Εξερευνώντας τους Ουρανούς από το Σπίτι

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» «την Αυστραλία

ΜΕ την εμφάνισι της τηλεοράσεως σε πολλά μέρη του κόσμου, οι χαρές της δημιουργίας, της εξερευνήσεως ή της περιπέτειας έχουν ελαττωθή. Η διασκέδασις απορροφά αρκετό μέρος του χρόνου που διαθέτουν πολλοί. Ωστόσο, η έντονη συγκίνησις που προέρχεται, από την αναζήτησι νέων γνώσεων και την εξερεύνησι του αγνώστου είναι κάτι που υπεκίνησε ανθρώπους να διακινδυνεύσουν τα πλούτη τους, ακόμη και τη ζωή τους.

Θα θέλατε να εξερευνήσετε τους κρατήρες και τα όρη της σελήνης ή να γνωρίσετε καλύτερα τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος; Τι θα λέγατε για μια από πιο κοντά ματιά στον Γαλαξία, του οποίου ο ήλιος μας είναι μέρος, ή στον τεράστιο γαλαξία της Ανδρομέδας, που απέχει την φανταστική απόστασι των 1.500.000 ετών φωτός; (Βλέπε υποσημείωση στη σελίδα 18)a

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα συναρπαστικά πράγματα που απήλαυσαν χιλιάδες άτομα και οικογένειες που διέθεσαν χρόνο για να εξερευνήσουν τους ουρανούς με την βοήθεια διόπτρας ή ενός μικρού τηλεσκοπίου, Μ’ αυτό τον τρόπο μπόρεσαν να δουν δεκάδες χιλιάδες περισσότερα άστρα από τα 2.000 μόνο ή τόσα περίπου που βλέπει κανείς υπό ομαλές συνθήκες με γυμνό οφθαλμό μια ανέφελη νύχτα· και με πόση μεγαλύτερη λεπτομέρεια! Αυτό που το γυμνό μάτι βλέπει ως ένα άστρο γίνεται δύο ή περισσότερα. Λεπτομέρειες απ’ τους κρατήρες της σελήνης, τους δακτυλίους του Κρόνου και των αναρίθμητων αστρικών συμπλεγμάτων γίνονται ορατά.

Η Απόκτησις ενός Τηλεσκοπίου

Ένα απλό ζευγάρι κυάλια θα σας αποκαλύψη πολλά, αλλ’ αν θέλετε να εξερευνήσετε ακόμη πιο βαθιά θα χρειασθήτε ένα μικρό τηλεσκόπιο. Υπάρχουν δύο τύποι τηλεσκοπίων που συνήθως είναι διαθέσιμοι στο εμπόριο απ’ τις βιομηχανίες: το βασισμένο σε φακούς διαθλαστικό τηλεσκόπιο, διαμέτρου δύο έως πέντε ιντσών (5 έως 13 εκατοστομέτρων) και το βασισμένο σε κάτοπτρα ανακλαστικό τηλεσκόπιο, διαμέτρου τεσσάρων έως δώδεκα ιντσών (10 έως 30 εκατοστομέτρων). Με την ίδια διάμετρο, τα ανακλαστικά τηλεσκόπια ζυγίζουν λιγώτερο, είναι μικρότερα σε μέγεθος, μεταφέρονται και φυλάσσονται ευκολώτερα και γενικά κοστίζουν λιγώτερο από τα διαθλαστικά τηλεσκόπια.

Ο σκοπός ενός τηλεσκοπίου είναι να συγκεντρώνη όσο το δυνατόν περισσότερο φως, καθώς επίσης και να μεγεθύνη. Ένα τηλεσκόπιο δύο ιντσών (5 εκατοστομέτρων) φέρνει στο μάτι 60 φορές περισσότερο φως απ’ αυτό που το μάτι φυσιολογικά συλλαμβάνει. Ένα τηλεσκόπιο τριών ιντσών (7,6 εκατοστομέτρων) συλλαμβάνει περίπου 140 φορές περισσότερο φως. Ένα μεγαλύτερο τηλεσκόπιο προσφέρει μια λαμπρότερη εικόνα με περισσότερες λεπτομέρειες, αλλά είναι πιο ακριβό. Είτε αγοράσετε ένα καινούργιο είτε ένα μεταχειρισμένο, είναι συνετό να το πάρετε αφού αρχικά το δοκιμάσετε, αν είναι δυνατόν.

Από την άλλη πλευρά, ίσως θελήσετε να φτιάξετε το τηλεσκόπιο σας και τη βάσι του στο σπίτι. Αυτό μπορεί να γίνη ανέξοδα και χωρίς ν’ αφιερώσετε πολύ χρόνο. Ένας που ενδιαφέρεται να κατασκευάση ένα τηλεσκόπιο πρέπει ν’ αγοράση τους κατάλληλους φακούς, αλλά στα υπόλοιπα μπορεί ν’ αυτοσχεδιάση. Τηλεσκόπια είναι επίσης διαθέσιμα σε μορφή κιβωτίου με οικονομική τιμή. Ένα καλό εγχειρίδιο ερασιτεχνικής αστρονομίας μπορεί να σας βοηθήση τόσο στην κατασκευή όσο και στη δοκιμή του τηλεσκοπίου.

Παρατηρώντας τον Ήλιο

Μπορείτε να εξερευνήσετε τον ήλιο με τηλεσκόπιο; Ναι! ΑΛΛΑ ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΟΧΗ! Ποτέ, σε καμμιά περίπτωσι, δεν πρέπει να κυττάξετε απ’ ευθείας τον ήλιο μέσα απ’ το τηλεσκόπιο ή τα κιάλια. Θα μπορούσατε να τυφλωθήτε για πάντα! Ωστόσο, είναι δυνατόν να προβάλετε το είδωλο από το τηλεσκόπιο πάνω σε οθόνη και να εμποδίσετε κάθε δέσμη φωτός να πέση πάνω της. Αυτό θα σας επιτρέψη να εξερευνήσετε την επιφάνεια του ηλίου. Αν ενεργήσετε έτσι, πολύ σύντομα θα κάνετε μια ενδιαφέρουσα ανακάλυψι. Η επιφάνεια του ηλίου δεν είναι σ’ όλη την έκτασί της λαμπρή! Έχει και μερικά σκοτεινά τμήματα επάνω της.

Είναι οι «ηλιακές κηλίδες.» Μερικές είναι πολύ μεγαλύτερες από τη γη. Αποτελούνται από αέρια ψυχρότερα απ’ το υπόλοιπο της επιφανείας του ηλίου, έστω κι αν οι κηλίδες είναι θερμοκρασίας 4.000 βαθμών Κελσίου (7.000 βαθμών Φαρενάιτ). Μπορούν να εμφανίζονται, να εξαφανίζωνται και να μεταβάλλωνται σε σχήμα και πάντοτε ν’ αλλάζουν θέσι, εξ αιτίας του γεγονότος ότι ο ήλιος περιστρέφεται περί τον άξονα του μια φορά σε διάστημα λιγώτερο από ένα μήνα. Μερικοί το βρίσκουν πολύ ενδιαφέρον να καταγράφουν την πορεία των ηλιακών κηλίδων.

Κάθε 11 περίπου χρόνια υπάρχει μια περίοδος μεγίστης δραστηριότητος των ηλιακών κηλίδων. Η επομένη αναμένεται το 1980. Ναι, υπάρχουν πολλά να δούμε και να μάθωμε για τον ήλιο μας. Αλλά μην ξεχνάτε : ΠΡΟΣΟΧΗ!

Εξερευνώντας τη Σελήνη

Θα το βρήτε ενδιαφέρον να εξετάσετε προσεκτικά τον πλησιέστερο γείτονα μας, τη σελήνη. Μια καλή ευκαιρία γι’ αυτό είναι στη διάρκεια του πρώτου τετάρτου της σελήνης και μετά μέχρι να φθάση το ήμισυ. Στο διάστημα αυτό μακρές σκιές κάνουν το τοπίο να φαίνεται πιο καθαρά. Μια ματιά με το τηλεσκόπιο θ’ αποκαλύψη απόκρημνα, πανύψηλα όρη στην σεληνιακή επιφάνεια. Υπάρχουν, επίσης ανώμαλες πεδιάδες (που κάποτε εθεωρούντο θάλασσες), γιγαντιαίοι κρατήρες, πριονωτοί βράχοι και κάθε είδος εδαφικού σχηματισμού. Αλλά ούτε μια σταγόνα νερό!

Ο άνθρωπος επίσης ανεκάλυψε ότι το έδαφος της σελήνης περιέχει τα ίδια χημικά στοιχεία όπως της γης, αλλά σε διαφορετικές αναλογίες. Και σε αντίθεσι με μερικές δημοφιλείς παρανοήσεις, η σελήνη έχει μια απ’ τις σκοτεινότερες επιφάνειες μεταξύ όλων των σωμάτων στο ηλιακό σύστημα· αντανακλά μόνο το 7 τοις εκατό του φωτός που δέχεται στην επιφάνεια της. Εν τούτοις, αυτό αρκεί για να παρέχη ένα μαλακό, ευχάριστο φωτισμό τη νύκτα στους κατοίκους της γης. Αυτό τονίζει τον σκοπό της υπάρξεως της, όπως αναφέρεται στη Βίβλο, να είναι ‘ο φωστήρ ο μικρός δια να εξουσιάζη επί της νυκτός.’—Γεν. 1:16.

Εξετάζοντας τους Πλανήτες

Αν και οι πλανήτες βρίσκονται πολύ πιο βαθιά στο διάστημα, εν τούτοις, υπάρχουν ακόμη πολλά ενδιαφέροντα γύρω απ’ αυτούς για εξερεύνησι.b Η Αφροδίτη, που συχνά αποκαλείται «αυγερινός» ή «αποσπερίτης» θ’ αποτελέση μια καλή αρχή. Τον περισσότερο καιρό μπορεί κανείς να την δη είτε αργά το πρωί είτε νωρίς τις πρώτες εσπερινές ώρες. Παρατηρώντας την έτσι, θ’ ανακαλύψωμε ότι η Αφροδίτη διέρχεται φάσεις, όπως ακριβώς η σελήνη μας.

Ο Ζευς συνήθως ακολουθεί σε λαμπρότητα. Είναι ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος και έχει διάμετρο περίπου 87.000 μίλια (140.000 χιλιόμετρα). Αυτός α πλανήτης έχει δεκατρείς γνωστούς δορυφόρους, από τους οποίους τους τέσσερις θα μπορέσετε να τους εντοπίσετε μ’ ένα μικρό τηλεσκόπιο. Ωστόσο, ίσως παίξουν «κρυφτό» αλλάζοντας θέσεις μεταξύ τους ή με το να εξαφανίζεται για λίγο ο ένας ή δύο μαζί, καθώς αυτές οι σελήνες διαγράφουν την τροχιά τους γύρω απ’ τον Δία. Ίσως δήτε ακόμη τις ζώνες ή τις ραβδώσεις του Διός, καθώς και τη μυστηριώδη κόκκινη κηλίδα του.

Έπειτα υπάρχει και ο Κρόνος, ένα συγκινητικό αριστούργημα της Δημιουργίας του Θεού με το ωραίο σύστημα δακτυλίων του. Αυτό το μεγαλειώδες σύνολο τριών δακτυλίων ποικίλης λαμπρότητος, πιστεύεται ότι αποτελείται από εκατομμύρια μικροσκοπικών σωματιδίων που το κάθε ένα συμπεριφέρεται σαν δορυφόρος του πλανήτου. Είναι ένα καταπληκτικό θέαμα!

Ο κοκκινόχρωμος πλανήτης Άρης με τους πασίγνωστους πόλους του από πάγο είναι επίσης συναρπαστικός. Αλλά μ’ ένα μικρό τηλεσκόπιο μπορεί κανείς να τον μελετήση με λεπτομέρεια μόνο κάθε δύο χρόνια, όταν έρχεται πλησιέστερα προς τη γη. Αν δεν είδατε τον Άρη το 1977, θα χρειασθή να περιμένετε μέχρι το 1979.

Υπάρχουν Ακόμη Πολύ Περισσότερα για να Δούμε

Αφού εξερευνήση κανείς το ηλιακό μας σύστημα, μπορεί να φθάση ακόμη μακρύτερα στα βάθη του διαστήματος. Τα άστρα! Πόσο όμορφα είναι, καθώς κρέμονται σαν αστραφτερά κοσμήματα καρφωμένα στο μαύρο πέπλο της νύκτας! Σε μερικά θ’ ανακαλύψετε ότι αυτό που φαινόταν μόνο ένα άστρο είναι, στην πραγματικότητα, δύο ή περισσότερα, το ένα κοντά στο άλλο.

Ο αστέρας Άλφα του Σταυρού, το λαμπρότερο άστρο στον αστερισμό του Νοτίου Σταυρού και ο αστέρας Βήτα του Κύκνου στον αστερισμό του Κύκνου είναι παραδείγματα. Ο δεύτερος αποτελείται από ένα κίτρινο άστρο μ’ ένα μικρότερο μπλε που περιφέρεται γύρω του. Τα νεφελώματα στον ουρανό αποδεικνύεται ότι είναι μεγάλοι αριθμοί στενά στοιβαγμένων άστρων. Και πόσο συγκινητικό είναι, ν’ ανακαλύπτωμε τα υπέροχα χρώματα αυτών των ουρανίων σωμάτων απ’ το φωτεινό κόκκινο ως το χρυσό, το πράσινο και το μπλε. Πόσο αληθινά είναι τα λόγια ενός θεοπνεύστου Βιβλικού συγγραφέως, που εξεφράσθησαν χωρίς τη βοήθεια τηλεοσκοπίου: «Αστήρ διαφέρει αστέρος κατά την δόξαν.»—1 Κορ. 15:41.

Είναι γοητευτικό, επίσης, να διαπιστώνωμε ότι πολλά άστρα που βλέπομε βρίσκονται χιλιάδες έτη φωτός μακριά μας. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι τα βλέπουν όχι όπως είναι τώρα, αλλά όπως ήταν όταν το φως έφυγε απ’ αυτά πριν από καιρό. Επί παραδείγματι, όταν οι Κινέζοι, αστρονόμοι το 1054 μ.Χ. παρετήρησαν ένα άστρο να εκρήγνυται στον αστερισμό του Ταύρου, παρατηρούσαν ένα γεγονός που είχε συμβή περί το 3.500 π.Χ. κατά τη διάρκεια της ζωής του Αδάμ. Ο χρόνος και η απόστασις διευρύνουν τα όρια της αντιλήψεως καθώς εξερευνάτε το σύμπαν.

Και πάλι, σκεφθήτε τον γαλαξία της Ανδρομέδας. Είναι αξιοπρόσεκτος ως το πιο απομακρυσμένο αντικείμενο που είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού. Είναι περίπου εννέα πεντάκις εκατομμύρια (9.000.000.000.000.000.000) μίλια (περίπου 14.000.000.000.000.000.000 χιλιόμετρα) μακριά μας. Καθώς βλέπομε απόψε την αμυδρή νεφελώδη λάμψι στην Ανδρομέδα, το φως που φθάνει στα μάτια μας τελειώνει ένα ταξίδι που άρχισε πριν από ενάμισυ εκατομμύριο χρόνια. Πόσο μακριά μπορεί να δη κανείς μιαν ανέφελη νύκτα! Είναι μια διαπίστωσις που μας γεμίζει δέος, είναι σχεδόν σαν να κυττάξαμε προς την αιωνιότητα.

Τα περιθώρια για εξερεύνησι είναι απεριόριστα. Πάντοτε υπάρχει η συγκίνησις του να βλέπη κανείς μια γιγαντιαία σφαίρα πυρός να λάμπη στον ουρανό ή έναν «διάττοντα αστέρα» (μετεωρίτη) ν’ αφήνη πύρινα ίχνη μέσα στο σκοτάδι. Έχει υπολογισθή ότι 90 εκατομμύρια «ίχνη» μετεωριτών μπορούν να εντοπισθούν στη διάρκεια ενός 24ώρου σ’ όλη τη γη μολονότι δεν διαρκούν παρά μόνο μια στιγμή. Εμφανίζονται συχνότερα τις πρωινές ώρες επειδή τότε το μέρος της γης όπου ζήτε ατενίζει μπροστά καθώς η γη περιστρέφεται κατά την ανάδρομη περιφορά της γύρω απ’ τον ήλιο και συναντά τους μετεωρίτες κατά μέτωπο. Ωρισμένες εποχές του έτους εμφανίζονται θεαματικές βροχές από μετεωρίτες, καθώς η γη ταξιδεύει μέσα από ένα ρεύμα μετεωριτών που οι ίδιοι περιφέρονται γύρω από τον ήλιο.

Κατά καιρούς, ίσως έχετε την ευκαιρία να παρατηρήσετε και μια μερική έκλειψι ηλίου ή σελήνης ή ακόμη και το σπάνιο συμβάν μιας ολικής εκλείψεως, όπως συνέβη στην Αυστραλία το 1976.c Και, μην ξεχνάτε τους ανθρωπίνης κατασκευής δορυφόρους που η ανθρώπινη τεχνολογία πέτυχε να θέση σε τροχιά, Στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας, περίπου 12 απ’ αυτούς μπορούν να γίνουν ορατοί κάθε βδομάδα δια γυμνού οφθαλμού. Τα κιάλια μπορούν να χρησιμεύσουν άριστα για μια εκ του πλησίον εξέτασι.

Η εξερεύνησις των ουρανών στο σπίτι μπορεί να είναι μεγάλη απόλαυσις για νέους και ηλικιωμένους. Είτε ένα άτομο κάνει την παρατήρησι με γυμνό μάτι είτε εξερευνά σε μεγαλύτερο βάθος, δεν μπορεί παρά να επαναλάβη τα λόγια που έχουν καταγραφή στον Ψαλμό 8:3, 4: «Όταν θεωρώ τους ουρανούς σου, το έργον των δακτύλων σου, την σελήνην και τους αστέρας, τα οποία συ εθεμελίωσας, τι είναι ο άνθρωπος, ώστε να ενθυμήσαι αυτόν; ή ο υιός του ανθρώπου, ώστε να επισκέπτησαι αυτόν;»

[Υποσημειώσεις]