwa-kushikulula awanyine mu yikulu ya Palestina. Kota kawanyinemo mulondo umuwika hanji yaali ya kulia, alioze kuwana kulia chinji mu yikulu, chili chikomokeso.” (Biblical Archaeology Review)
Kulita ni sango ja mu Mbimbiliya, A-Izalele kapwile ni yitela yinji ya kwehuka kwanda kulia mu mbonge ya Yeriku. Yehova kaalwezele hanga achine kwanda yuma. (Yos 6:17, 18) A-Izalele kapupile mbonge yacho ha mashimbu akucha mbuto, kashika mu mbonge yacho te muli kulia chinji. (Yos 3:15-17; 5:10) Hamukunda wa kulia chinji chize chapwile mu mbonge ya Yeriku, ngwe chize Mbimbiliya yinasolola, kujingilika cha mbonge yacho chakalingile mashimbu anji.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoshua 6:1-14) Acho chihunda cha Yeriku te hachiyika muchima ni haze mumu hali A-Izalele. Niumwe watuhukile, niumwe wanjilile. 2 Kashika Yehova yamba kuli Yoshua ngwenyi, Kwamwene! Hinakwaha Yeriku mu kwoko lie hamuwika ni mwanangana wo ni yitakame, akwa hamu. 3 Munujinguluka chihunda; tujita eswe majinguluka chihunda kamuwika. Chocho munulinga ha matangwa asambano. 4 Asasendote shimbiali mambata yitavwi shimbiali ya mbinga ja kuji a mapanga kulutwe lia mushete. Ha tangwa liamuchishimbiali munujinguluka chihunda yisuho shimbiali shimbu asasendote mahumuna yitavwi. 5 Muze o mahumuna liji liakunyongonona mu mbinga ja kuji a mapanga, enu munwivwa liji lia yitavwi mba atu eswe makololoka ni liji linene. Mba chipanga-cha-mawe cha chihunda muchinungukina hashi, hanga e atu akanduke pundu mutu mweswe kumeso jenyi. 6 Chocho Yoshua mwana wa Nune yasanyika asasendote, yamba kuli ayo ngwenyi, Zundulenu mushete wa usendo, mba asasendote shimbiali akambate yitavwi shimbiali ya mbinga ja kuji a mapanga kumeso ja mushete wa Yehova. 7 Yamba kuli atu ngwenyi, Senyenu, nukajinguluke chihunda. Akwa-kumbata yitwa ya jita akatetekele kulutwe lia mushete wa Yehova. 8 E asasendote shimbiali yatetekela ni yitavwi shimbiali ya mbinga ja kuji a mapanga kumeso ja Yehova, nikuhumuna yitavwi. Mushete wa usendo wa Yehova yiukaula chizechene ngwe Yoshua ambile kuli atu. 9 Akwa yitwa ya jita ayile kulutwe lia asasendote akwa kuhumuna yitavwi. Akwa kunyima akawile kunyima lia mushete, mba yitavwi yinahanjika shimbu lieswe. 10 Alioze Yoshua yaambila atu ngwenyi, Kanda nukololoka, chipwe kuvwisa liji lienu, chipwe liji limuwika kanda lituhuka mu makanwa jenu ndo tangwa lize mungunutumina ngwami, Kololokenu, mba munukololoka. 11 Chocho watumine mushete wa Yehova ukajinguluke chihunda, nikujinga kamuwika. Mba yahilukila ku chilombo nikupombako. 12 Mba Yoshua yalimeneka. Asasendote yazundula mushete wa Yehova. 13 Asasendote shimbiali akwa kumbata yitavwi shimbiali ya mbinga ja kuji a mapanga ayile kulutwe lia mushete wa Yehova nikuhumwona yitavwi. Mba akwa yitwa ya jita yaatetekela, ni akwa kufunga kunyima yakaula mushete wa Yehova, shimbu yitavwi kuyaholele kuhanjika. 14 Tangwa liamuchiali yajinguluka chihunda kamuwika mba yahilukila ku chilombo. Chocho alingile matangwa asambano.
4-10 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOSHUA 8-9
“Yize Mutulilongesa ha Lusango wa A-Ngibeone”
(Yoshua 9:3-6) Alioze akwa Ngibeone muze evwile chize Yoshua halinga kuli A-Yeriku ni A-Ayi, 4 O yalinga ni ukanyame. Yaya, yalulika yakulia, yasa ha yimbulu jo njeke jimwe hijapapujoka, ni tuku ja malambu jimwe hijapapujoka, japwa ja yitanutanu, jakusa yando. 5 Ku yiliato yo yazala haku japapujoka, jakusa yando, ni mazalo apapujoka. Yakulia yo yeswe yinomu chau, hiyakwata mbundu. 6 Chocho ayile kuli Yoshua mu chilombo ku Ngilingali, yamba kuli iye ni malunga a Izalele ngwo, Etu twakatuka ku chifuchi chisuku, kashika kolesenu usendo ni yetu.
it-2 212-213
Ngibeone
Kukolesa Usendo ni Yoshua. Ha mashimbu ja Yoshua mu chifuchi cha Ngibeone te mwatwama A-Hevwe, limwe vungu liamuchishimbiali lia A-Kanana, waze ashingile kwanongesa. (Shi 7:1, 2; Yos 9:3-7) A-Ngibeone kapwile ni kwavuluka nawa ngwo A-Amore, jina lino kanji-kanji kapwile ni kulizachisa hanga avuluke A-Kanana eswe. (2Sa 21:2; tesa ni Upu 10:15-18; 15:16.) Chizechene ngwe A-Kanana akwo, A-Ngibeone no yanyingika ngwo, chipwe ngwe kapwile tujita a ndundo nawa mbonge yo yinene, nihindu te kechi kuhasa kukumba mumu Yehova mwe te unashila Izalele jita. Muze te hanongesa Yeriku ni Ayi, malunga A-Ngibeone kota waze te anamanyinako mbonge jitatu ja A-Hevwe, ngwe Chefira, ni Mberote, ni Kiriate-Yerimi (Yos 9:17), yatuma amwe mikeji kuli Yoshua ku Ngilingali hanga alivwashane no. Tunganda A-Ngibeone yazala mazalo ni haku japapujoka, ni tuku ja malambu jakusa yando ja yitanutanu, ni mbolo jomu mu njeke japapujoka—ayo kasolwele ngwe kanakatuka ku chimwe chifuchi kusuku, chize A-Izalele katambile kukumba. Ayo yanyingika kwoko lia Yehova ha yuma yize yalingiwile kuli A-Engitu, mianangana A-Amore, Sahone ni Oge. A-Ngibeone yasolola mana ha kwehuka kuhanjika ha yize yinakalingiwa mu mbonge ya Yeriku ni Ayi, mumu sango jacho te kujichi kuhasa kuheta “ku chifuchi chisuku” kuze ambile ngwo akatukile. A-Izalele yahengwola chikuma chacho, yachitayiza nawa yalinga no usendo hanga ahone kwanongesa.—Yos 9:3-15.
(Yoshua 9:14, 15) Chocho malunga atambwile yakulia yo, alioze kechile chiyulo kuli Yehova. 15 Yoshua wawanyine no. Yachata no usendo akatwame ni mwono. Akwa lutwe a chikungulwila alilakenyene no ni shingo.
w11 15/11 8 ¶14
‘Kanda Ujikijila ha Malinjekela Je’
14 Yetweswe tuli yihenge, chipwe makulwana a mu chikungulwila waze ajama, kashika twatamba kukanyama hanga tuchine kwehuka kufupa usongwelo wa Yehova muze mutukwata yiyulo. Tutalenu yize chisalakanyi wa Mose, Yoshua ni makulwana a mu Izalele alingile muze A-Ngibeone aongele ngwo kanakatuka ku chifuchi chisuku. Chakuhona kuhula Yehova, Yoshua ni malunga akwo yalivwashana ni A-Ngibeone ni kulinga no usendo. Chipwe ngwe kulutwe Yehova katayijile usendo uze alingile no, nihindu Yehova yasa shindakenyo hanga asoneke kapalia wacho mu Mbimbiliya hanga atuyukise.—Yos 9:3-6, 14, 15.
(Yoshua 9:25-27) Haliapwila talenu tuli mu moko jenu. Cheswacho unamono ngwe chipema ni cha ululi hilingenu. 26 Chocho alingile kuli ayo. Yaapulula ku moko ja A-Izalele, kaashihile. 27 Alioze tangwa lienalio Yoshua waapwishile akwa kuchaa kunyi ni akwa kutaha meya ha chikungulwila ni ha chilumbilo cha Yehova, akachilinge ndo musono kuma kuze maatongwela.
w04 15/10 18 ¶14
“Katuka Wendese Chifuchi”
14 Mikeji jacho yamba ngwo: “Etu ngamba jenu ku chifuchi chisuku chikolo tunakatuka, mumu ha jina lia Yehova Zambi yenu.” (Yos 9:3-9) Mazalo jo ni kulia, yasolwele ngwe ayo kusuku lume te anakatuka, alioze kwamba umwenemwene Ngibeone te yatwama hakamwihi ni mbonge ya Ngilingali, ha 30 a tando. Yoshua ni akwa lutwe a Izalele yatayiza lusango wacho, hachino yalinga usendo wa sambukila ni A-Ngibeone hamwe ni yihunda yikwo yize te yatwama hakamwihi ni mbonge yacho. Shina A-Ngibeone kalingile chino hanga ahone kwonwona? Ka, ayo kalingile chino hanga apwe ni utayizo wa Zambi ya Izalele. Yehova kasolwele ngwenyi, katayiza A-Ngibeone hakwasa hanga apwe “akwa kuchaa kunyi ni akwa kutaha meya ha chikungulwila ni ha chilumbilo cha Yehova,” ni kuchaa kunyi ja ha chilumbilo cha yitapo. (Yos 9:11-27) A-Ngibeone yanunga ni kulinga milimo yakulikehesa mu mulimo wa Yehova. Kota amwe a kuli ayo kapwile hamuwika ni A-Netinime waze akatukile ku Babilonia nawa akalakalile mu tembele yize atungulwile. (Ezr 2:1, 2, 43-54; 8:20) Mutuhasa kwimbulula yitanga ya A-Ngibeone hakusa tachi hanga tupwe ni sambukila ni Zambi, ni ha kulihana hanga tulinge milimo yakulikehesa mu mulimo wenyi.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoshua 8:29) Yasukika mwanangana wa Ayi ha mutondo ndo chingoloshi. Ha kutoka cha tangwa Yoshua yatuma, yachiza mujimba wenyi ku mutondo, yaumbila mu chikolo cha chihunda nikulumbikilaho mulumba wa mawe. Kokwene kuuli ndo musono.
it-3 221-222
Kusukika
Kulita ni shimbi yize Yehova ahanyine kuli A-Izalele, chingalwe te mahasa kumusukika ku mutondo muze mafwa, ngwe wa ‘kushinga kuli Zambi,’ ni kumusa ha mbunga ngwe chilweza cha utowezo. Mufu yoze te akusukika katamba kumuchiza hanga amufunde muze kanda kuchitoka; kumwecha ufuku weswe ku mutondo, chapwile ni kuchisa chifuchi chize Zambi ahanyine kuli A-Izalele. (Shi 21:22, 23) A-Izalele kapwile ni kukaula shimbi yino chipwe ngwe mutu yoze mashiha hi Ka-Izalele ko.—Yos 8:29; 10:26, 27.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoshua 8:28–9:2) Chocho Yoshua yocha Ayi. Yachipwisa mulumba wa yiswaswa wa mutolo, chize chapwa ndo musono. 29 Yasukika mwanangana wa Ayi ha mutondo ndo chingoloshi. Ha kutoka cha tangwa Yoshua yatuma, yachiza mujimba wenyi ku mutondo, yaumbila mu chikolo cha chihunda nikulumbikilaho mulumba wa mawe. Kokwene kuuli ndo musono. 30 Henaho Yoshua yatunga chilumbilo kuli Yehova Zambi ya Izalele ha mulundu wa Epale, 31 chizechene ngwe Mose kavumbi ka Yehova watumine A-Izalele, chasonewa mu mukanda wa shimbi ja Mose ngwo, Chilumbilo cha mawe kaapulile ni martelo, kaalambile ni chikungo cha utale. Henaho alambwilile milambu ya kulumba kuli Yehova, ni yitapo ya milambu ya sambukila. 32 Kwenako, kumeso ja A-Izalele yasoneka ha mawe shimbi ja Mose jize asonekene. 33 A-Izalele eswe, njize ni mukwa chisemuko, hamwe ni makulwana, ni yilolo, ni akwa kuyula, amanyine sali ni sali lia mushete kumeso ja asasendote Alevi akwa kumbata mushete wa usendo wa Yehova. Chihanda cha ha muchima amanyine kulutwe lia mulundu wa Ngerizime, ni chihanda cha ha muchima amanyine kulutwe lia mulundu wa Epale, chizechene ngwe Mose kavumbi ka Yehova watumine hatangu, hanga akawahise e atu A-Izalele. 34 Mba yatanga maliji eswe a shimbi, ni chiwape ni shingo ni kulita ni chize cheswe chasonewa mu mukanda wa shimbi. 35 Nilimwe liji kuliasalile lia kutuma kuli Mose, Yoshua yaatanga eswe kumeso ja chikungulwila cha Izalele, ni mapwo, ni ana, ni njize waze atwamine hakachi ko.
9 Mba mianangana aze eswe atwama mu sali lia Yordau mu milundu ni mu yana yeswe ya ku mbaka ya Kalunga-lwiji Munene, kwa kuya ku Lebano, ni A-Hete, ni A-Amore, ni A-Kanana, ni A-Perize, ni A-Hevwe, ni A-Yepushe; o muze evwile chuma chino 2 alikungulwile ni mbunge yimuwika akase jita ni Yoshua ni A-Izalele.
11-17 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOSHUA 10-11
“Yehova Yashila A-Izalele Jita”
(Yoshua 10:5) Mba e mianangana atano a A-Amore, mukwo mwanangana wa Yerusaleme, mukwo mwanangana wa Heprone, mukwo mwanangana wa Yaramuta, mukwo mwanangana wa Lakishi, mukwo mwanangana wa Eglone yakungulula tujita two, yakanduka ni maswalale jo eswe, yasa chilombo cho kulutwe lia Ngibeone nikwasa no jita.
it-1 54
Adonezedeke
Adonezedeke kapwile mwanangana mu Yerusaleme ha mashimbu waze A-Izalele akumbile Chifuchi cha Chilakenyo. Iye kalichingile ni mianangana akwo a ku Chivumbuko ku Yordau hanga alimike ni maswalale a Yoshua. (Yos 9:1-3) Alioze, A-Hevwe waze te atwama mu Ngibeone yalinga usendo ni Yoshua. Mba akinde akwa kole jenyi ahone kumukumba, Adonezedeke yachinga maswalale jenyi ni maswalale a mianangana akwo awana a A-Amore, yajingilika Ngibeone hanga ase no jita. Yoshua yalamwina A-Ngibeone ni kukumba mianangana wano atano, hachino, yachinyina ku Makeda, kuze aswamine ku chivwenge. Yoshua mwe washihile Adonezedeke ni mianangana akwo awana kulutwe lia maswalale jenyi ni kwazezeleka ha mitondo. Hanyima yachiza mijimba yo ni kuyimbila ku chivwenge, kuze kwapwile fuka lio.—Yos 10:1-27.
(Yoshua 10:10, 11) Mba Yehova yaakolesa mwongo wunji kumeso ja A-Izalele. O yaashiha ni kwonwona chinene ku Ngibeone. Yaahanga mu jila ya kukandukila ku Mbete-Horone, yaalamba ndo ku Azeka ni Makeda. 11 Shimbu machichina A-Izalele nikupalumuka mulundu wa Mbete-Horone, Yehova mwilu yanokesa mawe anene-anene hali ayo ndo ku Azeka nikuashiha. Waze afwile ni mawe anji; waze ashihile kuli A-Izalele ni katana akepe.
it-3 538
Mawe Anene-anene
Enawa Yehova azachishile. Yehova kanji-kanji kakunokesa mawe anene-anene hanga amanunune Liji lienyi ni kusolola ndundo jenyi. (Sam 148:1, 8; Iza 30:30) Chisuho chitangu anavuluka mawe, chapwile muze Yehova atumine chilungo cha muchishimbiali mu Engitu, mawe jacho kapihishile minda, mitondo nawa yashiha atu ni tushitu, alioze kakahetele ku Ngoshone kuze A-Izalele te atwama. (Kut 9:18-26; Sam 78:47, 48; 105:32, 33) Hakupalika cha mashimbu, muze A-Izalele ahetele mu Chifuchi cha Chilakenyo ni usongwelo wa Yoshua, yaya ni kukwasa A-Ngibeone waze te anambe kunongesa kuli mianangana atano A-Amore, Yehova yanokesa mawe anene-anene hali A-Amore. Ha mashimbu jacho atu waze afwile ni mawe kapwile anji kuhiana waze ashihile kuli A-Izalele.—Yos 10:3-7, 11.
(Yoshua 10:12-14) Mba Yoshua yamba kuli Yehova tangwa lize Yehova akunjikile A-Amore kuli A-Izalele, yamba kumeso ja A-Izalele ngwenyi, Ena, tangwa, mana lume ha Ngibeone. Ni yena, kakweji, mana ha chikulo cha Ajalone. 13 Mba tangwa liamanyine ni kakweji kendele ndo akwa vungu lia Izalele hakala milonga ya akwa kole jo. Te kachisonekene mu mukanda wa Njasha nyi? Ngwo, Tangwa liamanyine hakachi ka lilu, kulialipupushile kunjila ngwe ha tangwa lia muwundu nawa. 14 Kukwapwile tangwa ngwe lize, chipwe kuze kanda chipwe kuno kanda muze Yehova apanjikile ku liji lia mutu. Mumu Yehova yasa jita hali A-Izalele.
w04 1/12 11 ¶1
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Yoshua
10:13—Kuchi chikomokeso chino chapwile chashi kulingiwa? Shina kuli “chuma chimwe muchipwa chikalu kuli Yehova,” Sakatanga wa malilu ni hashi? (Upu 18:14) Yehova nyi mazanga, mahasa kumanyisa tangwa ni kakweji hanga mutu yoze unayitale amone ngwo kuyishi kulisunga. Hanji mahasa kukondolola mihenyo ya mwalwa ni mweji wa kakweji hanga yipanguke kuze kunalaa pwi, chakuhona kumanyisa kujinga cha hashi ni kakweji. Chize ku mashimbu akunyima ndo musono, kanda kuchipwa kama “tangwa ngwe lize.”—Yos 10:14.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoshua 10:13) Mba tangwa liamanyine ni kakweji kendele ndo akwa vungu lia Izalele hakala milonga ya akwa kole jo. Te kachisonekene mu mukanda wa Njasha nyi? Ngwo, Tangwa liamanyine hakachi ka lilu, kulialipupushile kunjila ngwe ha tangwa lia muwundu nawa.
w09 15/3 32 ¶5
Yihula ya Waze Akutanga Mikanda Yetu
Chipwe ngwe mikanda yimwe kanayitongola mu Mbimbiliya nawa yakwashile kunyingika sango jimwe, nihindu kutwatambile kunyonga ngwetu yapwile ya kuhwima kuli Zambi. Alioze, Yehova Zambi katumine kufunga mikanda yeswe yize yili ni “liji” lienyi, nawa liji liacho “kumulikakola lia mutolo.” (Iza 40:8) Yuma yize Yehova asakwile hanga ayisoneke mu mikanda 66 yili mu Mbimbiliya, ye tunafupiwa hanga ‘tupwe akwa kujama atela liakulu yitanga yeswe yipema.’—2Ti 3:16, 17.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoshua 10:1-15) Adonezedeke mwanangana wa Yerusaleme wevwile chize Yoshua hatambula Ayi nikuchonwona liakulu, nikulinga ku Ayi ni mwanangana wacho chizechene ngwe halinga ku Yeriku ni mwanangana wacho. Wevwile nawa ngwe akwa Ngibeone hawana ni A-Izalele, hatwama hakachi ko. 2 Mba muze evwile yuma yino woma wunji yiumukwata mumu Ngibeone te chihunda chinene, ngwe yimwe mbala ya mwanangana; te chinene, Ayi chikepe, ni malunga jamo eswe apwile yitakame. 3 Chocho Adonezedeke mwanangana wa Yerusaleme yatuma kuli Hohame mwanangana wa Heprone, ni kuli Pirame mwanangana wa Yaramuta, ni kuli Yafia mwanangana wa Lakishi, ni kuli Ndebire mwanangana wa Eglone ngwenyi, 4 Tweyenu kuli yami nukangukwase tukalambe A-Ngibeone. Mumu hawana ni Yoshua ni A-Izalele. 5 Mba e mianangana atano a A-Amore, mukwo mwanangana wa Yerusaleme, mukwo mwanangana wa Heprone, mukwo mwanangana wa Yaramuta, mukwo mwanangana wa Lakishi, mukwo mwanangana wa Eglone yakungulula tujita two, yakanduka ni maswalale jo eswe, yasa chilombo cho kulutwe lia Ngibeone nikwasa no jita. 6 Malunga a Ngibeone yatuma kuli Yoshua mu chilombo cha Ngilingali ngwo, Kanda nwecha yetu ngamba jenu ku kwoko lienu. Tweyenu kuli yetu fuji nutulamwine, nutukwase mumu mianangana eswe a A-Amore wano atwama mu milundu hanalikungulula kulimika ni yetu. 7 Kashika Yoshua yakatuka ku Ngilingali, iye ni tujita eswe hamwe nenyi, ni akwa hamu eswe a tachi. 8 Yehova yamba kuli Yoshua ngwenyi, Kanda uavwila woma mumu hinaakunjika mu moko je. Kechi kumana ku meso je, chipwe lunga umuwika. 9 Chocho Yoshua yeza kuli ayo susumuku nikwenda ndusu ufuku weswe chize ku Ngilingali. 10 Mba Yehova yaakolesa mwongo wunji kumeso ja A-Izalele. O yaashiha ni kwonwona chinene ku Ngibeone. Yaahanga mu jila ya kukandukila ku Mbete-Horone, yaalamba ndo ku Azeka ni Makeda. 11 Shimbu machichina A-Izalele nikupalumuka mulundu wa Mbete-Horone, Yehova mwilu yanokesa mawe anene-anene hali ayo ndo ku Azeka nikuashiha. Waze afwile ni mawe anji; waze ashihile kuli A-Izalele ni katana akepe. 12 Mba Yoshua yamba kuli Yehova tangwa lize Yehova akunjikile A-Amore kuli A-Izalele, yamba kumeso ja A-Izalele ngwenyi, Ena, tangwa, mana lume ha Ngibeone. Ni yena, kakweji, mana ha chikulo cha Ajalone. 13 Mba tangwa liamanyine ni kakweji kendele ndo akwa vungu lia Izalele hakala milonga ya akwa kole jo. Te kachisonekene mu mukanda wa Njasha nyi? Ngwo, Tangwa liamanyine hakachi ka lilu, kulialipupushile kunjila ngwe ha tangwa lia muwundu nawa. 14 Kukwapwile tangwa ngwe lize, chipwe kuze kanda chipwe kuno kanda muze Yehova apanjikile ku liji lia mutu. Mumu Yehova yasa jita hali A-Izalele. 15 Henaho Yoshua yahiluka, yeza ku chilombo ku Ngilingali ni A-Izalele eswe hamwe nenyi.
18-24 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOSHUA 12-14
“Kaula Yehova ni Mbunge Yeswe”
(Yoshua 14:7, 8) Muze Mose mwe kavumbi ka Yehova ku Kandeshe-Mbania hangutuma kwendesa chifuchi, napwile ni makumi awana a miaka, mba namunehene liji nikulita ni chize chapwile mu mbunge yami. 8 Alioze akwetu waze ayile ni yami, o alezumwishine mbunge ja atu. Hindu yami nakawile Yehova Zambi yami ndusu mu yuma yeswe.
w04 1/12 12 ¶2
Yikuma Yilemu ya Mukanda wa Yoshua
14:10-13. Chipwe ngwe kapwile ni miaka 85, Kalemba katayijile chiteli chikalu cha kuhanga atu waze apwile mu chifuchi cha Heprone. Chifuchi chacho chapwile cha A-Anake, malunga jacho te yitakame. Ni ukwaso wa Yehova, kajita yono wajama yakumba, nawa Heprone yiyipwa mbonge ya uchinyino. (Yos 15:13-19; 21:11-13) Chilweza cha Kalemba chinatukolweza tuhone kwecha yiteli yikalu.
(Yoshua 14:10-12) Kashika, talenu, Yehova hangufunga ni mwono chizechene ngwe ambile, makumi awana ni miaka yitano, chize ku tangwa lize Yehova ambile liji lino kuli Mose, cheswe A-Izalele machenda mu puya. Haliapwila nguli ni makumi nake ni miaka yitano. 11 Ngunatakama ngu ndo musono chizechene ngwe tangwa lize Mose wangutumine. Tachi jami ja haliapwila chimuwika jinapu ni ha tangwa lize, chipwe ha jita, chipwe ha kuya ni kwiza. 12 Kashika ngwehenu chifuchi chino cha milundu Yehova ambile tangwa lize, mumu wevwile ha tangwa lize ngwo, A-Anake atwamako mu yihunda yinene ya kukolesa. Hanji Yehova mapwa ni yami ngukaahume ngwe Yehova hanambe.
w06 1/10 18 ¶11
Kuhamuka Mumu Lia Ufulielo ni Woma wa Zambi
11 Ufulielo ngwe uno wakununga ni kukola muze twakwenda mu umwenemwene, kuzuka yiwape, kumona makumbululo a yilemba yetu nawa ni kukaula usongwelo wa Yehova ku mwono wetu. (Sam 34:8; 1Yo 5:14, 15) Mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu, ufulielo wa Yoshua ni Kalemba wakolele muze apwile ni kumona upeme wa Zambi. (Yos 23:14) Tutalenu ha chikuma chino: Ayo kakafwile ha miaka 40 yize alingile mu puya ngwe chize Zambi alakenyene. (Kwa 14:27-30; 32:11, 12) Ayo kakwashile kukumba chifuchi cha Kanana, chize chalingile miaka yisambano. Kusulaho, ayo kapwile ni mwono upema nawa katwamine miaka yinji, hita umwe wa kuli ayo katambwile chihinga chenyi. Chamwenemwene Yehova kakuwahisa tuvumbi twenyi waze akumulingila ni ufulielo ni hamu!—Yos 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoshua 13:2, 5) Chifuchi chasala chino, yihanda yeswe ya A-Filistea, ni yeswe ya A-Ngeshure. 5 Ni chifuchi cha A-Ngebale ni Lebano kweswe ku Chivumbuko, chize ku Mbale-Ngate ku mwanda wa mulundu wa Hermone ndo ku unjililo wa Hamate.
it-2 186
Ngebale
Yehova kachingile “chifuchi cha A-Ngebale” hakachi ka yifuchi yize te A-Izalele makumba ha matangwa ja Yoshua. (Yos 13:1-5) Atu waze akuhangulula Mbimbiliya kakulikwachilila ha lusango yono hanga ambe ngwo, Mbimbiliya kuyishi kulita, mumu mbonge ya Ngebale yapwile ku Norte ya Izalele (ha unji wa tando 100 ha kuheta ku Norte ya Ndane) nawa kota mbonge yacho kakayikumbile kuli A-Izalele. Amwe akwa-kuhengwola yisoneko kambile ngwo, chivungo cha Hepreu kota chapihile ha versu yino, nawa kakunyonga ngwo lusango wacho kota kapwile ni kwamba ngwo, “chifuchi chize chili hakamwihi ni Lebano,” hanji ‘ndo ku njiza ya A-Ngebale.’ Chikwo nawa, A-Izalele te katamba kukaula shimbi mba azuke yilakenyo ya Yehova yili ha mukanda wa Yoshua 13:2-7. Alioze amu A-Izalele kakononokene Yehova, kota kashika kakakumbile Ngebale.—Tesa ni Yos 23:12, 13.
Kutanga Mbimbiliya
(Yoshua 12:7-24) Mba mianangana a chifuchi, waze Yoshua ni A-Izalele akumbile sali lia Yordau ku Chitokelo, chize ku Mbale-Ngate mu chikulo cha Lebano ndo ku mulundu wa Halaka uze wakandukila ku Sere. (Chifuchi chize Yoshua wachihanyine kuli akwa minyachi ya Izalele chikapwe chihinga, nikulita ni chize aatetelele chifuchi, 8 mu chifuchi cha milundu, ni mu chifuchi cha ku mwanda, mu Arapa, ha mindundena, mu puya, mu Nengevwe, ni chifuchi cha A-Hete, ni A-Amore, ni A-Kanana, ni A-Perize, ni A-Hevwe, ni A-Yepushe.) 9 Mwanangana wa Yeriku, umuwika, ni mwanangana wa Ayi hehi ni Mbetele, umuwika, 10 mwanangana wa Yerusaleme, umuwika, mwanangana wa Heprone, umuwika, 11 ni mwanangana wa Yaramuta, umuwika, ni mwanangana wa Lakishi, umuwika, 12 ni mwanangana wa Eglone, umuwika, ni mwanangana wa Ngezere, umuwika, 13 ni mwanangana wa Ndebire, umuwika, ni mwanangana wa Ngedere, umuwika, 14 ni mwanangana wa Horoma, umuwika, ni mwanangana wa Arata, umuwika, 15 ni mwanangana wa Libna, umuwika, ni mwanangana wa Ndulame, umuwika, 16 ni mwanangana wa Makeda, umuwika, ni mwanangana Mbetele, umuwika, 17 ni mwanangana wa Tapua, umuwika, ni mwanangana wa Hefere, umuwika, 18 ni mwanangana wa Afeke, umuwika, ni mwanangana wa Lasharone, umuwika, 19 ni mwanangana wa Madone, umuwika, ni mwanangana wa Hazore, umuwika, 20 ni mwanangana wa Shimerone-merone, umuwika, ni mwanangana wa Akasafa, umuwika, 21 ni mwanangana wa Tanaka, umuwika, ni mwanangana wa Megidu, umuwika, 22 ni mwanangana wa Kendeshe, umuwika, ni mwanangana wa Njokename mu Karmela, umuwika, 23 ni mwanangana wa Ndole mu Nafo-Ndole, umuwika, ni mwanangana wa Ngoyime mu Ngilingali, umuwika, 24 ni mwanangana wa Tiriza, umuwika. Kuafutula hamuwika apwile makumi atatu ni mwanangana umuwika.
25-31 OUTUBRO
YIKUMA YILEMU YA MU LIJI LIA ZAMBI | YOSHUA 15-17
“Funga Chihinga Che Chilemu”
(Yoshua 15:14) Kalemba wahumineko e ana atatu a Anake, majina jo, Sheshai, ni Ahimane, ni Talamai, o eswe munyachi wa Anake.
it-2 310 ¶7
Heprone
Muze A-Izalele apwile ni kukumba yifuchi ya ku Sule ya Kanana, atu waze te atwama ku Heprone hamwe ni mwanangana wo (kota yoze wasalakanyine Hohame), yaashinga kwanongesa. (Yos 10:36, 37) Alioze, chipwe ngwe A-Izalele ni usongwelo Yoshua kakumbile chifuchi cha A-Kanana, kota kakaselemo ni kawashi maswalale hanga afunge chifuchi chacho. Chinasoloka ngwe, muze te A-Izalele anase jita ku sali likwo lia chifuchi, A-Anake yasa cheka chilombo cho ku Heprone, chino che chalingishile Kalemba (hanji ana ja Yunda waze apwile ni kusongwela kuli Kalemba) hakupalika cha mashimbu mba aye ni kutambula mbonge yize yapwile mu moko ja A-Anake. (Yos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Kuy 1:10) Heprone chitangu kayihanyine kuli Kalemba, wa ku munyachi wa Yunda, mba kulutwe yayipwisa mbonge yisandu ya uchinyino. Yapwile nawa ngwe mbonge ya asasendote. Alioze, “minda ya limbo [Heprone]” ni tuyihunda twayo yayihana ngwe chihinga kuli Kalemba.—Yos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
(Yoshua 16:10) Hindu kahumine A-Kanana waze atwama mu Ngezere. Chocho A-Kanana hanatwama hakachi ka A-Eframe ndo musono, alioze aapwishile ndungo ja kulinga ungamba.
it-3 731
Milimo ya Ungamba
Ku mashimbu akunyima, chapwile chako kulinga milimo ya “ungamba” (Heb., mas). Atu waze apwile ni kukwata mu jita kanji-kanji te kakwatenga ngamba. (Shi 20:11; Yos 16:10; 17:13; Es 10:1; Iza 31:8; Lun 1:1) Muze A-Izalele apwile mu undungo ku Engitu, kapwile ni kwashinjila hanga alinge milimo ya ungamba, ha kutunga membo a Pitome ni Ramese. (Kut 1:11-14) Hakupalika cha miaka, muze A-Izalele anjilile mu Chifuchi cha Chilakenyo, shimbu akaule shimbi ya Yehova ya kuhuma A-Kanana mu chifuchi ni kwanongesa, alioze ayo yashinjila A-Kanana hanga alinge milimo ya ungamba. Chino chanehene upi, mumu ayo yapiangula A-Izalele hanga awayile tuzambi a mahuza. (Yos 16:10; Kuy 1:28; 2:3, 11, 12) Mwanangana Solomone neye kanungine ni kukwata atu a ku munyachi wa Kanana, ngwe A-Amore, A-Hete, A-Perize, A-Hevwe ni A-Yepushe hanga alinge milimo ya ungamba.—1Mi 9:20, 21.
(Yoshua 17:17, 18) Mba Yoshua yamba kuli akwa munyachi wa Yosefwe, te A-Eframe, ni A-Manase ngwenyi, Nuli atu anji, ni tachi jinji nuli najo, kashika kunuchi kupwa ni chihanda chimuwika. 18 Alioze chifuchi cha milundu muchipwa ni chenu. Chipwe usaki uliko munuuvuka nikuuzuka ndo ku njiza ya sali lize. Mumu munuhuma A-Kanana chipwe kali ni matemba a jita a utale, chipwe anatakama.
it-1 415 ¶5
Kanana
Chipwe ngwe A-Kanana kakanongesene muze A-Izalele akumbile chifuchi nawa kakapwile mushi lia chiyulo cho, nihindu Mbimbiliya yinambe ngwo, “Yehova wahanyine kuli A-Izalele chifuchi chize cheswe alishingile kuhana kuli tulamba two,” ni kwaha “kuhwima kweswe kwa kujingilika,” nawa “nichimwe chilakenyo chipema chahonene kuli akwa vungu lia Izalele chize Yehova hanalakenya. Yeswe yamanunukine.” (Yos 21:43-45) Mu njiza yeswe ya A-Izalele, akwa-kole jo te kakwavwila woma, kashika A-Izalele te keshi kunyonga ngwo mwono wo uli mu ponde. Zambi kambile ngwenyi kumahuma A-Kanana “hakehe hakehe,” hanga mu chifuchi muchine kusala mwahululu, mumu nyi mwasala mwahululu tushitu a mu yambu moka. (Kut 23:29, 30; Shi 7:22) Chipwe ngwe A-Kanana kapwile ni yikumba yinji ya jita ni matemba a jita a utale, alioze nyi A-Izalele te malinga umwe kapalia wa kwehuka kukumba njiza jimwe, ayo te katambile kulamikiza Yehova ngwo, iye mwe kamanunwine chilakenyo chenyi. (Yos 17:16-18; Kuy 4:13) Chikwo nawa, lusango kanasolola ngwo, ha mashimbu amwe A-Izalele kakahashile kukumba mumu lia kwehuka shimbi ja Yehova.—Kwa 14:44, 45; Yos 7:1-12.
Kuhengwola Yikuma Yilemu ya mu Mbimbiliya
(Yoshua 17:15, 18) Yoshua yamba kuli ayo ngwenyi, Nyi nuli atu anji yeenu ku usaki nukalivukile ku chifuchi cha A-Perize, ni A-Refane, se chifuchi cha Eframe ku milundu chanukehela naye. 18 Alioze chifuchi cha milundu muchipwa ni chenu. Chipwe usaki uliko munuuvuka nikuuzuka ndo ku njiza ya sali lize. Mumu munuhuma A-Kanana chipwe kali ni matemba a jita a utale, chipwe anatakama.
w15 15/7 32
Unachinyingika Nyi?
Shina mu Izalele ya ku shakulu mwapwile usaki unji ngwe chize Mbimbiliya yinasolola?
KULITA ni Mbimbiliya, kuyihela yimwe ya mu Chifuchi cha Chilakenyo, mwapwile usaki unji ni “mitondo” yinji. (1Mi 10:27; Yos 17:15, 18) Alioze, musono ku yihela yinji ya chifuchi chacho usaki kuwatwamine ko nawa, akwa-kuhangulula Mbimbiliya mahasa kuhamika nyi chamwenemwene usaki wacho wapwile ko lume.
Umwe mukanda unalumbununa mwono wa mu Izalele ku mashibu akunyima, unambe ngwo: “Yihela yize yapwile usaki mu Izalele ya ku shakulu, yapwile yinji chinji kuhiana musono.” Usaki uze wapwile ku yifuchi ya ku milundu, wapwile ni mitondo yinji ngwe, pinheiros-de-alepo, carvalhos-da-palestina ni terebintos. Yikulu ya Sefelá yinalitande ku milundu ni ku Mediterrâneo, ku yihela yacho kwakusoloka chinji mutondo wa sicômoro. (Life in Biblical Israel.)
Mukanda ukwo unahanjika hakutwala ku mitondo ya ku mashimbu akunyima, unambe ngwo, musono ku yihela yimwe mu Izalele, kumushi mutondo niumwe. Mumu liaka? Mumu kwapwile kwalumuka chinene, mukanda uno unalumbununa ngwo: “Atu kapihishile usaki hanga alime minda yo ni ulilo wa tushitu, nawa hanga alinge yikwata ya kutungila nayo hamwe ni kunyi ni makala akutelekela.” (Plants of the Bible.)
Kutanga Mbimbiliya
(Yoshua 15:1-12) Chihinga cha munyachi wa A-Yunda nikulita ni majimo jo chatwalile ku Sule ndo ku njiza ya Endome, ku puya ya Zini kwe ku songo lia ku Sule. 2 Njiza yo ya ku Sule yachijile ku songo lia Chitende cha Mungwa, ku konda yize yatala ku Sule. 3 Yiyipalika ku sali lia ku Sule lia ukandukilo wa Akarabimi ndo ku Zini ni ku Sule ya Kandeshe-Mbania, ndo ku Hezerone, yiyikanduka ku Andare, yiyilijinga ku Karika. 4 Mba yiyiya ku Azamone, yiyituhukila ku lwiji wa Engitu, yiyisulila ku kalunga-lwiji. Ayo njiza yenu ya ku Sule. 5 Njiza ya ku Chivumbuko Chitende cha Mungwa ndo ku chihata cha Yordau. Njiza ya ku Norte yiyichiza ku konda ya Chitende ku chihata cha Yordau. 6 Njiza yiyikanduka ku Mbete-Hogala, yiyilisesa ku Norte ya Mbete-Arapa, mba yiyiheta ndo ku liwe lia Mbohane mwana wa Rupene. 7 Njiza yiyikanduka ku Ndebire chize ku chikulo cha Akore. Chocho yiyiya ku Norte nikutalikisa ku Ngilingali yiyitalangana ni ukandukilo wa Andumime ha sali lia chikulo ku Sule. Njiza yiyipalika ndo ku meya a Ene-Shemeshe. Yiyisulila ku Ene-Rogele. 8 Mba njiza yiyikandukila ku chikulo cha mwana wa Hinome nikulisesa ni mulundu wa Yepushe ku Sule (acho ngwami, Yerusaleme). Njiza yiyikanduka ndo ku songo lia mulundu uze watalangana ni chikulo cha Hinome ku Chitokelo, sali lia ku Norte lia chikulo cha Refane. 9 Chize ha haze ha songo lia mulundu njiza yiyiya ndo fuji lia meya a Nefatoa. Chize ha haze yiyipalikila ku yihunda ya mulundu wa Efrone, mba njiza yiyilihengela ku Mbaala (ngwami, Kiriate-Yerimi). 10 Mba njiza yiyisa konda ku Chitokelo cha Mbaala ndo ku mulundu wa Sere, yiyilisesa ku Norte ya ukandukilo wa Mulundu wa Yerimi (likwo Chesalone) yiyipalumuka ku Mbete-Shemeshe nikulisesa ni Timna. 11 Mba njiza yiyituhukila ku ukandukilo wa mulundu ku Norte ya Ekrone, yiyilihengela ku Shikerone, yiyilisesa ni mulundu wa Mbaala, yiyituhukila ku Njabanele, chocho njiza yiyisulila ku kalunga-lwiji. 12 Njiza ya ku Chitokelo, Kalunga-lwiji Munene ni mbaka yenyi. Yino ye njiza yiyijingilika A-Yunda nikulita ni minyachi yo.