Η Διώρυγα της Κορίνθου και η Ιστορία Της

Του ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ελλάδα

Η Μεσογειακή χώρα της Ελλάδας έχει μια ασυνήθιστη διώρυγα. Δεν αξιώνει ότι ανταγωνίζεται τις μεγάλες διώρυγες των βόρειων Ευρωπαϊκών χωρών ούτε την περίφημη Διώρυγα του Σουέζ στην Αίγυπτο. Ωστόσο αυτή η διώρυγα της Ελλάδας είναι μοναδική. Ενώνει τον Σαρωνικό Κόλπο στη Μεσόγειο Θάλασσα με τον Κορινθιακό Κόλπο, με έξοδο στην Αδριατική Θάλασσα και σε λιμάνια άλλων Ευρωπαϊκών χωρών. Συνεπώς έχει τρομερή σημασία για την οικονομία της Ελλάδας.

Το 1982 η Διώρυγα της Κορίνθου συμπλήρωσε εκατό χρόνια από την ημερομηνία που άρχισε η σύγχρονη κατασκευή της. Με την ευκαιρία αυτή τα Ελληνικά μέσα ενημέρωσης τόνισαν με εντυπωσιακό τρόπο τις ωφέλειες που απορρέουν απ’ αυτήν. Ωστόσο, θέλαμε να μάθουμε περισσότερα σχετικά με τη διώρυγα από όσα θα μπορούσαμε να μάθουμε από την απλή ιστορία τού τύπου. Έτσι ξεκινήσαμε από την Αθήνα ένα ηλιόλουστο πρωινό για να επισκεφθούμε τα γραφεία της Διεύθυνσης της Διώρυγας στα Ίσθμια της Κορινθίας.

Όταν φτάσαμε εκεί, ο διευθυντής της διώρυγας απάντησε με προθυμία στις ερωτήσεις μας. Τόνισε ιδιαίτερα τις διάφορες βελτιώσεις που θα μπορούσαν να κάνουν τη διώρυγα, όπως είπε, «ένα εντυπωσιακό ανθρώπινο επίτευγμα ακόμη μεγαλύτερης σημασίας όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την Ευρώπη γενικά». Επίσης με καλοσύνη ανασκόπησε μαζί μας το παρελθόν της κατασκευής της σημαντικής αυτής διώρυγας.

Ο Πλούτος της Κορίνθου και ο Ισθμός

Στον αρχαίο κόσμο η Κόρινθος ήταν φημισμένη πόλη. Το μεγαλείο και τον πλούτο της τα όφειλε στη στενή λωρίδα ξηράς που χωρίζει το Ιόνιο Πέλαγος από το Αιγαίο Πέλαγος. Πώς συνέβαινε αυτό; Στο παρελθόν τότε τα πλοία σύρονταν κατά μήκος της στενής αυτής λωρίδας του ισθμού. Κινούνταν πάνω σ’ ένα λιθόστρωτο που ονομαζόταν διολκός, και το οποίο ήταν καλυμμένο με κομμάτια ξύλου τα οποία είχαν πασαλειφτεί με λίπος. Έτσι τα πλοία απέφευγαν τους κινδύνους της κυκλικής διάπλευσης της Πελοποννήσου. Αυτό ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνο, καθώς στο νοτιότερο σημείο της Πελοποννήσου, όπου υπάρχει το Ακρωτήριο Μαλέας, συχνά συναντούσαν κακό καιρό και άσχημη θάλασσα.

Όπως μπορείτε να φανταστείτε, ωστόσο, παρ’ όλα τα πλεονεκτήματα του, το σύρσιμο των πλοίων πάνω στην ξηρά στη στενή λωρίδα του ισθμού δεν ήταν καθόλου φτηνό. Οι έμποροι έπρεπε να πληρώσουν πάρα πολύ υψηλά δικαιώματα διόδου, πράγμα που ήταν και το σημαντικότερο εισόδημα της Κορίνθου.

Πρόσθετο εισόδημα ερχόταν από τους εμπόρους οι οποίοι, μέχρις ότου περάσουν τα πλοία τους από τον ισθμό, έμεναν στην Κόρινθο. Εκεί πολλοί από αυτούς περνούσαν πολυτελή και χαλαρή ζωή, δαπανώντας αξιοσημείωτα ποσά χρημάτων. Επίσης έκαναν δώρα στους ναούς και θυσίες στους ειδωλολατρικούς θεούς. Όλα αυτά έκαναν την Κόρινθο μια από τις πιο πλούσιες πόλεις του αρχαίου κόσμου, μια φημισμένη και ηδονιστική πόλη, όπου οι φαυλότητες της Ανατολής και της Δύσης συναντιόνταν και αναμιγνύονταν.

Πρώτες Προτάσεις για Μια Διώρυγα

Τον έβδομο αιώνα π.Χ., ο τύραννος της Κορίνθου, Περίανδρος, ένας από τους Επτά Σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, συνέλαβε ένα σχέδιο για την κατασκευή μιας διώρυγας στη στενή αυτή λωρίδα γης ανάμεσα στην Πελοπόννησο και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αν αυτό θα αύξανε την κυκλοφορία των πλοίων, θα αύξανε και τα έσοδα που θα μαζεύονταν από τα δικαιώματα διάπλου. Ωστόσο εγκατέλειψε την προσπάθεια του. Γιατί;

Από φόβο ότι θα ξεσήκωνε τον θυμό των θεών, εξαιτίας ενός χρησμού της Πυθίας των Δελφών που έλεγε: «Ισθμόν δε μη πυργούτε μηδ’ ορύσσετε (Μη φτιάξεις στον Ισθμό πύργο, μήτε να τον σκάψεις δηλαδή να κάνεις μια διώρυγα μέσα απ’ αυτόν)». Αναφέρεται ότι ο χρησμός αυτός προωθήθηκε από τους ιερείς των ναών της Κορίνθου. Αυτοί φοβούνταν ότι το άνοιγμα μιας διώρυγας για γρήγορο πέρασμα των πλοίων θα τους έκανε να χάσουν τις πλούσιες χορηγίες και τα δώρα τους, επειδή οι έμποροι δε θα είχαν πια κανένα λόγο για να μένουν στην Κόρινθο.

Η δυνατότητα μιας διώρυγας αναβίωσε το 307 π.Χ. από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή. Αλλά κι αυτός, επίσης, εγκατέλειψε την ιδέα όταν οι Αιγύπτιοι μηχανικοί τους οποίους είχε φέρει για να κάνουν την εργασία τον διαβεβαίωσαν ότι υπήρχε ένα μεγάλο πρόβλημα. Αυτοί έλεγαν ότι υπήρχε διαφορά ανάμεσα στη στάθμη της θάλασσας στον Κορινθιακό και στον Σαρωνικό Κόλπο. Έτσι προειδοποίησαν ότι με το κόψιμο του κομματιού της γης για να φτιαχτεί η διώρυγα, τα νερά του Κορινθιακού Κόλπου θα χύνονταν μέσα στον Σαρωνικό Κόλπο, κατακλύζοντας την περιοχή και εξαλείφοντας και τα κοντινά νησιά.

Οι Πρώτες Απόπειρες Κατασκευής Αποτυγχάνουν

Όταν η Κορινθία έγινε Ρωμαϊκή επαρχία, ο Ιούλιος Καίσαρας και, αργότερα, ο Καλιγούλας έκαναν σχέδια για να κόψουν τον ισθμό. Βασισμένος πάνω σ’ αυτά τα σχέδια, ο Νέρωνας άρχισε την εργασία πάνω στο κανάλι το 67 μ.Χ., χρησιμοποιώντας 6.000 δούλους και βαρυποινίτες.

Ωστόσο, η απόπειρα αυτή σταμάτησε όταν ο Νέρωνας υποχρεώθηκε να επιστρέψει στη Ρώμη, όπου είχε ξεσπάσει ανταρσία εναντίον του. Σύντομα μετά το θάνατο του Νέρωνα, εγκαταλείφθηκε και η εργασία στη διώρυγα. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Ηρώδης ο Αττικός και, αργότερα, οι Βυζαντινοί έκαναν μερικές προσπάθειες για τη διάνοιξη του ισθμού. Οι προσπάθειες τους, επίσης, δεν στέφτηκαν από επιτυχία. Το ίδιο συνέβη και με τους Βενετούς, οι οποίοι έκαναν αρχή να σκάβουν, αλλά σύντομα εγκατέλειψαν το έργο.

Το Κανάλι Επιτέλους Τελειώνει

Όπως βλέπετε, ωστόσο, στην εικόνα στη σελίδα 25, το κανάλι της Κορίνθου υπάρχει σήμερα. Πώς τέλειωσε πετυχημένα η κατασκευή του; Μετά από την Ελληνική επανάσταση του 1821, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος πρόεδρος της Ελλάδας, διέκρινε τη σημασία μιας διώρυγας στην Κόρινθο για την ανάπτυξη της Ελλάδας. Ανέθεσε το σχέδιο σ’ έναν Γάλλο μηχανικό, αλλά και πάλι—αυτή τη φορά για οικονομικούς λόγους—το σχέδιο έπρεπε να εγκαταλειφθεί.

Τελικά, μετά το άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζ, η Ελληνική κυβέρνηση (τον Νοέμβριο του 1869) θεσμοθέτησε ένα νόμο «περί διωρύξεως Ισθμού της Κορίνθου». Διάφορες τροποποιήσεις και προσθήκες έγιναν στο νόμο αυτό και, μετά από μακρές διαπραγματεύσεις, η εργασία στη διώρυγα άρχισε στις 5 Μαΐου 1882. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι, παρ’ ότι έγιναν προτάσεις για τρεις διαφορετικές χαράξεις του ισθμού, εκείνη που τελικά εκλέχτηκε ήταν η ίδια που είχε αποφασιστεί από τους μηχανικούς του Νέρωνα. Ρίξτε μια ματιά ακόμη, ωστόσο, στην εικόνα στη σελίδα 25 που δείχνει την τελειωμένη διώρυγα. Μπορείτε να φανταστείτε τι έργο ήταν αυτό για να επιτελεστεί πίσω τότε πριν από την αρχή του αιώνα μας;

Η Διοίκηση της Διώρυγας με καλοσύνη μάς έδωσε λεπτομέρειες σχετικά με την εργασία για το κόψιμο του ισθμού. Για παράδειγμα μάθαμε τα ακόλουθα: Απασχολήθηκαν κάπου 2.500 εργάτες για δέκα περίπου χρόνια, χρησιμοποιώντας τα καλύτερα μηχανήματα που υπήρχαν τον καιρό εκείνο. Έσκαψαν κάπου 930.000 κυβικά μέτρα (33 εκατομμύρια κυβικά πόδια) γης και βράχου. Η διώρυγα έχει μήκος περίπου έξι χιλιόμετρα (4 μίλια). Τα πρανή μέρη στις πλευρές φτάνουν 76 μέτρα (248 πόδια) πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας σε ορισμένα σημεία. Το πλάτος της διώρυγας είναι 25 μέτρα (81 πόδια) στην επιφάνεια της θάλασσας και 21 μέτρα (70 πόδια) στον πυθμένα της θάλασσας. Η τρομακτική εργασία της κοπής τού Ισθμού τής Κορίνθου τέλειωσε, και τα εγκαίνια έγιναν στις 7 Αυγούστου 1893.

Τα πρόσφατα χρόνια γύρω στα 10.000 πλοία χρησιμοποιούν τη διώρυγα κάθε χρόνο. Γενικά, το πέρασμα της διώρυγας είναι προτιμότερο επειδή είναι πιο οικονομικό από την άποψη της κατανάλωσης καυσίμων και εξοικονομεί και πολύτιμο χρόνο. Επιπρόσθετα, αποφεύγεται η κυκλική διάπλευση της Πελοποννήσου.

Αυτή λοιπόν είναι η ιστορία της Διώρυγας της Κορίνθου. Αν ποτέ επισκεφθείτε την Ελλάδα, θα σας συνιστούσαμε να μην παραλείψετε να την επισκεφθείτε. Ίσως στο δρόμο σας προς τα ερείπια της αρχαίας Κορίνθου, που έχουν μεγάλο Βιβλικό ενδιαφέρον, θα μπορούσατε να σταματήσετε και να ρίξετε μια ματιά στη διώρυγα. Ιδιαίτερα όταν περνάνε πλοία μέσα από τη διώρυγα, θα δείτε κάτι που είναι αληθινά εντυπωσιακό.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 26]

Ένα σχέδιο για την κατασκευή μιας διώρυγας σ’ αυτή τη στενή λωρίδα γης έγινε τον έβδομο αιώνα π.Χ.