Τι Είναι οι Πυρετοί;

Οι πυρετοί είναι μεταξύ των πραγμάτων που προξενούν μεγάλη ανησυχία στις μητέρες που έχουν βρέφη ή μικρά παιδιά. Αλλά, όπως θα δούμε, οι μητέρες πιθανόν ανησυχούν περισσότερο απ’ όσο απαιτεί η κατάστασις.

Σύμφωνα με την ιατρική ιστορία, «ο πυρετός είναι γνωστός ως ένδειξις ασθενείας από τον καιρό . . . των παρατηρήσεων του Ιπποκράτους,» που ονομάζεται «πατήρ της ιατρικής.» Αλλά η Αγία Γραφή δείχνει ότι χίλια και πλέον χρόνια προηγουμένως, ο Μωυσής είπε κάτι για «καύσωνα» ή «πυρετόν» στη θεία νομοθεσία που ενεπνεύσθη από τον Θεό να δώση στο έθνος Ισραήλ. (Λευιτ. 26:16 Δευτ. 28:22) Πολλούς αιώνες μετά τον Μωυσή, οι συγγραφείς των ευαγγελίων λέγουν για τον Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού, ότι θεράπευσε την πεθερά του αποστόλου Πέτρου από «πυρετού μεγάλου,» και για τον απόστολο Παύλο ότι, μετά από ένα ναυάγιο θεράπευσε τον πατέρα του Ποπλίου, «του πρώτου» ανδρός της νήσου της Μάλτας.—Λουκ. 4:38, 39· Πράξ. 28:7, 8.

Πρόοδος στην Κατανόησι Σχετικά με τον Πυρετό

Από τον καιρό του Ιπποκράτους οι άνθρωποι έμαθαν όλο και περισσότερα πράγματα σχετικά με τους πυρετούς. Ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός έγινε το 1714 όταν ο Φαρενάιτ εφεύρε το πρώτο θερμόμετρο. Αργότερα, πριν από εκατό περίπου χρόνια ανεκάλυψαν ότι ο πυρετός συνδέεται άμεσα με την άνοδο του θερμοστάτου του σώματος. Ακόμη και σήμερα ο πυρετός είναι μια τόσο ευαίσθητη και αξιόπιστη ένδειξις της υπάρξεως ασθενείας ώστε η θερμομέτρησις είναι πιθανόν η πιο συνήθης κλινική μέθοδος που ακολουθείται.

Μόνο στη διάρκεια των περασμένων είκοσι ετών απέκτησαν οι άνθρωποι αρκετή κατανόησι σχετικά με το πώς προέρχεται ο πυρετός. Γνώριζαν ότι ο μικροσκοπικός αδένας στον εγκέφαλο, που είναι γνωστός ως υποθάλαμος και βρίσκεται ακριβώς πίσω και επάνω από τη ράχη της μύτης, ρυθμίζει τη θερμοκρασία τον σώματος. Αλλά πώς;

Ανεκάλυψαν ότι τα λευκά αιμοσφαίρια του αίματος, όταν καταπολεμούν μία μόλυνσι, παράγουν πυρετογόνα. Αυτή η ουσία επηρεάζει, τα κύτταρα που βρίσκονται στο πρόσθιο μέρος του υποθαλάμου και τον κάνουν ν’ ανυψώση τον «θερμοστάτη» του. Γι’ αυτό το λόγο, έχει λεχθή ότι ο πυρετός είναι μια υψηλή θερμοκρασία, το αποτέλεσμα μιας διαταραχής στον κεντρικό μηχανισμό του εγκεφάλου που ρυθμίζει τη θερμοκρασία. Ένα αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής του «θερμοστάτου» είναι ότι το σώμα αισθάνεται πραγματικά σαν να κρυώνη κι έτσι το άτομο έχει κρυάδες και ρίγη, ακόμη κι αν η θερμοκρασία του σώματος του είναι μεγαλύτερη από τη φυσιολογική.

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν επίσης ότι η σταθερότης της θερμοκρασίας του σώματος σχετίζεται με την ισορροπία του νατρίου και του ασβεστίου που υπάρχει στον υποθάλαμο. Το ασβέστιο φαίνεται ότι ενεργεί σαν ένα είδος τροχοπέδης που εμποδίζει τα ιόντα του νατρίου ν’ αυξήσουν τη θερμοκρασία του σώματος πολύ. Φαίνεται ότι το πυρετογόνον των λευκών αιμοσφαιρίων η λευκοκυττάρων απομακρύνει την τροχοπέδη του ασβεστίου.

Μεταξύ των ερωτημάτων που ηγέρθησαν στη διάρκεια μιας διεθνούς διασκέψεως πυρετού στο Λονδίνο (1970) ήσαν τα εξής: Γιατί προκαλείται ο πυρετός; Από τι αποτελούνται αυτά τα πυρετογόνα; Είναι ορμόνες; Γιατί η μέση φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος είναι 98,6 βαθμοί Φαρενάιτ (37 βαθμοί Κελσίου) και όχι 90 ή 108 βαθμοί Φαρενάιτ (33 ή 42 βαθμοί Κελσίου); Επίσης μερικοί διερωτώνται, Γιατί η ασπιρίνη δεν επηρεάζει καθόλου τη θερμοκρασία του σώματος όταν είναι φυσιολογική, αλλ’ είναι πολύ αποτελεσματική όταν η θερμοκρασία ανεβαίνει συνεχώς;a

Η Φυσιολογική Θερμοκρασία Σχετική

Είναι πράγματι ενδιαφέρον το ότι, ακόμη κι αν το περιβάλλον μπορεί να διαφέρη μέχρι 200 βαθμούς Φαρενάιτ (94 βαθμούς Κελσίου), εν τούτοις, η θερμοκρασία των 98,6 βαθμών Φαρενάιτ (37 βαθμοί Κελσίου) θεωρείται συνήθως «φυσιολογική.» Πράγματα όπως είναι το τρέξιμο, η δίαιτα, το κλίμα και το σεξ επηρεάζουν πολύ λίγο τη θερμοκρασία του ατόμου· εν τούτοις, υπάρχουν άλλοι παράγοντες που προκαλούν μεταβολές. Παραδείγματος χάριν, η θερμοκρασία ενός ατόμου ποικίλλει στη διάρκεια της ημέρας. Βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο μεταξύ των ωρών τρεις και έξη το πρωί και στα υψηλότερο μεταξύ τέσσερις και πέντε το απόγευμα. Επίσης, η θερμοκρασία διαφέρει στα διάφορα μέρη του σώματος. Η θερμοκρασία του ορθού εντέρου είναι κατά ένα βαθμό υψηλότερη από τη θερμοκρασία του στόματος· η θερμοκρασία στα χέρια και στα πόδια είναι πιο χαμηλή και τα άκρα της μύτης και των αυτιών έχουν τη χαμηλότερη θερμοκρασία.

Πράγματα όπως είναι η άσκησις ή οι συναισθηματικές διαταραχές υψώνουν τη θερμοκρασία του σώματος. Αλλ’ αυτή η κατάστασις δεν είναι πραγματικός πυρετός, επειδή το σώμα επιστρέφει στη φυσιολογική του θερμοκρασία μόλις σταματήση η άσκησις επειδή τα πυρετογόνα δεν έχουν επηρεάσει τον υποθάλαμο.

Έτσι βγαίνει το συμπέρασμα ότι οποιαδήποτε θερμοκρασία μεταξύ 97 και 100 βαθμών Φαρενάιτ (36,6 ως 38 βαθμών Κελσίου) μπορεί να είναι φυσιολογική και ότι ακόμη κι η θερμοκρασία 101 βαθμών Φαρενάιτ (38,2 βαθμών Κελσίου) για τα παιδιά μπορεί απλώς να οφείλεται σε ασκήσεις ή συναισθηματική αναστάτωσι. Για τα παιδιά θεωρείται συνήθως υψηλός πυρετός οποιαδήποτε θερμοκρασία μεταξύ 103 και 105 βαθμών Φαρενάιτ (39-41 βαθμών Κελσίου) και κάθε θερμοκρασία πάνω από αυτή θεωρείται επικίνδυνος. Ο υψηλότερος πυρετός από τον οποίο αναφέρεται ότι ανέρρωσε κάποιος χωρίς να υποστή εγκεφαλικές βλάβες είναι 114,8 βαθμοί Φαρενάιτ (46 βαθμοί Κελσίου).

Τι είναι εκείνο που κάνει τον υποθάλαμο ν’ ανεβάζη τον θερμοστάτη του, όπως θα λέγαμε; Η πιο κοινή αιτία, χωρίς αμφιβολία, είναι, η μόλυνσις. Υπάρχουν, όμως, κι άλλες αιτίες πυρετού. Μεταξύ αυτών είναι τα φάρμακα, τα δηλητήρια, τα σοβαρά ατυχήματα, ιδιαίτερα στο κεντρικό νευρικό σύστημα, και διάφορες κακές λειτουργίες του εγκεφάλου. Επίσης, η υπερθέρμανσις απλώς του σώματος μπορεί να επιφέρη πυρετό, όπως συμβαίνει στην περίπτωσι ηλιάσεως ή θερμοπληξίας, όταν ο κεντρικός μηχανισμός του σώματος που προκαλεί πτώσι της θερμοκρασίας φαίνεται ότι παύει ξαφνικά να λειτουργή. Αυτό το άτομο σταματά να ιδρώνη παρά το γεγονός ότι η θερμοκρασία ανέρχεται.

Γιατί Προκαλείται ο Πυρετός;

Εξυπηρετεί κανένα καλό σκοπό ο πυρετός; Φέρνει κανένα όφελος στο σώμα; Αυτή η ερώτησις έχει προκαλέσει, πολλές συζητήσεις. Υπάρχουν πολλές σύγχρονες αυθεντίες που απαντούν Ναι, ενώ άλλοι απαντούν Όχι. Έτσι, ένα βιβλίο του 1973 σχετικά με την ανθρώπινη φυσιολογία που εγράφη από έναν Άγγλο καθηγητή δηλώνει σαφώς: «Η λειτουργία του πυρετού είναι άγνωστη· δεν φαίνεται ν’ αυξάνη την ικανότητα του σώματος ν’ αντιμετωπίση την ασθένεια.» Κι ένας Αμερικανός ειδικός λέγει, ότι τα πειράματα που γίνονται για να δείξουν τη θετική αξία του πυρετού «δεν είναι πειστικά.»

Εν τούτοις, ο εισηγητής αυτής της διεθνούς συνδιασκέψεως πυρετού ευνοεί την αντίθετη άποψι, διότι είπε: «Φαίνεται, απίθανο ότι θα είχε παραμείνει αυτή η γενική αντίδρασις των θερμόαιμων ζώων . . . αν δεν παρέχει μια ουσιαστική άμυνα εναντίον της ασθενείας.» Και μια άλλη αυθεντία λέγει: «Ο μέτριος πυρετός είναι προμήθεια της Φύσεως δια της οποίας καταπολεμάται η μόλυνσις και υποβοηθείται η ανάρρωσις.» Τα πειράματα έδειξαν ότι ζώα που εμβολιάσθηκαν με μικρόβια κι έπειτα διατηρήθηκαν σε περιβάλλον με θερμοκρασία 105 βαθμών Φαρενάιτ (41 βαθμούς Κελσίου), άνθεξαν στη μόλυνσι καλύτερα απ’ εκείνα που δεν είχαν εκτεθή σε υψηλή θερμοκρασία.

Έτσι, τα περασμένα χρόνια, πριν γίνουν μεγάλα βήματα στη χημειοθεραπεία, δηλαδή στη χρήσι φαρμάκων, ασθένειες όπως είναι η σύφιλις, το άσθμα και η αρθρίτις εθεραπεύοντο με πυρετούς που τους προκαλούσαν σκόπιμα. Παρετήρησαν ότι επεισόδια ασθενειών που περνούν κρίσι (όπως είναι η ιλαρά) με τους πυρετούς των έχουν ωφέλιμη επίδρασι σε άλλες προϋπάρχουσες ασθένειες. Πράγματι, αναγράφεται το γεγονός ότι ο Παστέρ προκάλεσε τα μέλη της Γαλλικής Ιατρικής Ακαδημίας να εμβολιάσουν ένα κοττόπουλο με θανατηφόρο δόσι άνθρακος. Δεν το έκαμαν, επειδή το κοττόπουλο έχει φυσιολογική θερμοκρασία 107 βαθμών (42 βαθμών Κελσίου), πράγμα που δεν επιτρέπει στα μικρόβια του άνθρακος να ζήσουν.

Μεταξύ των άλλων λόγων, που παρέχουν μερικοί για να υποστηρίξουν το γεγονός ότι οι πυρετοί εξυπηρετούν ένα χρήσιμο σκοπό, είναι οι εξής: Οι πυρετοί κάνουν το σώμα να παράγη μια ουσία που ανεκαλύφθη προσφάτως, την ινφερόνη, κι έτσι βοηθούν το σώμα να καταπολεμήση τους ιούς. Οι πυρετοί επίσης διεγείρουν την παραγωγή ενζύμων και λευκών αιμοσφαιρίων. Εν τούτοις, ο πυρετός έχει και τις βλαβερές πλευρές του. Αυξάνονται, οι κτύποι της καρδιάς και ελαττώνεται το βάρος, τα υγρά και το άλας του σώματος, πράγμα που συνοδεύεται με πονοκεφάλους και άλλες ανωμαλίες.

Τι Πρέπει να Κάνωμε Όταν Έχωμε Πυρετό

Υπήρξε καιρός που όλοι πίστευαν ότι ο πυρετός είναι αμετρίαστο κακό κι επομένως είναι μια κατάστασις του πρέπει αμέσως να ανακουφισθή με ασπιρίνες, κρύο νερό, παγάκια και κρύες πετσέτες. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να το συνιστούν ακόμη σε μερικές περιπτώσεις, αλλά όλο και περισσότερο επικρατεί η γνώμη ότι πρέπει ν’ αφήνωμε τον πυρετό να διατρέξει την καθωρισμένη του πορεία εκτός αν είναι πολύ υψηλός ή αν συνοδεύεται από επιπλοκές όπως είναι, ο εμετός, η διάρροια ή η δυσκολία στην αναπνοή. Σχετικά μ’ αυτό, μερικοί παρομοιάζουν τον πυρετό με κώδωνα πυρκαϊάς. Το σπουδαίο πράγμα δεν είναι να κατασιγάσετε τον κώδωνα, αλλά να σβήσετε τη φωτιά. Κι έτσι, το να λάβωμε απλώς μέτρα για να ελαττώσωμε τον πυρετό χωρίς να ψάξωμε να βρούμε την αιτία και να τη θεραπεύσωμε, δεν φέρει συνήθως αποτέλεσμα.

Εν τούτοις, είναι λογικό να προσπαθούμε ν’ ανακουφίζωμε το άτομο που έχει πυρετό. Μερικές φορές, αυτό μπορεί να σημαίνη να μειώσωμε κάπως τη θερμοκρασία του· σχετικά μ’ αυτό μερικοί, προτείνουν θεραπεία με ασπιρίνες, άλλοι βάζουν μια παγοκύστη στο κεφάλι, ή κάνουν υποκλυσμούς. Επειδή ο πυρετός εξαντλεί γρήγορα το ποσόν των θερμίδων, οι μακροχρόνιες ασθένειες που χαρακτηρίζονται από πυρετό μπορεί ν’ απαιτούν προσεκτική φροντίδα σχετικά με το διαιτολόγιο. Στη διάρκεια πυρετού που διαρκεί λίγο, ο ασθενής κατά κανόνα δεν έχει όρεξι για τροφή και είναι συνήθως καλύτερο να περιορίση το ποσόν της στερεάς τροφής που λαμβάνει. Μολονότι μπορεί να υπάρχουν διαφορές απόψεων σχετικά με το αν πρέπη να τρώη το άτομο που έχει πυρετό ή να μη τρώη, είναι γενικώς παραδεκτό ότι πρέπει να πίνη πολλά υγρά. Για κάθε πυρετό η δραστηριότης του μεταβολισμού αυξάνεται κατά 7 τοις εκατό και λέγεται ότι ένας ενήλικος χάνει ένα τέταρτο περίπου του γαλλονιού νερό (234 περίπου γραμμάρια) από την εφίδρωσι, κι έτσι τα επιπλέον υγρά όχι μόνον τον κάνουν να αισθάνεται άνετα αλλά είναι και πολύ σπουδαία. Μερικοί συνιστούν ότι είναι κατάλληλο να δίνουν στον ασθενή υγρά που περιέχουν ζωμούς από φρούτα και λαχανικά. Φυσικά, οι περιπτώσεις εξαιρετικά υψηλών μακροχρονίων πυρετών πρέπει λογικά να παρακολουθούνται από γιατρό.

Ίσως τα άτομα που ενδιαφέρονται περισσότερο απ’ όλα τα άλλα για τους πυρετούς είναι οι μητέρες που έχουν μικρά παιδιά ή βρέφη. Οι αλλαγές της θερμοκρασίας μπορούν να συμβούν ξαφνικά και να συνοδεύωνται από ανησυχητικά συμπτώματα κι έτσι οι μητέρες ανησυχούν εύκολα αν ο παιδίατρος δεν κάνη κάτι γι’ αυτό. Αλλά, όλο και πιο συχνά, οι ειδικοί συμβουλεύουν τις μητέρες να είναι ήρεμες. Όπως είπε ένας ειδικός: «Πιστεύω ότι το θερμόμετρο είναι συχνά πηγή αδικαιολόγητης ανησυχίας εκ μέρους των γονέων. Ζητούν συχνά από τους γιατρούς να ‘θεραπεύσουν’ έναν πυρετό, αλλ’ αυτή η πίεσις να ‘κάμουν κάτι,’ πρέπει να καθησυχάζεται από τη γνώσι του γεγονότος ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, ο πυρετός είναι απλώς η άμυνα του σώματος εναντίον μιας ασθενείας με περιορισμένα όρια.» (Παρεμπιπτόντως, αυτό συνηγορεί υπέρ του γεγονότος ότι οι πυρετοί είναι ωφέλιμοι!) Με το ίδιο πνεύμα, ένας άλλος διάσημος παιδίατρος παροτρύνει, «θεραπεύατε το παιδί, όχι το θερμόμετρο.» Και αυτό εφαρμόζεται και στους ενηλίκους!

[Υποσημειώσεις]