Γραφείο Χωρίς Χαρτιά—Άπιαστο Όνειρο

Το τελικό κείμενο αυτού του άρθρου, προτού σταλεί στο πιεστήριο, εκτυπώθηκε σε 11 σελίδες χαρτιού.a Στη διάρκεια των διαφόρων ελέγχων του κειμένου, η ύλη ανατυπώθηκε γύρω στις 20 φορές. Τελικά στάλθηκε περίπου σε 80 μεταφραστικές ομάδες σε όλο τον κόσμο, και στη συνέχεια η καθεμιά τους τύπωσε περίπου έξι φορές το κείμενο για τις ανάγκες της μετάφρασης. Συνολικά, λοιπόν, για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν πάνω από 5.000 φύλλα χαρτιού προτού καν φτάσει στο πιεστήριο!

ΑΥΤΑ τα στοιχεία βρίσκονται σε απόλυτη αντίθεση με τις προβλέψεις που έκαναν ορισμένοι στη χαραυγή της εποχής των κομπιούτερ—δηλαδή ότι «το γραφείο χωρίς χαρτιά» θα γινόταν σύντομα πραγματικότητα. Στο βιβλίο του Το Τρίτο Κύμα (The Third Wave), ο μελλοντολόγος Άλβιν Τόφλερ έφτασε μέχρι του σημείου να δηλώσει ότι “το να βγάζει κάποιος οποιαδήποτε αντίγραφα σε χαρτί αποτελούσε πρωτόγονη χρήση των ηλεκτρονικών μηχανών επεξεργασίας κειμένου και παραβίαζε το πνεύμα της κατασκευής αυτών των μηχανών”. Είναι ενδιαφέρον ότι όταν η Διεθνής Εταιρία Μηχανών Γραφείου (IBM) παρουσίασε τον πρώτο της προσωπικό υπολογιστή το 1981, προτίμησε να μην τον εφοδιάσει με εκτυπωτή. Μερικοί ισχυρίζονται ότι η εταιρία νόμιζε πως οι χρήστες θα χαίρονταν να διαβάζουν τις πληροφορίες στην οθόνη του κομπιούτερ. Εν πάση περιπτώσει, μερικοί πρόβλεψαν τον ερχομό ενός «παραδείσου απαλλαγμένου από χαρτιά»—ότι σύντομα θα έβρισκε κανείς χαρτί μόνο στα μουσεία και σε σκονισμένα αρχεία.

Οι Υποσχέσεις για Απαλλαγή από το Χαρτί και η Πραγματικότητα

Ουσιαστικά, όμως, ο εξοπλισμός που υποτίθεται ότι θα μας βοηθούσε να απαλλαγούμε από τα χαρτιά στο γραφείο μάς έθαψε ακόμα βαθύτερα κάτω από στρώματα χαρτιού. Μάλιστα, μερικοί υπολογίζουν ότι η συνολική κατανάλωση χαρτιού έχει αυξηθεί τα πρόσφατα χρόνια. Ο Σκοτ Μακ Κρίντι, αναλυτής στη Διεθνή Εταιρία Δεδομένων, λέει: «Αυτό που καταφέραμε αυτοματοποιώντας τα γραφεία μας ήταν να αυξήσουμε την ικανότητά μας να παράγουμε χαρτιά με ρυθμό ο οποίος μεγαλώνει κατά 25 τοις εκατό και πλέον κάθε χρόνο». Οι προσωπικοί υπολογιστές, οι εκτυπωτές, τα φαξ, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα φωτοαντιγραφικά μηχανήματα και το Ιντερνέτ έχουν αυξήσει σημαντικά τον όγκο των πληροφοριών που διαχειρίζονται—και τυπώνουν—πολλοί άνθρωποι κάθε μέρα. Σε όλο τον κόσμο το 1998, σύμφωνα με τον Όμιλο Επιχειρήσεων CAP, υπήρχαν 218 εκατομμύρια εκτυπωτές, 69 εκατομμύρια συσκευές φαξ, 22 εκατομμύρια πολυσυσκευές γραφείου (εκτυπωτής, σαρωτής και φωτοαντιγραφικό σε μία συσκευή), 16 εκατομμύρια σαρωτές και 12 εκατομμύρια φωτοαντιγραφικά.

Στο βιβλίο του Μετάθεση Εξουσίας (Powershift), το οποίο κυκλοφόρησε το 1990, ο Τόφλερ υπολόγισε ότι μέσα σε ένα χρόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες παρήγαγαν 1,3 τρισεκατομμύρια έγγραφα—αρκετά για να επιστρώσουν με αυτά το Γκραντ Κάνιον 107 φορές! Και κατά γενική ομολογία, οι αριθμοί μεγαλώνουν. Σύμφωνα με κάποια πηγή, μέχρι το 1995 οι Ηνωμένες Πολιτείες παρήγαν σχεδόν 600 εκατομμύρια έγγραφα τη μέρα—αρκετά για να γεμίσουν μια αρχειοθήκη μήκους 270 χιλιομέτρων. Καθώς βρισκόμαστε στο κατώφλι του έτους 2000, δεν υπάρχουν και πολλές ελπίδες να αλλάξουν τα πράγματα· οι περισσότερες πληροφορίες μεταβιβάζονται ακόμα με χαρτί.

Γιατί Συνεχίζει να Υπάρχει το Χαρτί

Τι δεν πήγε καλά με τις προβλέψεις που έλεγαν ότι τα ηλεκτρονικά μέσα θα αντικαθιστούσαν το χαρτί; Η Διεθνής Χαρτοβιομηχανία αποτολμά να κάνει μια υπόθεση, και λέει: «Οι άνθρωποι δεν θέλουν απλώς να βρίσκουν πληροφορίες στο άψε-σβήσε. Θέλουν να τις πιάνουν με τα χέρια τους. Θέλουν να αγγίζουν, να διπλώνουν και να τσακίζουν τις γωνίες των σελίδων στις οποίες είναι γραμμένες· να τις στέλνουν ή να τις λαβαίνουν με φαξ, να τις φωτοτυπούν και να παραπέμπουν σε αυτές· να γράφουν πρόχειρες σημειώσεις στο περιθώριο των σελίδων ή να τις κολλάνε με καμάρι στην πόρτα του ψυγείου. Και, πάνω από όλα, θέλουν να τις εκτυπώνουν—γρήγορα, άψογα και με ζωηρά χρώματα».

Πρέπει να παραδεχτούμε ότι το χαρτί έχει ορισμένα αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα. Είναι βολικό στη μεταφορά του, φτηνό, ανθεκτικό, εύκολο στην αρχειοθέτηση και ανακυκλώσιμο. Είναι επίσης πολύ εύκολο να το φυλλομετρήσετε—μπορείτε να δείτε σε ποια σελίδα βρίσκεστε και πόσες σελίδες σάς έχουν απομείνει. «Οι άνθρωποι αγαπούν το χαρτί. Θέλουν να το αγγίζουν», λέει ο Νταν Κοξ, αντιπρόσωπος μιας εταιρίας που πουλάει είδη γραφείου. «Έχουμε δει ανθρώπους οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν πραγματικότητα την ιδέα του γραφείου χωρίς χαρτιά», λέει ο Τζέρι Μάλορι, αναλυτής αρχείων στο Τμήμα Βιβλιοθηκών, Αρχείων και Δημοσίων Εγγράφων της Αριζόνας. «Αλλά οι χιλιάδες κομπιούτερ που βλέπουμε έχουν όλοι τους ένα κοινό χαρακτηριστικό: Είναι όλοι συνδεδεμένοι τουλάχιστον με έναν εκτυπωτή».

Επίσης, οι παλιές συνήθειες δεν κόβονται εύκολα. Οι σημερινοί άνθρωποι των επιχειρήσεων έμαθαν να διαβάζουν σε χαρτί. Κάποιος μπορεί να τυπώσει ένα έγγραφο ή ένα μήνυμα από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο με ένα μόνο κλικ στο ποντίκι του κομπιούτερ και κατόπιν να το διαβάσει όποτε μπορεί, ανεξάρτητα από το πού θα βρίσκεται τότε. Η έντυπη ύλη μπορεί να μεταφερθεί σε πολλά μέρη στα οποία οι περισσότεροι κομπιούτερ δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν άνετα—στο κρεβάτι, στην μπανιέρα ή στην πετσέτα σε κάποια παραλία!

Άλλος ένας παράγοντας: Οι κομπιούτερ έδωσαν στους ανθρώπους τη δυνατότητα να δημιουργούν έγγραφα τα οποία πριν από λίγο καιρό μπορούσαν να παραχθούν μόνο από επαγγελματίες τυπογράφους. Τα πάντα, από έγχρωμα αντίγραφα, προσχέδια και αναφορές μέχρι εικονογραφημένες παρουσιάσεις, πίνακες, διαγράμματα, κάρτες και καρτ-ποστάλ, μπορούν να παραχθούν με ελάχιστη προσπάθεια. Αυτές οι δυνατότητες ενθαρρύνουν τον πειραματισμό. Έτσι, αφού ο χρήστης του κομπιούτερ τυπώσει ένα κείμενο, ίσως μπει στον πειρασμό να αλλάξει τη γραμματοσειρά, να το φορμάρει και να το τυπώσει ξανά. Κατόπιν μπορεί να ακολουθήσουν και άλλες βελτιώσεις και, όπως σωστά μαντέψατε, περισσότερες εκτυπώσεις!

Το Ιντερνέτ έχει επίσης συμβάλει σε αυτή την κατάσταση παρέχοντας στους ανθρώπους πρόσβαση ουσιαστικά σε απεριόριστα δεδομένα.b Αναπόφευκτα, αυτό σημαίνει υπερβολική κατανάλωση χαρτιού, καθώς οι χρήστες του Ιντερνέτ συχνά εκτυπώνουν σε χαρτί τα αποτελέσματα της έρευνάς τους.

Κάτι ακόμα που δεν πρέπει να παραβλέψουμε είναι το γεγονός ότι η τρέχουσα πληθώρα προγραμμάτων και εξοπλισμού για κομπιούτερ απαιτεί ολοένα και περισσότερα βιβλία αυτοδιδασκαλίας. Η ευρεία χρήση των κομπιούτερ έχει δημιουργήσει ένα χείμαρρο τέτοιων εγχειριδίων και περιοδικών για κομπιούτερ.

Πρέπει επίσης να παραδεχτούμε ότι το να διαβάζει κάποιος δεδομένα σε ψηφιακή μορφή—ειδικά στις παλιότερες οθόνες—μπορεί να έχει τα μειονεκτήματά του. Μερικοί χρήστες εξακολουθούν να παραπονιούνται για κόπωση των ματιών. Άλλωστε, έχει υπολογιστεί ότι για να έχουν οι παλαιότερες οθόνες εξαιρετική εικόνα θα πρέπει να δεκαπλασιαστεί η ανάλυσή τους.

Επιπλέον, για μερικούς, ένα κομμάτι χαρτί ίσως φαίνεται πολύ πιο σπουδαίο και σημαντικό—ή πολύ πιο άμεσο και ισχυρό—από κάτι που βλέπεις στην οθόνη. Το τυπωμένο κείμενο φαίνεται ότι δίνει υπόσταση στην εργασία και στους κόπους του ατόμου, παρουσιάζοντάς τα σε χειροπιαστή μορφή. Όταν κάποιος δίνει ένα έγγραφο στα χέρια του προϊσταμένου του ή του πελάτη του, εκείνος μπορεί να το προσέξει περισσότερο και να ανταποκριθεί θετικότερα σε αυτό από ό,τι σε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα.

Τελικά, πολλοί άνθρωποι φοβούνται ότι θα χάσουν τις πληροφορίες τους. Και αυτός ο φόβος συχνά είναι δικαιολογημένος. Παρά τα υπερσύγχρονα συστήματα εφεδρείας και αποθήκευσης δεδομένων που υπάρχουν σήμερα, πολύτιμες λέξεις οι οποίες αντιπροσωπεύουν πολλές ώρες δουλειάς εξακολουθούν να βρίσκονται στο έλεος μιας απότομης ανόδου της τάσης του ηλεκτρικού ρεύματος, μιας βλάβης του δίσκου ή κάποιας εσφαλμένης πληκτρολόγησης. Γι’ αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι το χαρτί είναι πιο ασφαλές. Είναι ενδιαφέρον ότι μερικοί ειδικοί υποστηρίζουν πως τα ηλεκτρονικά αρχεία θα είναι αναγνώσιμα για σχετικά λίγο χρόνο σε σύγκριση με τα 200 ως 300 χρόνια ζωής του χαρτιού που είναι απαλλαγμένο από οξέα. Ομολογουμένως, οι ηλεκτρονικές πληροφορίες αλλοιώνονται με πολύ αργό ρυθμό. Αλλά η τεχνολογία προοδεύει γοργά. Και καθώς το απαρχαιωμένο υλικό και τα απαρχαιωμένα προγράμματα των κομπιούτερ αχρηστεύονται, ίσως γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να διαβάζει κανείς τα παλαιότερα ηλεκτρονικά αρχεία.

Ο χρόνος θα δείξει αν θα πραγματοποιηθεί το όνειρο που αφορά το γραφείο χωρίς χαρτιά. Στο μεταξύ, είναι σαφές ότι, όπως θα έλεγε ο Μαρκ Τουέιν, οι απόψεις οι οποίες έχουν διατυπωθεί για το θάνατο του χαρτιού ίσως ήταν άκρως υπερβολικές.

Θα Καταστρέψουμε Όλα τα Δέντρα;

Πόσα φύλλα χαρτιού μπορούν να γίνουν από ένα και μόνο δέντρο; Αν και περιλαμβάνονται διάφοροι παράγοντες—όπως το μέγεθος και το είδος του δέντρου, καθώς επίσης το είδος και το βάρος του χαρτιού—έχει υπολογιστεί ότι ένα δέντρο κατάλληλο για εμπορική παραγωγή χαρτιού αποδίδει περίπου 12.000 φύλλα χαρτιού γραφής ή τυπογραφικού χαρτιού. Εντούτοις, οι τεράστιες ποσότητες χαρτιού που καταναλώνονται τώρα εξακολουθούν να απειλούν τα δάση με αποψίλωση και απογύμνωση. Οδηγούμαστε άραγε σε μια οικολογική κρίση;

Οι χαρτοβιομήχανοι συστήνουν ψυχραιμία όσον αφορά αυτό το θέμα. Σπεύδουν να τονίσουν ότι μεγάλο μέρος των ποσοτήτων χαρτιού—μέχρι και το 50 τοις εκατό σε μερικές χώρες—φτιάχνεται από ρινίσματα ξύλου, άχρηστα προϊόντα της υλοτομίας τα οποία διαφορετικά θα κατέληγαν στις χωματερές. Και όχι μόνο αυτό, αλλά καθώς τα ρινίσματα του ξύλου αποσυντίθενται, απελευθερώνεται μεθάνιο, ένα αέριο του θερμοκηπίου το οποίο σχετίζεται με την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας. Η χαρτοβιομηχανία, λοιπόν, χρησιμοποιεί επωφελώς αυτά τα ρινίσματα. Ωστόσο, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι ομάδες καταναλωτών αντιδρούν κατηγορώντας τη χαρτοβιομηχανία ότι προκαλεί μόλυνση και κακοδιαχειρίζεται τα δάση. Υποστηρίζουν ότι οι καύσιμες ύλες που χρησιμοποιούνται στη χαρτοβιομηχανία παράγουν αέρια του θερμοκηπίου! Τονίζουν επίσης ότι, καθώς τα άχρηστα χαρτιά σαπίζουν στις χωματερές, παράγονται περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου.

Παρ’ όλα αυτά, μια μελέτη του Παγκόσμιου Εμπορικού Συμβουλίου για Βιώσιμη Ανάπτυξη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι δυνατόν να παράγεται η απαραίτητη ποσότητα χαρτιού χωρίς να εξαντλούνται οι φυσικοί πόροι της γης. Και αυτό γιατί τα δέντρα μπορούν να ανανεώνονται και το χαρτί μπορεί να ανακυκλώνεται. Εντούτοις, η μελέτη τόνισε ότι «θα πρέπει να γίνουν περαιτέρω αλλαγές στις βιομηχανικές μεθόδους σε κάθε στάδιο του κύκλου παραγωγής χαρτιού—στη διαχείριση των δασών, στην παραγωγή χαρτοπολτού και χαρτιού, στη χρήση του χαρτιού, στην ανακύκλωση, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην τελική απόθεση». Σε μια προσπάθεια να παράγει περιβαλλοντικά αβλαβή και οικονομικά βιώσιμο χαρτοπολτό, η χαρτοβιομηχανία δοκιμάζει επίσης εναλλακτικές λύσεις όπως είναι το άχυρο, τα γοργά αναπτυσσόμενα δέντρα, το καλαμπόκι και η κάνναβη. Απομένει να δούμε σε τι βαθμό θα εφαρμοστούν αυτά τα μέτρα, και κατά πόσο θα αποδειχτούν αποτελεσματικά.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 27]

Πώς να Μειώσετε τη Σπατάλη Χαρτιού στο Γραφείο

✔ Να κάνετε όσο το δυνατόν λιγότερες εκτυπώσεις. Να ελέγχετε και να τροποποιείτε τα κείμενα στην οθόνη. Μειώστε στο ελάχιστο τον αριθμό των αντιγράφων και των προσχεδίων που κάνετε σε χαρτί.

✔ Για μεγαλύτερα κείμενα, να χρησιμοποιείτε χαρακτήρες μικρότερου μεγέθους, οι οποίοι, όμως, να είναι ευανάγνωστοι.

✔ Αν ο εκτυπωτής σας βγάζει μια δοκιμαστική ή διαχωριστική σελίδα όταν τον ανοίγετε ή όταν τυπώνετε κάποιο αρχείο, απενεργοποιήστε αυτή τη λειτουργία.

✔ Να ανακυκλώνετε τα άχρηστα χαρτιά.

✔ Προτού ανακυκλώσετε χαρτιά τα οποία είναι τυπωμένα μόνο στη μία πλευρά, να τα βάζετε στην άκρη και να τα χρησιμοποιείτε αργότερα, είτε για να τυπώνετε προσχέδια είτε για να κρατάτε σημειώσεις.

✔ Να τυπώνετε μπρος πίσω ή να βγάζετε φωτοαντίγραφα διπλής όψης όποτε είναι δυνατόν.

✔ Όταν ορισμένα έγγραφα πρέπει να τα δουν πολλά άτομα σε κάποιο γραφείο, προσπαθήστε να κυκλοφορήσουν από το ένα άτομο στο άλλο αντί να βγάζετε αντίγραφα για τον καθένα ξεχωριστά.

✔ Για να μειώσετε την ανάγκη για τυπωμένα αντίγραφα, να στέλνετε φαξ απευθείας από τον κομπιούτερ σας. Όταν πρέπει να στείλετε κάποιο τυπωμένο αντίγραφο με φαξ, κάντε οικονομία στο χαρτί με το να μη στείλετε συνοδευτική σελίδα.

✔ Να αποφεύγετε το άσκοπο τύπωμα των μηνυμάτων που σας στέλνουν με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Μερικοί υποστηρίζουν ότι ο εξοπλισμός που υποτίθεται ότι θα μας βοηθούσε να απαλλαγούμε από τα χαρτιά στο γραφείο μάς έθαψε ακόμα βαθύτερα στα χαρτιά

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Μερικές φορές, η τυπωμένη σελίδα είναι πιο εύχρηστη από τις πληροφορίες στην οθόνη του κομπιούτερ