Μοναχές Σήμερα—Τι για την Αύριον;

ΤΑ προβλήματα που αντιμετωπίζει η Καθολική Εκκλησία πουθενά αλλού δεν είναι τόσο εμφανή όσο μεταξύ των καλογραιών. Αυτές οι γυναίκες εγκαταλείπουν τις θρησκευτικές των τάξεις σε καταπληκτικούς αριθμούς. Και η δυσαρέσκεια εκείνων που παραμένουν μεγαλώνει.

Η κρίσις αντανακλάται στις επικεφαλίδες άρθρων των εφημερίδων, όπως είναι οι εξής: «9.000 ΜΟΝΑΧΕΣ ΠΑΡΗΤΗΘΗΣΑΝ ΣΤΙΣ Η.Π.Α. ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΕΤΟΣ.»a¹ «ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΜΟΝΑΧΕΣ.»b² «ΟΙ ΜΟΝΑΧΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ.»c³ «ΟΙ ΜΟΝΑΧΕΣ ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ: ΚΡΙΣΙΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ.»d⁴ «Η ΕΛΛΕΙΨΙΣ ΜΟΝΑΧΩΝ ΑΝΑΓΚΑΖΕΙ ΤΑ ΚΑΘΟΛΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΝΑ ΚΛΕΙΣΟΥΝ.»e⁵

Προσφάτως, η Μαίρη Μωντ, μια μοναχή των Φραγκισκανών, επεξεργάσθηκε μια μελέτη που περιελάμβανε περίπου το 70 τοις εκατό των καλογραιών που είναι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έγραψε ότι η μελέτη έγινε για να «επιβεβαιωθή ή να διαψευσθή» η άποψις της κοινής γνώμης ότι το ερώτημα, «Πού πήγαν οι αδελφές;» μετετράπη στη διακήρυξι, «ΟΛΕΣ οι αδελφές ΕΦΥΓΑΝ.»

Είναι η κατάστασις τόσο σοβαρή όσο φαίνεται; Μήπως βρίσκεται σε κίνδυνο η επιβίωσις των θρησκευτικών ταγμάτων της Εκκλησίας;

Μερικές προσωπικότητες της Καθολικής Εκκλησίας φαίνεται ότι συμφωνούν μ’ αυτό. Η Αννίτα Κάσπαρι, πρώην ηγουμένη, είπε ότι η Εκκλησία «είναι καταδικασμένη να χάση ολόκληρη την κοινότητα [των καλογραιών], εκτός αν γίνουν αλλαγές στα θρησκευτικά της «τάγματα.»

Επίσης, ο Γαβριήλ Μόραν, ως πρόεδρος των Χριστιανών Αδελφών στην περιφέρεια του Λονγκ Άιλαντ της Νέας Αγγλίας, έγραψε: «Μια από τις τραγωδίες της πρόσφατης Ρωμαιοκαθολικής ιστορίας υπήρξε η διάλυσις των θρησκευτικών ταγμάτων . . . υπάρχουν χιλιάδες άτομα που προσπαθούν να επιζήσουν σε ξεπεσμένες οργανώσεις.» Ο Μόραν κατέληξε ως εξής: «Η όλη εικόνα είναι αποκαρδιωτική και αυτός είναι ο λόγος που η κατάστασις δεν απεικονίζεται ποτέ με ειλικρίνεια.»

Πόσο Μεγάλη Είναι η Έξοδος;

Είναι αλήθεια ότι είναι δύσκολο να υπάρξουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία. Εν τούτοις οι ίδιοι οι Καθολικοί δίνουν μια ιδέα της εκτάσεως της παρακμής. Παραδείγματος χάριν, αυτοί δείχνουν ότι το 1965 υπήρχαν 1.201.159 μοναχές σ’ όλο τον κόσμο, αλλά μόνο 879.939 το 1971—μια απώλεια 321.220 μοναχών σε έξη μόνο χρόνια! Σε μερικές περιοχές η πτώσις υπήρξε ιδιαιτέρως μεγάλη. Η Νότιος Αμερική, λόγου χάριν, δοκίμασε μια πτώσι κατά 40 τοις εκατό σ’ ένα πρόσφατο χρόνο, από 87.593 σε 52.163 μοναχές!

Η πτώσις υπήρξε μεγάλη και σε άλλες περιοχές επίσης. Ο Καναδάς έπεσε από 59.000 και πλέον μοναχές το 1960, σε λιγώτερες από 45.000 το 1972. Και στις Ηνωμένες Πολιτείες, η πτώσις ήταν από 180.000 και πλέον στα μέσα της δεκαετίας του 1960 σε λιγώτερες από 140.000 το περασμένο έτος. Ποιο σημαντικό γεγονός, όμως, από τους αριθμούς, είναι ο τύπος των γυναικών που αποχωρούν.

Ο εκδότης μιας Καθολικής εφημερίδος έγραψε: «Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε ένας άνευ προηγουμένου αριθμός από καλές Αδελφές που εγκατέλειψαν τη θρησκευτική ζωή.» Η Φραγκισκανή μοναχή Μαίρη Μωντ υπήρξε πιο σαφής. Είπε ότι αυτές που φεύγουν «είναι νεαρές και μέσης ηλικίας γυναίκες που, ως επί το πλείστον, είναι πολύ καλά εκπαιδευμένες και βοήθησαν στον σχηματισμό του πυρήνος της αποστολικής κοινότητος.»

Τι σημαίνει, όμως, αυτό; Ο Καθολικός ηγέτης Γαβριήλ Μόραν έθεσε το ζήτημα καθαρά: «Οι περισσότερες από τις πιο νέες και δημιουργικές γυναίκες έφυγαν απ’ αυτούς τους ομίλους.»

Αντικατεστάθησαν όμως;

Προοπτικές για το Μέλλον

Το αποτελούμενο από 32 σελίδες υπόμνημα «Μελέτη των Εισερχομένων και Εξερχόμενων στις θρησκευτικές Κοινότητες των Γυναικών στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ 1965-1972» δίνει την απάντησι. Αναφερομένη στα αποτελέσματα της μελέτης, η Μαίρη Μωντ παρετήρησε ότι το 1965, 4.110 γυναίκες εισήλθαν στις θρησκευτικές κοινότητες που ανεφέρθησαν στη μελέτη, κι εν τούτοις, μόνο 553 εισήλθαν το 1972. Έτσι λοιπόν, ενώ χιλιάδες μοναχές αποσύρονται, όλο και λιγώτερες γυναίκες τις αντικαθιστούν. Με ποιες συνέπειες;

Κατ’ αρχήν, τα Ρωμαιοκαθολικά σχολεία διαθέτουν λιγώτερες μοναχές ως δασκάλες, κι επειδή η αντικατάστασίς των με μισθωτούς δασκάλους είναι ακριβή, τα Καθολικά σχολεία κλείνουν με αναλογία ένα κάθε μέρα. Οι εγγραφές στα Καθολικά σχολεία στοιχειώδους και μέσης εκπαιδεύσεως έπεσαν κατά 1.700.000 μαθητάς μεταξύ των ετών 1967 και 1971, μια πτώσις κατά 30 τοις εκατό. Και η κατάστασις χειροτερεύει. Το Καθολικό περιοδικό Κόμμονγουελ στις 2 Φεβρουαρίου 1973, κάτω από την επικεφαλίδα «Οι Εξαφανιζόμενες Μοναχές» ανέφερε:

«Τώρα είναι η εποχή που οι Αδελφές απευθύνουν τις «αποχαιρετιστήριες» επιστολές τους στους ιερείς στων οποίων τα δημοτικά σχολεία δεν θα επιστρέψουν το φθινόπωρο. Και αυτό τον χρόνο οι επιστολές είναι ιδιαιτέρως πολυάριθμες.»

Το άρθρο έπειτα αναφέρει δεκάδες σχολείων από τα οποία πρόκειται ν’ αποσυρθούν οι μοναχές στις πολιτείες της Νέας Υόρκης, της Μασσαχουσέττης και της Μιννεσότα. Και καταλήγει:

«Πόσο άσχημη είναι η κατάστασις; Ίσως πουθενά αλλού δεν είναι τόσο άσχημη όσο με τις Αδελφές του Αγίου Ιωσήφ στη Βοστώνη, αλλά τα προβλήματα της κλήσεώς των μάς δίνουν μια ιδέα των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν αυτές τις μέρες τα θρησκευτικά τάγματα γενικά στην κάλυψι των κενών που τους δημιουργούνται. Μεταξύ των ετών 1966 και 1971, εισήλθαν είκοσι νέα μέλη στο τάγμα· στην ίδια χρονική περίοδο το τάγμα έχασε 563 Αδελφές από θανάτους, συνταξιοδοτήσεις ή αποχωρήσεις, από τη θρησκευτική ζωή. Αυτό αποτελεί μια απώλεια με αναλογία 28 προς 1.»

Αλλά ποιες είναι οι μοναχές που εγκαταλείπουν τα μοναστήρια; Το ερώτημα αυτό, βέβαια, μπορεί να είναι ενοχλητικό στους αξιωματούχους της Καθολικής Εκκλησίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η μια σε κάθε τρεις μοναχές είναι ηλικίας εξήντα ετών ή και περισσότερο. Στο μεγαλύτερο διδακτικό τάγμα της Αρχιεπισκοπής της Βοστώνης, ο μέσος όρος της ηλικίας των μοναχών είναι περίπου εξήντα. Αλλ’ όπως παρετήρησε ο Τζαίημς Έμπλεμ, διευθυντής των δημοσίων σχέσεων της Επισκοπής του Σιάττλ: «Ακόμα και πριν από 20 χρόνια η μεγαλύτερη πλειονότης των μοναχών είχαν ηλικία μεταξύ 20 και 40 ετών.»

Ύστερα, λοιπόν, από όλ’ αυτά είναι ν’ αμφιβάλλη κανείς αν κάποιος ισχυριζόταν ότι αυτά τα εκκλησιαστικά τάγματα είναι πιθανόν σύντομα να εξαφανισθούν εντελώς; Φαίνεται ότι ακόμα και τώρα πολλές μοναχές περιμένουν απλώς την κατάλληλη ευκαιρία για να φύγουν, όπως και άλλες θα έφευγαν αν μπορούσαν. Ο Γαβριήλ Μόραν το διευκρίνισε αυτό όταν έγραψε στο περιοδικό Νάσιοναλ Κάθολικ Ρηπόρτερ:

«Μερικές παραμένουν ακόμα [στα θρησκευτικά τάγματα] επειδή είναι ηλικιωμένες, άρρωστες ή αβοήθητες και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα άλλο εκτός από το να κρατιούνται με απόγνωσι σε ό,τι έμεινε. Υπάρχουν και άλλες που διαθέτουν αρκετή ελευθερία για να φύγουν, διστάζουν όμως διότι δεν έχουν βρει κάτι καλύτερο.»

Τι είναι, όμως, αυτό που επέφερε όλη αυτή την κατάρρευσι στα θρησκευτικά τάγματα; Γιατί οι μοναχές όπως το εκφράζουν οι Καθολικοί, «χάνουν, την κλήσι τους»;

[Υποσημειώσεις]

[Πίνακες στη σελίδα 8]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ολικός αριθμός μοναχών σ’ όλο τον κόσμο

1.201.159

11

10

9

879.939

8

7

6

5

1965 1971

Εκατοντάδες χιλιάδες

[Πίνακας]

Αριθμός νέων μοναχών

4.110

4

3

2

1

553

0

1965 1972